Κώστας Θεριανός (ΠΕ2-ΠΕ10) Κώστας Θεριανός (ΠΕ2-ΠΕ10)

Δρ. των Επιστημών της ΑγωγήςΔρ. των Επιστημών της Αγωγής

Μαριάνθη Μπέλλα (ΠΕ5) Μαριάνθη Μπέλλα (ΠΕ5)

Μάστερ στην Ιστορία Μάστερ στην Ιστορία

και τη Διδακτική της Ιστορίαςκαι τη Διδακτική της Ιστορίας

Η σχολική ιστορία αποτελεί ένα ιδιαίτερο Η σχολική ιστορία αποτελεί ένα ιδιαίτερο γνωστικό πεδίο της ιστορικής επιστήμης, το γνωστικό πεδίο της ιστορικής επιστήμης, το οποίο επιδιώκει τον συνδυασμό της ενεργητικής οποίο επιδιώκει τον συνδυασμό της ενεργητικής και μαθητοκεντρικής παιδαγωγικής με τις και μαθητοκεντρικής παιδαγωγικής με τις τρέχουσες εξελίξεις στους χώρους της τρέχουσες εξελίξεις στους χώρους της ιστοριογραφίας, αλλά και της επιστημολογίας της ιστοριογραφίας, αλλά και της επιστημολογίας της ιστορίας.ιστορίας.

Γι’αυτό θα ξεκινήσουμε με μια σύντομη Γι’αυτό θα ξεκινήσουμε με μια σύντομη παρουσίαση των σχολών της ιστοριογραφίας.παρουσίαση των σχολών της ιστοριογραφίας.

1919 οςος αιώνας αιώνας - 1945 : - 1945 : Ιστορικισμός Ιστορικισμός ((Leopold von Ranke)Leopold von Ranke)

• Η Ιστορία είναι επιστήμη με μεθοδολογικές αρχές και Η Ιστορία είναι επιστήμη με μεθοδολογικές αρχές και σταθερούς νόμους. Σκοπός της να αναπαραστήσει με σταθερούς νόμους. Σκοπός της να αναπαραστήσει με ακρίβεια το παρελθόν βασιζόμενη στις πρωτογενείς ακρίβεια το παρελθόν βασιζόμενη στις πρωτογενείς πηγέςπηγές (κρατικά έγγραφα, πρακτικά συνεδριάσεων, (κρατικά έγγραφα, πρακτικά συνεδριάσεων, κείμενα συνθηκών, διπλωματικές εκθέσειςκείμενα συνθηκών, διπλωματικές εκθέσεις, , αλληλογραφία πολιτικών ή διπλωματών). αλληλογραφία πολιτικών ή διπλωματών).

• Ο ιστορικός δεν απομακρύνεται από τις πηγές, δεν Ο ιστορικός δεν απομακρύνεται από τις πηγές, δεν εκφέρει υποκειμενικές κρίσεις για πρόσωπα και εκφέρει υποκειμενικές κρίσεις για πρόσωπα και γεγονότα. Προσπαθεί να περιγράψει γεγονότα. Προσπαθεί να περιγράψει «αυτό που «αυτό που πραγματικά συνέβη» με ακρίβεια και πραγματικά συνέβη» με ακρίβεια και αντικειμενικότητααντικειμενικότητα. .

• Αφηγηματική πολιτική, διπλωματική και Αφηγηματική πολιτική, διπλωματική και στρατιωτική ιστορίαστρατιωτική ιστορία.. Επικεντρώνει Επικεντρώνει στα γεγονόταστα γεγονότα καικαι στη στη δράση ισχυρών ανδρώνδράση ισχυρών ανδρών με επιρροή και εξουσία. με επιρροή και εξουσία. Αγνοεί τα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Αγνοεί τα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα.

• Ταύτιση της ιστορίας με το κράτος. Γραφή εμποτισμένη Ταύτιση της ιστορίας με το κράτος. Γραφή εμποτισμένη με τα εθνικά ιδεώδη. με τα εθνικά ιδεώδη.

• Γραμμική αντίληψη του χρόνου. Τα γεγονότα Γραμμική αντίληψη του χρόνου. Τα γεγονότα κατατάσσονται με χρονολογική σειρά και συνδέονται κατατάσσονται με χρονολογική σειρά και συνδέονται αιτιολογικά μεταξύ τους. αιτιολογικά μεταξύ τους.

• Κατά τον Μάρξ η ανθρώπινη κοινωνία εξελίχθηκε μέσα από μια Κατά τον Μάρξ η ανθρώπινη κοινωνία εξελίχθηκε μέσα από μια διαδοχή κοινωνικών συστημάτων διαδοχή κοινωνικών συστημάτων (δουλοκτητικό, φεουδαρχικό, (δουλοκτητικό, φεουδαρχικό, καπιταλιστικό,καπιταλιστικό, κομμουνιστικό).κομμουνιστικό). Το καθένα από αυτά ήταν Το καθένα από αυτά ήταν προοδευτικό σε σχέση με τα προηγούμενα, αλλά περιείχε προοδευτικό σε σχέση με τα προηγούμενα, αλλά περιείχε εσωτερικές αντιφάσεις που οδηγούσαν στην εμφάνιση του εσωτερικές αντιφάσεις που οδηγούσαν στην εμφάνιση του επόμενου.επόμενου.

• Κινητήρια δύναμη της ιστορίας η Κινητήρια δύναμη της ιστορίας η πάλη των τάξεωνπάλη των τάξεων.. Η Η προσωπικότητα (ισχυροί άνδρες) αντικαθίσταται από την προσωπικότητα (ισχυροί άνδρες) αντικαθίσταται από την εργατική εργατική τάξη. τάξη.

• Ο ρόλος της πολιτικής Ιστορίας υποβαθμίζεται έναντι της Ο ρόλος της πολιτικής Ιστορίας υποβαθμίζεται έναντι της οικονομικής Ιστορίαςοικονομικής Ιστορίας. .

• Απουσία του έθνους ως ιστορικού υποκείμενου.Απουσία του έθνους ως ιστορικού υποκείμενου.

• Αμφισβήτηση της αφηγηματικής-Αμφισβήτηση της αφηγηματικής-γεγονοτολογικής ιστορίας. γεγονοτολογικής ιστορίας.

• Ανάγκη για μια ιστορία που θα λάβαινε Ανάγκη για μια ιστορία που θα λάβαινε υπόψη υπόψη κοινωνικούςκοινωνικούς,, οικονομικούς οικονομικούς, , πολιτισμικούς παράγοντες πολιτισμικούς παράγοντες και θα και θα μελετούσε τον ρόλο και τις συνθήκες ζωής μελετούσε τον ρόλο και τις συνθήκες ζωής ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτωνευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων..

Αλλαγή της ιστορικής οπτικήςΑλλαγή της ιστορικής οπτικής. Προσπάθεια για διεπιστημονική . Προσπάθεια για διεπιστημονική προσέγγιση. Συνεργασία και δανεισμός μεθόδων και τεχνικών από τις προσέγγιση. Συνεργασία και δανεισμός μεθόδων και τεχνικών από τις κοινωνικές και φυσικές επιστήμες (διατύπωση μιας υπόθεσης, εξέταση, κοινωνικές και φυσικές επιστήμες (διατύπωση μιας υπόθεσης, εξέταση, επαλήθευση ή διάψευση της).επαλήθευση ή διάψευση της).

• Ολιστική-συνολική ιστορία Ολιστική-συνολική ιστορία (μελετά όλες τις πλευρές μιας κοινωνίας). (μελετά όλες τις πλευρές μιας κοινωνίας). Υποκείμενα της ιστορίας δεν είναι μεμονωμένα άτομα αλλά συλλογικότητες Υποκείμενα της ιστορίας δεν είναι μεμονωμένα άτομα αλλά συλλογικότητες και κοινωνικές ομάδες. και κοινωνικές ομάδες.

• Άμεση εμπλοκή του ιστορικού στο αντικείμενο της ιστορίας. Αφετηρία του το Άμεση εμπλοκή του ιστορικού στο αντικείμενο της ιστορίας. Αφετηρία του το παρόνπαρόν. Εμπνέεται από τα προβλήματα του παρόντος για να διερευνήσει το . Εμπνέεται από τα προβλήματα του παρόντος για να διερευνήσει το παρελθόν (σύγκριση οικονομικής κρίσης 1929 με την κρίση 1873). παρελθόν (σύγκριση οικονομικής κρίσης 1929 με την κρίση 1873).

• Διαλογική σχέση πηγής–ιστορικούΔιαλογική σχέση πηγής–ιστορικού. Νέες πηγές (αρχεία ληξιαρχείων. Νέες πηγές (αρχεία ληξιαρχείων και και δικαστηρίων, αντικείμενα καθημερινής χρήσης) - νέα ερωτήματα - νέες δικαστηρίων, αντικείμενα καθημερινής χρήσης) - νέα ερωτήματα - νέες ερμηνείες. Η αφήγηση δεν καταργείται αλλά δίνεται έμφαση στην ερμηνείες. Η αφήγηση δεν καταργείται αλλά δίνεται έμφαση στην ανάλυσηανάλυση τωντων κοινωνικών και οικονομικών δομών.κοινωνικών και οικονομικών δομών.

Εγκατάλειψη του γραμμικού χρόνου. Στροφή σε μια σειρά από Εγκατάλειψη του γραμμικού χρόνου. Στροφή σε μια σειρά από διαπλεκόμενους χρόνους.διαπλεκόμενους χρόνους.

Fernand Braudel: Fernand Braudel: Η Μεσόγειος και ο μεσογειακός κόσμος την Η Μεσόγειος και ο μεσογειακός κόσμος την εποχή του Φιλίππου ΙΙ. εποχή του Φιλίππου ΙΙ.

Ο στάσιμος χρόνος Ο στάσιμος χρόνος στο γεωγραφικό χώρο στο γεωγραφικό χώρο (longue duree).(longue duree).

OO αργός χρόνος αργός χρόνος όπου αλλάζουν οι κοινωνικές και οικονομικές όπου αλλάζουν οι κοινωνικές και οικονομικές δομές δομές (conjonctures).(conjonctures).

Ο σύντομος χρόνος Ο σύντομος χρόνος των γεγονότων (των γεγονότων (evenements)evenements)..

Δεκαετίες 1960 και 1970Δεκαετίες 1960 και 1970• Κρίση του καπιταλισμού και του σοβιετικού μοντέλου σοσιαλισμού (πόλεμος Βιετνάμ Κρίση του καπιταλισμού και του σοβιετικού μοντέλου σοσιαλισμού (πόλεμος Βιετνάμ

- κοινωνικές εντάσεις (ΗΠΑ), Μάης 1968 (Γαλλία), Άνοιξη της Πράγας). Εργατικό-- κοινωνικές εντάσεις (ΗΠΑ), Μάης 1968 (Γαλλία), Άνοιξη της Πράγας). Εργατικό-φεμινιστικό κίνημα.φεμινιστικό κίνημα.

• Αμφισβητείται η δυνατότητα ολιστικής προσέγγισης του παρελθόντοςΑμφισβητείται η δυνατότητα ολιστικής προσέγγισης του παρελθόντος. . Αμφισβητούνται οι κοινωνικο-επιστημονικές προσεγγίσεις,Αμφισβητούνται οι κοινωνικο-επιστημονικές προσεγγίσεις, ο ιστορικός υλισμός και τα ο ιστορικός υλισμός και τα μεγάλα μακροϊστορικά αφηγήματα.μεγάλα μακροϊστορικά αφηγήματα.

• Η ιστορική έρευνα δεν προσπαθεί να συλλάβει την ολότητα της πραγματικότητας, Η ιστορική έρευνα δεν προσπαθεί να συλλάβει την ολότητα της πραγματικότητας,

αλλά αλλά τμήματά τηςτμήματά της..

• Στροφή απόΣτροφή από τις δομές της κοινωνίας στις κουλτούρες και τα βιώματα τωντις δομές της κοινωνίας στις κουλτούρες και τα βιώματα των απλών απλών ανθρώπων. ανθρώπων. Στροφή στο άτομο Στροφή στο άτομο - αναγωγή του ιδιαίτερου και ατομικού στο γενικό και - αναγωγή του ιδιαίτερου και ατομικού στο γενικό και συλλογικό (επαγωγική ιστορική λογική). συλλογικό (επαγωγική ιστορική λογική).

• Απόλυτος σχετικισμός. Απόλυτος σχετικισμός. Δεν υπάρχουν πια στέρεες παγκόσμιες αξίες. Η Δεν υπάρχουν πια στέρεες παγκόσμιες αξίες. Η κοινωνία κλονίζεται από τη σχετικότητα των αξιώνκοινωνία κλονίζεται από τη σχετικότητα των αξιών..

• Το παρελθόν δεν είναι δεδομένο αλλά Το παρελθόν δεν είναι δεδομένο αλλά μεταβλητό και ασταθέςμεταβλητό και ασταθές .. Τα Τα κατάλοιπά του οδηγούν σε σχετική αναδόμησή τουκατάλοιπά του οδηγούν σε σχετική αναδόμησή του..

• Η ιστορική αφήγηση δεν είναι πλέον απόλυτη και τελειωτική. Συνεχώς Η ιστορική αφήγηση δεν είναι πλέον απόλυτη και τελειωτική. Συνεχώς ανανεώνεται, επεκτείνεται ή εγκαταλείπεται για να αντικατασταθεί από μια ανανεώνεται, επεκτείνεται ή εγκαταλείπεται για να αντικατασταθεί από μια εναλλακτική αφήγησηεναλλακτική αφήγηση..

• Δεν υπάρχει μια και μοναδική, κλειστή και οριστική ερμηνεία για το Δεν υπάρχει μια και μοναδική, κλειστή και οριστική ερμηνεία για το παρελθόν, αλλά εναλλακτικές ιστορικές ερμηνείες από την ίδια πηγή παρελθόν, αλλά εναλλακτικές ιστορικές ερμηνείες από την ίδια πηγή (σχετικότητα - πολλαπλότητα της αλήθειας)(σχετικότητα - πολλαπλότητα της αλήθειας)..

• Φουκώ: Δεν υπάρχει πραγματικότητα, αλλά μόνο γλώσσαΦουκώ: Δεν υπάρχει πραγματικότητα, αλλά μόνο γλώσσα . . Η Η ιστορία είναι μια κατασκευή που συγκροτείται μέσω της γλώσσας. Κάθε ιστορία είναι μια κατασκευή που συγκροτείται μέσω της γλώσσας. Κάθε κείμενο μπορεί να διαβαστεί και να ερμηνευτεί με διαφορετικούς τρόπους κείμενο μπορεί να διαβαστεί και να ερμηνευτεί με διαφορετικούς τρόπους γιατί περιέχει ιδεολογικά στοιχεία. γιατί περιέχει ιδεολογικά στοιχεία.

• Η ιστορία είναι μια Η ιστορία είναι μια ρητορική κατασκευή του παρελθόντος στο παρόν.ρητορική κατασκευή του παρελθόντος στο παρόν.

• Θεμελιώδεις αλλαγές: Αναδιάρθρωση της παγκόσμιας Θεμελιώδεις αλλαγές: Αναδιάρθρωση της παγκόσμιας τάξης (κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, απεξάρτηση τάξης (κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, απεξάρτηση από αυτήν των κρατών της ανατολικής Ευρώπης και των από αυτήν των κρατών της ανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων, ανάδυση εθνικιστικών κινημάτων, Βαλκανίων, ανάδυση εθνικιστικών κινημάτων, επανενοποίηση της Γερμανίας, πολιτικο-στρατιωτική επανενοποίηση της Γερμανίας, πολιτικο-στρατιωτική μονοκρατορία των Η.Π.Α).μονοκρατορία των Η.Π.Α).

• Διεύρυνση του πεδίου των ιστορικών μελετών - Διεύρυνση του πεδίου των ιστορικών μελετών - Ενδιαφέρον για τα προβλήματα του σύγχρονου κόσμου.Ενδιαφέρον για τα προβλήματα του σύγχρονου κόσμου.

• Ενδιαφέρον για την Ενδιαφέρον για την ιστορία της δόμησης των εθνικών, ιστορία της δόμησης των εθνικών, φυλετικών, ταξικών ταυτοτήτων, μέσω των οποίων φυλετικών, ταξικών ταυτοτήτων, μέσω των οποίων συγκροτούνται τα ιστορικά υποκείμενα.συγκροτούνται τα ιστορικά υποκείμενα.

• Επανανακάλυψη της πολιτικής και του ρόλου των Επανανακάλυψη της πολιτικής και του ρόλου των προσωπικοτήτων. προσωπικοτήτων.

Παραδοσιακή ιστορίαΠαραδοσιακή ιστορία Νέα ιστορία (1960)Νέα ιστορία (1960)

• Η ιστορική γνώση ήταν μία και Η ιστορική γνώση ήταν μία και μοναδική (αντικειμενική μοναδική (αντικειμενική αλήθεια) και αναπαραγόταν με αλήθεια) και αναπαραγόταν με την απομνημόνευση. την απομνημόνευση.

• Μονόλογος του εκπαιδευτικού Μονόλογος του εκπαιδευτικού βασισμένος στα κείμενα του βασισμένος στα κείμενα του ιστορικού εγχειριδίου. ιστορικού εγχειριδίου.

• Ο μαθητής ήταν παθητικός Ο μαθητής ήταν παθητικός ακροατής. Απομνημόνευε ακροατής. Απομνημόνευε μηχανικά, δεν χρησιμοποιούσε μηχανικά, δεν χρησιμοποιούσε τις πηγές, δεν ανέπτυσσε τις πηγές, δεν ανέπτυσσε ιστορική σκέψη.ιστορική σκέψη.

• Αμφισβήτησε την παραδοσιακή Αμφισβήτησε την παραδοσιακή μέθοδο και άνοιξε τον δρόμο για τημέθοδο και άνοιξε τον δρόμο για τη χρήση των πηγώνχρήση των πηγών ..

• Ο μαθητής μελετά και επεξεργάζεται Ο μαθητής μελετά και επεξεργάζεται τις πηγές, έρχεται σε άμεση επαφή τις πηγές, έρχεται σε άμεση επαφή με τον ιστορικό λόγο. με τον ιστορικό λόγο.

• Συνθέτει τη δική του άποψη για τα Συνθέτει τη δική του άποψη για τα γεγονότα. Παράγει ιστορία αντί να γεγονότα. Παράγει ιστορία αντί να την μαθαίνει. την μαθαίνει.

• Πέρασμα από την αφήγηση στην Πέρασμα από την αφήγηση στην ιστορική ιστορική ενσυναίσθησηενσυναίσθηση δηλ. δηλ. μεταφορά μεταφορά «στον Άλλο, το «στον Άλλο, το Άλλοτε και το Αλλού».Άλλοτε και το Αλλού».

Δεδομένου ότι δεν υπάρχει μια και μοναδική κλειστή αφήγησηΔεδομένου ότι δεν υπάρχει μια και μοναδική κλειστή αφήγηση για το για το παρελθόν, αλλά πολλές και συχνά αντικρουόμενες μεταξύ τους,παρελθόν, αλλά πολλές και συχνά αντικρουόμενες μεταξύ τους, οι μαθητές οι μαθητές πρέπει να καταστούν ικανοί: πρέπει να καταστούν ικανοί:

- - να αντιμετωπίζουν τις πηγές κριτικάνα αντιμετωπίζουν τις πηγές κριτικά

- να αξιολογούν τις πολλαπλές αφηγήσεις- να αξιολογούν τις πολλαπλές αφηγήσεις

- να ξεχωρίζουν το γεγονός από την- να ξεχωρίζουν το γεγονός από την ερμηνεία του ιστορικούερμηνεία του ιστορικού

- - να βγάζουν τα δικά τους συμπεράσματα και τη δική τους να βγάζουν τα δικά τους συμπεράσματα και τη δική τους ερμηνεία για τοερμηνεία για το παρελθόνπαρελθόν

Οι μαθητές αναλαμβάνουν να:Οι μαθητές αναλαμβάνουν να:

• να αναγνωρίσουν το είδος των πηγών (πρωτογενείς-να αναγνωρίσουν το είδος των πηγών (πρωτογενείς-δευτερογενείς,δευτερογενείς, γ γραπτές-παραστατικές-απτικές) ραπτές-παραστατικές-απτικές)

• να ερευνήσουν την αυθεντικότητα και εγκυρότητα τους να ερευνήσουν την αυθεντικότητα και εγκυρότητα τους • να αναλύσουν τις πληροφορίες τους (ποιος, σε ποιον, να αναλύσουν τις πληροφορίες τους (ποιος, σε ποιον,

πότε, γιατί) πότε, γιατί) • να αποκωδικοποιήσουν, κατανοήσουν και αναλύσουν να αποκωδικοποιήσουν, κατανοήσουν και αναλύσουν

το περιεχόμενό τους το περιεχόμενό τους • να βγάλουν την δική τους ερμηνεία για το παρελθόννα βγάλουν την δική τους ερμηνεία για το παρελθόν

Παράδειγμα:Παράδειγμα:

• Να μελετήσετε τις παρακάτω πηγές και να Να μελετήσετε τις παρακάτω πηγές και να γράψετε ένα δικό σας κείμενο για την γράψετε ένα δικό σας κείμενο για την πολιτική, κοινωνική και οικονομική πολιτική, κοινωνική και οικονομική κατάσταση στη Γαλλία τις παραμονές της κατάσταση στη Γαλλία τις παραμονές της Επανάστασης του 1789 Επανάστασης του 1789

«Από τη στιγμή που τα ελεύθερα επαγγέλματα και το «Από τη στιγμή που τα ελεύθερα επαγγέλματα και το εμπόριο θα διεισδύσουν στο λαό και θα εμπόριο θα διεισδύσουν στο λαό και θα δημιουργήσουν, με τη βοήθεια της εργατικής τάξης, δημιουργήσουν, με τη βοήθεια της εργατικής τάξης, ένα νέο μέσο πλουτισμού, προετοιμάζεται μια ένα νέο μέσο πλουτισμού, προετοιμάζεται μια επανάσταση στους πολιτικούς νόμουςεπανάσταση στους πολιτικούς νόμους. Μια . Μια καινούργια κατανομή του πλούτου προετοιμάζει και καινούργια κατανομή του πλούτου προετοιμάζει και μια καινούργια κατανομή της εξουσίας. Όπως η μια καινούργια κατανομή της εξουσίας. Όπως η κατοχή των γαιών ανέβασε στην εξουσία την κατοχή των γαιών ανέβασε στην εξουσία την αριστοκρατία, το ίδιο και η αριστοκρατία, το ίδιο και η κατοχή των μέσων κατοχή των μέσων βιομηχανικής παραγωγής ανεβάζει στην εξουσία την βιομηχανικής παραγωγής ανεβάζει στην εξουσία την αστική τάξη».αστική τάξη».

• «Αντίθετα οι «Αντίθετα οι αδυναμίες του συστήματος είσπραξης των φόρων ήταν αδυναμίες του συστήματος είσπραξης των φόρων ήταν οφθαλμοφανείς και επικρατούσαν σε ολόκληρο το κράτοςοφθαλμοφανείς και επικρατούσαν σε ολόκληρο το κράτος. Το . Το βασίλειο ήταν χωρισμένο σε διοικητικές περιοχές, τις οποίες βασίλειο ήταν χωρισμένο σε διοικητικές περιοχές, τις οποίες διοικούσε ένας βασιλικός αντιπρόσωπος, που συγκέντρωνε στα διοικούσε ένας βασιλικός αντιπρόσωπος, που συγκέντρωνε στα χέρια του όλες τις εξουσίες, εκτός από τη στρατιωτικήχέρια του όλες τις εξουσίες, εκτός από τη στρατιωτική. Οι φόροι . Οι φόροι κατανέμονταν στις επαρχίες, στα χωριά και στα άτομα ανάλογα με κατανέμονταν στις επαρχίες, στα χωριά και στα άτομα ανάλογα με τη διάθεση του διοικητή,τη διάθεση του διοικητή, ο οποίος, όταν ήθελε μπορούσε να ο οποίος, όταν ήθελε μπορούσε να καθορίσει απαλλαγές, αυξήσεις ή μειώσεις των φόρων. Μια καθορίσει απαλλαγές, αυξήσεις ή μειώσεις των φόρων. Μια παρόμοια απόλυτη δύναμη, από την οποία κανείς δεν μπορούσε να παρόμοια απόλυτη δύναμη, από την οποία κανείς δεν μπορούσε να ξεφύγει, ήταν φυσικό να καταλήγει σε τυραννία. Αναγκαστικά οι ξεφύγει, ήταν φυσικό να καταλήγει σε τυραννία. Αναγκαστικά οι φίλοι, οι γνωστοί, οι ευνοούμενοι του διοικητή και οι φίλοι των φίλων φίλοι, οι γνωστοί, οι ευνοούμενοι του διοικητή και οι φίλοι των φίλων του, που σχημάτιζαν μια ατέλειωτη αλυσίδα από γνωριμίες, του, που σχημάτιζαν μια ατέλειωτη αλυσίδα από γνωριμίες, ευνοούνταν από την κατανομή των φόρων σε βάρος άλλων»ευνοούνταν από την κατανομή των φόρων σε βάρος άλλων»..

«Είδα στην αρχή ότι η παλιά «Είδα στην αρχή ότι η παλιά φυσιολογική κατάσταση των φυσιολογική κατάσταση των οικονομικών χαρακτηριζόταν οικονομικών χαρακτηριζόταν από υπερβολικά ποσά από υπερβολικά ποσά δαπανών, που δεν ήταν δαπανών, που δεν ήταν καθορισμένα και τα οποία μια καθορισμένα και τα οποία μια καθημερινή ευκολία, εύνοιες και καθημερινή ευκολία, εύνοιες και παροχές ή δαπανηρές εορτές, παροχές ή δαπανηρές εορτές, επαναλάμβαναν κάθε χρόνο. Η επαναλάμβαναν κάθε χρόνο. Η τάξη που επιβλήθηκε σ’αυτό τον τάξη που επιβλήθηκε σ’αυτό τον τομέα οφείλεται σε μεγάλο τομέα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην Μεγαλειότητά Σας. βαθμό στην Μεγαλειότητά Σας. Οι προσωπικές σας κλίσεις και η Οι προσωπικές σας κλίσεις και η στέρεη λογική σας στέρεη λογική σας περιόρισαν περιόρισαν κατά πολύ αυτές τις δαπάνες και κατά πολύ αυτές τις δαπάνες και μάλιστα πολλές εξαλείφθηκαν μάλιστα πολλές εξαλείφθηκαν τελειωτικάτελειωτικά. .

Ακόμη η Μεγαλειότητά Σας με Ακόμη η Μεγαλειότητά Σας με υποστήριξε το ίδιο, όταν υποστήριξε το ίδιο, όταν αντιστεκόμουν σε όλες αυτές τις αντιστεκόμουν σε όλες αυτές τις συνεχείς αιτήσεις για δωρεές, για συνεχείς αιτήσεις για δωρεές, για ατέλειες, για χορηγίες και για ατέλειες, για χορηγίες και για τόσες άλλες δαπάνες σε βάρος τόσες άλλες δαπάνες σε βάρος του κρατικού θησαυροφυλακίου του κρατικού θησαυροφυλακίου που μια πολύχρονη κακή που μια πολύχρονη κακή παράδοση είχε καθιερώσει και οι παράδοση είχε καθιερώσει και οι οποίες στο διάστημα των 365 οποίες στο διάστημα των 365 ημερών που έχει ο χρόνος, ημερών που έχει ο χρόνος, δημιουργούν με τη συνήθη δημιουργούν με τη συνήθη ανανέωσή τους μια ετήσια ανανέωσή τους μια ετήσια συνεχήσυνεχή δαπάνη που ο καθένας δαπάνη που ο καθένας λογικά θα τη θεωρούσε δαπάνη λογικά θα τη θεωρούσε δαπάνη δυσβάσταχτη (για δυσβάσταχτη (για προϋπολογισμό)».προϋπολογισμό)».

• «…Η φορολογία από τη μια μεριά, η φεουδαρχία από «…Η φορολογία από τη μια μεριά, η φεουδαρχία από την άλλη, συναγωνίζονταν για να αποκτηνώσουν το την άλλη, συναγωνίζονταν για να αποκτηνώσουν το λαό κάτω από το βάρος των αδικιών. λαό κάτω από το βάρος των αδικιών. Η βασιλεία, του Η βασιλεία, του είχε αφαιρέσει την αυτοδιοίκηση, τη μόρφωση που του είχε αφαιρέσει την αυτοδιοίκηση, τη μόρφωση που του έδινε η απασχόληση με τα ζητήματα της κοινότητας. Ο έδινε η απασχόληση με τα ζητήματα της κοινότητας. Ο κλήρος, ο φυσικός του δάσκαλος, είχε πάψει από καιρό κλήρος, ο φυσικός του δάσκαλος, είχε πάψει από καιρό να τον διδάσκηνα τον διδάσκη. Είχε κανείς την εντύπωση πως έκαναν . Είχε κανείς την εντύπωση πως έκαναν το παν για να τον καταστήσουν ανίκανο, βουβό, χωρίς το παν για να τον καταστήσουν ανίκανο, βουβό, χωρίς φωνή και σκέψη …»φωνή και σκέψη …»

Γελοιογραφία 1789Γελοιογραφία 1789Η τρίτη τάξη κουβαλά τον κλήρο και την αριστοκρατίαΗ τρίτη τάξη κουβαλά τον κλήρο και την αριστοκρατία

«Τα οικονομικά προβλήματα της μοναρχίας ώθησαν τα πράγματα σε «Τα οικονομικά προβλήματα της μοναρχίας ώθησαν τα πράγματα σε αποφασιστική φάση. αποφασιστική φάση. Η διοικητική και φορολογική δομή του βασιλείου Η διοικητική και φορολογική δομή του βασιλείου ήταν σε μεγάλο βαθμό απαρχαιωμένη ήταν σε μεγάλο βαθμό απαρχαιωμένη και η απόπειρα κάποιου και η απόπειρα κάποιου εκσυγχρονισμού με τις μεταρρυθμίσεις του 1774-76 απέτυχε μπροστά εκσυγχρονισμού με τις μεταρρυθμίσεις του 1774-76 απέτυχε μπροστά στην αντίσταση των κατεστημένων συμφερόντων με επικεφαλής τα στην αντίσταση των κατεστημένων συμφερόντων με επικεφαλής τα δικαστικά συμβούλια (δικαστικά συμβούλια (parlements). parlements). Έπειτα η Γαλλία αναμείχθηκε στον Έπειτα η Γαλλία αναμείχθηκε στον Αμερικανικό Πόλεμο της Ανεξαρτησίας. Αμερικανικό Πόλεμο της Ανεξαρτησίας. Η νίκη κατά της Αγγλίας είχε ως Η νίκη κατά της Αγγλίας είχε ως τίμημα την τελική χρεοκοπία και, με αυτό το σκεπτικό, μπορεί να τίμημα την τελική χρεοκοπία και, με αυτό το σκεπτικό, μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι η Αμερικανική Επανάσταση ήταν η άμεση αιτία της ισχυριστεί κανείς ότι η Αμερικανική Επανάσταση ήταν η άμεση αιτία της ΓαλλικήςΓαλλικής. Χρησιμοποιήθηκαν ποικίλες μέθοδοι με όλο και μικρότερη . Χρησιμοποιήθηκαν ποικίλες μέθοδοι με όλο και μικρότερη επιτυχία, αλλά μόνο μια ριζική μεταρρύθμιση, που θα κινητοποιούσε το επιτυχία, αλλά μόνο μια ριζική μεταρρύθμιση, που θα κινητοποιούσε το πραγματικό και σημαντικό φορολογητέο δυναμικό της χώρας, μπορούσε πραγματικό και σημαντικό φορολογητέο δυναμικό της χώρας, μπορούσε να αντιμετωπίσει μια κατάσταση τέτοια, που να αντιμετωπίσει μια κατάσταση τέτοια, που οι δαπάνες ξεπερνούσαν οι δαπάνες ξεπερνούσαν τα έσοδα κατά 20% τουλάχιστοντα έσοδα κατά 20% τουλάχιστον, και πραγματικές οικονομίες ήταν , και πραγματικές οικονομίες ήταν αδύνατον να γίνουν. Μολονότι η υπερβολική σπατάλη των Βερσαλλιών αδύνατον να γίνουν. Μολονότι η υπερβολική σπατάλη των Βερσαλλιών κατηγορήθηκε συχνά ως υπεύθυνη για την κρίση, οι δαπάνες της αυλής κατηγορήθηκε συχνά ως υπεύθυνη για την κρίση, οι δαπάνες της αυλής ανέρχονταν μόνο στο 6% των συνολικών εξόδων του 1788. Οι πόλεμοι, ανέρχονταν μόνο στο 6% των συνολικών εξόδων του 1788. Οι πόλεμοι, το ναυτικό και η διπλωματία ευθύνονταν για το 25%, ενώ η εξυπηρέτηση το ναυτικό και η διπλωματία ευθύνονταν για το 25%, ενώ η εξυπηρέτηση του υφιστάμενου χρέους για το 50%.του υφιστάμενου χρέους για το 50%. Ο Ο Αμερικανικός Πόλεμος και το Αμερικανικός Πόλεμος και το χρέος που αυτός δημιούργησε γονάτισαν κυριολεκτικά τη μοναρχία».χρέος που αυτός δημιούργησε γονάτισαν κυριολεκτικά τη μοναρχία».

«Πρώτον, «Πρώτον, το κρατικό οικοδόμημα της Γαλλίας ήταν τόσο παράλογο, το κρατικό οικοδόμημα της Γαλλίας ήταν τόσο παράλογο, όσο και ανοργάνωτοόσο και ανοργάνωτο. Σε κάθε υπουργείο σχεδόν βασίλευε η σύγχυση, . Σε κάθε υπουργείο σχεδόν βασίλευε η σύγχυση, προϊόν μιας μακρόχρονης και κάπως ανώμαλης ανάπτυξης που είχε τις προϊόν μιας μακρόχρονης και κάπως ανώμαλης ανάπτυξης που είχε τις ρίζες της στον Μεσαίωνα. Νέες υπηρεσίες είχαν ιδρυθεί από καιρό σε καιρό, ρίζες της στον Μεσαίωνα. Νέες υπηρεσίες είχαν ιδρυθεί από καιρό σε καιρό, για να ανταποκριθούν σε κάποια ιδιαίτερη ανάγκη, συχνά αγνοώντας για να ανταποκριθούν σε κάποια ιδιαίτερη ανάγκη, συχνά αγνοώντας πλήρως εκείνες που ήδη υπήρχαν. Υπήρχε έτσι, πλήρως εκείνες που ήδη υπήρχαν. Υπήρχε έτσι, μεγάλη σύγχυση μεγάλη σύγχυση αρμοδιοτήτωναρμοδιοτήτων. Υπήρχαν επίσης πολυάριθμοι άχρηστοι υπάλληλοι που . Υπήρχαν επίσης πολυάριθμοι άχρηστοι υπάλληλοι που πληρώνονταν από το δημόσιο. πληρώνονταν από το δημόσιο.

Αυτή η Αυτή η σύγκρουση αρμοδιοτήτων μεταξύ «αντιπάλων» υπηρεσιών σύγκρουση αρμοδιοτήτων μεταξύ «αντιπάλων» υπηρεσιών καθυστερούσε τη λύση ζωτικών προβλημάτων για μήκαθυστερούσε τη λύση ζωτικών προβλημάτων για μήνεςνες. Στα . Στα οικονομικά ζητήματα δεν υπήρχαν λιγότερες ανωμαλίες απ’ότι σε άλλους οικονομικά ζητήματα δεν υπήρχαν λιγότερες ανωμαλίες απ’ότι σε άλλους τομείς του δημοσίου. τομείς του δημοσίου. Η συλλογή φόρων ήταν εξαιρετικά περιστασιακήΗ συλλογή φόρων ήταν εξαιρετικά περιστασιακή. . Αντί να διορίζει επίσημους φοροεισπράκτορες, ο βασιλιάς εφάρμοζε το Αντί να διορίζει επίσημους φοροεισπράκτορες, ο βασιλιάς εφάρμοζε το παλιό ρωμαϊκό σύστημα της μεσολάβησης ιδιωτικού δικαίου ή οργανισμών παλιό ρωμαϊκό σύστημα της μεσολάβησης ιδιωτικού δικαίου ή οργανισμών και ατόμων για την είσπραξη των φόρων, επιτρέποντας τους να και ατόμων για την είσπραξη των φόρων, επιτρέποντας τους να κατακρατούν ως κέρδη ό,τι μπορούσαν να εισπράξουν πέρα από ένα κατακρατούν ως κέρδη ό,τι μπορούσαν να εισπράξουν πέρα από ένα καθορισμένο ποσό. Παρόμοιες καθορισμένο ποσό. Παρόμοιες αποδιοργανωτικές καταστάσεις αποδιοργανωτικές καταστάσεις επικρατούσαν στον τομέα της δικαιοσύνηςεπικρατούσαν στον τομέα της δικαιοσύνης. Όλες σχεδόν οι επαρχίες της . Όλες σχεδόν οι επαρχίες της Γαλλίας είχαν η κάθε μια τον δικό της κώδικα δικαίου, βασισμένο στα τυπικά Γαλλίας είχαν η κάθε μια τον δικό της κώδικα δικαίου, βασισμένο στα τυπικά της έθιμα. Κατά συνέπεια, μια πράξη κολάσιμη ως έγκλημα στη νότια της έθιμα. Κατά συνέπεια, μια πράξη κολάσιμη ως έγκλημα στη νότια Γαλλία, θα μπορούσε να μην ενδιαφέρει τον ποινικό νόμο σε μια άλλη Γαλλία, θα μπορούσε να μην ενδιαφέρει τον ποινικό νόμο σε μια άλλη επαρχία».επαρχία».

Ε. Ε. J. Hobsbawm, J. Hobsbawm, Η εποχή των ΕπαναστάσεωνΗ εποχή των Επαναστάσεων (1789-1848) (1789-1848)

Αθήνα 2008Αθήνα 2008 , , σ.σ. 94 94

• Τα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του 1780 είχαν αποτελέσει, για Τα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του 1780 είχαν αποτελέσει, για πολλούς λόγους, περίοδο μεγάλων δυσχερειών για όλους σχεδόν πολλούς λόγους, περίοδο μεγάλων δυσχερειών για όλους σχεδόν τους κλάδους της γαλλικής οικονομίας. Μια τους κλάδους της γαλλικής οικονομίας. Μια κακή σοδειά το 1788 (και κακή σοδειά το 1788 (και το 1789) και ένας δυσκολότατος χειμώνας όξυναν την κρίσητο 1789) και ένας δυσκολότατος χειμώνας όξυναν την κρίση. Οι . Οι κακές σοδειές έπληξαν τους αγρότες, γιατί, ενώ επέτρεπαν στους κακές σοδειές έπληξαν τους αγρότες, γιατί, ενώ επέτρεπαν στους μελοπαραγωγούς να πουλούν τα σιτηρά σε υπέρογκες τιμές μελοπαραγωγούς να πουλούν τα σιτηρά σε υπέρογκες τιμές σιτοδείας, η πλειονότητα των μικροκληρούχων αγροτών ήταν σιτοδείας, η πλειονότητα των μικροκληρούχων αγροτών ήταν υποχρεωμένη να καταναλώσει το σιταρόσπορό της ή να αγοράσει υποχρεωμένη να καταναλώσει το σιταρόσπορό της ή να αγοράσει τρόφιμα σε εξωφρενικές τιμέςτρόφιμα σε εξωφρενικές τιμές, ιδίως κατά τους μήνες αμέσως πριν τη , ιδίως κατά τους μήνες αμέσως πριν τη νέα σοδειά (δηλαδή Μάιο-Ιούλιο). Έπληξαν άλλωστε και τους νέα σοδειά (δηλαδή Μάιο-Ιούλιο). Έπληξαν άλλωστε και τους φτωχούς των πόλεων, μια και φτωχούς των πόλεων, μια και το κόστος ζωής – το ψωμί ήταν το το κόστος ζωής – το ψωμί ήταν το βασικό είδος διατροφής – συχνά υπερ-διπλασιάστηκεβασικό είδος διατροφής – συχνά υπερ-διπλασιάστηκε..

Οι μαθητές Οι μαθητές • συμμετέχουν ενεργάσυμμετέχουν ενεργά• αντιλαμβάνονται πώς γράφεται αντιλαμβάνονται πώς γράφεται

η ιστορίαη ιστορία• Κατανοούν πως υπάρχουν Κατανοούν πως υπάρχουν

αντικρουόμενες απόψεις στην αντικρουόμενες απόψεις στην ιστορία και πως τα ιστορία και πως τα επιχειρήματα κατασκευάζονταιεπιχειρήματα κατασκευάζονται

• Μαθαίνουν να σκέπτονται να σκέπτονται πολύπλευρα και κριτικά. Να πολύπλευρα και κριτικά. Να μην δέχονται χωρίς έλεγχο και μην δέχονται χωρίς έλεγχο και διασταύρωση οποιαδήποτε διασταύρωση οποιαδήποτε άποψη διατυπώνεταιάποψη διατυπώνεται

• Διαμορφώνουν δικές τους Διαμορφώνουν δικές τους ερμηνείες για το παρελθόν ερμηνείες για το παρελθόν

• Ο διδακτικός χρόνος δεν επαρκεί Ο διδακτικός χρόνος δεν επαρκεί για να μελετήσουν διεξοδικά τις για να μελετήσουν διεξοδικά τις πηγές και να αποκτήσουν πηγές και να αποκτήσουν αντίληψη του ιστορικού αντίληψη του ιστορικού γίγνεσθαι. Αποτέλεσμα η γνώση γίγνεσθαι. Αποτέλεσμα η γνώση που αποκτούν να είναι μερική που αποκτούν να είναι μερική και αποσπασματικήκαι αποσπασματική

• Οι γραπτές πηγές παρουσιάζουν Οι γραπτές πηγές παρουσιάζουν δυσκολίες όσον αφορά τη δυσκολίες όσον αφορά τη γλώσσα, τη σύνταξη, την γλώσσα, τη σύνταξη, την κατανόηση του περιεχομένουκατανόηση του περιεχομένου

• Οι μαθητές δυσκολεύονται να Οι μαθητές δυσκολεύονται να δημιουργήσουν μια αφήγηση με δημιουργήσουν μια αφήγηση με νόημα και συνοχήνόημα και συνοχή

• Η ανάπτυξη Η ανάπτυξη ιστορικής σκέψης ιστορικής σκέψης (κατανόηση των (κατανόηση των ιστορικών γεγονότων μέσα από την εξέταση ιστορικών γεγονότων μέσα από την εξέταση αιτίων και αποτελεσμάτωναιτίων και αποτελεσμάτων))

• Η ανάπτυξη Η ανάπτυξη ιστορικής συνείδησης ιστορικής συνείδησης (κατανόηση (κατανόηση της συμπεριφοράς των ανθρώπων σε της συμπεριφοράς των ανθρώπων σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Διαμόρφωση αξιών συγκεκριμένες καταστάσεις. Διαμόρφωση αξιών και στάσεων που οδηγούν στην εκδήλωση και στάσεων που οδηγούν στην εκδήλωση υπεύθυνης συμπεριφοράς στο παρόν και το υπεύθυνης συμπεριφοράς στο παρόν και το μέλλον) μέλλον)

• Οι μαθητές να καταστούν ικανοί, μέσα από τη γνώση του Οι μαθητές να καταστούν ικανοί, μέσα από τη γνώση του παρελθόντος, να παρελθόντος, να κατανοήσουν το παρόν, να κατανοήσουν το παρόν, να στοχαστούν για τα προβλήματά του και να στοχαστούν για τα προβλήματά του και να προγραμματίσουν το μέλλον τους. προγραμματίσουν το μέλλον τους.

• Να εξοικειωθούν βαθμιαία μεΝα εξοικειωθούν βαθμιαία με το ειδικό λεξιλόγιο της το ειδικό λεξιλόγιο της ιστορικής επιστήμης. ιστορικής επιστήμης.

• Να συνειδητοποιήσουν την αναγκαιότητα Να συνειδητοποιήσουν την αναγκαιότητα επιλογής και επιλογής και κριτικής αξιολόγησης των ιστορικών πηγώνκριτικής αξιολόγησης των ιστορικών πηγών. .

• Να γνωρίσουν την Να γνωρίσουν την ιστορική πορεία του Ελληνισμού ιστορική πορεία του Ελληνισμού από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, με αναφορές στην από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, με αναφορές στην ευρύτερη παγκόσμια ιστορία. ευρύτερη παγκόσμια ιστορία.

• Να οικοδομήσουν, μέσα από τη μελέτη του δικού τους Να οικοδομήσουν, μέσα από τη μελέτη του δικού τους πολιτισμού, την εθνική και πολιτιστική τους ταυτότητα. πολιτισμού, την εθνική και πολιτιστική τους ταυτότητα.

Διαθεματική προσέγγιση Διαθεματική προσέγγιση

• Στις αρχές του 20ού αιώνα το Σχολείο Εργασίας (Στις αρχές του 20ού αιώνα το Σχολείο Εργασίας (John Dewey) John Dewey) είναι η είναι η απάντηση στην κυρίαρχη μέθοδο διδασκαλίας: την απάντηση στην κυρίαρχη μέθοδο διδασκαλίας: την παθητική ακρόασηπαθητική ακρόαση . . Ο μαθητής δραστηριοποιείται για να ερευνήσει και να κατακτήσει τη Ο μαθητής δραστηριοποιείται για να ερευνήσει και να κατακτήσει τη γνώση. Η εκπαίδευση είναι διαδικασία έρευνας και συγκρότησης γνώση. Η εκπαίδευση είναι διαδικασία έρευνας και συγκρότησης /αναδιοργάνωσης των εμπειριών του μαθητή. /αναδιοργάνωσης των εμπειριών του μαθητή.

• Οι εκπρόσωποι του κινήματος της προοδευτικής Αγωγής στην Αμερική Οι εκπρόσωποι του κινήματος της προοδευτικής Αγωγής στην Αμερική θέτουν το ζήτημα της ενοποίησης του προγράμματος σπουδών.θέτουν το ζήτημα της ενοποίησης του προγράμματος σπουδών.

• Το 1930 ο Το 1930 ο HopkinsHopkins προτείνει ένα πρόγραμμα οργανωμένο πάνω στα προτείνει ένα πρόγραμμα οργανωμένο πάνω στα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες του μαθητή, που χρησιμοποιεί γνώσεις από ενδιαφέροντα και τις ανάγκες του μαθητή, που χρησιμοποιεί γνώσεις από όλες τις περιοχές της κοινωνικής κληρονομιάς, χωρίς να ενδιαφέρει ο όλες τις περιοχές της κοινωνικής κληρονομιάς, χωρίς να ενδιαφέρει ο χωρισμός σε γνωστικά αντικείμενα. χωρισμός σε γνωστικά αντικείμενα.

• Την δεκαετία του 1970, η Την δεκαετία του 1970, η Νέα Κοινωνιολογία της ΕκπαίδευσηςΝέα Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης προτείνει την οργάνωση της σχολικής γνώσης προτείνει την οργάνωση της σχολικής γνώσης όχι σε μαθήματα, αλλά όχι σε μαθήματα, αλλά σε θέματα σε θέματα ((issue basedissue based), ), τα οποία θα ερευνούσαν οι μαθητές.τα οποία θα ερευνούσαν οι μαθητές.

• Την δεκαετία του 1990 προτείνεται να σχεδιαστούν Την δεκαετία του 1990 προτείνεται να σχεδιαστούν διαθεματικά διαθεματικά αναλυτικά προγράμματααναλυτικά προγράμματα , δηλαδή να υπάρχει ένας βασικός πυρήνας , δηλαδή να υπάρχει ένας βασικός πυρήνας μαθημάτων (core curriculum) και να δίνονται κατευθυντήριες γραμμές μαθημάτων (core curriculum) και να δίνονται κατευθυντήριες γραμμές μέσα από το Αναλυτικό Πρόγραμμα για διαθεματικές προσεγγίσεις. μέσα από το Αναλυτικό Πρόγραμμα για διαθεματικές προσεγγίσεις.

Διαθεματική προσέγγισηΔιαθεματική προσέγγιση

• «Με τον όρο “διαθεματική προσέγγιση” «Με τον όρο “διαθεματική προσέγγιση” εννοούμε τη μορφή διδασκαλίας κατά την εννοούμε τη μορφή διδασκαλίας κατά την οποία το περιεχόμενο της διδασκαλίας οποία το περιεχόμενο της διδασκαλίας προσεγγίζεται ως κάτι το ενιαίο και προσεγγίζεται ως κάτι το ενιαίο και αδιαίρετο. Διάφορα μαθήματα αδιαίρετο. Διάφορα μαθήματα ενιαιοποιούνται και η διδασκαλία έχει το ενιαιοποιούνται και η διδασκαλία έχει το χαρακτήρα εργαστηριακής και ευρηματικής χαρακτήρα εργαστηριακής και ευρηματικής μορφής μορφής (Χ. Θεοφυλίδης, 1997, 11, 32). (Χ. Θεοφυλίδης, 1997, 11, 32).

Γιατί διαθεματική προσέγγισηΓιατί διαθεματική προσέγγιση ;;• Ο μαθητής θα κληθεί στο μέλλον να αντιμετωπίσει πολύπλοκα Ο μαθητής θα κληθεί στο μέλλον να αντιμετωπίσει πολύπλοκα

προβλήματα, για την επίλυση των οποίων απαιτείται ο συνδυασμός προβλήματα, για την επίλυση των οποίων απαιτείται ο συνδυασμός περισσοτέρων επιστημών. Από τις πρώτες τάξεις του σχολείου θα περισσοτέρων επιστημών. Από τις πρώτες τάξεις του σχολείου θα πρέπει να μάθει να εντοπίζει προβλήματα, να διατυπώνει σχετικά πρέπει να μάθει να εντοπίζει προβλήματα, να διατυπώνει σχετικά ερωτήματα, να αναζητά λύσεις.ερωτήματα, να αναζητά λύσεις.

• Δε θεωρείται αποτελεσματική η οργάνωση της σχολικής γνώσης σε Δε θεωρείται αποτελεσματική η οργάνωση της σχολικής γνώσης σε ευδιάκριτα, ανεξάρτητα και άσχετα μεταξύ τους μαθήματαευδιάκριτα, ανεξάρτητα και άσχετα μεταξύ τους μαθήματα. . Η Η πρακτική αυτή καθιστά τη σχολική γνώση αποσπασματική, πρακτική αυτή καθιστά τη σχολική γνώση αποσπασματική, αφηρημένη και άσχετη με τα βιώματα των παιδιών. αφηρημένη και άσχετη με τα βιώματα των παιδιών.

• Η γνώση αντιμετωπίζεται ως ενιαία ολότητα και προσεγγίζεται μέσα Η γνώση αντιμετωπίζεται ως ενιαία ολότητα και προσεγγίζεται μέσα από την «όσμωση» μεταξύ των διαφορετικών επιστημονικών από την «όσμωση» μεταξύ των διαφορετικών επιστημονικών κλάδων και την συλλογική διερεύνηση θεμάτωνκλάδων και την συλλογική διερεύνηση θεμάτων..

Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ)Σπουδών (ΔΕΠΠΣ)

• Το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ), Το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ), που εκπόνησε το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2001), χαρακτηρίζεται που εκπόνησε το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2001), χαρακτηρίζεται από δύο βασικές κατευθύνσεις : από δύο βασικές κατευθύνσεις : Επικεντρώνεται στο Επικεντρώνεται στο περιεχόμενο της μάθησης και στη διαδικασία της μάθησηςπεριεχόμενο της μάθησης και στη διαδικασία της μάθησης . . Πιο συγκεκριμένα στα νέα προγράμματα σπουδών διατηρείται η Πιο συγκεκριμένα στα νέα προγράμματα σπουδών διατηρείται η αυτονομία των επιμέρους μαθημάτων. Παράλληλα, επιχειρείται να αυτονομία των επιμέρους μαθημάτων. Παράλληλα, επιχειρείται να συνδεθεί η γνώση που προέρχεται από τα επιμέρους μαθήματα, με συνδεθεί η γνώση που προέρχεται από τα επιμέρους μαθήματα, με την ανάπτυξη δραστηριοτήτων πάνω σ’ ένα θέμα, το οποίο την ανάπτυξη δραστηριοτήτων πάνω σ’ ένα θέμα, το οποίο συνδέεται με τα ενδιαφέροντα των μαθητών και προσφέρεται για συνδέεται με τα ενδιαφέροντα των μαθητών και προσφέρεται για διερεύνηση μέσα από διαφορετικά μαθήματα. διερεύνηση μέσα από διαφορετικά μαθήματα.

• Βασική μεθοδολογική αρχή της διαθεματικής προσέγγισης είναι η Βασική μεθοδολογική αρχή της διαθεματικής προσέγγισης είναι η «μέθοδος project», «μέθοδος project», με την οποία επιχειρείται η σφαιρική μελέτη με την οποία επιχειρείται η σφαιρική μελέτη ενός θέματος, μέσω της ανάδειξης των διασυνδέσεων και ενός θέματος, μέσω της ανάδειξης των διασυνδέσεων και συσχετίσεων των διαφόρων μαθημάτων. συσχετίσεων των διαφόρων μαθημάτων.

Παράδειγμα διαθεματικής συνεργατικής ερευνητικής εργασίαςΠαράδειγμα διαθεματικής συνεργατικής ερευνητικής εργασίας

Θέμα: Το κίνημα του Διαφωτισμού Θέμα: Το κίνημα του Διαφωτισμού Αντιπαραβολή των πνευματικών κινημάτων του ευρωπαϊκού και Αντιπαραβολή των πνευματικών κινημάτων του ευρωπαϊκού και

νεοελληνικού Διαφωτισμού.νεοελληνικού Διαφωτισμού.

• Χώρος και χρόνος εμφάνισης Χώρος και χρόνος εμφάνισης • ΑίτιαΑίτια• Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά • Ιστορικές επιπτώσειςΙστορικές επιπτώσεις• Επιδράσεις στη Λογοτεχνία Επιδράσεις στη Λογοτεχνία • Συγκριτική παρουσίαση - ανάλυση - ερμηνείαΣυγκριτική παρουσίαση - ανάλυση - ερμηνεία

Θεμελιώδεις διαθεματικές έννοιεςΘεμελιώδεις διαθεματικές έννοιες: Χώρος-χρόνος, Μεταβολή, : Χώρος-χρόνος, Μεταβολή, Ομοιότητα-Διαφορά, Πολιτισμός κ.ά.Ομοιότητα-Διαφορά, Πολιτισμός κ.ά.

Εμπλεκόμενα μαθήματαΕμπλεκόμενα μαθήματα: Ιστορία, Κοινωνική και πολιτική αγωγή, : Ιστορία, Κοινωνική και πολιτική αγωγή, Γεωγραφία, Λογοτεχνία, Γλώσσα, Γαλλικά, Αγγλικά.Γεωγραφία, Λογοτεχνία, Γλώσσα, Γαλλικά, Αγγλικά.

Διαφορά διαθεματικής – διεπιστημονικής Διαφορά διαθεματικής – διεπιστημονικής προσέγγισηςπροσέγγισης

ΔιαθεματικήΔιαθεματική ΔιεπιστημονικήΔιεπιστημονική• Ο σχεδιασμός ξεκινά από ένα Ο σχεδιασμός ξεκινά από ένα

κεντρικό θέμα και προχωρά με τον κεντρικό θέμα και προχωρά με τον προσδιορισμό των ιδεών ή προσδιορισμό των ιδεών ή των εννοιών των εννοιών που σχετίζονται με που σχετίζονται με το θέμα και το θέμα και των των δραστηριοτήτων δραστηριοτήτων που θα που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για μπορούσαν να αξιοποιηθούν για να διερευνηθούν αυτές οι ιδέες.να διερευνηθούν αυτές οι ιδέες.

• Δεν λαμβάνονται υπόψη οι Δεν λαμβάνονται υπόψη οι διαχωριστικές γραμμές των διαχωριστικές γραμμές των μαθημάτων μαθημάτων αφού κύριος αφού κύριος σκοπός είναι η διερεύνηση του σκοπός είναι η διερεύνηση του θέματος .θέματος .

• Δίνεται έμφαση στο πρόβλημα και Δίνεται έμφαση στο πρόβλημα και στο θέμα.στο θέμα.

• Προσέγγιση ενός θέματος από Προσέγγιση ενός θέματος από εκπαιδευτικούς διαφορετικών εκπαιδευτικούς διαφορετικών ειδικοτήτων μέσω ενός σχεδίου ειδικοτήτων μέσω ενός σχεδίου δράσης (δράσης (project).project).

• Ερώτημα: Τι μπορεί να Ερώτημα: Τι μπορεί να συνεισφέρει το κάθε μάθημα στο συνεισφέρει το κάθε μάθημα στο θέμα;θέμα;

• Ο σχεδιασμός ξεκινά από την Ο σχεδιασμός ξεκινά από την αναγνώριση των ταυτοτήτων των αναγνώριση των ταυτοτήτων των διαφορετικών μαθημάτων.διαφορετικών μαθημάτων.

• Σκοπός: η κατάκτηση των Σκοπός: η κατάκτηση των περιεχόμενων και των ικανοτήτων περιεχόμενων και των ικανοτήτων που εμπεριέχονται στα που εμπεριέχονται στα εμπλεκόμενα μαθήματα.εμπλεκόμενα μαθήματα.

Παράδειγμα διαθεματικής συνεργατικής Παράδειγμα διαθεματικής συνεργατικής ερευνητικής εργασίαςερευνητικής εργασίας

Θέμα: Το Ευπαλίνειο Όρυγμα Θέμα: Το Ευπαλίνειο Όρυγμα

Σε ποια περιοχή κατασκευάστηκεΣε ποια περιοχή κατασκευάστηκε ((Γεωγραφία) Γεωγραφία)

Ποιος, πότε και γιατί το κατασκεύασε Ποιος, πότε και γιατί το κατασκεύασε (Ιστορία) (Ιστορία)

Πώς ο Ευπαλίνος υπολόγισε το μήκος του ορύγματος Πώς ο Ευπαλίνος υπολόγισε το μήκος του ορύγματος ((Μαθηματικά)Μαθηματικά)

Σχεδίαση του ορύγματος του Ευπαλίνου ή ενός σύγχρονου τούνελ Σχεδίαση του ορύγματος του Ευπαλίνου ή ενός σύγχρονου τούνελ (Καλλιτεχνικά) (Καλλιτεχνικά)

Τεχνική του Ευπαλίνου - Πώς κατασκευάζεται σήμερα μια σήραγγα Τεχνική του Ευπαλίνου - Πώς κατασκευάζεται σήμερα μια σήραγγα

(Τεχνολογία)(Τεχνολογία)

Κείμενα για το όρυγμα. Κείμενα για το όρυγμα. Προφορική ή γραπτή διατύπωση της Προφορική ή γραπτή διατύπωση της έρευνας των μαθητώνέρευνας των μαθητών (Γλώσσα) (Γλώσσα)

Το Ευπαλίνειο ΌρυγμαΤο Ευπαλίνειο Όρυγμα

Προς τιμήν του αρχιτέκτονα Ευπαλίνου έχει δοθεί το όνομα Προς τιμήν του αρχιτέκτονα Ευπαλίνου έχει δοθεί το όνομα του σε ένα από τα τούνελ της Κακιάς Σκάλαςτου σε ένα από τα τούνελ της Κακιάς Σκάλας

Θέμα: Το λιμάνι του Πειραιά την κλασική εποχήΘέμα: Το λιμάνι του Πειραιά την κλασική εποχή

Πού βρίσκεται. Πώς δημιουργήθηκε η διάβρωση της ακτής από τη Πού βρίσκεται. Πώς δημιουργήθηκε η διάβρωση της ακτής από τη θάλασσα. Ο χάρτης του αρχαίου λιμανιού θάλασσα. Ο χάρτης του αρχαίου λιμανιού (Γεωγραφία). (Γεωγραφία).

Πότε αναπτύχθηκε. Ποιοι παράγοντες συνετέλεσαν στην ανάπτυξή Πότε αναπτύχθηκε. Ποιοι παράγοντες συνετέλεσαν στην ανάπτυξή του. Διαμόρφωση, τείχιση, πολεοδομικό σχέδιο, λιμενική κίνηση και του. Διαμόρφωση, τείχιση, πολεοδομικό σχέδιο, λιμενική κίνηση και εγκαταστάσεις, εισαγωγικό-εξαγωγικό εμπόριο. Η σύνδεσή του με την εγκαταστάσεις, εισαγωγικό-εξαγωγικό εμπόριο. Η σύνδεσή του με την ακμή της αθηναϊκής δημοκρατίας και την ηγεμονία της Αθήνας στο ακμή της αθηναϊκής δημοκρατίας και την ηγεμονία της Αθήνας στο Αιγαίο Αιγαίο (Ιστορία). (Ιστορία).

Τρόπος κατασκευής μιας τριήρους. Διαστάσεις, ταχύτητα, πλήρωμα, Τρόπος κατασκευής μιας τριήρους. Διαστάσεις, ταχύτητα, πλήρωμα, βάρος, οπλισμός, κόστος κατασκευής και συντήρησης βάρος, οπλισμός, κόστος κατασκευής και συντήρησης (Μαθηματικά). (Μαθηματικά).

Ζωγραφική μιας νηοπομπής Ζωγραφική μιας νηοπομπής (Καλλιτεχνικά).(Καλλιτεχνικά). Κατασκευή μιας ελληνικής τριήρους Κατασκευή μιας ελληνικής τριήρους (Τεχνολογία). (Τεχνολογία).

Κείμενα σχετικά με το λιμάνι. Προφορική ή γραπτή διατύπωση της Κείμενα σχετικά με το λιμάνι. Προφορική ή γραπτή διατύπωση της έρευνας των μαθητών έρευνας των μαθητών (Γλώσσα). (Γλώσσα).

Το λιμάνι του Πειραιά την κλασική εποχήΤο λιμάνι του Πειραιά την κλασική εποχή

1. Διατύπωση ερευνητικού ερωτήματος1. Διατύπωση ερευνητικού ερωτήματος2. Αναζήτηση πηγών για την απάντησή του2. Αναζήτηση πηγών για την απάντησή του3. Μελέτη περιεχομένου πηγών, επιλογή, 3. Μελέτη περιεχομένου πηγών, επιλογή,

συγκέντρωση, αναδιοργάνωση, ανάλυση συγκέντρωση, αναδιοργάνωση, ανάλυση πληροφοριώνπληροφοριών

4. Συγγραφή εργασίας4. Συγγραφή εργασίας5. Παρουσίαση στην τάξη ή στη σχολική κοινότητα5. Παρουσίαση στην τάξη ή στη σχολική κοινότητα6. Αξιολόγηση6. Αξιολόγηση

• Καθορισμός του σκοπού και των ειδικών διδακτικών Καθορισμός του σκοπού και των ειδικών διδακτικών στόχων της ενότητας που θα διδάξουμε.στόχων της ενότητας που θα διδάξουμε.

• Επιλογή :Επιλογή :μεθόδωνμεθόδων (αφήγηση, διάλογος, μελέτη και επεξεργασία (αφήγηση, διάλογος, μελέτη και επεξεργασία

των πηγών του εγχειριδίου ή άλλων) των πηγών του εγχειριδίου ή άλλων) εποπτικών μέσωνεποπτικών μέσων (πίνακας, διαφάνειες, χάρτες, έργα (πίνακας, διαφάνειες, χάρτες, έργα

τέχνης, ιστορικά ντοκιμαντέρ, ηχητικά ντοκουμέντα) τέχνης, ιστορικά ντοκιμαντέρ, ηχητικά ντοκουμέντα) τεχνικώντεχνικών επεξεργασίας της διδακτικής ενότηταςεπεξεργασίας της διδακτικής ενότητας

(χρονολογικός πίνακας, διάγραμμα με βασικά σημεία, (χρονολογικός πίνακας, διάγραμμα με βασικά σημεία, εξήγηση-ανάλυση ιστορικών εννοιών) εξήγηση-ανάλυση ιστορικών εννοιών)

• Αναζήτηση κατάλληλου διδακτικού υλικού.Αναζήτηση κατάλληλου διδακτικού υλικού.

• Προγραμματισμός (πόσο χρόνο θα αφιερώσουμε στην Προγραμματισμός (πόσο χρόνο θα αφιερώσουμε στην αφήγηση, στο διάλογο, στην επεξεργασία των πηγών)αφήγηση, στο διάλογο, στην επεξεργασία των πηγών)

1820-18211820-1821Ισπανία - Ιταλία - Ελλάδα

1830 1848Γαλλία, Βέλγιο, Πολωνία Γαλλία, Αυστρία, Βοημία, Ιταλία,

Ουγγαρία, Πρωσία

18151815: Συνέδριο της Βιέννης - Ίδρυση της Ιερής Συμμαχίας : Συνέδριο της Βιέννης - Ίδρυση της Ιερής Συμμαχίας (Ρωσία-Αυστρία-Πρωσία). Εθνικές και πολιτικές (Ρωσία-Αυστρία-Πρωσία). Εθνικές και πολιτικές διεκδικήσεις των ευρωπαϊκών λαών.διεκδικήσεις των ευρωπαϊκών λαών.

1820-231820-23: Επανάσταση στην : Επανάσταση στην ΙσπανίαΙσπανία εναντίον του εναντίον του αυταρχικού Φερδινάνδου Ζ΄ - αίτημα η επαναφορά του αυταρχικού Φερδινάνδου Ζ΄ - αίτημα η επαναφορά του συντάγματος του 1812. Εμφύλιος πόλεμος – επέμβαση συντάγματος του 1812. Εμφύλιος πόλεμος – επέμβαση Ιερής Συμμαχίας.Ιερής Συμμαχίας.

1820-211820-21: Επανάσταση στην : Επανάσταση στην ΙταλίαΙταλία με αίτημα την με αίτημα την απόσπαση από την Αυστρία και συνταγματικές απόσπαση από την Αυστρία και συνταγματικές μεταρρυθμίσεις. Επέμβαση Ιερής Συμμαχίας.μεταρρυθμίσεις. Επέμβαση Ιερής Συμμαχίας.

18211821: Επανάσταση στην : Επανάσταση στην ΕλλάδαΕλλάδα. Δημιουργία ανεξάρτητου . Δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού κράτους (1830).ελληνικού κράτους (1830).

Παράδειγμα διαγράμματος μαθήματοςΠαράδειγμα διαγράμματος μαθήματος

Β. 1830 και 1848 Β. 1830 και 1848

Οι επαναστάσεις του 1830Οι επαναστάσεις του 1830Οριστική ήττα της αριστοκρατίας Οριστική ήττα της αριστοκρατίας από τις αστικές δυνάμειςαπό τις αστικές δυνάμεις

Οι επαναστάσεις του 1848Οι επαναστάσεις του 1848

Η Άνοιξη των λαώνΗ Άνοιξη των λαών

• ΓαλλίαΓαλλία: Ανατροπή των : Ανατροπή των Βουρβόνων. Άνοδος στο θρόνο Βουρβόνων. Άνοδος στο θρόνο του Λουδοβίκου-Φίλιππου.του Λουδοβίκου-Φίλιππου.

• Βέλγιο:Βέλγιο: ανεξαρτησία από την ανεξαρτησία από την Ολλανδία. Ολλανδία. Ανεξάρτητο Ανεξάρτητο Βασίλειο Βελγίου 1830Βασίλειο Βελγίου 1830..

• Πολωνία:Πολωνία: (αίτημα: η (αίτημα: η ανεξαρτησία από Ρωσία) ανεξαρτησία από Ρωσία) Αποτυχία - εγκαθίδρυση Αποτυχία - εγκαθίδρυση αυταρχικού καθεστώτος.αυταρχικού καθεστώτος.

Αίτια:Αίτια: κοινωνικά, εθνικά, πολιτικά κοινωνικά, εθνικά, πολιτικά («δημοκρατική και κοινωνική πολιτεία- («δημοκρατική και κοινωνική πολιτεία- αβασίλευτη δημοκρατία») αβασίλευτη δημοκρατία»)

• Γαλλία Γαλλία (επικράτηση μετριοπαθών (επικράτηση μετριοπαθών φιλελευθέρων- ήττα ριζοσπαστών)φιλελευθέρων- ήττα ριζοσπαστών)

• ΙταλίαΙταλία

• Γερμανικά κρατίδιαΓερμανικά κρατίδια

• Αυτοκρατορία Αψβούργων (Βοημία, Αυτοκρατορία Αψβούργων (Βοημία, Ουγγαρία)Ουγγαρία)

• ΕλβετίαΕλβετία

• ΙσπανίαΙσπανία

• ΔανίαΔανία

• ΡουμανίαΡουμανία

• Μ. ΒρετανίαΜ. Βρετανία

• ΕλλάδαΕλλάδα

• Άμεση επίδραση στη Άμεση επίδραση στη ΒραζιλίαΒραζιλία και και ΚολομβίαΚολομβία..

• Σύνδεση με την προηγούμενη διδακτική ενότητα Σύνδεση με την προηγούμενη διδακτική ενότητα του εγχειριδίου.του εγχειριδίου.

• Σύντομη αφηγηματική παρουσίαση της νέας Σύντομη αφηγηματική παρουσίαση της νέας ενότητας. Καταγραφή των βασικών σημείων ενότητας. Καταγραφή των βασικών σημείων στον πίνακα, ανάλυση των ιστορικών εννοιών. στον πίνακα, ανάλυση των ιστορικών εννοιών.

• Θέτουμε στους μαθητές προβλήματα-ερωτήσεις Θέτουμε στους μαθητές προβλήματα-ερωτήσεις προς διερεύνηση. Ενθαρρύνουμε τον διάλογο.προς διερεύνηση. Ενθαρρύνουμε τον διάλογο.

• Επεξεργασία των πηγών του εγχειριδίου Επεξεργασία των πηγών του εγχειριδίου (κειμένων, εικόνων, χαρτών, πινάκων). (κειμένων, εικόνων, χαρτών, πινάκων).

Οι μαθητές υποδύονται πρόσωπα του παρελθόντος. Οι μαθητές υποδύονται πρόσωπα του παρελθόντος. Μπαίνουν στη θέση τους και προσπαθούν να Μπαίνουν στη θέση τους και προσπαθούν να κατανοήσουν τον τρόπο σκέψης, τα κίνητρα της δράσης κατανοήσουν τον τρόπο σκέψης, τα κίνητρα της δράσης τους και γιατί διαφέρουν από τους σημερινούς τους και γιατί διαφέρουν από τους σημερινούς ανθρώπους. Ασκούνται στη χρήση επιχειρηματολογίας. ανθρώπους. Ασκούνται στη χρήση επιχειρηματολογίας.

π.χ.π.χ. Μετά από την μελέτη των ενοτήτων του βιβλίου και Μετά από την μελέτη των ενοτήτων του βιβλίου και των πηγών για τηντων πηγών για την Γαλλική Επανάσταση του 1789, ένας Γαλλική Επανάσταση του 1789, ένας μαθητής να παρουσιάσει τα παράπονα ενός εύπορου μαθητής να παρουσιάσει τα παράπονα ενός εύπορου αστού για το πολιτικό καθεστώς και την κοινωνική και αστού για το πολιτικό καθεστώς και την κοινωνική και οικονομική κατάσταση της χώραςοικονομική κατάσταση της χώρας. . Ένας άλλος μαθητής Ένας άλλος μαθητής να παρουσιάσει τις απόψεις ενός αριστοκράτη, να παρουσιάσει τις απόψεις ενός αριστοκράτη, υπερασπιστή του καθεστώτος.υπερασπιστή του καθεστώτος.

• Ως αφετηρία του μαθήματος για να κινήσουν το Ως αφετηρία του μαθήματος για να κινήσουν το ενδιαφέρον του μαθητή. ενδιαφέρον του μαθητή.

• Παράλληλα με την αφήγηση του εκπαιδευτικού Παράλληλα με την αφήγηση του εκπαιδευτικού για τεκμηρίωση, προβληματισμό, εντοπισμόγια τεκμηρίωση, προβληματισμό, εντοπισμό--ανάλυση ιστορικών πληροφοριών, σύγκριση ανάλυση ιστορικών πληροφοριών, σύγκριση διαφορετικών πληροφοριών καιδιαφορετικών πληροφοριών και εξήγηση εξήγηση διαφορετικών ερμηνειών διαφορετικών ερμηνειών ((αν είναι αν είναι αντικρουόμενες).αντικρουόμενες).

• Στο τέλος του μαθήματος για εμπέδωση.Στο τέλος του μαθήματος για εμπέδωση.

• Ποιο είναι το είδος της πηγήςΠοιο είναι το είδος της πηγής (πρωτογενείς = επίσημα (πρωτογενείς = επίσημα κρατικά έγγραφα, διπλωματικές εκθέσεις, πρακτικά κρατικά έγγραφα, διπλωματικές εκθέσεις, πρακτικά συνεδριάσεων, αρχεία ληξιαρχείων, δευτερογενείς = συνεδριάσεων, αρχεία ληξιαρχείων, δευτερογενείς = ιστοριογραφία, λογοτεχνία).ιστοριογραφία, λογοτεχνία).

• Εγκυρότητα - αξιοπιστία της πηγήςΕγκυρότητα - αξιοπιστία της πηγής (προέλευση (προέλευση πληροφοριών, ιδιότητα συγγραφέα-σχέση με γεγονότα)πληροφοριών, ιδιότητα συγγραφέα-σχέση με γεγονότα)

• Ποιος γράφει - σε ποιον απευθύνεταιΠοιος γράφει - σε ποιον απευθύνεται

• ΠότεΠότε (χρόνος, συνθήκες γραφής).(χρόνος, συνθήκες γραφής).

• Γιατί Γιατί ((κίνητρα, σκοπιμότητες του συγγραφέα).κίνητρα, σκοπιμότητες του συγγραφέα).

• ΤιΤι (συγκέντρωση πληροφοριών, ερμηνεία, σύνδεση με (συγκέντρωση πληροφοριών, ερμηνεία, σύνδεση με αφήγηση εγχειριδίου).αφήγηση εγχειριδίου).

«Την Τρίτην πρωί βλέπει ο λαός του Παρισιού ότι δεν έχει όπλα αρκετά δια να «Την Τρίτην πρωί βλέπει ο λαός του Παρισιού ότι δεν έχει όπλα αρκετά δια να

οπλίση όλους ους πολίτας. Υπάγουσι λοιπόν και πατούσι τα βασιλικά μαγαζιά και οπλίση όλους ους πολίτας. Υπάγουσι λοιπόν και πατούσι τα βασιλικά μαγαζιά και τους αρσενάδας και όπου αλλαχού ευρίσκοντο όπλα και τα επήραν όλα έως και τους αρσενάδας και όπου αλλαχού ευρίσκοντο όπλα και τα επήραν όλα έως και αυτά τα κανόνια. […] αυτά τα κανόνια. […]

Υπάγουσιν οι ωπλισμενοι πολίται και περικυκλούσι την Βαστιλίαν, δια να Υπάγουσιν οι ωπλισμενοι πολίται και περικυκλούσι την Βαστιλίαν, δια να ζητήσωσι και να λάβωσιν από τον άρχοντα και επιστάτην αυτής όσα όπλα ζητήσωσι και να λάβωσιν από τον άρχοντα και επιστάτην αυτής όσα όπλα ευρίσκοντο εις αυτήν. […] Η Βαστιλία είναι ένα τειχίον μικρόν ευρίσκοντο εις αυτήν. […] Η Βαστιλία είναι ένα τειχίον μικρόν αλλ’οχυρώτατον εις τα άκρα της πόλεως του Παρισιού. […] την αλλ’οχυρώτατον εις τα άκρα της πόλεως του Παρισιού. […] την μετεχειρίζοντο δια φυλακήν […] σκληράν και πολλάκις άδικον και μετεχειρίζοντο δια φυλακήν […] σκληράν και πολλάκις άδικον και τυραννικήν. […] Οι ωπλισμένοι βλέποντες ότι ο άρχων Δελονέ δεν ήθελε να τυραννικήν. […] Οι ωπλισμένοι βλέποντες ότι ο άρχων Δελονέ δεν ήθελε να ανοίξη τα πύλας, την εβίασαν. […] Το πρώτον έργον, εμβαίνοντες εις το ανοίξη τα πύλας, την εβίασαν. […] Το πρώτον έργον, εμβαίνοντες εις το κάστρον, ήτο να αποκεφαλίσωσι τον Δελονέ και ένα δεύτερον άρχοντα κάστρον, ήτο να αποκεφαλίσωσι τον Δελονέ και ένα δεύτερον άρχοντα μετ’αυτόν. μετ’αυτόν.

Υπάγων εις τον καφενέν, ηπάντησα τους πορθητάς της Βαστιλίας Υπάγων εις τον καφενέν, ηπάντησα τους πορθητάς της Βαστιλίας συνωδευμένους με τριακοσίας ή τετρακοσίας χιλιάδας λαού, οι οποίοι περιέφεραν συνωδευμένους με τριακοσίας ή τετρακοσίας χιλιάδας λαού, οι οποίοι περιέφεραν εις όλας τας ρύμας της πόλεως, επάνω εις μικρά κοντάρια (θέαμα φρικτόν) τας εις όλας τας ρύμας της πόλεως, επάνω εις μικρά κοντάρια (θέαμα φρικτόν) τας κεφαλάς αιματοσταγείς».κεφαλάς αιματοσταγείς».

«Μετά την επίθεση που σάρωσε τη Βαστίλλη πίστευαν ότι τα στρατεύματα «Μετά την επίθεση που σάρωσε τη Βαστίλλη πίστευαν ότι τα στρατεύματα που είχαν στρατοπεδεύσει γύρω από το Παρίσι θα έκαναν επίθεση στην που είχαν στρατοπεδεύσει γύρω από το Παρίσι θα έκαναν επίθεση στην πόλη και γι’αυτό κανένας δεν κοιμήθηκε. Το βράδυ αυτό όλοι οι δρόμοι πόλη και γι’αυτό κανένας δεν κοιμήθηκε. Το βράδυ αυτό όλοι οι δρόμοι φωτίζονταν . Έριξαν στους δρόμους καρέκλες, τραπέζια, βαρέλια και φωτίζονταν . Έριξαν στους δρόμους καρέκλες, τραπέζια, βαρέλια και άμαξες ολόκληρες, για να δημιουργήσουν οδοφράγματα και να εμποδίσουν άμαξες ολόκληρες, για να δημιουργήσουν οδοφράγματα και να εμποδίσουν την κίνηση των ιππέων. Αυτή τη νύχτα φύλαγαν το Παρίσι 70.000 την κίνηση των ιππέων. Αυτή τη νύχτα φύλαγαν το Παρίσι 70.000 οπλισμένοι άνδρες. Η πολιτοφυλακή περιπολούσε μαζί μας. Εγώ φύλαγα οπλισμένοι άνδρες. Η πολιτοφυλακή περιπολούσε μαζί μας. Εγώ φύλαγα φρουρά όλη τη νύχτα. Συνάντησα κατά τις 11 το βράδυ μια διμοιρία φρουρά όλη τη νύχτα. Συνάντησα κατά τις 11 το βράδυ μια διμοιρία ουσάρων που έμπαινε στο Παρίσι από την Πύλη στου Αγίου Ιακώβου. Ο ουσάρων που έμπαινε στο Παρίσι από την Πύλη στου Αγίου Ιακώβου. Ο αστυνόμος, που ήταν επικεφαλής της περιπόλου μας, φώναξε: Ποιος είσαι; αστυνόμος, που ήταν επικεφαλής της περιπόλου μας, φώναξε: Ποιος είσαι; Ο αξιωματικός των ουσάρων κραύγασε: Η Γαλλία, το γαλλικό έθνος. Ο αξιωματικός των ουσάρων κραύγασε: Η Γαλλία, το γαλλικό έθνος. Ερχόμαστε να παραδοθούμε σε σας, να σας προσφέρουμε τη βοήθειά Ερχόμαστε να παραδοθούμε σε σας, να σας προσφέρουμε τη βοήθειά μας. Επειδή δεν τους πολυπιστέψαμε, τους είπαμε να πετάξουν στην αρχή μας. Επειδή δεν τους πολυπιστέψαμε, τους είπαμε να πετάξουν στην αρχή τα όπλα τους. Επειδή αρνήθηκαν, τους ευχαριστήσαμε για την καλοσύνη τα όπλα τους. Επειδή αρνήθηκαν, τους ευχαριστήσαμε για την καλοσύνη τους και δε θα γλίτωνε ούτε ένας, αν δεν αναγκάζονταν να φωνάξουν: τους και δε θα γλίτωνε ούτε ένας, αν δεν αναγκάζονταν να φωνάξουν: Ζήτω οι Παριζιάνοι και η Τρίτη τάξη!Ζήτω οι Παριζιάνοι και η Τρίτη τάξη! »»

«Η επίθεση κατά της Βαστίλλης δεν ήταν καθόλου λογική «Η επίθεση κατά της Βαστίλλης δεν ήταν καθόλου λογική πράξη. Ήταν μια πράξη πίστεως. Κανείς δεν την πρότεινε. πράξη. Ήταν μια πράξη πίστεως. Κανείς δεν την πρότεινε. Αλλά όλοι πίστεψαν και έδρασαν. Κατά μήκος των δρόμων, Αλλά όλοι πίστεψαν και έδρασαν. Κατά μήκος των δρόμων, στις αποβάθρες, στις γέφυρες, στα βουλεβάρτα, το πλήθος στις αποβάθρες, στις γέφυρες, στα βουλεβάρτα, το πλήθος φώναζε στο πλήθος: «στη Βαστίλλη! Στη Βαστίλλη!...» φώναζε στο πλήθος: «στη Βαστίλλη! Στη Βαστίλλη!...» Κανείς, επαναλαμβάνω, δεν έδωσε το σύνθημαΚανείς, επαναλαμβάνω, δεν έδωσε το σύνθημα.. Οι Οι ρήτορες του Παλαί Ρουγιάλ περνούσαν τον καιρό τους ρήτορες του Παλαί Ρουγιάλ περνούσαν τον καιρό τους καταρτίζοντας ένα κατάλογο προγραφών ζητώντας τον καταρτίζοντας ένα κατάλογο προγραφών ζητώντας τον θάνατο της βασίλισσας, της Πολινιάκ, του Αρτουά […] Όσο θάνατο της βασίλισσας, της Πολινιάκ, του Αρτουά […] Όσο για τους εκλέκτορες που έδρευαν στο δημαρχείο ούτε καν για τους εκλέκτορες που έδρευαν στο δημαρχείο ούτε καν φαντάστηκαν την επίθεση. Για να την εμποδίσουν μάλιστα φαντάστηκαν την επίθεση. Για να την εμποδίσουν μάλιστα έφτασαν στο σημείο να υποσχεθούν στο διοικητή της ότι αν έφτασαν στο σημείο να υποσχεθούν στο διοικητή της ότι αν απέσυρε τα κανόνια του δεν θα του επιτίθεντο. Οι απέσυρε τα κανόνια του δεν θα του επιτίθεντο. Οι εκλέκτορες δεν είχαν σκοπό να προδώσουν τον αγώνα, εκλέκτορες δεν είχαν σκοπό να προδώσουν τον αγώνα, όπως τους κατηγόρησαν, αλλά δεν είχαν και την όπως τους κατηγόρησαν, αλλά δεν είχαν και την απαιτούμενη πίστη. Ποιος την είχε; Εκείνος που είχε και απαιτούμενη πίστη. Ποιος την είχε; Εκείνος που είχε και την αφοσίωση, τη δύναμη για να την πραγματοποιήση. την αφοσίωση, τη δύναμη για να την πραγματοποιήση. Ποιος δηλαδή; Ο λαός, όλος ο κόσμος». Ποιος δηλαδή; Ο λαός, όλος ο κόσμος».

Δευτερογενής πηγή στα γαλλικάΔευτερογενής πηγή στα γαλλικάLe 14 juillet (methode orange 2)Le 14 juillet (methode orange 2)

• Είδος εικόνας (φωτογραφία, έργο τέχνης, γελοιογραφία, Είδος εικόνας (φωτογραφία, έργο τέχνης, γελοιογραφία, σκίτσο, χαρακτικό, λιθογραφία κ.ά.).σκίτσο, χαρακτικό, λιθογραφία κ.ά.).

• Δημιουργός.Δημιουργός.

• Σκοπός - συνθήκες δημιουργίας του.Σκοπός - συνθήκες δημιουργίας του.

• Περιγραφή βασικών εικονιστικών στοιχείων. Περιγραφή βασικών εικονιστικών στοιχείων.

• Ποιο ιστορικό γεγονός και ποια ιστορικά πρόσωπα Ποιο ιστορικό γεγονός και ποια ιστορικά πρόσωπα απεικονίζονται. απεικονίζονται.

• Εντοπισμός και ερμηνεία συμβόλων.Εντοπισμός και ερμηνεία συμβόλων.

• Σύνδεση με αφήγηση εγχειριδίου, διασταύρωση με άλλες Σύνδεση με αφήγηση εγχειριδίου, διασταύρωση με άλλες πηγές - εξαγωγή συμπερασμάτων.πηγές - εξαγωγή συμπερασμάτων.

• Σε ποιο ιστορικό Σε ποιο ιστορικό γεγονός γεγονός αναφέρεται ο αναφέρεται ο πίνακας; πίνακας;

• Ποια είναι τα Ποια είναι τα πρόσωπα που πρόσωπα που απεικονίζονται;απεικονίζονται;

• Για ποιο σκοπό Για ποιο σκοπό δημιουργήθηκε ο δημιουργήθηκε ο πίνακας;πίνακας;

Η Τρίτη τάξη σπάει τις αλυσίδεςΗ Τρίτη τάξη σπάει τις αλυσίδες

Πριν και μετά το 1789Πριν και μετά το 1789

ΕρωτήματαΕρωτήματα• Γιατί ο φωτογράφος ήταν εκεί; Γιατί τραβήχτηκε Γιατί ο φωτογράφος ήταν εκεί; Γιατί τραβήχτηκε

η συγκεκριμένη φωτογραφία;η συγκεκριμένη φωτογραφία;• Ανάγνωση φωτογραφίας.Ανάγνωση φωτογραφίας.• Περιγραφή - ερμηνεία. Περιγραφή - ερμηνεία. • Σύνδεση με προηγούμενη γνώση – Σύνδεση με προηγούμενη γνώση –

συμπεράσματα.συμπεράσματα.• Αναζήτηση επιπλέον πληροφοριώνΑναζήτηση επιπλέον πληροφοριών

Α΄ Παγκόσμιος ΠόλεμοςΑ΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

Η γενική επιστράτευση Η γενική επιστράτευση Παρίσι (1914)Παρίσι (1914)

Η ανακωχή της Η ανακωχή της Compiègne Compiègne (1918) (1918)Έξω από το βαγόνι-στρατηγείο του Έξω από το βαγόνι-στρατηγείο του

Στρατάρχη Φερντινάν ΦοςΣτρατάρχη Φερντινάν Φος

Ύψωση αμερικανικής και σοβιετικής Ύψωση αμερικανικής και σοβιετικής σημαίας (1945)σημαίας (1945)

Iwo JimaIwo Jima ΒερολίνοΒερολίνο

Παραποίηση φωτογραφιών με πολιτικά κίνητραΠαραποίηση φωτογραφιών με πολιτικά κίνητρα

ΟΟ μαθητής κατανοεί: μαθητής κατανοεί: • Τη σχέση Ιστορίας-Γεωγραφίας Τη σχέση Ιστορίας-Γεωγραφίας • Τη σημασία του γεωγραφικού παράγοντα για τις Τη σημασία του γεωγραφικού παράγοντα για τις

ιστορικές εξελίξειςιστορικές εξελίξεις

ΔραστηριότητεςΔραστηριότητες• Τοποθέτηση πληροφοριών σε χάρτηΤοποθέτηση πληροφοριών σε χάρτη• Σύγκριση χαρτών διαφορετικών εποχώνΣύγκριση χαρτών διαφορετικών εποχών• Κατασκευή χάρτηΚατασκευή χάρτη

Να εντοπίσετε και να τοποθετήσετε στο χάρτη της Πελοποννήσου Να εντοπίσετε και να τοποθετήσετε στο χάρτη της Πελοποννήσου τις τοποθεσίες στις οποίες έγιναν τα σπουδαιότερα γεγονότα της τις τοποθεσίες στις οποίες έγιναν τα σπουδαιότερα γεγονότα της

Επανάστασης του 1821, τις χρονολογίες τους και εικόνες των Επανάστασης του 1821, τις χρονολογίες τους και εικόνες των πρωταγωνιστών τουςπρωταγωνιστών τους

Να μελετήσετε την ενοποίηση της Ελλάδας (1832-1947)Να μελετήσετε την ενοποίηση της Ελλάδας (1832-1947)

1. Σύντομης διάρκειας1. Σύντομης διάρκειας

• Ερωτήσεις-δραστηριότητες ανάλυσης και Ερωτήσεις-δραστηριότητες ανάλυσης και εμπέδωσης της διδακτικής ενότητας.εμπέδωσης της διδακτικής ενότητας.

• Σύντομες εργασίες που βασίζονται σε πηγές.Σύντομες εργασίες που βασίζονται σε πηγές.

• Ανάλυση ή δημιουργία χρονολογικών πινάκων, Ανάλυση ή δημιουργία χρονολογικών πινάκων, χαρτών, διαγραμμάτων, εικαστικών έργωνχαρτών, διαγραμμάτων, εικαστικών έργων..

ΠαραδείγματαΠαραδείγματα

Να καταγράψετε τα χαρακτηριστικά του ελληνικού πολιτικού Να καταγράψετε τα χαρακτηριστικά του ελληνικού πολιτικού συστήματος (18συστήματος (1828-1913)28-1913)

ΠΕΡΙΟΔΟΛΟΓΗΣΗΠΕΡΙΟΔΟΛΟΓΗΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ

Περίοδος ΚαποδίστριαΠερίοδος Καποδίστρια : : 1828-18311828-1831

Περίοδος ΌθωναΠερίοδος Όθωνα : 1828-: 1828-18621862

Περίοδος Γεωργίου Α΄Περίοδος Γεωργίου Α΄ : : 1863-19131863-1913

ΣΥΝΤΑΓΜΑ 1844ΣΥΝΤΑΓΜΑ 1844 : : ΣυνταγματικήΣυνταγματική

ΜοναρχίαΜοναρχίαΣΥΝΤΑΓΜΑ 1864ΣΥΝΤΑΓΜΑ 1864 : :

Βασιλευόμενη Βασιλευόμενη ΔημοκρατίαΔημοκρατίαΑΡΧΗ ΔΕΔΗΛΩΜΕΝΗΣΑΡΧΗ ΔΕΔΗΛΩΜΕΝΗΣ : : Κυβέρνηση από το κόμμα που Κυβέρνηση από το κόμμα που έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής.έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής.

Το ελληνικό πολιτικό σύστημα (18Το ελληνικό πολιτικό σύστημα (1828-1913)28-1913)

ΔΟΜΗ ΔΟΜΗ ΒΑΣΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑΒΑΣΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ

• ΒασιλιάςΒασιλιάς• ΚυβέρνησηΚυβέρνηση• Πολιτικά κόμματαΠολιτικά κόμματα• Εκλογικό σύστημαΕκλογικό σύστημα• ΛαόςΛαός

• Προσωποπαγή πολιτικά Προσωποπαγή πολιτικά κόμματα: δίκτυα πελατείας- κόμματα: δίκτυα πελατείας- πατρωνίαςπατρωνίας

• 18641864 : καθολική ψηφοφορία : καθολική ψηφοφορία ανδρώνανδρών

• Εκλογική μεταρρύθμιση Εκλογική μεταρρύθμιση 18771877 : Παραχώρηση ψήφου : Παραχώρηση ψήφου σε όλους τους ενήλικες σε όλους τους ενήλικες άνδρες. Ο πολίτης δεν άνδρες. Ο πολίτης δεν χρειάζεται να έχει ιδιοκτησία χρειάζεται να έχει ιδιοκτησία ή να ασκεί κάποιο ή να ασκεί κάποιο επάγγελμα για να έχει επάγγελμα για να έχει δικαίωμα ψήφου. δικαίωμα ψήφου.

• Δραστηριότητα ατομική ή Δραστηριότητα ατομική ή ομαδική.ομαδική.

• Σύγκριση πληροφοριών Σύγκριση πληροφοριών του κόμικ με τις του κόμικ με τις πληροφορίες της εγκυκλ. πληροφορίες της εγκυκλ. Πάπυρος-Λαρούς-Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα (λ. Βατερλό). Μπριτάνικα (λ. Βατερλό). Υπάρχουν λάθη στο Υπάρχουν λάθη στο κόμικ;κόμικ;

• Παρουσίαση τηςΠαρουσίαση της ζωής, ζωής, της δράσης και του έργου της δράσης και του έργου του Ναπολέοντα στην του Ναπολέοντα στην τάξη.τάξη.

• Η σύγκλιση των Γενικών ΤάξεωνΗ σύγκλιση των Γενικών Τάξεων ((La convocation des Etats La convocation des Etats Generaux)Generaux)

• Η δράση των αβράκωτωνΗ δράση των αβράκωτων ((τα πιο ριζοσπαστικά τμήματα του λαού τα πιο ριζοσπαστικά τμήματα του λαού – – les revolutionnaires sans culottes)les revolutionnaires sans culottes)

• Ελευθερία, Ισότητα, ΑδελφοσύνηΕλευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη ((liberte, egalite, fraterniteliberte, egalite, fraternite))• Η ΜασσαλιώτιδαΗ Μασσαλιώτιδα ( (La Marseillaise)La Marseillaise)• Η διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτηΗ διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη

((La declaration des droits de l’homme et du citoyen,La declaration des droits de l’homme et du citoyen, 26 26 aout 1789).aout 1789).• Η τρίχρωμη σημαίαΗ τρίχρωμη σημαία ((le drapeau tricolorele drapeau tricolore - - 1794) 1794) • Η ΔημοκρατίαΗ Δημοκρατία ((La Republique, 2La Republique, 211 semptembre 1792) semptembre 1792)• Η διαίρεση σε νομούςΗ διαίρεση σε νομούς ((83 83 departements) departements) με κοινό σύστημα με κοινό σύστημα

διακυβέρνησης (22 διακυβέρνησης (22 decembre decembre 1717889)9)• Οι νέες μονάδες μέτρησηςΟι νέες μονάδες μέτρησης (nouvelles mesures du système (nouvelles mesures du système

métriquemétrique)) δημιουργία μέτρου, λίτρου, γραμμαρίου - 1795. δημιουργία μέτρου, λίτρου, γραμμαρίου - 1795.• Το ληξιαρχείοΤο ληξιαρχείο ( (les services de l’état civil) - les services de l’état civil) - από τα αρχεία της από τα αρχεία της

ενορίας στα αρχεία του ληξιαρχείουενορίας στα αρχεία του ληξιαρχείου

ΕΡΓΑΣΙΕΣΕΡΓΑΣΙΕΣ2. Μεγάλης διάρκειας2. Μεγάλης διάρκειας

Επιλογή θέματος εργασίας από μια λίστα θεμάτων που Επιλογή θέματος εργασίας από μια λίστα θεμάτων που προτείνει ο εκπαιδευτικός ή διαμόρφωση θέματος μετά προτείνει ο εκπαιδευτικός ή διαμόρφωση θέματος μετά από συζήτηση με τους μαθητέςαπό συζήτηση με τους μαθητές

Μέθοδος εργασίαςΜέθοδος εργασίας Διατύπωση ιστορικού ερωτήματοςΔιατύπωση ιστορικού ερωτήματος Αναζήτηση πηγών για την απάντησή τουΑναζήτηση πηγών για την απάντησή του Μελέτη περιεχομένου πηγών, επιλογή, συγκέντρωση, Μελέτη περιεχομένου πηγών, επιλογή, συγκέντρωση,

αναδιοργάνωση, ανάλυση πληροφοριώναναδιοργάνωση, ανάλυση πληροφοριών Συγγραφή ιστορικής αφήγησηςΣυγγραφή ιστορικής αφήγησης Παρουσίαση στην τάξη ή στη σχολική κοινότηταΠαρουσίαση στην τάξη ή στη σχολική κοινότητα

Παράδειγμα: Διαθεματική συνεργατική ερευνητική εργασίαΠαράδειγμα: Διαθεματική συνεργατική ερευνητική εργασία

Θέμα:Θέμα: Ο πύργος του Άιφελ Ο πύργος του Άιφελ Ένα μνημείο σήμα κατατεθέν της πόλης του ΠαρισιούΈνα μνημείο σήμα κατατεθέν της πόλης του Παρισιού

• Πού βρίσκεται. Η θέση του ανάμεσα στα ψηλότερα κτίρια του Πού βρίσκεται. Η θέση του ανάμεσα στα ψηλότερα κτίρια του κόσμου κόσμου (Γεωγραφία)(Γεωγραφία)

• Πότε κατασκευάστηκε, για ποιο λόγο, από ποιους μηχανικούς και Πότε κατασκευάστηκε, για ποιο λόγο, από ποιους μηχανικούς και αρχιτέκτονες. Η υποδοχή του, οι αντιδράσεις που προκάλεσε. Η αρχιτέκτονες. Η υποδοχή του, οι αντιδράσεις που προκάλεσε. Η πορεία του στον χρόνο πορεία του στον χρόνο (Ιστορία).(Ιστορία).

• Μελέτη κατασκευής. Ύψος, σχήμα, υλικά, βάρος, επίπεδα Μελέτη κατασκευής. Ύψος, σχήμα, υλικά, βάρος, επίπεδα (Μαθηματικά). (Μαθηματικά).

• Πώς εξυπηρετεί την κοινότητα, πώς συμβάλλει στην οικονομική και Πώς εξυπηρετεί την κοινότητα, πώς συμβάλλει στην οικονομική και κοινωνική ζωή της πόλης κοινωνική ζωή της πόλης (Κοινωνιολογία).(Κοινωνιολογία).

• Ζωγραφική του πύργου Ζωγραφική του πύργου (Καλλιτεχνικά).(Καλλιτεχνικά).

• Κατασκευή ομοιώματος του πύργου Κατασκευή ομοιώματος του πύργου (Τεχνολογία).(Τεχνολογία).

• Ο πύργος στην τέχνη και την ποίησηΟ πύργος στην τέχνη και την ποίηση (Γαλλικά).(Γαλλικά).

• Κείμενα για τον πύργο του Άιφελ. Προφορική ή γραπτή διατύπωση Κείμενα για τον πύργο του Άιφελ. Προφορική ή γραπτή διατύπωση των δεδομένων της έρευνας των μαθητών των δεδομένων της έρευνας των μαθητών (Γλώσσα). (Γλώσσα).

Η τοπική ιστορία

Αναδεικνύει την ιστορικότητα του οικείου περιβάλλοντος και τη Αναδεικνύει την ιστορικότητα του οικείου περιβάλλοντος και τη σχέση παρόντος - παρελθόντος. Οι μαθητές, με τη μέθοδο της σχέση παρόντος - παρελθόντος. Οι μαθητές, με τη μέθοδο της συνεργατικής ερευνητικής εργασίας (project), αναλαμβάνουν να συνεργατικής ερευνητικής εργασίας (project), αναλαμβάνουν να ερευνήσουν:ερευνήσουν:

• α) α) ένα συγκεκριμένο χώρο της ιδιαίτερης πατρίδας τους ένα συγκεκριμένο χώρο της ιδιαίτερης πατρίδας τους (μουσείο, σχολείο, εκκλησία, αρχαιολογικό χώρο, μνημείο, (μουσείο, σχολείο, εκκλησία, αρχαιολογικό χώρο, μνημείο, παραδοσιακό οικισμό κ.ά.). Οι μαθητές επισκέπτονται τον χώρο, παραδοσιακό οικισμό κ.ά.). Οι μαθητές επισκέπτονται τον χώρο, αναζητούν, συγκεντρώνουν, αξιολογούν και μελετούν αναζητούν, συγκεντρώνουν, αξιολογούν και μελετούν πληροφορίες γι’ αυτόν, εξετάζουν τις αλλαγές που έχει υποστεί πληροφορίες γι’ αυτόν, εξετάζουν τις αλλαγές που έχει υποστεί μέσα στο χρόνο, μελετούν τις δραστηριότητες των ανθρώπων μέσα στο χρόνο, μελετούν τις δραστηριότητες των ανθρώπων γύρω από αυτόν, και προσπαθούν να ανασυνθέσουν το ιστορικό γύρω από αυτόν, και προσπαθούν να ανασυνθέσουν το ιστορικό παρελθόν του.παρελθόν του.

• β) β) Οικονομικές δραστηριότητες Οικονομικές δραστηριότητες (παραδοσιακά και (παραδοσιακά και σύγχρονα επαγγέλματα, βιοτεχνία, γεωργικές καλλιέργειες, σύγχρονα επαγγέλματα, βιοτεχνία, γεωργικές καλλιέργειες, κτηνοτροφία).κτηνοτροφία).

Η τοπική ιστορία• γ) γ) Μελέτη των τοπωνυμίων Μελέτη των τοπωνυμίων μιας περιοχής ή των μιας περιοχής ή των

οδωνυμίωνοδωνυμίων ενός χωριού, μιας συνοικίας ή μιας ενός χωριού, μιας συνοικίας ή μιας πόλης.πόλης.

• δ) Σημαντικές προσωπικότητες που προέρχονται δ) Σημαντικές προσωπικότητες που προέρχονται από την περιοχή.από την περιοχή.

• ε) ε) Καθημερινή ζωή Καθημερινή ζωή (οικογενειακές ιστορίες, (οικογενειακές ιστορίες, γενεαλογικά δένδρα, ανθρωπωνύμια, ενδυμασία, γενεαλογικά δένδρα, ανθρωπωνύμια, ενδυμασία, ήθη και έθιμα, συνήθειες, νοοτροπίες, διατροφή, ήθη και έθιμα, συνήθειες, νοοτροπίες, διατροφή, γιορτές, πανηγύρια κ.ά).γιορτές, πανηγύρια κ.ά).

• ζ) ζ) Δημογραφική εξέλιξη Δημογραφική εξέλιξη της περιοχής.της περιοχής.• η) η) Ιστορία ενός τόπου σε μια συγκεκριμένη Ιστορία ενός τόπου σε μια συγκεκριμένη

ιστορική περίοδο ιστορική περίοδο (π.χ. Πόλεμος και Κατοχή στα (π.χ. Πόλεμος και Κατοχή στα Πατήσια)Πατήσια)