f

2.5. Kuzey Turkqesi

Ahrnet TEM~R

"K ~zey" Eiibiri esas~nda cotjrafl bir isim olup baz~ Turkolc)glar taraf~ndan Tur velerinin tasnifi esnas~nda, dilnyiida yagayan butun Turklerir~ bulunduklar~ sab gozonunde tutularak, bunlara nazaran Kuzey-Bat~da bulurian boylar iqin ~ U I ~ ~ I I I I -

m~gt~r. Mesel8, Radloff, Korg, Ramstedt, Samoyloviq, Rasa~nen buria "Batr grubu', Ligeti " K ~ p ~ a k ~ a " , Nemeth "Volga grubu", Arat "Kuzey grubu" demiglerdir. Bu tabir- lerle daha ziyade bu leh~elerin. yeni zamanlardaki dururriu (1 9.-20. yiizyrllar) kas- tedilmektedir. Tarihi bak~mdan mutalsa edildikte biJ giveler, orta zamanda buralar- da yagamlg olan Turk boylar~ndan Peqenek ve' K~pqak dillerinin birer devam~ ve istihalesi sayrlmaktad~r. Bu grupa bcgun gu giveler dahilc'lir:

1. Kazan (Idil=Volga) Turk~esi veya Tatarca; Bagkclr t, Nogay ve Miger ag~zlar~ da buna dahildir,

2. Kazak, Ka,rakalpak ve Klrg~z Siveleri,

3. Altay giveleri: Bugur~ku Oyrot bolgesinde konug~~lan giveler (Radolff'a gore: Altay-Kiji, Teleut, Telengit, Lebed), Bat1 Sibirya'da hi:!, Tara, Tobol ve Tumen ne- hirleri civar~nda konugalan giveler,

4. Kuzey Kafkasya0da Kbm~k, Karaqay, Balkar ve F dogay giveleri,

5. Lehistan (Troki we Lutzk), Litvanya ve (eskiden ) Klr~m'ln dogusunda konugu- Ian (K~r~mqaklar) Karay ~ivesi.

Butun bu give ve aij~zlar, Turk qi~elerinj;~ tasnifirie gore (bu bahse bk.) z- Turk- qesinin (tokuz), y- grup unun (ayak ), tav .+ tav/l+ kalgan bolumunu tegkil ederler.

Fonetik

Vokaller:

Kazan givesinin vok.alleri gunlar,dlr: a, e, 1, i, I u, u, u, u. Ses tarihibak~m~ndan birinci hecede gu degi:jikliklerle '~argllaglyoruz: e >i, o >u, o >u, i >i, mes. el, el Kazan. il; on >Kazan. Lln; trdel A (Turkiye Tijrk~esi, Dogu T.), tjrdok (Kazak), ortok ($or) vb.>Kazan, urdek; i t i t v,b.

Kazak, Karakalpak ve K.lzglzca'nln \/,okalleri gunlard~r: a, e, e, I, i, o, 0, u, U.

Thomsen'e gore Eski Tiirk/ ;ede dahi meb'cut elan, fakat sonralar~ birqok givelerde e ile birlegen e sesi, bilha .ssa Kazak, Kara(talpak ve K~rg~zcada a~ l kqa belli olrnak- tadlr, mes. 2di (idi ), G s;,k ( q i k ), &t (et ) VL).

Uzun vokaller vF2 ~ f t sesler (Diphtonge). u,numiyetle, g, g, b, v, y, fi seslerinin du~mesiyle meydaana . geljr, mes,: Eski TurkGe,deki ev, eb >ijy, 0lur (feve, '*"" "deve">Kazan. duye , Kazak, ["yo, tutj, Karakal~). Kurn~k. tuye, K~rg~z . Altay t0 - ray tewa); eg > iy c ,lur (eg- >iy-); ~g >uw, ij olur (arrg "terniZ'>aruw, aru); ug

LeUG

, Ka- > U, I

Türk Dünyası El Kitabı, C.2, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay.:121, Ankara 1992

olur (kurub > kuru, kurl ); agu >aw, au (Kzzan, Balkar, Kara~ay ), 6 (Klrgrz ) olur (buzagu > buzau, blzau).

o, o veya u, u sesleri bulunan hecelerden sonra a >o ve e >o geklindeki ses uyurnu (Labialattraktion) bilhassa Altay (Oyrot, Teleut, Lebed, Tuba) be bazl Ka- zak aglzlarr ile Klrglz, Karakalpak ve klsmen de Balkarcada vardrr, mes.:

Klrglz, Altay: Kazan: Kumrk, Nogay, Karay:

otko "atege" utka otka

bolgon 'blann bulgan bolgan

polzo "olsa" b ulsa bolsa

kostor "gozler" kuzler kozler

u, uden sonra I, i >u, u geklindeki ses uyumu bu grubun hemen hemen butun givelerinde rnevcut oldugu halde, o, o' den sonra I, i >u, u degigmesine ancak Kazak, Klrglz ve Oyrot-Teleut givelerinde rastlarnak rnurnkundur, rnes.: su-nun csu-nln "suyun"; uy-dun < uy-nm "evin"; ton-du < ton-nl "donu, kurku"; kBI-du < kol-ni "golii" vb.

Fakat bu gibi vokal yuvarlaklagrnasl ile ilgili h2diseleri kati rnisallerle slnlrlandlr- rnak pek mumkun degildir, qunkii bir 8ivede bunun aksi olan rnisallerle de karglla- ylabilir, rnes. Altaycada hem togus, hem tog~s "dokuZ' geklivardlr. Bagka rnisaller: kon~p " konup" ve korup "gorup (Alt.), munl "bunu" ve ponu "bunu" (Alt.), boru ve b6ri "kurt" (Alt.) vb. Diger cihetten bu hadise kelirnelerin gekline de baglldrr, yani vokal yuvarlaklagrnasl ilek hecede kuvvetli oldugu halde, dioer hecelere g i t tk~e zaylflarnaktadlr, mes. guluzun ve guluzin "vagak" (alt.), sogunip "sovunup" (Alt.) vb.

Konsonantlar:

Soz bag~ndaki y- yerine, Kazak, Karakalpak, Klrglz, Oyrot, Nogay ve Kara~ay aglzlarlnda c-, j-, Balkarcada z- kullanlllr, rnes. col (Karay. yol, Kazan. yul ) . Fakat ~ I I hsdise de kati bir kaide ifade etmez, qunku aynl givede hem y-, hem c-~ekline rastlarnak rnurnkundiir.

Kazak, Karakalp. ve K~rg~zcada f > p olur, rnes, pakultet<fakultet "fakulte" (Ka- zak), pebrik <fabrik "fabrika" (Kazak), paydal~ <faydal/ ,porum < form "gekil (Karakalp.) vb.

Kazak~a ve Karakalpakqada g >s olur, rnes. taq >tas, iqris.

h sesi ancak yabanc~ kelirnelerde ve tabiat taklidi ifade eden sozlerde bulunur, Ke-?qay, Kumlk, Kargay T.'de iki vokal araslndaki -h- yerine -g- kullanllrr, rnes. Fars~a bahB & "pahaU>bacja.

Diger givelerdeki v, bu grupta w (Ingilizdeki w gibi yarlm vokal) gekline inkllap eder.

Ba~kur t~adak i karakteristik ses deoigmeleri gunlard~r: z, d, I >z; g >s; s>h, rnes. k g <kz ; k1f11 <k1z11 ; a_zlm<ad/m ; tawzar <tawlar "daglar"; bascbag; u ~ a l cusal '~avuz"; soz ve hece baglnda s>h olur, rnes. hiz <siz; hug12 <sugl hakal <sakal; bulha<bulsa "olsa"; barhm<barsm "varsln" vb.

q "savag"

Bu grubun butun aglzlarlnda vokal arasl k, k ve p sesleri yumagar, mes. bak- >bags "baklyor" (Klrglz); tayak "dayak"<tayagr; ik- "ek-"< igin "ekin"; yap- "kapa-" >yaba "kapatlyor". Altay-Oyrat aQlzlnda, bu durumda olan diger konsonantlar da yumugar, ti$ "di$" >tiji "digi"; sos "soz" >sozim "sozum"; tut- >tudar "tutar".

Konsonantalr kaynagmasl uzerine umumi olarak gu kaideler konabilir:

1. jki konsonant yanyana getdigi zaman, sondakisi ondekine uyar, yani ilk kon- sonant yumugak ise oteki de yumugak, sertse ikincisi de sert olur. Bu husus, bil- hassa k/k-e/g, s-z, t-k, p-b seseleri ile ilgilidir, me$. !rq-!tr "klgllk", yaz-br "yazl~k"; at- fa, krr-da; tarak-pen "tarak ile", k~z-ben "klz ilen (Kazak); ak-slmak "ak gibi", krzrl- zrmak "klzll gibi" (Altay) vb.

2. Sert konsonanantlardan sonra I >t, m 7p, n >t olur (Kazak, Klrglz, Altay ve bazl Nogay aglzlarrnda); yumugak konsonantlardan sonra I >d, m >b, n > d olur; vokal ve yarlm vokallerden sonra I, m, n detjigmez. Bundan bagka degigmeyen hsller: r ve I'den sonra I (Altaycada yalnlz r'den sonra), I, m, r'den sonra m (Altay- cada yaln~z m, r'den sonra), n, m, ii'den sonra n ve r, I'den sonra d degigmez. Mi- saller:

L: kem~ilik-t&r "noksanllklar" (Kazak), kun-der "gunler" (Altay), kar-lar (Altay), crl-lar "ylllar" (Kazak), kol-dor "kollar" (Altay); tort-tuk "dortluk" (Altay), kun-duk "gun- Iuk" (Altay), orto-hk "ada" (Altay) vb. Kazan, Kumlk ve Nogaycada bu son misalde- ki ek, m, n, ii'den sonra I >n olur, fakat bagka yumu~ak konsonantlarla vokallerden sonra degigmez, mes. han-nrk "hanllk", kun-ner "gunler", an"-na- "anla", at-lar, tarak- lar vb.;

M: tus-pesin "dugmesin" (Karakalpak), caz-bak "yazmak" (Kazak), almak;

N: balrk-trn" <bal~k-nrii " ballQlnM (Altay), ay-drn" "ayln" (Altay), ton-nrn "donun, kur- kun".

Kelime Y a p ~ m ~ :

Kelime tegkil eden eklerin ~ o g u butun Turk Sivelerinde mugterektir, bu yuzden ancak bazl eklerin Kuzeybatl grubundaki husud gekillerine igaret edeceQiz:

-11, -li (< Eski Turkqe -lrg, -1ig vb):

Kazan. -11, -1;; Kazak. Karakalp. -11, -I;, -dl, -di, -tr, -ti; Kum~k. -11, -li, -lu, -M; Altay. - Iu, -IB, - d ~ , -du, - t ~ , -tu;

-91, -9i: K~rg~z. Karay. -GI, -~ i , - ~ u , -GO; Karakalp. -81, -8;; diger givelerde -GI, -~i.

Turlu givelerden karlglk misaller: ata-kay "babaclk", baba-y "dede" (Kazan. Ka- zak. Karakalp.), GI-~ak "delikanll" (Altay), aktaru- an "her ige karlgan" (Kazan), mi- n i m - ~ e "bence" (Kazan), agam-nk "atjamlnki", butun-ley "busbutun", sog-umtuk " kesilecek (hayvan)" (Altay), ut-ker-, ut-kez- "ge~ir-" (Kazan), cur-guz- "yurut-" (Ka- rakalp.), oy-gor- "anlamak (Altay), at-kar- "(at ile) nakletmek" (Altay) vb.

Nomen : Cemi Eki: -lar, -ler, -nar, -ner, -dar, -der, -tar, -ter (Altayca ve Klrglzcada yuvarlaklagarak -

lor, -1orvb. gekillere girer, Karaqaycada -r duger: -la, -1e).

cerr

jah~s Zamirleri:

Kazan. Kazak. Karak,,,. , ,,,,,,. ,Itay. Kum~k. Nogay. Karay

min m&n (ayn~) n 3ynl) (a~nl ) (a~nl ) (a~nl ) r .

sen ,I sen I,

biz bis biz

siz siz

sizder siler sler

igaret Zamirleri:

Kazan. Kazak. Karakalp. Klrg~ z. Alta) L.. L . . bul (ayn~) bu uu bu(1 ) but I ) flu

01 I 01 ' 01 0 ( I ) 01 01

$01 I

05'0 5'u 2u ( 1) sol, $01 tigi tigi

ioru ~amirleri:

Ka- zamiri: kay "kim, hangi" (Kazan, Kazak),, kana "nerede, nereye" (tel), kanl "nerede, nereye" (tel. tumen), kaya "nereye"(Kazan), kala " nasll, nereye"(Tob. tu- men), kanar "nereye"(Alt), kayna "nereye" (tel), kayan "nereden" (Kazan), kalay

11" (Kazak), k a ~ a n "ne zaman"(Kazan., Kazak., Altay, Karay) vb.;

:im, k h : ( b W n qivelerde);

I tc mes

r

t' = 41 ond

?e, ni: (butun 7ivelerde).

isas say1 sozleri (pek az fonetik farklaria), hemen hemen butun ~ivelerde aynl- mes. durf = 4 (Kazan), tort (Kazak. Karaklap. ~1rgi.z. Altay), dort (Kumlk); yipir- : 20 (Kazan.), clylrma (Kazak, Karakalp. Klrg.) cirme (Altay), yigirma (Kumrk).

;ollektiv say1 ekleri: - (a )w,

Collektiv say1 ekleri: -(a) w, -(e) w, -0, -0 \~b.'dlr. (<Eski Turkqe -agu, -egu), ,. ikew (Kazan), ekb (ekow) (Kazak. Karakalp, Klrg~z). ekij (Aitay).

Iistributiv say1 ekleri:'-ar, -er, -$ar, -$er vb.'dir (baa ~ivelerde ablativ ile de ifa- >dilir), mf -veya &kiden (Kazak. ~arakalp.), tc ~rder, dor vb.

Srtton "dc

. .

'tten" (Al-

... . . . [esir sayllarl umumiyetle ablativ ile ifade edilir, mes. altldan torf(d&t, durt, vb.) 6 (Kazan. Karakalp. Klrglz. Nogay. Kurn~k); veya: uc t~rtt i jk "UC dartluk" 314, f.7~ ~k " u ~ onlukn 3/10 (Altay).

Mukayese, birinci sozijn ablativ hale sokulmasiyle ifade edilir, bu esnada ikinci soz -rak, -rek eki de alabilir, mes. atam bu ki?iden Gakprak "babam bu kiqiden da- ha iyi" (K~rg~z); atkan okton turgen "atrlm~g oktan'(daha) h ~ z l ~ " (Altay).

Superlativ iqin baa yard~rnc~ sozler kullanlllr, mes. iii yahgl "en iyi" (Kazan), Bte cakp " ~ o k iyi" (Kazak), sorekey tuzalu "qok faydal~" (Altay), bek iygi "pek iyi" (No- gay) vb.

Fiiller :

Emir we istek Sekilleri:

1. Sah~s rnufret: -(a ) y~m, -(I )ym, -(a )yln, -(o )yln vb., mes. bar-aylm (Kurn~k. Karay.), bar-lym (Kazan) "varay~rn"; caz-ayln "yazay~m" (K~rg.); kdr-tiyin "goreyim" (Altay). Cemi: -(a ) y~k, -(a ) Ilk vb., mes. bar-aylk (Kurn~k), bar-aylh (Karay) "gide- limn; yaz-lyk (Kazan), caz-allk (K~rg.) "yazal~m"; kor-olik "gorelirn" (Altay).

2. $ah~s mufret: ya eksiz, veya -g11, -gin ve -GI ekleriyle, rnes. bar veya bar-g~n "git" (Klrg. Altay. Karay), bar veya bar-p (Nogay: bar-?,), bar-g11 "git" (Kazan). Ce- mi: -(I ) glz, -(I ) ii1z vb., mes. bar-rglz "gidiniz" (Kazan, Karay), caz-liilz "yaz~n~z" (K~rg.), kal-igiz "geliniz" (Kurn~k).

3. Sah~s mufret: -sin, cemi: -s~nlar.

Gelecek zarnan ifade eden -gay, -gey eki, Altay ve Nogay givelerinde gah~s ek- leriyle kullan~l~r, rnes. bar-gayman, -gayslii, -gay, -gaymlz, -gayslz, -gaylar "gide- yim, g ~desin" vb. (Nogay); kel-geyim, -geyiii, -gey, -geyibis (veya: -geylik), - geyiger, -geyler "pek gelecetjim" vb. (Altay); ditjer givelrde -gay, gah~s eki al- rnaz, bu husus e- yard~mc~ fiiii ile ifade edilir, mes. bar-gay edim, ediii edi vb. "gi- derim" vb. (Kum~k).

Muzari (Aorist) -r eki, kuzeybat~ grupunun butun givelerinde gelecek zamanl ifade eder.

-t, -d geqrnig zarnan eki, bu grupun butun givelerinde kullan~l~r

Kati geqrnig zaman -gan -gen (kan, -ken, -kon vb.) eki ile (sonuna gah~s eki ta- k~lmak suretiyle) ifade olunur.

Gerundium (fiil-zarflar):

-a ve -p gekilleri bu grupun butun givelerinde kullan~l~r. Bundan bagka birqok murekkep ekler de vard~r, mes.: -kanp (-ganp vb.) (Kazan), -kan$a (Kazak, Kara- kalp.), - k ln~a (Karay) (= Tijrkiye Turkqesinde -Inca); -ka11 (Karakalp. altay) (= Tur- kiye turkqesinde -all, Nogaycada: -kanll); -kaGtm "den sonra" (Kazan), -kajln (Al- tay), - k a ~ o h (Karay).

Baz~ Sivelerde (mes. Nogay) -p ekine, $ah~s ekleri de tak~labilir ve bu takdirde

cumlede fiil yerini allr, rnes. barlp-pan (veya bar~p-man), barlp-sm, bar~p-b, bar~p- plz, barlp-SIZ, barlp-tllar (Npgay) (Turkiye Turk~esinde = varmlglm, vardlm).

Yard~mc~ Fiiller :

Nomenlerle ve nornen eki almlg fiillerle birlegerek rnurekkep fiil gekilleri meyda- na getiren esas yardimc~ fiiller gunlardlr: *i- (*e-) "imek", bol- ( bul-) "olmak", it- (et-) "etmek". Misaller: barlr idim "varlr idim" (giderdirn) (Kazan), bargan idiii "varmlg idinygitmigtin) (Kazan), barsa idi "varsa idi" (gitse idi) (Nogay), bargan bulsam "varmlg olsam" (gitmi? olsam ), bargan bulsa idirn "varrnig olsa idim" (gitmig olsay- dim) (Kazan).

Bundan bagak da birqok fiiller, -a ve -p ekleri alan esas fiille birlegerek yardlm- CI fiil yerinde kullan~l~rlar,mes. kulip ciberdi "guluverdi" (Kazan), tagtzp ber "atlver" (Altay), kile kur "mutlaka gel" (Kazan), clglla cazdlm "duge yazdlm" (karakalp.), bo- rugin untup saltrr "gapkaslnl unuttu" (Altay), baralmadrk (< bara almadlk ) "gideme- dik" (Kazan. Nogay.), kele catat "gelmektedir" (Klrg.), ogan ne bo l~p ka ld~ ona ne oldu" (Klrg.), barlp bolsaman "gidebilirsem" (Kurnlk).

Fillerde: -ma-, -me-, muzaride: -mas, -mes (baa givelerde asimilasyonla >-pa-, -ba- gekline girer).

Isimlerde: yok, yuk, cok vb. (bar "var" sozunun kargllltjl olarak ve: -SIZ, -siz eki kullanlllr.

Cumle $ekli :

Cumle kurulugu, butun diger givelerde oldugu gibidir. Bazi givelerde fiilsiz de cumle tamamlanabilir: Almatl, Kazag~stan astanas1 "Almat~, Kazag~stan'ln baggehri (dir)" (Kazak), Kalan~n bolacag~. ulken (Sehrin gelecegi buyuk(tur) (parlakt~r)" (Ka- zak). Ancak Karayacada, yabanci (bilhassa Slav) dillerin tesiriyle, devrik cumle gekline rastlanmaktad~r, mes. oklarl k u ~ l u teAriniA yetti rnaya, ki uvlarln alarn~n iqa- dlr canlm "oklarl g u ~ l i i tanrinln ulagti bana, ki zehirlerini onlar~n i~ iyo r can~m" (Ka- ray).

T U R 'ABI

AFYA

_ .-A 4 nn R.R Arat, Turk $ivelerinin Tasnifi. TM X, Istanbul 1953, s. 33- IJY.

~lpakskiy Y,

nii Nauk S: ...A A&----.

lektologii (t 08+(4) S. I .o

~lpak dili), i; ,a, ~ a s t ' I.

N.A. Baskakov Karakz snk 1, Material1 po Dia telstvo Akader ;SR. Moskova 1951,4 (Casti reqi i s l c r ~ u u ~ ~ ~ ~ ~ \ a n i e ) , 1952,542 + (2)

:st1 i slov: =onetika

3kov, Nogayskiy yazik ?r ve sbzluk), lzd. Ak.

I i slova; (Nogay dili VI

1940,270 + (2) S. ne- N. A. Bask:

tin11 i ego diale Nauk SSSF

ratika, tekst -eningrad '

A. K. Borovkov, O~erk i Kara~aevo-balkarskoy Grammatiki (Karacay-Balkar grarneri). Sbornik 'Yazyki Savernogo Kavkaza i Dagestana', OGiZ, Sotsekgiz 1935.

M. Bilalov, Tablits~ po Fonetike Ba~kirskogo Yazika, (Bagkurt dili fonetik tablolart), Peredislovie: N. Drnitriev, Zap. Koll. Vost. 111, 2, 1928, S. 367-383.

Saadet Cagatay, Kara aC Metin, DTCFD, IX, 3, Ankara 1

N K Dirnitriev, Grammarr~a aapxrrskogo Yazlka (Bagkurt dili grarnerl~. IZU. HK. IlauK aaan. IVIUSKV~

Leningrad 1948,276 s

N. K. Drnitriev,Grarnrnakita Kum~kskogo Yai Leningrad 1940,302 + (2) S. + 1 Ks

-i ), Izd. Aki ad. Nauk S SSR. Mosk dili gramel

N.P. Dyrenl Ler

1 . .. I,----

gzika (Oyro SSR. Mosk iova, Grammatika Oy iingrad 1940, 203 + (E

t dili grarneri), lzd. akad. Nauk S

1v1.3. narlaev (To~qakov), Grammalrna uyru~snugu (a;layskogo ) Yazlka (Oyrot-Altay dili urarrcwlr lam-

Tret'e. G. Ulaalu, Oyrotizdat. 1931,53 + (1) S. nie

R. Karqa vc .,m..

I ? H. Z. Kogay, Kara~ay-Malkar Turklerinde Hayvancibk ve Bununla llgili Gele yoj~nlartndan No. 101, Ankara 1954, XV111+150 S. + 46 Abb.

nekler, DT(

M. Kurbangaliev hem H. Hisrnetullin, Sintaksis. Talu Bulrnagan Urta Mekteplernin VI-VII klaslar~ 0~ Dershk, Tuzetilgen Ill nqi basrnas~ (Sintaks, orta rnekteplerin VI-VII. s~n~flar~ iqin), Tatarstan kornpros~ Taraflnnan Rasland~. Tatgosizdat. Uk~tu-pedagojik Edebiyat Sektor~, Kazan 1940 + (5) S.

in Nar- .I c'a

T. Kowalski Pnl

, Karaimische Texte im Dialekt von Troki, Eingeleitet, erlgutert unc I Karaimisc , ,.njsch- Deutschen Glossar versehen. Krakow 1929, LXXX + 31 1 + (1) s. Mernoires de la Commission Orientale de I'Acadernie Polonaise des sciences et des Lettres, Nr 11.

Y mit einerr . . . ...

Heikki Paasonen, MischBrtatarische Volksdichtung. Gesarnmrnelt von ... ijbersetzt und herausgegeben von Eino Karahka, Helsinki 1953, Suornalais-Ugrilaisen Seura, 136 s.

E.D. Polivanov, Obraztsi ne-iranizovannrh (singaimonisti~eskih) Govorov (izbekskogo Yazika (Exemp- les des Parlers Uzbeks non-)ranis&, Sujets a la Loi de L'harrnonie Vocalique), Izv. Ak. Nauk SSSR, otdel. gurnan. Nauk; I. Govor goroda Turkestana, S. 51 1-526; 11 Foneti~eskaya sisterna

lora K~~ laka Ikan. S. 526-537; 111. Kazak-Naymanskiy govor, 1931, S. 93-1 1 1 . -

90'

S.R. Rachn . . - .. ..

nati, Die Hilfsverben und Verbaladverbien im Altaischen, UJb VIII, Berlin 19;

w. Haalon. Vergleichende Grammatik der ndrdljchen TGrksprachen. Erster Teil, PhonetlK aer nora hen Turksprachen, Leipzig, 7. 0. Weigel's Verlag 1883, XV+318 S.

M. RBsgnen, Contributions eu classement des bngues turques, RO, tom XVII, Krakow 1953, S. 92

M. RBsAnen, Zur Lautgeschichte der turkischen S~rachen (Ic kapakta). Materialien zur Laugeschichte der turkischen Sprachen, Helsinki 1949, 249 + (1) S. -Studia Drientaila edidit societas orienta- lis Fennica XV.

A. Terr

S. Wur

ioylovitch, Die Tiirksprachen (Enzyklopedie des Islam, Bd. IV, 1934, 1. Die, mng und geographische Verteilung der Turk-Sprachen, S. 978-979; 2. Allgemeine C k, S. 979-981 ; 3. Die Schriftarten und Liteatursprachen, S. 981-985: Die wechse~sell~gen trnfliisse der tiirkischen und nicht-torkischen Sprachen, S. 985

Klassifiziert 'ha ra kteristi # - - ? A ? - - - F:

anov i. K. Tulebaev, U~ebnik kazakskogo yaztka dilya Vzroslrh, cast'l-ya, dopugeen narodnrrn kornrnissariatorn prosveg~eniya KASSR, Kazakstanskoe izdael'stvo 1934 - Canan 1.111 T. men Tolebay u l ~ K.. Ulkender &in Kazak tilinifl okuvlrgr (Buyukler iein Kazakqa okuma kitab~), I. b6- lam. Kazaglstan kal~k agartuv kemesertyeti kab~ldagan, 94 + (2) s.

iir, Die nordwestliche Gruppe de Leiden, Brill, 1963.

rn, The (Kara-) Kirghiz Language, asufis, \

r Turksprac

.

Krotki wykl

Les suffixe :.-nrn Dnlr

'ad gramat) /hi jezyka z

( et verbau. .r--h.n C

:hen, Hand

101. Xlll, 19,

buch. der Orientalisti)

achodnia-karaimskiego, . Luck 1931,34 S.

~czkowski, x dans la langue des Karaims occidentaux, Krakow, Librairle F lbv-r vlvn c L cL,al lwGl.- d.A.. Paris 1932, VI + (1) S. - Memoires de la cornmissi-

lliste No: I!