deznaționalizarea și maghiarizarea românilor din ardeal prin biserică și școală înainte de 1...
TRANSCRIPT
��
��
��
��
��
��
��
��
�
�
��
��
��
��
��
��
��
��
�
�
��
��
��
��
��
��
��
��
�
�
��
��
��
��
��
��
��
��
�
�
�
�
��������
�� ������������� ���������������������� ���������������
���!�������"� ����#��$�% �������$����$��������������������&����
'�����(�)'��*+���� �� ����,-.�,��� �'����/���
��� 0����������� ������������������� ������������������������������������������������������������
������������������������������������������������������ ����������������!���������������������������������������������������������������������������"#$%& '#"�������������������������������������������(
��,��������������������������� ���'���)�������������������!��������������������������!������������������������������������������������
�����������������������������������������*������������������������������������������(��������������������*������������������������������������(
�������*����� ��������+����!���������������������������������������(,������"#$%& '#"����������������������������������������������������������������
�������������������������������������(��,�-��� ��������%��1����� �1����1��� ������������2��������/����.
-������������������������!�������������������������������.���������������������������������������������/*�����������������������������0�����1�������/������������������!���2��������������������������������������������/.���������������+�����������������������������������������������������������*�34�- �5 �),0,0�',*�)*"0�*�,��& 04�������������������!���.������������������������!�����������������������������������������������������������������!�����������������!��������������!�����������������������������������������������������������0���������������������*���� ����������6789.����������������������������������������������������.���������������������������������������������!������������.������������+�������+����������������������������������������������������������������������������������+������������������������������������������'���������������������������������������������!�������������:������������!����������������������������������������������������������������������������������������������!��������������"������������������������������ ����������������������������������������������������������������������;�������������678<�������69==�������������������������������"����(�)�����������!��"������������������������" 0,'��' $>*����?*0 & '��'#"�������������������������������������������������������������������������������������;���������������������������������;������(
*����������/$*& 5�30,'/���������������9�#��(�678<(�$�������������������������*����������������������������!��������!����������+�����!��������������!����������������������������>�������������+����!������������������������������������"�������������*�����(�34��1�� ��� �����������������1���������"���������%������� �����%"����)���2��������"
���������������� ����
������� �����
�
���������1��$���������1��'����� �������%�������$�����.�����'�� ��������$������������"� ����������$�������%� ������ �������%�������$��� �����%.�4��0�%'���� ��������� ������%-��� ���$�1�� �����%� ����&%����%������%3(
��*�����#�����'�$%� �&�������� ����.����������������������������!������������������������������������������!���+����������
�������������������+����������!��������������������3��������������5�����!�(�&��:��������+���������������"����������������������������"�����������+�������(�5�����!�������������������������(�3��������������������������������������������������������������������"��������������������������������(������������������ �����!���$(�@����������������������������������������!�������������������������������������������������"��������������������������������������������������A������"���(�����+���+���������������������������������������������������������������!����(�?����������������!�����������������"�����������:�������:��������������� �������.������������������������������������������+�!����������)���������������"�����������!�����������!������������������������������������.�����������������������������������������������������������:����������������������������B�!������������������������!�������������!��������������������������������������������������������������������������(
��,�&���������$����� ������������������������� ��������������������������������(�"������!�������������������
��������������������������*��������������������"������������������������������"���(���������������������������������������������������!���������(
-�����������>��:������������!�����������+������������"��������(� ������:����������������"�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������(�-��������������������������������������������������+�������������������3�(�3��������������������������������������� �������(��������+����6999������������������������������#������$���(
��/����������������$�����.?������������������������:�����6<C<����6<C8����������������������������������������������
���������������������������������)��� ������������!��������������������������������;�5�������� ����� ��������������6<DE����������/�'�3 *$� " 30 /����;�������������������(
3���������������������5�������������������������������������������;�������������������������(�'���������������������������+�����#��������������:���A������������������������+���������������!��������;�����������'���:����(�-��������������������3(�3�������������������;�������>������������������������������������������?�+����������������������������������������������������������������������������������������"��������(����������������������3�����)��������*�������������������������"�����������������������;�����������������������������������������������������������������������������������������!������������������������������������������������������������������������������������������������������������������;������������������������������������������(�-���������������������������������������*�;����������)��� ���������������������������������������������������������������������������������������!��������������������������;���������������������������������������������!��������������������������+��5���������������������#�+��������������������������������������3����������������������������������������������������:�������!����������������������������������������������������������������������!��������������������������;�����������������������������������������������������������������!�������������������������������������������������������������������+�����;�����������'���:�����������������������������������������������������������������������������������������������������(
��5 -��������$��0� ����������$����� �"�'�������������1��6%�%��1.)���������������+�!�������������������������������������������������������������������(
?���������������������������������������������6<9F��6<<F��������68==�������������
�
�������������������������������������������������!�������������!��������)�������������'���� �������������������<�*������68==������������������/�����������������������������������������������������������������!��:����/�/!���������������������!����������������������������������"����/����������������3�����3���������!��������������������������6<7<(
��7��������1��#����'������� ��������$� ����$��0� ���������$����� %.5����������������������������+����������������������������������������������;�����������
������������$������������������(�*�����������������������������������������������������������������������������������!���������������������������������������������!��������������������������������������������������6<9=(�2��1�����%#��$�� ��#%�������%����� �����'����$����$������� ������"����� � �������������$������������������!����������������������(
������������������������������:������������������������������������������������������������!��������������������������������������������;���������������"���������;����+�!�������������6<87(?���!����������������������������������������������������������������!������������68=<����+���������������+�������������!���������������������������������������������������������������������������������������!�����������(
?����������������������������������:�������������������������������������������3(3������������������"�����������������:����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������(��������������������������!������������������������������������������������������������������������������������������������!��?����� ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������(
��7����)'�����������8�9$����$���:������������%����&���%.#������:���������������������������������������������������������������!���������
���������������������������������(�����������������������(������������;���(��,��$��� �����9$����$�����.���������
9$����$���������������)�����"�$�� �������1�� ���������.����.����&�����0������%�1��)� �%����$��"�'����� ���'������������������%����&����.
������ '����$���9$����$������������������� �� ����,.�,��� .9�� �� ����/����� ��1���$� ��� '����'�0%���.�,�'���/�����$� � '���"��%
'�������%����-��%����$����$��� ��%��������������%"������������������%���������%0��&�"��%�� � '����� ������ �%������������������&������������ �%����"��%������ ��� ���������&���%.
��*�#0%��������� ���� �� ������0�� ��������&���.*��"�'��%� 1���%� ����������� '�����"�'��������� ���� '�1�� �� ����/����"� ��1�
����%� ������ ��'� %���������1�� �-������0�� ����"�'��� '���$��������������%�1�� �$� ���$�����%�1�� �#����.�3�������������������������������������������;��������������������+����������������"���������;����������������������������������������������������������������������������������������3+���� ��G����+������������������������������������;��������������������������������������!������������������!��������E=� �����6866(�H������������������?�(�3+���� ��G��������������������������������������;�������������������������������������������������������������(�-�����������������������������������������������6<87��������:������������+���������������;��������������������������������������������������������������������������������������+������������;�������������������������������������������������!����������������������������������;������������������������!�����������������������������������������;�����(��� 0� ������'� ����������"��%���� ����"�������� -�� ���%��$����$����������������%����&���%�1����� ����$����$����������0����������������������&���%�'��%� ��'�$�� "�����$��� � ��%�����$�����#��%���%#�.
�� ��0�����%��� ����%��$����%����"� ���������-�����1������������&���%�������������������������%����&���%"� ��� �������������$����1�������������'����/�����%������%
�
������������������������������%����&���%�'� �2�'�$����.�����0��0�'��"��%������������"�-��%�'��-�����'���� �������"�������%�$�������1��"������"�'����&������������ ��1����-��� ����������&���%.�-������$�����������������I��;1� ���������������������������3+��� ��G���������������������������������������������������!���������������������������������;��������������������(�-������������������������������6�$������������!��������������(?���������!�������������������������������������������;���������+���������������3����������������������"��������;������������������������������������������������������������B
*(�&�����������!����������������������������!����������������������������������������!����������������������;����(
>(�?��������������������B������������������ ��� ��������������������������������������������������������������!������+�����������������(�#�����������������������������������������B���������������������������!���������������������������������������:�����������������������(
(�>��������������������������������������������������������;�������������������������!������������������!�������������������������������������������+����������������������������������:�����������������"���B�����������������������������������������������������������������������������������������������3(�3���������������������������������B��������������������������!�������������������������������������*���� ��������5����(
���������8����&�������������������� ����-����1�� ���� �.H�����!����������������������������������;�����������������!����B�.��,;</��.�)�����������;�����������������������������������������(�&����������������
�������������������������������������������������������������������������,������������������������������������������������������������!�����������������!����������;��������������������;�������������!���������������������������������������!�����������������������(�-������������������������������;���������������������������!����������������������������������+����������������������������������������!�����������������������������������������������������������&�*,�5#30�$*� *" ?��" 0,'��"��3�H&�*"?�*'(
����*9�/9;=>�5!7?/�;=>=��>9<7<>*�*9�>����!�/;�9����)������������������������68�$������69=6��������������������'����������������������
������������$�0"#)#' 0,'�*�����������������������������������������*������������������"�����������������������������������0������������������������������������������������������"����������69==����������������������������������3������������������������������������3������/���;����/����������������������+�����!����������������������������;����(�/&���'�������+�������������������������(((������;����������������������������J*�������K�����������������������!����������������0��������������������!����������A�����������������������;��������������������������������������(�?�����������������������������;������������������������0����������������������!����������A�(
����2=>>��7�79���@<�9@A�=�B����'� �����)����������������������� �����!���� �����69F6�/"���������������/��������������������!��+
�����+�������������������5�����������������������+�������������������������������������"� ��",0�& ��"#$%& ��3%"> ������!������������������!���������������������0�����������(�?�����;������������������������������(�*���������������������������������������������;�����������������������������������������������������5���������������������������������������������"�������"���������3����(�?����������/��!��/�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������5�������������������������������������������������������������(�'�������!��������������������!������;����������/"*0 #& �#&�", 0/�����������������������������������������5�����/����������:�������!���������������������������������������������!���������������������"�������"���������3���������!����������������������������������������������J0�����������K������������������������������!��/��!��/(� ����������������������������������������/��!��/�����!���������������������������!���������������������"�������"���������3�������������������������������������/��!��/����������������������������������������������;����
�
��������������������!��(�*�������!����������������������������������������������������������!�(��������!�������������!������������������������������������������!���������������������!�"��������(
����2=>>��7�79��7�=��B�9��>9,��!��(/�,;��*�@�����.)�����������>���������������;������������6<DE���������������������������)��� ��
����������������������+��������������������������������������������������������������������������������������������/��������"��������/(�-�����������������������������3(�3�������������3(��������!���������"��������������������������������������/��������������������������/�����/���������������;�����"��������/(�'�������������������������������������������������������������������������������;������������������������������������������������(?�����������������������������;�����������������������0�����������������������������������0�����������������������������������������������������������(�-�������������������������������������������������������������������+���������!��������������������������������������������������������������;��������������������������������!���������������������������!��(
��@����-�������&�����'���������������� ���� �= �����.�C�4������ ���"��%� ����-�������&�������������������� �$%������� ���� �����
$��0� ����� ������������$����� ��������+���������������������������������������������������������������;��������������������������������������������������������������*���� �������5����(
�C� �@�/;��=>�/9�� 5@�>9:�>9�A?/�����2�,9/���></�:/9�<�</;<*<B9"�/<!D@9�,�?�4��,D/29�,��.
?����������������;��������������������������������!�����"�������������������������;���������������!�������������;��������������������������������;��������������������������������������"�����������������������������������'���������������6<7<�������������������������������������/��������������������A������/����/��������������������A���������/(?�����������������������������������6<7<����������������������������������������������;�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������!�����������������������������!������B�������������������������������(
49!�;�,!9>9�*9�!=@E��,�4��</�*9������.�K�'�����������������;�����������������������,�������������������������������������
3����������������+�����������������������$��L����������#����������(�3�������������������������������������-�����������������������������������!�����������������������������������!���������������(�*�������������A������������������������;����������������������������������������6<8<������������������������������������������;��������������;��������������������;����������������������B�������������;��� *M?,�?#"#�������������������������������������������������������������������+����!�����������������������������������;���(�?�����������������������������������-����������������+���������������������$,&@*3������������6<67�������(�66=���������;��� �:���?���������6<67�������������;��.���������������CDE6������������������������������F=6C��������(�-����������������������������������������������������������;������������������;������������������������������������������������������������;���������������� (�'������69C<�������������������������������*��������������>N"@#IO�5�����+����������+���!�����������������;��� �:���?��������������������������������������+�����������������������������;����������������!�B�*�������?��������������"�������������������#����1��������"�����(
H�������+����!����������������������������������>#"@#IO����66�?��(�69D6�����������������������������$���������������@�������+B��������������!��������������+��������������������������+��������!������!����������������������������!��������������$�����������������������������������!�����"��������������������������������������������;�������)�������������������)����(�-�����������������������������������������������>��L��+1������������;���� *M?,�?,"#����� *M?,�>#3I#"$�&O��������������������������6F�������6976
�
�����������������������������$,&@P3���$*&, '�#'3*�3@ (�H�������������������+���������������������������������������������������3I*>#'3��������;����� �:���?�������� �:���>G�+G����1��������������������������������������������"�����(�$�����������������������������;���������������������������!������"���������������������������������������������������������������������������������������"����(
*����������:�������������������696D������������$#3#�*����$,&@P3���������������������������������������������������������������$*� $(�$����������������������:����3(��������������+�������������������������������������������$,&@P3��������?*'$*Q *������������������$*� $��������������� *M?,�?#"#�(�?���������;���������������������� *M?,�?,"#��������������!����������������������$������(
$������+�������������������697D������������������������������ �:���?����(�)����:�����������!���������������������������������������F�$����697D��������������$�����0���+��������������������������������;�������������!�������������������������������(
'����������:�������������������������������6979������������$�����0���+��������+�����������������������������������!������������������������+�������������+���������(
�������������������������;������������������������������������������������������������� �:���?��������������������������������������������������������(��������������������� �:���?������������������;����������������������������������������"���������"�����(
7���&���(�F*=�2G,HG/!I@J.#���������;����������������������;�����(����(����;�����������;��� �:���>G�+G��R�1(
?���������������������;��������;��������������������:�������������������� ����������������������������������������*���������������������������6F� �����6976������������������������$��LS������������#�����+L�(�H������������������������������������������;����� �:���?�������� �:���>G�+G��R�1���������������������������������������������"�����(-�������������$��LS���������������6<67����������������������;����������B� �:���>G�+G����1�����"S�+�>G�+G��R�1��#������� �����������������>G�+G���R�1������������������/"S�+/�������������;����������������(�?�����������������������������(
7���&���KF�69(I/;L.0���������������������������;�������������+������������;�����(����(����;������������;��B
,:�5�;R��T(�)���;�������������������������-�����������$��LS���������������,:��"S�+�5�;R��T(�?�����������������������������������(?��������+����(����(����#���������������������;�����(����(����;����������������������
����������������������������������������������������������;����(7���&���@��M�N��.
?�����������������������������-���������������+�����(����(����#���������������������6<CD������������������'����������������������;��B���������������������������������������������68E6�����������.����������������������������;������������������FD8��������(
7���&�����2�:�!I/"�O9;I,"�E�E�*0������������������������������������������-��������������#������������������;����B
>����R������R���@�L���������������������������������������+����������������;����������(������������������������������������;������;����������������������;���(
*��� '����������0���%����&�������.���������P*������������U���������������������;����������������������������0����������������������
,����������������A����������!����������+��������������������������������������������������!������������������������������;����V�*����!������+������������������������!����������������������;����������������,��������������������������(�$��!���������;��������(����(��������������������������+�������"�������"����������3��������;����+�!�������������������������������!�����������������;������������������(������������������������������������������������������������������������:����������������������������������������������������������!������������������������:������������������������;���������������������������������!��������
����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������U�������(�-�������������������������������!��������������������������������������!�����;������������������;�������������������������������+�������������������������!������������������������������;����(�?���������A����������������������������������������������(� S�+��#�+LS���������������������������F=�������������6<D=�6<78�������������������������!������������������������������;�������������������������DF(===���������������������������������6=�����������6<8=�68==��������������������������������������;������������������!���������;������������������C9E(===(*����������6<8=����68==��������!���������;������������!������������6<��������������������������������6=������������6<D=�6<7=�����������6<7=�6<78(
>�$�������-����1����������&����������.����."��� �� '��������.��.�5 -�� �������$����$������.�������������&����� ����$�-�����1�� ���� '��$�%����
������$�������-����1��������1�� ���������������������������&�����"��&���� ���� ��$���#�"�%�������1��� ��������������&���%.
7��'���� 1�� �����&�#�����K�)��������������������������������/���;�������������������/��������������������������;���
��������;�+��������������������������������;���������������������+��U���!�������(<�$���������������
�K�#��������������������+����������������������������;��������������������������������������(����(����������������(�#����������������������������������������?�(�$��������������������������!���������������������I��;1� S�������������������!���������������������������67� �����6866����������������������������������!���������+�������E=� �����6866������������������3+��T�M��G�����+����������������������������������/���;����������(���/(�H���������������������������(�$��������+������������������������������������B�/3����!������;����������(���(�������������������������������������������������!���������������������!�������������������;������������!�����������������������������������������������������������������������������������������������������;���������������������������������!��������������������;�������/(� �����������������������������!���������A�����?�(�$�������������������������������B�/�����������!������������������!��������������������������������������������������;���������������������������������!�����;����������������������������������U��������������������������������������!����������������������;������������;����������������������������A������������������������������������������������������������������������������;������������������������!��+��������������������;�������(�*���������������������������������������������+����������������!��������������������������������������A�������������������"���������������������������:���������������������+����������������;�����������������+����������������+������������������(��������/(�H����������������������(�$����������������B�/?�����������������������������������;������������!������������������;�������;������������������������������ ���������������J3+��T�M��GK������������������������������������������������������������������������������������������;��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������;�������������������;������������������������������������������+�����������������������+��������������������;������������������;�����U������+�����������������A�����!�(�H�����������������:�������������������������������������������������������������+������������������;���/(
>�������������%�$����������%�����$��� � ������%.�K�)���������������������������������������������������������������������������������
�����(�?�������������������(�����������/���;����/����������!�������;�����������������������������������������������������������������������!�������������,�������(
)������������������������"���������������"�����������(������������;������������U��������������������/���;����/������������������������������������������!��������/���;�����/���(���(�����������������������������?+�����������������������������"�������������"�����(
,��$��� ������$���$������������������'�#0%����'��'�.�,#��Q�F� R8�#�'�������������
�
���� ������&���.*�����������������!������������������(����(����;������������������������������������
�����������������������!�������(����(����;������������������������������������������V"��������������������������(����(����;������������������?�(�3+��T�M��G����+�������
�����������������������������;����������(����(����������������������(�3���������������������������������!�������(� ���(����;����� ��� ��������������������!���������;���(���������������������������������;������+��������������������������������������������!������������������;����(�/ ��������������������������������������������������������������+������������������!���������;���������������������������������������!���B�������������+�����:���!����������,���������������������������;������������������(�����������������������������������������������������������������������;���������������/( ���������������������������(����(����;������������!����������������!���������;���(
'C��/�;/92=�� 5@6��@A�;9�4��*�9�9H9>9�/<!�@<���;<>��9�*=7?@�A�<@�>�;?A�.
�K�?����������������������������!�����(����(����;�������������������!�����������������(������������������������������������������������+�!��������������������������(����(����;���������������������������;�����������������������������!������������,����������������������������������������������������������������!�������!�������;�����������������������������������������������������������������;�������������������!������������������(�������������������������;�+�!��������������!��������������������!�������!�����������������;����������������������!���������������������������������������������������������B��������������������!�����������������;�+�!��������������!������������������������;���������������������������/���;����/��������+�����������������������������������(�-������������������������������������������������/���;����/�����������������+���(����(��������;���.�����������������������������������������(����(�����������������+����(����(�������.��������3���������������+����(���(�3���������������������������������B�/W�����������������������:�����/(
,�<7=>�2�,9/�����>=��(/�,;<,*�(�>(�5 -�� �������$����$������.����.����&���������� '�1������$�����������������(������8
'���� ��-����'� ��������%�� �� ������ ��$�������'��'�� ���� ���#����1��'���������.,�<7=>� 97�,�<7�9�� :/.� ��;.� !�:(��/9� 9� H�*�/9�� ,;�;=>=�@�A�<@�>�!�:(��/���*>.�F9@<�,H�2<.
�K�������������������������������������������������������������!������������������(����(���;���������+��!������+�����������;����+�������(������������������;������������������������������������������?�(�3+����M��������+�������������������������������������������������;������(����(�������+��������������!������������������(����(����;������'�$%��� 0� ������'�������������� ��� ��%��� �%�'� �$� ���'��0�'����$������"�'� �$� ���'��0�'�������#�'������������� ���� ������&���(�4����������������'�0�'����1��#�������$�������������&����'����������������$�������1��'�����������'� �%"����� ����'� �%����������%����-�.�����������!�����������������!��+��������������;�����+��������������������������������������������������������;�����������������/#�����/�������������������������!������������������������������������������������/>��������� �����/(�/ ��"���/�+��������������������������������8�5����686F(�/�������������������������������������������������������;����������!��+����������������������������;��������������������������(�?�:������������������������������������������������������������!����������������+�����$��������0���� �����������&���%�0���%�� �������-%����$���������1������1������'���� ����&�����0����� ���0� ��"�0���$���%���$���%������"�����������$����0���'����������������&�����'������.�5 ��&����� ����$����$����'���������&���"���#��0����'�)�� �&�$� ������"��%��%������� ��'� ����������-�������� 0� ����������'���� ���� ���3('��������������;��������������������(
0�����!����������;����+�����U�����������������������,���������;����������������������������������������������(�#�����������������������������������������������������>�����