geovizualizacija za mobilne aplikacije

7/31/2019 Geovizualizacija Za Mobilne Aplikacije

1/31

Patriotske lige 30, Tel.++387 33 27 84 00; Fax.++387 33 20 01 58; E-mail: [email protected] http://www.gf.unsa.ba

POSTDIPLOMSKI STUDIJUSMJERENJE: GEODEZIJAPREDMET: Raunarska grafika u geodeziji

Seminarski rad

GEOVIZUALIZACIJA ZA MOBILNE APLIKACIJE

Sarajevo, decembar 2010 Izradio: Adnan Sijeri


2/31

Geovizualizacija za mobilne aplikacije Sijeri A.

- 1 -

SADRAJ

1. Uvod .......................................................................................................................................... 2

2. Motivacija ................................................................................................................................... 3

3. Geovizualizacija za mobilne aplikacije ...................................................................................... 3

3.1.. Dosadanja istraivanja iz oblasti geovizualizacije ..................................................... 4

4. Konceptualni okvir geovizualizacije ............................................................................................ 5

4.1. Korisnik ........................................................................................................................ 6

4.2. Mobilne aktivnosti ......................................................................................................... 7

4.3. Kontekst ....................................................................................................................... 7

4.4. Informacije.................................................................................................................. 11

4.5. Korisniki interfejs ...................................................................................................... 11

4.6. Vizualizacija ............................................................................................................... 13

4.7. Tehnologija................................................................................................................. 14

4.8. Funkcionisanje sistema .............................................................................................. 155. Adaptivnost, nova dimenzija geovizualizacije .......................................................................... 16

5.1. Adaptivnost i generalizacija ....................................................................................... 21

5.2. Adaptivni geovizualizacioni metodi za mobilne aplikacije............................................ 21

5.3. Rasterski i vektorski sadraj geovizualizacije ............................................................. 21

6. Adaptivna metode geovizualizacije pomou SVG-a ................................................................. 22

6.1. Primjeri adaptivnih metoda geovizualizacije pomou SVG-a ....................................... 23

7. Zakljuak................................................................................................................................... 27

Literatura ...................................................................................................................................... 29


3/31

- 2 -

1. Uvod

Posljednjih desetak godina svjedoci smo velikih promjena u mobilnim komunikacijama,

geoinformatici i kartografiji. Prednosti koje donosi geoinformaciona tehnologija, nisu vie vezane

samo za uski krug GIS eksperata, ogranienih na desktop rjeenja. Konvergencijom mobilne

tehnologije, interneta i geoinformacione tehnologije stvoreni uslovi za priblienje geoinformacija

irokom krugu ljudi, koji nisu eksperti za koritenje geoinformacija ali pomou gedobijaju potpuno

novi pogled na informacije. Velika konkurencija na mobilnom tritu, dovodi do razvoja niza

aplikacija koje koriste prostorne podatke za kartografsku vizualizaciju geoinformacija, kako bi

korisniku omoguili stvaranje vizualne predodbe ili viritualne stvarnosti bilo gdje i bilo kad. Cilj je

ponuditi sutinsku vrijednost geovizualizacije, a to je pomo u stvaranju perceptivne viritualne

slike prostora koja korisnika okruuje. Kartografija kao nauka u kojoj su korjeni geovizualizacije,

kroz vjekove je bila umjee, nauka i tehnologija izrade ali i vizualizacija onoga to ne moemo

sagledati golim okom. Zadatak kartografa danas je posvetiti se tehnolokim promjenama u oblasti

geovizualizacije, u cilju iskoritavanja kognitivnih i perceptivnih sposobnosti korisnika,

omoguavajui personalizaciju i prilagodbu rjeenja, ukljuivanjem multimedijalnih alata i

interaktivnosti. Mali displej mobilnog ureaja predstavlja izazov za mobilnu kartografiju,

prvenstveno zbog limitirajuih tehnolokih faktora, kao to su veliina displeja, kvalitet boja,

rezolucija, mo procesiranja, veliina memorije i trajanje baterije. Osim toga brzina i kvalitet

prenosa podataka putem mobilne mree jo uvjek zaostaje za mogunostima fiksne mree. Neki

od ovih limitirajuih faktora nestat e vremenom, razvojem mobilne tehnologije, ali veliina displeja

ostaje limitirajui faktor za prikaz geoinformacija. U osnovi vizualizacija kao mentalno stvaranje

slike svjeta oko nas je i prije pojave raunara bila duboko je ukorjenjena unutar kartografskih

procesa. Obzirom na razvoj informacione tehnologije umjesto termina kartografska vizualizacija

esto koristi geovizualizacijato je precizniji termin, jer se odnosi na iroki spektar mogunosti

vizualnog prikaza geoinformacija (satelitski i aerofotosnimci, perspektivni prikazi, animacija,zvuk..).

Poznato je da 80% informacija u svijetu koji nas okruuje ima izraenu prostornu komponentu,

mobilni servisi koji doivljavaju ekspanziju u posljednje vrijeme, vide u geovizualizaciji mogunost

prezentacije geoinformacija i time pruanje novih vrsta usluga koje baziraju na vizualizaciji.Veliki

broj komercijalnih mobilnih aplikacija koje stvaraju dizajneri koji ne u zimaju u obzir sve aspekte

sloenosti i zahtijevnosti procesa geovizualizacije, duboko utemeljene u kartografiji kao nauci koja


4/31


- 3 -

vodi rauna o aspektima kao to su perceptivne i kognitivne sposobnosti korisnika, interes

korisnika za geopodacima, situacija u kojima se korisnik nalazi, oblik prezantacije, kartografsko

modeliranje korisnikog pogleda. Sve to treba donijeti kombinaciju vizualnog i apstraktnog

razmiljanja pretoenog u predmetnu aplikaciju. U komercijalnim aplikacijama malo se panje

poklanja kvalitetu geovizualizacije obzirom na naune i strune kartografske zakonitosti. Posebno

je pitanje tanosti geovizualizacije iz aspekta tanosti prostornih podataka, koja u odreenim

aplikacijama moe prouzrokovati bitne posljedice.

Jasno je da se uloga kartografije kao nauke mjenja optim tehno lokim razvojem. Danas je glavni

zadatak razumjevanje procesa komunikacije i interpretacije geoinformacija u cilju stvaranja novih

vidova geovizualizacije koji e korisniku pruiti viritualnu stvarnost svjeta koji ga okruuje prema

njegovim potrebama.

2. Motivacija

Poznata je uzreica da slika vrijedi vie nego hiljadu rijei, to je moda najbolje objanjenje zato

nam je neophodna geovizualizacija mobilnih aplikacija. Ovaj pojam vezan je za stvaranje

kognitivne(spoznajne) slike prostora koji se trenutno ne vidi. Geovizualizacija je proces koji spaja

geoprostorne objekte i njhove odnose o obliku 2D ili 3D vizualnog prikaza. Geovizualizacija

obuhvata digitalnu kartografiju, raunarsku grafiku i multimedijalne alate. Za potrebe mobilnih

aplikacija ima zadatak stvoriti geoprostorno viritualno ukruenje, koje daje bolju percepciju

stvarnog okolia i omoguava korisniku iskustvo neega toje inae nevidljivo, apstraktno i izvan

kontrole.Evidentan napredak mobilnih komunikacija utie na smanjenje ili potpuno ukidanje

limitirajuih faktora koji su bili prepreka brem razvoju mobilnih sevisa, koji se baziraju na

geovizualizaciji. Limitirajui faktor veliine displeja mobilnog ureaja ostaje kao tehnoloki izazov,

posebno iz ugla geovizualizacije, gdje kartografi vide priliku za istraivanje novih metoda koje treba

da doprinesu to boljoj vizuelizaciji uzimajui u obzirzakonitosti kartografskog prikaza. Kartografija

ukljuuje vie od same vizualizacije jer vodi rauna o kvalitetu podataka, estetinosti i percepciji i

kognitivnosti. Danas moderni ureaji koji peredstavljaju state of the art u mobilnoj tehnologiji

imaju displej rezolucije 240x320 pixela ili format 60x80 mm. Odnos ovog displeja i analogne karte

veliine 700x1000mm, je 1:150, a odnos displeja mobilnog ureaja i displeja laptopa je 1:12. Pod

mobilnim ureajima smatramo one koji se mogu drati u jednoj ruci i imaju nezavisan rad. Takvi

ureaji imaju displeje osjetljive na dodir internetski pristup, integrisan GPS, poseban operativni

sistem za mobilne ureaje i procesor do 1GHz.

Gledano iz ugla geovizualizacije najvei problem je kako na taj ogranieni prostor, smjestiti sve

vie geoinformacija, a da se pri dizajnu s jedne strane ne odstupi od utvrenih pravila kartografske

vizualizacije, a sa druge strane da prikaz bude posebno prilagoen ovoj vrsti ureaja, na

najefektniji i najkorisniji nain.


5/31

- 4 -

3. Dosadanja istraivanja iz oblasti geovizualizacije

Veina radova koji govore o geovizualizaciji oslanjaju se prije svega na informacijsku i

komunikacijsku tehnologiju, a manje na kartografsku vizualizaciju. Prvi radovi su posveeni

razliitim efektima prikaza rasternih karata i njihove prilagoenosti za geovizualizaciju mobilnih

aplikacija Bruner (2001). Neudeck (2001), je vrio ispitivanja minimalnih dimenzija mapa na

displeju, on je uveo prvi praktini vodi za definsanje grafike na malim displejima. Prva pomisao

na ovu vrstu geovizualizacije vodi nas do ureaja za autonavigaciju koji su imali jednostavnu

vizualizaciju pomou ematskog prikaza strelicama na mjestima promjene smjera i prateim

tekstualnim i audio informacijama.

Slika1 :Autonavigacija Burnett GE2000

Veina radova iz oblasti geovizualizacije mobilnih aplikacija usmjerena je na istraivanje

geovizualizacijskih rjeenja prije svega za turistike svrhe. Takve aplikacije najee za pjeake,

bile su bogatije obzirom na kartografsku vizualizaciju. Osim prikaza putanje koju pjeak treba da

pree, bitan je i okolni vizualni sadraj, koji pjeaku koji se kree manjom brzinom i ima vremena

da se zaustavi i paljivije percipira vizualnu informaciju, pomae u njegovom poimanju sredine u

kojoj se nalazi.

Slika2 :LoL Geovizualizacija - turistika mapa Bea


6/31


7/31

- 6 -

moe biti pripremljeno unaprijed. Mora biti kreirano u trenutku kad ga trebamo, Produkcija ovakvog

rjeenja terminoloki se oznaava sa on demand ili just in time Ovaj koncept se zasniva na

tome, da isporuilac mobilnog geovizualizacijskog rjeenja, dozvoljava korisniku pristup izvorima

informacija zavisno od njegovih interesa, u bilo koje vrijeme i na bilo kojem mjestu. Informacije

relevantne za korisnika, prezentiraju se vizualno na adaptivan nain, u skladu sa definisanim

kontekstom. U konceptualnom okviru nalaze se tri vana aspekta koja utiu na dizajn

geovizualizacije: informacija (map sadraj), interakcija i vizualizacija koje su ukljuene u dizajn

veine interaktivnih aplikacija (MVC Model -View - Controler). Glavni cilj novog pristupa mobilnoj

geovizualizaciji je da nudi vizualizaciju geoinformacija sa najveom moguom posveenou

korisniku. Uoljivo je da kljune komponente ovog koncepta, predstavljaju predmet adaptivnog

pristupa geovzuelizacije, kao i da je korisnik kontekstno usmjeren.

Sl.3. Konceptualni okvir geovizualizacije za mobilne aplikacije

4.1. Korisnik

Korisnik ini osnovu mobilne geovizualizacije. Svi napori mobilne kartografije usmjereni su prema

korisniku. Njegovo znanje, namjere, vjetine, osobine, sposobnosti i osobnosti ine glavne

parametre za ekstrakciju personaliziranih informacija i geovizualizacija. Korisnikova privatnost

znaajan je zadatak i mobilne mobilne aplikacije pa tako i one sa geovizuelizaciskim rjeenjem

moraju voditi rauna. Kada govorimo o korisniku u mobilnoj geovizualizaciji, govorimo o mobilnom

korisniku koji vri razliite aktivnosti u mobilnom okruenju, prema emu se trebaju razviti prikladnavizualizacijska tehnologija.

model

adaptacija

korisnik&aktivnosti

informacije vizualizacijakorisnikiinterfe s

kontekst

tehnologija tehnologija

control view

ob ekti

odgovorpitanjecil


8/31


- 7 -

4.2. Mobilne aktivnosti

Aktivnosti koje korisnik obavlja za vrijeme mobilnosti u uskoj su vezi sa kontekstom. Aktivnosti

trebaju informacije koje podrane geovizualizacijom poredstavljaju efikasniji pristup. Takoer

aktivnosti utiu i na oblik geovizualizacije. Aktivnosti se dijele prema prostornom aspektu u skladu

sa kontekstom:

globalni kontekst pozadinski prostor

regionalni kontekst prostor aktivnosti , dostupni prostor

lokalni kontekst neposredno okruenje

Postoji tenja da se klasificiraju elementarne mobilne prostorne aktivnosti i time formaliziraju

najei zahtjevi korisnika: ovo je jedna od kategorizacija(Reichenbacher2004):

lociranje(locate), traenje(search),

navigacija(navigate),

identifikacija(identity)

provjera(browse)

Sl.4. Sitematizirane mobilne prostorne aktivnosti

4.3. Kontekst

Kontekst je bilo koja informacija koju koristimo za karakterizaciju pojave nekog entiteta. Entitet je

osoba , mjesto ili objekat koji se smatraju re levantnim za interakciju izmeu korisnika i aplikacije.To

ukljuuje korisnika i aplikaciju same (Dey 2001). Istraivanje konteksta pomae definisanju

informacija prilagoenih odreenom tipu korisnika. U mobilnim aplikacijama esto se pojavljuje

pojam "svjesnosti konteksta" koji se vee upravo za aplikacije, gdje se korisniku dostavlja

odgovarajui sadraj u ovisnosti o njegovom poloaju i obavlja prilagodba medijskog sadraja u

ovisnosti o karakteristikama korisnikog sadraja. Istraivanje svjesnosti konteksta pomae

definisanju aplikacionog rjeenja koje je prilagoeno korisniku. Karta je vezana za situaciju u kojoj

korisnik pokuava da nae put u nekoj nepoznatoj sredini i prilagoavanje kartografskog sadraja i

sadraja koji je vezan za korisniki kontekst aplikacije umnogome poboljava koritenje

geovizualizacije za potrebe mobilnih aplikacija.


9/31

- 8 -

Nivala i Sarjakoski (2003) izvrile su klasifikaciju devet konteksta koji bi u korisnikom okruenju

trebali djelovati na krajnji izgled geovizualizacijskog rjeenja mobilnih aplikacija. Centar svega je

korisnik i njegove potrebe. Bitni faktori su lokacija i orjentacija korisnika, vrijeme igra takoer vanu

ulogu, kao i fiziko socio-kulturno okruenje.

Slika5: Formulisanje konteksta kori utiu na geovizualizaciju

Takoer i tip mobilnog ureaja ima uticaj na rjeenje. Ovo je opis devet navedenih kontekstnihelemenata koji bi trebali pomoi u procesu adaptivnosti mobilnih aplikacija time i geovizualizacije

korisnikim potrebama. Ovo su sistematizirani prijedlozi koje su korisnici iznjeli u toku ispitivanja

geovizualizacijskog rjeenja.

Kontekst lokacija

Lokacija je najvaniji kontekstni element obzirom na mobilnost korisnika. Poznato je iz testiranja

korisnika mobilnih lokacijskih servisa da je najvanija prednost geovizualizacije u odnosu na

tradicionalne papirne mape informacija o trenutnom poloaju korisnika. Jasno je da bezpoznavanja trenutnog poloaja korisnika na mapi razlike izmeu stare analogne i najbolje

geovizualizacijske prezentacije bile bi beznaajne jer bi korisnik bio preputen sam sebi odnosno

morao bi na ogranienom prostoru mobilnog displeja odrediti svoj trenutni poloaj to ni iskusnij im

korisnicima u nekim uslovima nebi bilo lako. Informacija o poloaju korisnika nudi niz mogunosti

navigacije du planirane rute ili u sluaju da korisnik skrene sa planirane rute sistem mu nudi

mogunost povratka. Lokacija korisnika prua i mogunost niza informacija koje mu se mogu

prezentirati na osnovu znanja njegovog poloaja.

Lokacija Orjentacija

VrijemeOsobinesisitema

Fiziko

okruenje

Lokacija

Socio-kulturnookruenje

Mobilnikorisnik

NavigacionaistorijaSvrha

koritenja


10/31


- 9 -

Kontekst sistem

iroki spektar mobilnih ureaja koji se svaki dan pojavljuju na tritu i korisnik oekuje da moe

koristiti prednosti geovizualizacije na razliitim ureajima. Sistem mora imati mogunost

prepoznavanja ureaja krajnjeg korisnika i vratiti mu geovizualizacijsko rjeenje prilagoeno

formatu njegovog ureaja pri emu se isto podrazumjeva i za veliinu ekrana , kao i ostale osobine

korisnikog okruenja.

Kontekstsvrha koritenja

Jedan od najzahtjevnijih, je korisniki kontekst u kojem se postavlja pitanje svrhe koritenja

geovizuelizacije. Ispitivanja na terenu su utvrdila da korisnik predlae mnogo razliitih situacija u

kojima mu treba posebno geovizualizacisko rjeenje. To prije svega zavisi od interesa korisnika i

stvara potrebu kategorizacije u interesne grupe.

Kontekst vrijeme

Imamo najmanje dvije kategorije koje su ukljuenje u vremenski kontekst a to su vrijeme u toku

dana i vrijeme u godini. Vrijeme u toku dana utie na geovizualizaciju u smislu aktivnosti odreene

grupe npr. odreene radnje su otvorene u odreeno vrijeme i one se tada pojavljuju na karti.

Vrijeme u godini jo je vanije sa korisnikog stanovita jer geovizualizacija korisnikih potreba je

potpuno drugaija u ljetoj ili u zimskoj sezoni.

Slika6: Uticaj konteksta vrijeme na geovizualizaciju

Kontekstfiziko okruenje

Korisniko fiziko okruenje odnosno sredina u kojoj se nalazi veoma je promjenjiva obzirom na

mobilne aplikacije gdje se korisnik nalazi u razliitim sredinama. Boje koje se koriste u

geovizualizacijskoj aplikaciji moraju biti prilagoene uslovima u sredini u kojoj se korisnik nalazi.

Informacija o vremenu integrisana sa lokacijom korisnika i vremenskom prognozom moe pruiti

kvalitetnu vizualnu informaciju prikazano na mobilnom displeju. Prijedlog ruta po korisnikom

okruenju (jezera, peine, vodopadi...) mogu se takoerkvalitetno vizualno prezentirati.


11/31

- 10 -

Kontekst Historija navigacije korisnika

Ve je reeno daje najvaniji zahtjev navigacije, za korisnika, poznavanja trenutnog poloaja na

ruti koju korisnik slijedi. Alternativne rute do odredita kao i POI (Point of Interes) na tom putu

mogu takoer biti interesantne korisniku.Vizualizacije koje su koritene za vrijeme prethodnih ruta

mogu biti korisne u nekim sluajevima.

Kontekst Orjentacija

Prilikom kretanja korisnika deavaju se stalno okretanje mobilnog ureaja da bi sadraj na karti

odgovarao pravcu kretanja korisnika. Jedna od najkorisnijih saznanja vezano za kontekst je

informacija o orjentaciji. Geovizualizacija u tom sluaju moe na osnovu orjentacije i trenutnog

poloaja na karti prikazati korisnika prema liniji kretanja. Noviji mobilni ureaji koji imaju digitalni

kompas uvode mogunost orjentacije tako da se karta sama usmjerava u smjeru kretanja

korisnika.

Kontekst kulturno socijalni

Ponekad korisnika situacija prikazana vizualizacijom razlikuje se od trenutne kulturno-socijalne

situacije. Ovo je veoma teko utvrditi ili mjeriti ali neke pot rebe socijalnog konteksta mogu se

predvidjeti. Kada korisnik trai mirno mjesto mogue je da se prui vizualizacija poloaja svih

okolnih korisnika. U drugoj situacija mogu se korisniku prikazati samo kolibe u kojima je ostalo

mjesto za spavanje.

Kontekst korisnik

Osim svrhe koritenja jedna od najteih karakteristika za predstavljanje je korisniki kontekst.

Razlike meu korisnicima ukljuuju fizike karakteristike kao to su:visina, godite, ljevak, denjak

brzina rada sa tastaturom, zatim kognitivne i perceptivne sposobnosti kao: memorija, uenje,

rjeavanje problema, donoenje odluka , kao i razlika u linosti : spol, stav prema kompjuterima,

navike, osobnost (emocionalno stanje).

Sistem treba da bude kontekstno svjestan i to je jedino mogue kada sistem osjea kontekstneelemente ili aktivno ili pasivno. U pasivnom istraivanju konetksta korisnik prua informacije o

konteksnim elementima. Ovaj pristup ima neke prednosti, ali ovjek ne moe osjetiti sve elemente

odnosno, parametre potrebne da sistem bude kontekstno svjestan. Stoga je potrebno koritenje

senzora koji su u stanju osjetiti neke elemente konteksta. Kontekstni elementi su nosioci procesa

adaptacije i glavni faktori procesa interakcije ovjeka i raunara. Elementi konteksta nisu

jednostavni za predstavljanje i ukljuivanje u empirijsku analizu. Njihovo vrlo dinamino ponaanje

utie na njihovu sloenost. Prikupljanje informacija o kontekstu moda i nije tako tekoali je teko

upravljanje sa njima. Koritenje sensora za dobijanje informacija o kontekstu pomae u izradi


12/31


- 11 -

kontekstno svjesnog sistema i samim tim smanjenje udjel ljudske percepcije u odluivanju.

Definisanje kontekstno svjesnog sistema trai: definisanje lokacije, vrijeme, najblie objekte,

kvalitet mrenog pristupa, orjentaciju, promjene u kontekstnim parametrima kao i druge kontekstne

elemente niskog stepena uticaja. Pravljenje sistema kao kontekstno svjesnog pomoi e sljedei

senzori:

Optiki senzori :pomau u otkrivanju orjentira, objekata, ljudi i sl.

Audio senzori: osnovni su za identitet korisnika

Senzori kretanja: za brzinu, ubrzanje i pomak

Senzori lokacije: GPS moe odrediti tanu lokaciju

Bio senzori: za emocionalno stanje korisnika

4.4. InformacijePod informacijama podrazumjevamo vrlo razliite izvore prostornih, prostorno-vremenskih i

informacija bez prostorne komponente. To mogu biti karte, ortofotosnimci, vektorski fajlovi , text,

tabele i sl. Struktura informacija je glavna za ukupnu kvalitetu mobilne geovizualizacije posebno iz

ugla adaptivnosti. Generalno za geovizuelizaciju su nam potrebni kvaliteteni prostorni podaci

odnosno kvalitetni vektorski podaci razliitih razmjera i rasterni podaci velike rezolucije i kvaliteta.

Poznati su razliiti pristupi u strukturiranju informacija meu kojima je zapaen pristup iz tematskih

mapa u kojem su odvojeni podaci bazne mape od dinamikih komponenti kao to su POI (Point Of

Interest-Take od interesa), rute i sl. Najei tip geoinformacija za mobilne aplikacije je POI(Points of interest) ali postaju neophodni i drugi tipovi kao ROI (Regions of interest), TOI (Time

(Point of Interests) ili TIOI (Time intervals of interest). OGC(Open GIS Consorcium) je definisao

standarde za lokacijske servise (WFS,WMS,SVG I sl.).

Jo jedan bitan aspekt je kvalitet informacija, koji je veoma raznolik. Kvalitet se moe gledati iz

aspekta prostorna tanosti mobilnih informacija: kompletnost, zastarjelost ili atributna netanost

vezana za prostorne elemente. Adaptivnost i svjesnost konteksta mobilne geovizualizacije je

sigurnost za pravu informaciju ili pravi odgovor na korisniki problem. Ako je informacija ko risna u

trenutnom korisnikom kontekstu za individualnog korisnika po sadraju i formi to je odraz kvaliteta

servisa. Ne samo da informacija treba adekvatna nego i geovizuelizacija te informacije.

4.5. Korisniki interfejs

Za mobilne geovizualizacijske servise selekcija i prezentacija informacija izvodi se dinamiki, kada

to korisnik treba. U MVC (Model View Controller) dizajnu, controller komponenta pokree servis.

Postoje dva moda automatski sa malom korisnikom interakcijom i aktivno pri emu utiemo

interakcijom na informacije koje e biti prezentirane. Interaktivnost za mobilnu geovizualizacijujasno, ima vie ogranienija od interaktivnosti za druge digitalne map interfejse. Ranije je reeno


13/31

- 12 -

da geovizualizaciski prikaz nije uvjek najbolje rjeenje zaneki servis ali forma korisnikog interfejsa

mora postojati bez obzira na oblik prikaza informacija. U mobilnim servisima model ima posebnu

vanost vezano za ciljeve interaktivnosti.Visoko interaktivna geovizualizacijska rjeenjaomoguuju

korisnicima upite o okruenju u kojem se nalaze, dok na rjeenjimasa malom interaktivnou, se

dopunjuju automatski odgovarajui na promjene u korisnikom kontekstu. Interaktivnost se obavlja

putem upita sistemu koji na osnovu raspoloivih informacija prezentira odgovor u

geovizualizacijskom ili nekom drugom obliku. Jasno je da je broj pitanja mobilnoj aplikaciji

ogranien recimo na pet ranije spomenutih akcija korisnika. Teoretski nivo interaktivnosti ispitivao

je MacEachren (1995). Predloio je map cube (cartography)3 , prostor definisan sa tri dimenzije

koritenja kartografske vizualizacije(sl.7.):

korisniku ciljnu grupu

prezentacione namjere

stepen interakcije.

Slika7:Mac Eachren1994, kocka geovizualizacije

a. Ciljna grupa gdje imamo: Private gdje korisnik, kreira geovizualizaciju zaisno od svojih linih

potreba ili Public javni pristup gdje su, gotova geovizualizaciska rjeenja dostupna irokomauditorijumu.

b. Prezentacione namjene gdje imamo: Reveling unknowns, korisnik poinje od generalnog

cilja traenja neeg zanimljivog, i Presenting knowns nasuprot, gdje korisnik trai pristup

odreenim traenim prostornim informacijama.

c. Stepen ljudske interakcije: Highljudska interakcija gdje je korisnik ima velike mogunosti

interakcije gdje bitno utie na geovizualizaciono rjeenje, Lowljudska interakcija ima ogranienu ili

malu interakciju gdje mu se nudi gotovo vizualizacijsko rjeenje.

Geovizualizacija za potrebe mobilnih aplikacija usmjerena je prema korisniku u definisanom

MacEachrenovom prostoru ima karatkteristike poznate geoinformacije, usmjerene prema


14/31


- 13 -

individualnom korisniku, sa malom interakcijom. Zavisno od navedenih vrijednosti moe se uticati

na modeliranje geovizualizacije prema potrebama korisnika. Ako se recimo u pitanju najzahtjevniji

korisnici mobilnog servisa koji imaju mogunost visoke interakcije mora se prema tome prilagoditi i

geovizualizacija koritenjem informacija, koje trebaju pratiti specifine (privatne) zahtjeve korisnika.

U suprotnom ako se radi o servisu koji ima malu mogunost ljudske interakcije tj veliki stepen

automatizacije geovizualizacijski zahtjevi su skromniji.

4.6. Vizualizacija

U mobilnim kontekstu geovizualizacija postavlja mnoge zahtjeve povezane s grafikom i

generalizacijom. Geovizualizacija mobilnih aplikacija je pravi predstavnik on-demand kartografije.

On-demand kartografija je ona kod koje se karta kreira u momentu kada je korisnik treba

(Crampton 1999). Ako se on-demand kartografija dogaa u realnom vremenu , onda ona lei na

on-the-fly generalizaciji koji se definie kao kreacija kartografskog produkta na osnovu korisnikog

zahtjeva prikladnog za njegovu razmjeru i svrhu . Meutim geovizualizacija za mobilne aplikacije

ide korak dalje ukljuujui adaptivnost geoinformacija prema korisnikom kontekstu ime kontekst

postaje subjekt geovizualizacije. Ovo ukljuuje kvalitet geoinformacija za geovizualizaciju( trenutnu

poziciju sa tolerancijom, dostupnost i pristupanost objekata, relevantnost objekata, dinamike i

vremenske informacije, valjanost i sigurnost informacija i sl. Zahtjevi mobilnih korisnika od

geovizualizacije su veliki dok su ogranienja oigledna. Geovizualizacijsko rjeenje na mobilnom

displeju treba biti: jednostavna, fokusirana, ista i lako itljiva prezentacija. Takva geovizualizacijamora se uklapati u trenutnu korisniku situaciju to podrazumjeva obezbjeenje linog korisnikog

sadraja informacija i prezentaciju koja mora biti adaptivna. Vizualizirana geoinformacija treba biti

aurna, tana, i uvjerljiva slika stvarnosti. Geoinformacija prezentirana na displeju mora biti

poveziva sa drugim informacijama i kompatibilna sa drugim servisima. tavie geovizualizacija

mora ordaavati dinamike promjene u korisnikom okruenju i obezbjediti informaciju odmah po

zahtjevu(on-demand). Takoer geovizualizacija mora biti brzo prezentirana na mobilnom ureaju.

Ako izmemo u obzir osnovne mobilne akcije definisane u 4.2. i zahtjeve definisane iznad moemo

rei da je mogue izvriti minimalne navedene zahtjeve. Geovizualizacisko rjeenje mora biti ustanju vizualizirati najmanje: POI(Point if Interests) lokacije, rute. Po mogunosti vizuelno treba

prikazati:ROI (Region of Interests), entitete (kvalitativne i kantitativne razlike), rezultate

pretraivanja, objekte, udaljenosti, veze, vanost, bitnost, dostupnost, vrijeme( kritinost i sl.),

dogaaje, multimedijalne informacije(slika , tekst, zvuk i sl.), bitnost ili vanost kao vizualno

uporeenje, prostorne odnose (prije topoloki nego metriki i prostorni raspored i distribucija.

Geovizualizacija poiva na kartografskoj nauci i njenim principima i metodama , kao i novim

dostignuima u oblasti vizualizacije.


15/31

- 14 -

4.7. Tehnologija

Iako je ovaj rad pogled na mobilne aplikacije iz ugla vizuelizacije neophodno je ukratko opisati cijeli

sistem koji je platforma geovizualizacije, prije svega zbog sagledavanja opte slike mogunosti i

ogranienja koje nam sistem donosi.

a) Mobilni ureaji

Ovdje su uzeti u obzir mobilni ureaji posljednje generacije (state of the art) koji peredstavljaju

state of the art u mobilnoj tehnologiji. Imaju displej rezolucije 240x320 pixela ili format 60x80 mm.

Odnos ovog displeja i analogne karte veliine 700x1000mm, je 1:150, a odnos displeja mobilnog

ureaja i displeja laptopa je 1:12.Pod mobilnim ureajima ove vrste smatramo one koji se mogu

drati u jednoj ruci, imaju nezavisan rad, to znai nezavisno napajanje. Takvi ureaji imaju

displeje osjetljive na dodir, internetski pristup , imaju poseban operativni sistem za mobilne ureaje

i procesor oko 1GHz. Takoer imaju i svoja ogranienja u odnosu na desktop raunare: veliina

displeja, njegova osjetljivost na izvore svjetlosti (sl.8), kvalitet prezentacije boja u razliitom

okruenju, rezoluciju koja utie na kvalitet prikaza, snaga procesora, ograniena memorija i

napajanje.

b) Komunikacione mree

Mobilni internet baziran na 2G i 3G GSM tehnologiji sve vee brzine koje u novim UMTS

(Universal Mobile Telecomunications System) sistemima omoguava 2Mbit/s. Ovaj system nudimogunost stalne konekcije, pa se plaanje vri prema koliini uitanog sadraja od strane

korisnika.

Sl.8. Displej u povoljnim uslovima,pri vanjskom svjetlu i pri sunevoj refleksiji

c) Poziciona komponenta

Pozicija korisnika je odreena AGPS uslugom ili pozicioniranje putem GSM mree. AGPS

(Assisted GPS) nudi bolju preciznost u pozicioniranju koju uzrokuje koritenje GPS-a na strani

korisnika.


16/31


- 15 -

d) Servisni i aplikacioni ponuai usluga

Servisi koje provajderi nude kreu se u irokom opsegu ljudskih aktivnosti i potreba definisanim po

interesnim grupama:profesionalci,istraivai, turisti, svakodnevni korisnici i sl.

Sl 9. Arhitektura platforme geovizualizacije

e) Ponua podataka koji ine sadraj aplikacija.

Razni provajderi koji ine infrastrukture prostrno baziranih i ostalih podataka, uglavnom vladine

agencije i korporacije. Ponuai servisa u zemljama sa nerazvijenom infrastrukturom prostornih

podataka imaju velike probleme u obezbjeivanju prostornih podataka za ovakve servise to

poveava ulaganja i utie na razvitak ove tehnologije.

4.8. Funkcionisanje sistema

Kako cijeli sistem funkcionie, moe najbolje uoiti na jednom primjeru. Uzmimo scenario u kojem

korisnik u nepoznatom gradu trai restoran. Predpostavimo da preferira italijansku kuhinju pa stoga

trai italijanski restoran(sl.9).

a) Recimo da je poloaj korisnika definisan putem pozicionog servisa ili korisnikim GPS-om

ili lociranjem uz pomo mobilne mree. Nakon toga korisnik alje zahtijev za uslugom to

ukljuuje kontekst korisnikih interesa (vezanih za restorane posebno italijanske) putem

komunikaciske mree (Gateway).

b) Gateway ima zadatak da izvri razmjenu poruka izmeu mobilne komunikacijske mree i

interneta. On zna web adrese od nekoliko aplikacijskih servera i rutira zahtjev takavom

specifinom serveru. Gateway e takoer pohraniti informacijeo mobilnom ureaju koji je

traio informacije.

pozicioniranjekomunikaciona

mrea

Korisnik/sredstvo

Mobilni

internet

Mobilni

geovizualizacijski

servisi

sdaraj/ponua

podataka


17/31

- 16 -

c) Aplikacijski server ita zahtjev i aktivira odgovarajui servis - u naem sluaju prostorna

usluga pretraivanja.

d) Sada, servis obrauje ponovno poruku i odluuje koje dodatne informacije osim kriterija

pretraivanja (restoran + italijanski) i korisnike pozicije trebamo da bi se odgovorilo na

postavljeni zahtijev. Najee je potrebno da se aktivira instrukcija da je potrebno nai

podatke o restoranima na serveru koji nudi takve podatke.

e) Nadalje servis e se nai za potrebno da provjeri informacije o cestama i putevima da bi

utvrdio dali je ponueno optimalno rjeenje dostupno korisniku(ponekad se deava da je

restoran s druge strane rijeke i nije dostupan korisniku jer nema mosta je u blizini).

f) Nakon to ima sve potrebne informacije servis e napraviti prostorni upit(buffer) i rutiranje

slino klasinom GIS rjeenju kako bi dobili optimalni italijanski restoran. Nakon obrade

lista restorana koji zadovoljavaju postavljeni kriterij sistem alje nazad korisniku pu tem

interneta, gatewaya i mobilne mree.

Traeni restorani prema definisanom kriteriju bit e predstavljeni korisniku kao informacija putem

liste sa udaljenostima ili kao geovizualizacijsko rjeenje sa lokacijama. Korisniku se nakon toga

servis na osnovu definisanog konteksta, koji je osnova sistema, moe ponuditi i druge informacije,

kao to su cijene, meni i sl. Nakon toga korisnik moe zatraiti navigaciju do odabranog rjeenja.

Sl.10. Proces geovizualizacije za mobilne aplikacije

5. Adaptivnost, nova dimenzija geovizualizacije

Pod adaptivnom geovizualizacijom podrazumjevamo sposobnost prilagoavanja vizualizacije

specifinom korisniku, njegovim aktivnostima, trenutnom kontekstu ili situaciji (sl.11). Aktivnost i

kontekst utiu na trenutni zahtjev korisnika. Takoer korisnika aktivnost i kontekst definiu sadraj

i detaljnost informacija dobijenih sa servera, stepen generalizacije i nain kako e informacije biti

vizualizirane.

akcija

karta

pitanje

gdje? ta? ok


18/31


- 17 -

Konvencionalne karte Geovizualizaciski servisdetaljnost informacija detaljnija manje detaljna

informaciska sadrajnost opsena fokusirana ,vie relevantnapersonalizacija jedna veliina za sve potrebe moe se prilagoditi

koritenje vie trajna kratkorona , trenutnadizajn i produkcija kartografi rade dizajn automatski dizajn na osnovukartografskog metoda

grafiki kvalitet visoki loiji ali u stalnom poboljanjuveza na druge informacije teka , siromana ugraena bolja

interoperabilnost

funkcionalnost velika funkcionalnost limitirana funkcionalnost

Tabela1. Komparacija konvencionalnog kartografskog i geovizualizacijskog rjeenja

Koritenje termina Adaption (prilagoenje) predstavlja ovdje promjene, modifikovanje

geovizualizaciskog rjeenja da bi zadovoljili potrebe korisnika bazirane na kontekstu, korisnikimpotrebama i preporukama. Adaptivnost definie bilo koji proces gdje je struktura progresivno

modifikovana u cilju boljih karakteristika u datom okruenju. Teoretski sve osobine i funkcije koje

uestvuju dizajnu i koritenju geovizualizacije su potencijalno adaptivne. Moemo ih grupisati

prema domenima koji su definisani u konceptualnom okviru geovizualizacije( sl.3) :

domen informacija

domen korisnikog interfejsa

prezentacioni domen

tehnoloki domen

Sl.11. Proces adaptivne geovizualizacije

kontekst

korisnik

aktivnosti

ADAPTIVNOST- sadraj informacija- format podataka- prenos podataka

- mobilni ureaji- vizualizacija...

displej

adaptivnokorisniki usmjereno

rezentiran e informaci a

zahtjev zainformacijompodaci,elementi,karte


19/31

- 18 -

Na osnovu podjele na domene adaptivnosti izvrena je kategorizaciju objekata adaptivnosti

podjelivi ih u tri skupine prema ranije prikazanom konceptualnom okviru geovizualizacije. Jasno je

da stvarne aplikacije mogu sadravati bilo koji faktorili kombinaciju vie faktora:

Ataptivnost geoinformacija

enkodiranje

promjena nivoa detaljnosti i stepen generalizacije

promjena formata geoinformacija

krlasifikacija geoinformacija

grupiranje geoinformacija

nivo detaljnosti geoinformacija

geo podruje

Adaptivnost korisnikog interfejsa

prilagoavanje korisnikog interfejsa smanjenjem ili poveanjem interakcije tj.mogunosti

pristupa postavkama ili pojednostavljenjem korisnikog interfejsa.

funkcionalnost slina web baziranim rjeenjima koritenjem razliitih tipova zum, pan

selekcijskih alata.

Adaptivnost vizualizacije

map selekcija

map izlaz

map razmjera

map generalizacija

metod

dimenzija

grafiki elementi(simbolizacija,boja,vrijednost,veliina,forma, orjentacija, raspored,jasnoa)

tekst(font, stil,simbolizacija)

Kombinacije adaptivnosti ovih faktora nudi mogue rjeenje problema vezanog za geovizualizaciju

mobilnih aplikacija, uzrokovanu konstantnim promjenama konteksta u sredini koja okruuje

korisnika. Glavni element mobilne geovizualizacije je njen potencijal da vizualno adaptira

geoinformacije onako kako to mobilnom korisniku treba. Vizija mobilne kartografije je korisnik sa

pravom informacijom u pravom trenutku na pravoj lokaciji (Reichenbacher 2001). Ili drugaije

reeno korisnik mobilne geovizualizacije treba dobiti relevantnu informaciju na korisnikoj lokaciji

prema kontekstu, interesima, znanju i nivou informatike vjetine prezentiranu na nain kako to


20/31


- 19 -

korisnik moe iskoristiti na najbolji nain. Veina kompleksnih adaptivnosti treba da je sklonjena od

korisnika i mnogi zadaci treba da se izvravaju automatski ne isputajui iz vida potrebu za

interaktivnou kad je neophodna. Svako razmiljanje o adaptivnosti mora uzeti u obzir da je

korisnik najbitiniji faktor u procesu i da mora imati kontrolu nad tim procesom u svakom trenutku.

Geoinformacije se po svojoj prirodi mogu adaptirati na razliite naine. Koliinom podataka i LoD

(Level of Detail) nivo detaljnosti, klasificiranjem i grupiranjem informacija. Jo jedan oblik

adaptivnosti je enkodiranje informacija u svrhu karakteristika ureaja ili komunikacije putem mree.

Ipak za mobilnu kartografiju najvanija je adaptacija vizualizacije. Razmjera i podruje karte mogu

biti predmet adaptacije u vizualizaciji. Vizualizaciski metod crte,ortofoto ili neka apstrakcija

takoer su predmet adaptivnosti. Prostorna obiljeja mogu biti prikazana kao apstraktni simbol ili

mala fotografija kao prikaz objekta. Dimenzija je takoer predmet adaptivnosti. I na kraju parametri

simbologije i tekstualni atributi su adaptivni. Adaptivnost svih objekata istovremeno ugrozila bi

naela adaptacije.Neophodno je uspostaviti odnos izmeu konteksta (cilja adaptivnosti) i objekata

adaptivnosti. Izvodljive metode adaptivnosti koje se koriste u geovizualizaciji mobilnih aplikacija su:

Naziv metode Objanjenje

selektovanje elemenata karte filter baziran na profilu korisnika

reduciranje sadraja karte samo nekoliko objektnih klasa

reduciranje gustoe informacija limitiranje selekcije, vani objekti i informacije

uklanjanje, izostavljanje, elimin. objekatakarte

bazirano na zasienju karte ili sadrini

prioriteti informacija

zamjena ili razmjena odgovarajue

prezentacijetopogram, slika , tekst, jezik npr. simbol kroz sliku

prebacivanje izmeu predefinisanih

alternativanpr. stilova simbola ili prevoenja jezika

promjena prezentacije ili simbologije

razliita vidljivost-prozirnost prema bitnosti,

promjena nijanse boje, promjena dimenzionalnosti

povrina u liniju/taku

(re)konfigurisanje komponenti karte

npr. razliita bazna karta ili razmjera za razliitu

namjenu ili brzinu kretanja;dinamika kompozicija

nivoa za baznu kartu npr sa ili bez mree javnog

saobraaja

Adaptivnost korisikog interfejsa reduciranje stepena slobode za interaktivnost

Promjena kodiranja npr.vektor u raster ,SVG u JPEG

Tabela2. Metode adaptivnosti


21/31

- 20 -

5.1. Adaptivnost i generalizacija

Mnogi istraivai u kartografskoj zajednici ne vide kartografiju za mobilne ureaje odnosno

geovizualizaciju kao nezavisnu oblast za istraivanje. Oni vjeruju da je mobilna kartografija u

osnovi stvar kartografske generalizacije sa vrlo velikim stepenom , zbog malog displeja mobilnog

ureaja.Meutim autori Reichenbacher, Nagi, Nivala i drugi dokazuju u svojim radovima da se

procesi koji se provode u cilju geovizualizacije a tu spadaju i generalizacija i adaptivnost imaju

razliite pristupe ali se u nekim dijelovima preklapaju. Oni izraavaju miljenje da su generalizacija

i adaptivnost povezani procesi ali je generalizacija vie usmjerena prema objektu generalizacije.

Radi se o slinosti koncepata, jergeneralizacija je vie objektno ciljana i njeno djelovanje reflektuje

se na osnovne karakteristike elemenata karte i njihovu distribuciju na uniforman i balansiran nain

dok je adaptivnost vie subjektivna, pri emu je kartografska ravnotea naputena zbog isticanja

odreenih karakteristika odreenog elementa. Nadalje, adaptacija se odnosi na vie faktora od

razmjere i svrhe karte koji se najee primjenjuju kao faktori generalizacije. Generalizacija je

uglavnom uzrokovana tehnolokom dimenzijom, tj. malim displejom ureaja. Kao to je gore

navedeno, adaptacija uglavnom uzima u obzir kontekst upotrebe geovizualizacije, odnosno mjesto,

vrijeme, korisnik, aktivnosti, ciljevi, informacije vezane za aplikaciju. Osim toga, adaptacija

potencijalno utie na vie objekata u procesu dizajna geovizualizacijskog rjeenja.Mogua su dva

pristupa u primjeni adaptacije i generalizacije: Ili prvo generalizacija a nakon nje adaptacija ili

obrnuto. Ipak preovladava miljenje (Reichenbacher 2004) da je adaptacija openitiji cjelovitiji

geovizualizacijski proces koji utie na objekte vizualizacije meu kojima su i oni koji nisuobuhvaeni generalizacijom (npr.boja). U tom smislu, metodoloki je ispravno da se prvo primijeni

adaptacija a onda generalizacija. Adaptacija za odreenu svrhu reducira problem prostora.

Adaptacija, meutim, moe iskoristiti metode generalizacije, ali ih primjenjuje drugaije. To je

mogue, jer su metode adaptacije i generalizacije vrlo sline. Najvanija metoda adaptacije za

geovizualizaciju mobilnih aplikacija je selekcija.

Adaptacija Generalizacija

iroki opseg djelovanja uski opseg djelovanja

naglaavanje apstrakcija

prinagoenje koritenju prilagoenje razmjeri

adaptacija prema kontekstu adaptacija prema razmjeri

Tabela3. Odnods adaptacija i generalizacija


22/31


- 21 -

5.2. Adaptivni geovizualizacioni metodi za mobilne aplikacije

Adaptivni geovizualizacijski servis treba da obezbjedi mobilno vizualizaciono rjeenje koje je

jednostavno, bitno generalizovano, bazirano na kartografskim pricipima, brzog osvjeenja displeja,

grafiki koncizno, lijepo, svjee, itljivo. Pored toga njegov sadraj mora biti fleksibilan, dinamiki

promjenjljiv sa mogunou povezivanja sa drugim informacijama.

Minimalno ovaj servis mora biti sposoban prikazati objekte od ineresa i objekte za orjentaciju

(landmark), geolokaciju ljudi, objekte, dogaaje, rute, i rezultate pretraga(ljudi, objekti, dogaaji).

Rjeenje treba da vizualno naglasi redosljed povezan sa vanou , bitnou , prioritetom, ,

dostupnou,vremenskom usklaenou i sl.

5.3. Rasterski i vektorski sadraj geovizualizacije

Geovizualizacijsko rjeenje je najee kombinacija rasterskih i vektorskih podataka definisanih u

dva glavna nivoa.

Pozadinski grafiki nivo najee ine podaci koji slue za orjentaciju korisnika i predstavljaju

osnovu za glavni sadraj vizualizacije. Generalno radi se o statinim grafikim informacijama koje

su primjenjive za mnoge aktivnosti i sposebne su za koritenje bez mnogo promjena. Najee su

izraene od strane dravnih agencija za kartografiju. Tipine pozadinske podloge ukljuuju

sljedee grafike podatke: topografske bazne karte, namjenu zemljita, satelitske snimke

aerofotosnimke i sl.. esto su ovi podaci u rasternom obliku, dok se u posljednje vrijeme

uspostavlja infrastruktura prostornih podataka na nivou drava, koja nudi osnovne slojeve uvektorskom obliku. Prednost rasternih, posebno ortofoto podloga je u njihovoj vjernoj prezentaciji

stvarnog svjeta ali je nedostatak promjena kvaliteta prikaza sa promjenom razmjere, veliina

rasternog fajla kao i kompleksnost primjene adaptivnosti i izvodljivosti geovizualizaciskih

mogunosti koja su ostvarljiva sa rasternim podacima.

Glavni grafiki nivo su u vektorskom obliku koje se mogu dinamiki filtrirati i adaptirati prema

potrebama korisnika i konteksta.Tipini predstavnik ovog oblika grafikih informacija su POI(Point

of Interests), servisi od interesa, rute, restrikcije u saobraaju i sl.

Sl.12. Rasterska podloga sa vektorskim layerom POI


23/31

- 22 -

6. Adaptivna metode geovizualizacije pomou SVG-a

Najlakinain geovizualizacije za potrebe mobilnih korisnika bio bi poznati web map pristup, to bi

podrazumjevalo korisniki zahtjev (HTTP protokol) putem web servera, proslijeen map serveru.

Map server bi na ovaj zahtijev odgovorio renderiranom mapom u rasternom formatu. Meutim ovaj

pristup ima nekoliko nedostataka. Tekoje mogua bilo kakva geovizualizacijska adaptivnost

rastera posebno zbog uslova koje diktira displej. Ako se radi o rasternim kartama teko je itati

toponime posebno sa malog displeja. Rasterne mape su statine po prirodi pa promjena razmjere

utie na kvalitetu rasternog prikaza. Promjena korisnikog okruenja nee se reflektovati na karti ili

je potreban potpuno novi zahtjev. Rasterne fajlovi mogu biti veoma veliki.

Jasno je da vektorski formati imaju niz prednosti u odnosu na rasterski format kao to su : veliina

fajla, fleksibilnost vanu prije svega za adaptivnost mobilnih aplikacija. Meu mnogim vektorskimformatima istie se SVG - Skalabilna Vektorska Grafika (Scalable Vector Graphic) koji kao da je

predodreen za mobilne aplikacije. To je jezik za opis dvodimenzionalne grafike i grafikih

aplikacija u XML-u. SVG daje mogunost izbjegavanjaogranienja HTML-a i stvaranje vizualnog

sadraja i interakcije preko jednostavnog modela. SVG crtei mogu biti dinamiki i interaktivni.

Objektni model dokumenta (engl. DOMDocument Object Model) za SVG ukljuuje potpuni DOM

XML-a ime se neposredno omoguuje efikasna animacija vektorske grafike uz pomo skripti.

Osnovne karakteristike SVG-a vezane za geovizualizaciju su :

mala veliina fajla programski promjenjiv koristei DOM ( Document Object Model )

poveziv

adaptivan

ne gubi na detaljnosti pri zoom-u

otvoren format, xml baziran

pretraiv

Strukturiranje SVG dokumenta podrazumjeva rastavljanje geovizualizacionog prikaza u nekoliko

pojedinanih SVG dokumenata, ali je mogua i varijanta jedinstvenog SVG dokumenta. U

koncepciji vie SVG dokumenata prostorne informacije definiemo u dvije grupe pozadinska

osnovna podloga koja sadri vektor zgrada, putne mree, rijeke i sl. Drugi nivo geoinformacija ine

podaci koji se dinamiki mjenjaju (POI, rute, orjentacioni objekti, tekst i sl.) ova dva lejera smjeteni

su u zasebne SVG dokumente. Dinamiki SVG dokument referenciran je onda za bazni SVG

dokument. Moda najvaniji zadatak u adaptivnosti geovizualizacije je isticanje vanih prostornih

elemenata, tako da se naglasi njihova vanost.Grafiki se princip naglaavanja ili stavljanja bitnog

u fokus panje korisnika provodi na sljedei nain:


24/31


- 23 -

naglaavanje objekata koristei signalnu boju npr.roze ili utu(naglaavanje bojom )

naglaavanje ivica objekata

pojaanvanje kontrasta objekta i pozadine

smanjenje prozirnosti vanog objekta a poveanje prozirnosti nevanih (prozirnost)

fokusiranje na objekt poveanjem nejasnosti okolnih objekata (jasnost)

poveanje dimenzija bitnih objekta u odnosu na druge objekte

animacija objekta od interesa

6.1. Primjeri adaptivnih metoda geovizualizacije pomou SVG-a

Sl.13. Metod naglaavanja objekata geovizualizacije: prozirnost i jasnoa POI

Mogue je prilagoditi geovizualizaciono rjeenje prema korisnikim interesima i aktivnostima.

Jedan takav primjer prikazan je na (sl.13) gdje je primjenjeno naglaavanje objekata u zavisnosti

od vanosti za korisnika. Vrijednost grafike varijable prozirnosti i jasnoa mogu se direktno

definisati u SVG-u i na osnovu toga, moemo dobiti geovizualizacijski prikaz obzirom na bitnost za

korisnika ili neki drugi kriterij dostupnost, cijenu i sl. Veliina simbola nije korisna varijabla zbog

veliine ekrana za prikaz ali moe pomoi pri animaciji.

Sl.14. Transpartentni sloj za orjentaciju Sl.15. Transparentni sloj- informacija o distanci


25/31

- 24 -

Prostornu vanost nekog elementa moemo vizualizirati i bufferom zavisno od mjere prostorne

vanosti. Takoer informacije tipa kompasa (sl.14) (pravaca orjentacije) i distance(sl.15) u vidu

prstenova odreenog radijusa koji se po potrebi iskljuuju i ukljuuju. Manje vane informacije

prikazuju se kao layeri ili grupe podataka manje jasnoe ili slabijeg intenziteta boja. Takoer se

primjenjuje vizualno naglaavanje podruja od interesa, korisniki fokus ili zonu aktivnosti

transparentnim poligonom ili krugom.

Sl.16a,b. Adaptivnost razmjere

Promjena aktivnosti izaziva promjenu prostornog fokusa. (sl.16a,b), Npr. prva korisnikova aktivnost

je bila lokalnog karaktera pri emu je koritena karta krupne razmjere a nakon toga korisnik vr i

aktivnost na regionalnom nivou zbog ega je potrebna promjena razmjere.

Geovizualizacijsko rjeenje dizajnirano u odnosu na korisniku aktivnost esto se terminoloki

oznaavaju kao egocentrino, fokusno orjentisano aspektno, tematsko ili rjeenje bazitano na

aktivnosti. Egocentrino gledajui iz ugla da je korisnik u centru panje. Taj centar moe biti

prostorni centar, centar aktivnosti ili centar interesa. Ako uzmemo u obzir elementarne aktivnosti

definisane u 4.2. i primjenimo adaptivnost geovizualizacionog rjeenja imamo sljedee:

Lociranje

Prikaz geovizualizacije na kojem je lokacija korisnika oznaena simbolom. Ako postoje podaci o

tanosti pozicioniranja mogu se prezentirati krugom tolerancile oko lokacije. Na mapi se mogu

prikazati i objekti od interesa ili ljudi od interesa. (sl.17)

Navigacija

Ruta navigacije u kojoj je ruta u fokusu geovizualizacije i neophodne take za orjentaciju koje

pomau korisniku u orjentaciji i praenju rute(sl.18,23 a,b,c). Mogue je prikazati razlike ruta

obzirom na vrste prevoza (bus,tramvaj metro i sl.19)


26/31


- 25 -

Sl.17. Lociranje Sl.18. Navigacija Sl.19. Navigacija

Pretraga

Geovizualizacija oslonjena na akciju pretrage i prezentacije pretrage na karti prikazuje rezultate

pretraivanja pri tome uzimajui u obzir prostorrni ili vremenski kriterij pomae da se pobolja

pretraga (sl.20).

Sl.20. Pretraga Sl.21. Identifikacija Sl.22. Provjera


27/31

- 26 -

Identifikacija

Prezentacija ove elementarne aktivnosti u obliku informativnih okvira koji se pojavljuju na POI u

okviru geovizualizaciskog rjeenja i time na ogranienom prostoru omoguavaju dodatne

informacije na reduciranom prostoru za vizualizaciju (sl.21).

Provjera

Geovizualizacija prikazuje dogaaje ili stanje objekata ali i kvalitativno i kvantitativnu razliku.

Kvalitativna razlika moe sadravati tip dogaaja, dostupnost,stanje i sl. Ova stanja se mogu

predstaviti uticajem na vidljivost simbola obzirom na trenutno stanje(sl.22).

Ostali vizualizaciski alati

Osnovna razlika geovizualizacije od standardnog kartografskog prikaza, kako je reeno ranije uovom radu je to omoguuje nove multimedijalne postupke u cilju to bolje vizualne prezentacije

korisnikog okruenja. Uz pomo vektorskih podataka, ortofoto snimaka(sl.24), , 3d prikaza,

raznih perspektivnih prikaza dobijenih iz 3D modela gradova (sl.25), 3d silueta i 3d simbola,

odnosno njihovom kombinacijom, dobijamo moderna geovizualizaciska rjeenja mobilnih

aplikacija. U tome su najdalje odmakli provajderi koji nude usluge mobilnih aplikacija iji je sastavni

dio i geovizualizacisko rjeenje. Preporuke koje bi ipak trebalo slijediti obzirom na iskustva

kartografije oplemenjena novim tehnologijama i dostignuima su:

to manja infornaciona gustoa geovizualizacijskog rjeenja

visoki nivo generalizacije

prednost relevantnim informacijama ne insistirajui na kompletnosti sadraja

stil u obliku postera

nenametljiva bazna podloga

drastino poveanje minimalnih dimenzija(simboli,linije i sl.zbog veliine displeja)

bez finih detalja specifinih za anlognu kartografiju (boje ,rafure, izohipse i sl.)

boja je glavni dizajn element (vrsta i intenzitet zasienja ali bez puno boja na rjeenju)

tedljivo koritenje teksta (sans-sharif font)

jasni simboli koje ne treba deifrovati


28/31


- 27 -

Sl.23.a,b,cNavigaciona rjeenja

Sl.24.Ortofoto+perspektivni prikaz Sl.25.Perspektivni 3D prikaz

ZAKLJUAK

U ovom radu prezentirane su mogunosti mutidisciplinarnog pristupa procesu geovizualizacije za

potrebe mobilnih aplikacija. Termin geovizualizacija odnosi se na vizualizaciju geoinformacija, i

svoje porjeklo ima u kartografskoj vizualizaciji kao nauci koja se od svog postanka temelji na

prezentaciji, apstrakciji i kognitivnosti. Terminu geovizualizacija daje prednost nad terminom

kartografska vizuelizacija obzirom na tehnoloki napredak metoda prezentacije geoinformacija.

Svjedoci smo intenzivnog razvoja geoinformacione tehnologije a posebno oblasti komunikacije


29/31

- 28 -

geoinformacija, koja je razvojem interneta i WebGIS rjeenja pribliila Geografski Informacioni

Sistem velikom broju korisnika,omoguujui multimedijalni geovizualizaciski prikaz. Opte je

poznato da 80 % informacija koje okruuju korisnika imaju izraenu prostornu komponentu.

Razvojem tehnologije mobilnog interneta i aplikacija koje se baziraju na mobilnim servisima stekli

su se uslovi da su geoinformacije dostupne svugdje i u svako vrijeme irokom krugu korisnika

mobilnih aplikacija koji nisu GIS strunjaci i koji na ovaj nain postaju korisnici geoinformacija.

Geovizualizacija za potrebe mobilnih aplikacija ima odreena tehnoloka ogranienja koja su

svakim danom sve manja i budunosti e seeliminisati ali ogranienje zbog veliine displeja koji je

priblino veliine 6 x 8 cm ostaje glavni limitirajui faktor koji zahtijeva poseban pristup procesu

geovizualizacije posebno definisanom za mobilne ureaje. Veina dosadanjih komercijalnih

aplikacija prvenstveno LBS (Located Based Services) prvenstvenu panju je posveuje

komunikacionom i informacionom i pozicionom aspektu a malo kartografskim zakonitostima koje

se odnose na geovizualizaciju. To to aplikacije nisu prilagoene za displej mobilnog ureaja je

jedan od faktora zato jo uvjek nisu postale tzv killer application na tritu mobilnih aplikacija.

Jo jedan faktor bitno utie na kvalitet ovih aplikacija a to je infrastruktura prostornih podataka

prvenstveno njihova aurnost, tanost i multirezolutnost odnosno raznovrsnost obzirom na

razmjeru prikaza takoer sintaktika i semantika interoperabilnost (GiMoDig projekt). Mora se

uzeti o obzir da je veina prikupljenih prostornih podataka optimi tzirana za prikaz na desktop

raunaru ili u obliku analogne kartografske podloge, tako da geovizualizacija za potrebe mobilnih

aplikacija mora definisati nove norme prezentacije geoprostornih podataka. Novije studije iz ove

oblasti (Reichenbacher2004, Nagi 2004, Nivala2005, upan2009 i drugi), ukazuju na potrebu

studioznog pristupa problemu geovizualizacije za potrebe mobilnih aplikacija bazirajui se na

multidisciplinarnom pristupu.

Novu dimenziju geovizualizaciji za potrebe mobilniha aplikacija dalo je uk ljuenje adaptivnih

metoda koje se baziraju na konceptualnom okviru geovizualizacije koji poiva na principu

svjesnosti konteksta odnosno lokacijske svjesnosti, teorije aktivnosti kao i HCI (Human Computer

Interaction). Ovaj konceptualni okvir omoguava realizaciju aplikacije u kojoj mobilni korisnik u

nepoznatoj sredini dobija putem mobilne mree geovizualizacijsko rjeenje prilagoeno njegovimtrenutnim potrebama. Iako je lokacija glavni kontekstni element najee kombinacija kontekstnih

parametara daje najbolje rezultate meutim moramo voditi rauna o odzivu sistema. Ipak preduvjet

za uspjenu opseniju provedbu, adaptivnostu u mobilnoj geovizualizaciji je formalizacija

konteksta, kartografskih znanja, kao i pravila i ogranienja koja ih definiu. Gelneralizacija se

namee kao koncept koji rjeava problem prezentacije sadraja na malom displeju ali mnogi

primjeri pokazuju da ona nudi samo geovizualizacijsko rjeenje koje je adaptirano za mobilni

displej ali ne i korisniki orjentisano rjeenje. Generalizacija je neophodna u mobilnim aplikacijama

ali samo u kombinaciji sa adaptivnim metodama i to zbog svoje irine prvo treba primjeniti


30/31


- 29 -

adaptivnost a nakon toga generalizaciju. Procesu adaptivnosti bitno pomae definisanje

elementarnih akcija koje korisnik izvodi u mobilnoj geovizualizaciji.

Vektorski format za geovizualizuelizaciju mobilnih aplikacija ima niz prednosti u odnosu na

rasterski format prije svega veliina fajla i fleksibilnost , a meu puno razliitih vektorskih formata

istie se SVG, kao format koji je posebno pogodan za ovakvu vrstu aplikacija. Njegova najvea

prednost je mogunost dinamikog generiranja modificira domumenata. SVG nudi veliki broj

adaptivnih funkcija koje podravaju koncept adaptivne mobilne geovizualizacije. Razvoj mobilnih

geovizualizacijskih rjeenja na principu adaptivnosti uz potovanje kartografskih normi prostor je

koji nudi mogunosti buduih istraivanja.

Literatura

Crampton,J.(2010):Mapping A Critical Introduction toCartography and GIS, Chichester,England

Dao,D.,Rizos,C.,Wang,J.(2002)LBS Tehnical and business issues,Sydney,Australia

Dodge,M,McDerby,M,Turner,M,(2008), Geographic visualization, Chichester,England

Gali,Z.,Kljuanin,S.(2007):Interoperabilna kartografska baza podataka,Zagreb,Hrvatska

Gartner,G.,Rehrl,K.(2008)Location based services and Telecartography,Salzburg.

Frange,S.(2003/2004):Opa kartografija,Zagreb.

Frange,S. (2003): Kartografska vizualizacija, Skripta, Gedetski Fakultet Zagreb.Frange,S., upan,R.(2007): Mobilna kartografija, Geodetski fakultet Zagreb.

Frange,S., upan,R.(2010): Mobilnost u kartografiji, Ekscentar,br12,Zagreb.

Konecny,G(2003):Geoinformation, New York,USA

Leichthaler,M.(2004):Znaenje kartografskog mjerila u interaktivnom multimedijskom karografskom

informacijskom sustavu,Wien,Austria

Meng,L,Zipf,A,Reichenbacher,T.(2005): Map-based Mobile Services, Berlin.

Mishra.K.,Punia,M.(2005)Cartographic adaption of maps for mobile devices :A context sensitive

aproach,Deharadun,India

Mitchell,T. (2005): Web Mapping Illustrated, OReilly Media Inc., Sebastopol, USA.

Nagi ,S.N. (2004): Cartographic visualization for mobile applications,Dehradun,India.

Navratil,G(2009):Research Trends in Geographic Information Science,Wien

Pombinho,P.,Alfonso,A.,Carmo,M.,(2005):Geo-referenced infromation visualization on mobile

devices,Lisboa

Peterson,G(2009):GIS-Cartography,New York,USA

Peterson,M.(2003) Maps and the Internet,Omaha,USA

Project-GiMoDig(2003):Small-Display Cartography,KMS Denmark


31/31

Project-GiMoDig(2004):Real-time generalization and multiple representation in the GiMoDig mobile

service,FGI, Finland

Reichenbacher,T.(2004):Mobile Cartography-Adaptive visualization of Geographic Information on

mobile device,Munchen,Germany

Reichenbacher,T.(2003):Adaptive metods for mobile cartography,Durban,South Africa

Reichenbacher,T.(2003):SVG for adaptive visualizations in mobile situations,Munich,Germany

Stanek,K.,Fridmannova,L.,Konecny,M.(2004):An adaptive cartographic visualization for a support

of the crisis management,Brno Czech Republic

Wood,D.(2010):Power of maps,London-NewYork

Worboys,M.,Duckham,M.(2004):GIS - A Computing perspective,Boca Raton,Florida,USA

upan,R. (2009):Poboljanja upotrebljivosti plana grada u PDA ureaju , Zagreb.

upan,R.,(2009):Razliita geovizualizacijska rjeenja prikaza geoinfromacija u turistike svrhe,

Zagreb,Hrvatska

POPIS URL-ova:

http://mapserver.org

http://www.e-cartouche.ch

http://hrcak.srce.hr

http://www.fer.hr

http://www.geof.hr

http://www.svgopen.org

http://www.opengeospatial.org/standards/ols

http://www.carto.net

http://www.kartografija.hr
http://www.e-cartouche.ch/content_overview.phphttp://hrcak.srce.hr/http://www.fer.hr/http://www.geof.hr/http://www.svgopen.org/http://www.opengeospatial.org/standards/olshttp://www.carto.net/http://www.kartografija.hr/http://www.kartografija.hr/http://www.carto.net/http://www.opengeospatial.org/standards/olshttp://www.svgopen.org/http://www.geof.hr/http://www.fer.hr/http://hrcak.srce.hr/http://www.e-cartouche.ch/content_overview.php

geovizualizacija za mobilne aplikacije

Documents