01 documente turceşti privind istoria româniei. volumul 1455-1774

445
www.dacoromanica.ro

Upload: pravoslavnic

Post on 02-Jun-2018

232 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 8/11/2019 01 Documente Turceti Privind Istoria Romniei. Volumul 1455-1774

    1/444www.dacoromanica.ro

  • 8/11/2019 01 Documente Turceti Privind Istoria Romniei. Volumul 1455-1774

    2/444

    D O C U M E N T E

    T U R C E S T I

    P R I V I N D

    I S T O R I A

    R O M A N I E I

    I

    1 4 5 5 - 1 7 7 4

  • 8/11/2019 01 Documente Turceti Privind Istoria Romniei. Volumul 1455-1774

    3/444

    A C A D E M I A D E S T I I N T E S O C I A L E $ 1 P O L I T I C E

    A . R E P U B L I C I I S O C I A L I S T E R O M A N I A

    I N S T I T U T U L D E S T U D I I S U D - E S T E U R O P E N E

    I z v o a r e o r i e n t a t e p r i v i n d i s t o r i a R o m a n i e i "

    I I I

    D O C U M E N T E

    T U R C E S T I

    P R I V I N D

    I S T O R I A

    R O M A N I E I

    V O L . I

    1 4 5 5 - 1 7 7 4

    i n t o e m i t d e

    M U S T A F A A . M E H M E D

    E D I T U R A < A C A D E M I E I R E P U B L I C I I S O C I A L I S T S R O M A N I A

  • 8/11/2019 01 Documente Turceti Privind Istoria Romniei. Volumul 1455-1774

    4/444

    D O C U M E N T S T U R C S C O N C E R N A N T L ' H I S T O I R E

    D E L A R O U M A N I E , I ( 1 4 5 5 - 1 7 7 4 )

    T Y P E H E D E A O R Y M E H T M , E A C A 1 0 1 1 L H E C H

    H C T O P H H P Y M M H I I I I , I ( 1 4 5 5 - 1 7 7 4 )

    E D I T U R A A C A D E M I E ' R E P U B L I C I I S O C I A L I S T E R O M A N I A

  • 8/11/2019 01 Documente Turceti Privind Istoria Romniei. Volumul 1455-1774

    5/444

    C U V I N T I N A I N T E

    S e r i a D o c u m e n t e t u r c e s t i p r i v i n d i s t o r i a R o m a n i e i , a l c A r e i p r i m

    v o l u m a p a r e a c u m , f a c e p a r t e d i n c o l e c t i a I z v o a r e o r i e n t a l e p r i v i n d

    i s t o r i a R o m a n i e i " . E a a l u a t n a 0 e r e d i n i n i t i a t i v a

    I n s t i t u t u l u i

    d e

    i s t o r i e N . I o r g a " , i n a l c a ' r u i c a d r u a i n c e p u t p r e g A t i r e a e i , t r e c u t a ,

    a p o i i n g r i j a I n s t i t u t u l u i d e s t u d i i s u d - e s t e u r o p e n e . I n t r e t i m p , p r i n

    s t r l d u i n t a s p e c i a N t i l o r , a f o s t e f e c t u a t 6 o i n t i n s I a c t i u n e d e d e p i s t a r e ,

    d e t r a n s c r i e r e i d e t r a d u c e r e a d o c u m e n t e l o r s c r i s e i n l i m b a t u r c o - o s m a n l

    e a p u t i n d a s i g u r a i n c g , d e p e a c u m a p a r i t i a u n u i n u m A r a p r e c i a b i l d e

    v o l u m e .

    P e n t r u o p e r i o a d a l u n g l d e c i n c i v e a c u r i , i z v o a r e l e t u r c e q t i c o n s t i -

    t u i e , p r i n o g l i n d i r e a r a p o r t u r i l o r d i n t r e t a x i l e r o m a i n e i I m p e r i u l o t o m a n ,

    u n a d i n s u r s e l e p r i n c i p a l e d e i n f o r m a t i e p r i v i n d i s t o r i a n o a s t r e n a t i o n a l L

    D a c e l a i n c e p u t , p e p r i m u l p l a n a l i n t e r e s u l u i s t a u c r o n i c i l e , a l e c A r o r

    f r a g m e n t e p r i v i t o a r e I n t g r i l e r o m a n e a n a p l r u t i n d o u l v o l u m e 1 , d a t a ,

    c u i n s t a u r a r e a d o m i n a t i e i o t o m a n e i c u c r e t e r e a f r e c v e n t e i l e g A t u r i l o r

    d i n t r e s t a t e l e n o a s t r e i p u t e r e a s u z e r a n g , i n t e r e s u l p r i n c i p a l t r e c e a s u p r a

    d o c u m e n t e l o r d e c a n c e l a r i e . P i e r d u t e d e c e l e m a i m u l t e o n i n o r i g i n a l e l e

    f o r a d r e s a t e d o m n i l o r r o m a n , a c e s t e a c t e s - a u p a s t r a t i n n u m a r i m p r e -

    s i o n a n t d e m a r e i n m i n u t e l e d i n a r h i v e l e o t o m a n e i , i n p r i m u l r i n d ,

    i n c e l e d i n m a r i l e d e p o z i t e a r h i v i s t i c e d e l a I s t a n b u l . I m p r e j u r a r i f a v o -

    r a b i l e a u i n g a d u i t D i r e c t i e i G e n e r a l e a A r h i v e l o r S t a t u l u i s e o r g a n i z e z e

    m i s i u n i d e e x p l o r a r e a a r h i v e l o r o t o m a n e d i n T u r c i a i d i n a l t e t a x i i

    s g , o b t i n g , a s t f e l , s e r i i i m p o r t a n t e d e m i c r o f i l m d u p 5 , d o c u m e n t e l e p a s t r a t e

    i n a c e s t e a r h i v e .

    D o c u m e n t e l e t u r c e t i a d u c o i n f o r m a t i e b o g a t a i p r i v i n d r e l a t i i l e

    p o l i t i c e d i n t r e t a r i l e r o m A n e i . I m p e r i u l o t o m a n , f o r m e l e d o m i n a t i e i

    o t o m a n e e x e r c i t a t e a s u p r a c e l o r d i n t l i , m o d a l i t a t i l e i g r a d u l e x p l o a t A r i i

    f o r e c o n o m i c e . C o m p l e t a t l c u t i r i l e d i n i z v o a r e l e i n t e r n e , c a i c u a l t e l e

    p r o v e n i n d d i n s u r s e e x t e r n e , a c e a s t a , i n f o r m a t i e v a s e r v i i s t o r i c i l o r , c a r e

    ' A n a a c u m a u p u t u t - o f o l o s i n u m a i c u t o t u l f r a g m e n t a r , p e n t r u a r e c o n s t i t u i

    c u m a i m u l t A p r e c i z i e s t a t u t u l a u t o n o m a l t A r i l o r n o a s t r e i n c a d r u l i m p e -

    r i u l u i i i n c a d r u l i n t e r n a t i o n a l i v a c o n t r i b u i l a l u m i n a r e a u n o r i n s e m n a t e

    f e n o m e n e d e i s t o r i e s o c i a l - e c o n o m i c l .

    S e r i a D o c u m e n t e t u r c e s t i p r i v i n d i s t o r i a R o m d n i e i i i p r o p u n e s e

    p u b l i c e i n v o l u m e l e e i s u c c e s i v e t o t c e t i v a f i a c c e s i b i l d i n a c t e l e e m a n a t e

    d e c a n c e l a r i i l e o t o m a n e i c o n s e r v a t e i n a r h i v e l e n o a s t r e s a u i n a r h i v e l e

    d i n s t r a i n a t a t e . L a a c e s t e a s e a d a u g A a c t e l e i n l i m b a t w c a , e m a n a t e d e

    c a n c e l a r i i l e d o m n i l o r r o m a n i r e f e r i n d u - s e l a r e l a t i i l e a c e s t o r a c u P o a r t a ,

    c a r e n u s l u t t u r c e t i " c l e a t p r i n l i m b f i , d a r c o m p l e t e a z A , i n m A s u r a

    1 C r o n i c i t u r c e f l i p r i v i n d j l f r i l e r o m a n e , E x t r a s e , v o l . I , e d . M . G u b o g l u s i M . M e h m e d ,

  • 8/11/2019 01 Documente Turceti Privind Istoria Romniei. Volumul 1455-1774

    6/444

    I n c a r e s - a u p a s t r a t , i n f o r m a t i a o f e r i t a d e d o c u m e n t e l e o t o m a n e c u p r i v i r e

    l a a c e l e a s i p r o b l e m e . D a r c o n d i t i i l e d e a c c e s l a f o n d u r i l e d o c u m e n t a r e

    I m p i e d i c a u r m a r e a u n e i c r o n o l o g i i r i g u r o a s e p r i n e p u i z a r e a p e n t r u f i e c a r e

    e p o c a a I n t r e g i i i n f o r m a t i i e x i s t e n t e . D e a c e e a e s t e d e p r e v a z u t I n c a d e p e

    a c u m r e v e n i r e a I n v i i t o r l a p e r i o a d e l e d e t r a p a c o p e r i t e d e v o l u m e l e

    c a r e s e a f l a p r e g a t i t e .

    D i f i c u l t a t e a t i p a r i r i i o r i g i n a l e l o r I n l i m b a t u r c a - o s m a n a a d e t e r -

    m i n a t , l a r i n d u l s a u , d e c i z i a p u b l i c a r i i d o c u m e n t e l o r n u m a i i n t r a d u c e r e

    r o m a n e a s c a , c u u n e l e f a c s i m i l e d o a r d e c a r a c t e r i l u s t r a t i v . S i n t e m c o n v i n s i

    c a p u s e a s t f e l l a d i s p o z i t i a c e r c e t a t o r i l o r , e l e v o r a d u c e p r e t i o a s e s e r v i c i i

    m a i b u n e i c u n o a s t e r i a t r e c u t u l u i O r l i n o a s t r e s i d e a c e e a t i n e m s a , m u l t u -

    m i m E d i t u r i i A c a d e m i e i p e n t r u p u b l i c a r e a s e r i e i d e f a t a a l a t u r i d e c o l e c t i i l e

    d e i z v o a r e c u c a r e a i n z e s t r a t i s t o r i o g r a f i a r o m a n e a s c a .

    I N S T I T U T U L D E S T U D I I S U D - E S T E U R O P E N E

  • 8/11/2019 01 Documente Turceti Privind Istoria Romniei. Volumul 1455-1774

    7/444

    I N T R O D U C E R E

    C o l e c t i a I z T o a r e o r i e n t a l e p r i v i n d i s t o r i a R o m a n i e i " s e i m b o g a t e s t e

    p r i n p u n e r e a i n c i r c u i t u l s t i i n t i f i c a s e r i e i d e D o c u m e n t e t u r c e f t i p r i v i n d

    i s t o r i a R o m d n i e i , c a r e v a c u p r i n d e t r a d u c e r e a i n l i m b a r o m a n s a d o c u -

    m e n t e l o r t u r c o - o s m a n e r e f e r i t o a r e

    l a : M o l d o v a , T a r a R o m a n e a s c l ,

    T r a n s i l v a n i a , D o b r o g e a s i B a n a t , d e p e v r e m e a d o m i n a t i e i o t o m a n e

    ( s e c o l e l e X V X I X ) .

    E d i t a r e a d o c u m e n t e l o r t u r c o - i s l a m i c e , n e c e s a r s i n i s t o r i o g r a f i a

    r o m a n s , i n c e p e a c u m s A , s e r e a l i z e z e p e s c a r s m a i l a r g a , i m p l i n i n d d e z i -

    d e r a t u l m u l t o r i s t o r i c i c a r e a s t e a p t g e l u c i d a r e a u n o r a s p e c t e a l e t r e c u t u l u i

    p o p o r u l u i r o m a n , p r i n i n v e s t i g a r e a i z v o a r e l o r t u r c e s t i d e p e v r e m e a

    s t a p i n i r i i o t o m a n e .

    E s t e s t i u t f a p t u l c a e v e n i m e n t e l e d i n z o n a c a r p a t o - d u n a r e a n a

    s - a u d e s f a s u r a t , i n g e n e r e , i n t r - o s t r i n s a i m p l e t i r e c u c e l e d i n t i n u t u r i l e

    i n T e c i n a t e c h i a r m a i i n d e p O r t a t e . A s t f e l , t a r i l e r o m a n e , d a t o r i t a u n o r

    i m p r e j u r a r i i s t o r i c e c o n c r e t e , a n a v u t l e g a t u r i m u l t i p l e s i c u O r i e n t u l ,

    d a r m a i a l e s c u I m p e r i u l o t o m a n . D i n a c e s t e c o n s i d e r e n t e , s e i m p u n e

    c a i s t o r i a p o p o r u l u i r o m a n s a , f i e c e r c e t a t l s t u d i a t l , I n p e r m a n e n t a ,

    i n c o n t e x t u l i s t o r i e i e u r o p e n e i u n i v e r s a l e .

    T i n i n d s e a m a t o c m a i d e a c e s t e c e r i n t e f i r e s t i , c e r c e a t o r i i t r e c u t u l u i

    p o p o r u l u i r o m a n , p e l i n g a s t u d i e r e a i z v o a r e l o r i n t e r n e , a n i n i t i a t I n c a

    d e m u l t i n t o c m i r e a

    t i p a r i r e a u n o r T a s t e c u l e g e r i d e d o c u m e n t e t r i n e

    r e f e r i t o a r e l a t a r i l e r o m a n e , s c r i s e i n d i v e r s e l i m b i e u r o p e n e . I n f e l u l

    a c e s t a a n f o s t p u s e b a z e l e u n o r v a l o r o a s e c o l e c t i i d e i z v o a r e e x t e r n e

    a l e i s t o r i e i p o p o r u l u i r o m a n . I n f r u n t e a f o r s e s i t u e a z a , E a r s i n d o i a l a ,

    c o l e c t i a H u r m u z a k i , i n t i t u l a t a : D o c u m e n t e p r i v i t o a r e l a i s t o r i a r o m d n i l o r 1 .

    A c e a s t O c o l e c t i e d e r e n u m e a f o s t m e r e u i m b o g a t i a p r i n g r i j a

    s t r a d a n i a u n o r s a v a n t i c a : N . D e n s u s i a n u , G r . T o c i l e s c u , A . I . O d o b e s c u ,

    I . B o g d a n , d a r m a i c u s e a m y N . I o r g a . Y n u l t i m e l e d e c e n i i , e d i t a r e a

    a c e s t e i c o l e c t i i a f o s t r e l u a t O , d i n s e r i a n o u a , a p a r i n d p r i m e l e p a t r u

    v o l u m e 2 .

    N u i n t e n t i o n g m s a p r e z e n t a m a i c i l i s t a c e l o r l a l t e f e l u r i d e d o c u m e n t e

    p u b l i c a t e i n d e c u r s u l a n i l o r i n a c e s t d o m e n i u . V r e m d o a r s g , p r e c i z A m

    f a p t u l c a i n t o c m i r e a

    i t i p a r i r e a u n o r T a s t e c u l e g e r i d e d o c u m e n t e , f i e

    i n o r i g i n a l , f i e i n t r a d u c e r e , d e p a s i n d p o s i b i l i t s I l e u n o r s t r A d a n i i i z o l a t e ,

    p o t f i r e a l i z a t e i n g e n e r e s u b a u s p i c i i l e u n o r i n s t i t u t i i , c a r e d i s p u n s i d e

    1 E . d e H u r m u z a k i , D o c u m e n t e p r i v i l o a r e l a i s t o r i a r o m d n i l o r , B u c u r e s t i , 1 8 7 6 - 1 9 4 2

    ( 4 4 . v o l . ) .

    2 D o c u m e n t e p r i v i n d i s t o r i a R o m d n i e i , C o l e c t i a E u d o x i u d e H u r m u z a k i , s e r i a n o u n , I ,

    R a p o a r t e c o n s u l a t e r u s e ( 1 7 7 0 1 7 9 6 ) , B u c u r e s t i , E d i t . A c a d . , 1 9 6 2 ; I I , R a p o a r l e c o n s u l a t e

    a u s i r i e c e ( 1 8 1 2 1 8 2 3 ) , B u c u r e s t i , E d i t . A c a d . , 1 9 6 7 ; I I I , S o l i d a r i t a t e a r o m d n i l o r d i n T r a n s i l -

    v a n i a C u m i s c a r e a l u i T u d o r V l a d i m i r e s c u , B u c u r e s t i , E d i t . A c a d . , 1 9 6 7 ; I V , R a p o a r l e d i p l o m a t i c e

    i

    i

    i

    i

  • 8/11/2019 01 Documente Turceti Privind Istoria Romniei. Volumul 1455-1774

    8/444

    r e s u r s e l e m a t e r i a l e n e c e s a r e v a l o r i f i c g r i i e f o r t u r i l o r i n d i v i d u a l e s a u c o l e c -

    t i v e . I n a c e a s t g p r i v i n t g , e s t e d e m n g d e r e m a r c a t i n i t i a t i v a A c a d e m i e i

    R e p u b l i c i i S o c i a l i s t e R o m a n i a i n v e d e r e a e d i t a x i i u n o r i m p o r t a n t e i n s t r u -

    m e n t e d e l u c r u , i n i t i a t i v e , c o n c r e t i z a t g , d e - a l u n g u l a n i l o r , i n c u n o s c u t e l e

    s e r i i d e c r o n i c i i d e d o c u m e n t e , r e f e r i t o a r e l a i s t o r i a p o p o r u l u i r o m a n .

    E f o r t u r i l e i n a c e s t d o m e n i u s i n t c o n t i n u a t e d e A c a d e m i a d e * t i i n t e S o c i a l e

    s i P o l i t i c e a R e p u b l i c i i S o c i a l i s t e R o m a n i a , a t i t i n c a d r u l I n s t i t u t u l u i

    d e i s t o r i e N . I o r g a " , a l I n s t i t u t u l u i d e s t u d i i s u d - e s t e u r o p e n e , c i t s i

    a l f i l i a l e l o r d i n I a s i , C l u j e t c .

    C i t p r i v e s t e c o l e c t i a d e i z v o a r e o r i e n t a l e , d u p g a p a r i t i a v o l u m e l o r I

    s i I I d i n c r o n i c i l e o t o m a n e 3 , i n a u g u r a r e a , c u v o l u m u l d e f a t s , , a s e r i e i :

    D o c u m e n t e t u r c e s t i p r i v i n d i s t o r i a R o m a n i e i r e p r e z i n t g o n o u n r e a l i z a r e

    a s t r a d a n i i l o r i s t o r i o g r a f i e i r o m a n e s t i c o n t e m p o r a n e i n a c e s t d o m e n i u .

    E d i t a r e a u n e i a s t f e l d e c o l e c t i i s e i m p u n e a I n c a d e m u l t d a t o r i t g ,

    s i f a p t u l u i c g i z v o a r e l e t u r c o - i s l a m i c e , p r i v i t o a r e l a t r e c u t u l t g r i l o r r o m a n ,

    d e l i e r a u d e o s e b i t d e i m p o r t a n t e , r g i n g s e s e r g , p o a t e , c e l m a i p u t i n c u n o s -

    c u t e p i n g i n p r e z e n t .

    E s t e a d e v g r a t c g , i z v o a r e l e n a r a t i v e s a u d o c u m e n t a r e t u r c o - o r i e n t a l e

    n u a u f o s t n e g l i j a t e c u t o t u l i n i s t o r i o g r a f i a r o m a n e a s c a d e p i n g , s c u m .

    A s t f e l , s e p a r e c g e e l . . . c a r e a a p e l a t p e n t r u p r i m a o a r g l a i z v o a r e l e t u r c e s t i

    a f o s t N i c o l a e M i l e s c u - S p g t a r u l ( 1 6 3 6 - 1 7 0 8 ) , i n i n c e r c a r e a , a t r i b u i t g

    l u i , d e a a l c g , t u i o i s t o r i e o t o m a n g , i n d a t a d u p g j u m a t a t e a s e c o l u l u i a l

    X V I I - l e a , d e c i c u m u l t i n a i n t e d e D i m i t r i e C a n t e m i r , c u n o s c u t c a p r i m u l

    o r i e n t a l i s t r o m a n d e s e a m s . A c e a s t g , l u c r a r e , c u p r i n z i n d d o m n i i l e a 1 9

    s u l t a n i

    d e l a O s m a n I ( 1 2 9 9 1 3 2 6 ) l a M e h m e d a l I V - l e a ( 1 6 4 8 1 6 8 7 )

    1

    a r g m a s i n t r - o

    c o p i e d i n 1 6 7 3 s u b t i t l u l :

    I s t o r i e a l e a s a p r e s c u r f ,

    d e n m u l t e l e t o p i s e l e i z b r e i n i t d , i n t r u c a r e s e a r a t l i t o l i i m p a r a t i i t u r c e s t i , c i f i

    a n f o s t d i n c e p u t u l i m p d r a y e i f o r k i n d a s t e i z i

    a c t s e ? t i e 4 .

    E s t e c e r t f a p t u l c g , o a e r i e d e m a t e r i a l e o r i e n t a l e a n f o s t f o l o s i t e d e

    D i m i t r i e C a n t e m i r ( 1 6 7 1 - 1 7 2 3 ) , d o m n u l M o l d o v e i , b u n c u n o s c g t o r a l

    l i m b i l o r i s l a m i c e : t u r c a , a r a b a s i p e r s a n a , m a i c u s e a m s i n o p e r e l e s a l e :

    I s t o r i a I m p e r i u l u i o t o m a n 5 , D e C o r a n o ( C u r a n u s ) , C a r t e a S i s t e m e i s a u

    d e s p r e s t a r e a r e l i g i u n i i m a h o m e d a n e 6 e t c .

    L a r i n d u l s a u , I e n I c h i t a V a c a r e s c u ( 1 7 3 0 - 1 7 9 9 ) , c a r e a i n t o c m i t

    s i o i s t o r i e o t o m a n g 7 , m a r t u r i s e s t e c g , a f g c u t c e r c e t g r i i n c h i u t i c u r i l e

    i m p g r a t i e i " , a d i c g i n c o n d i c i l e d i n a r h i v e l e o t o m a n e " , t r a d u c i n d i n 1 7 9 1

    s i u n e l e h a t i s e r i f u r i 8 , c e e a c e r e p r e z i n t g d e f a p t p r i m e l e m o m e n t e a l e

    i n s t i t u i r i i u n e i t r a d i t i i i n d o m e n i u l v a l o r i f i c g r i i m a t e r i a l e l o r a r h i v i s t i c e

    d e p r o v e n i e n t g t u r c o - i s l a m i c a .

    a C r o n i c i t u r c e s t i p r i v i n d W i l e r o m d n e . E x t r a s e , I , S e c . X V m i j l o c u l s e c . X V I I , d e M i h a i l

    ' G u b o g l u s i M u s t a f a M e h m e d , B u c u r e s t i , E d i t . A c a d . , 1 9 6 6 ; v o l . I I , 1 9 7 4 ( e d . M . G u b o g l u ) .

    4 N . I o r g a , S t u d i t s i d o c u m e n t e c u p r i v i r e l a i s t o r i a r o m d n t l o r , I X , B u c u r e s t i , 1 9 0 5 ,

    p . 1 8 3

    2 1 3 .

    5 I s t o r i a I m p e r i u l u i o t t o m a n u . C r e s c e r e a s i s c d d e r e a l u i . C u n o t e f o a r t e i n s t r u c t i v e d e D e m e -

    N u C a n t e m i r u , 2 v o l . , e d . I o s . H o d o s i u , A c a d e m i a R o m a n 5 , B u c u r e s t i ( 1 8 7 6 - 1 8 7 8 ) .

    E d i t a t A i n l i m b a r u . s A : K n i g a s t s t e m a i l l S o s t o i a n t e m o h a m e d a n s k i h r e l i g h i t , S t . P e t e r s -

    b u r g , 1 7 2 2 .

    7 I s t o r t e a p r e a p u t e r n i c i l o r u i m p a r a l l o t h o m a n t , i n T e z a u r d e m o n u m e n t e I s t o r i c e , B u c u r e s t i ,

    I I , 1 8 6 3 ,

    p . 2 3 7 3 0 2 . T i t l u l d a t d e s u t o r e s t e :

    I s t o r i e

    o t o m a n i c e s t i a p r e a p u t e r n i c i l o r

    g i m a r i l o r i m p d r a l t . . .

    6

  • 8/11/2019 01 Documente Turceti Privind Istoria Romniei. Volumul 1455-1774

    9/444

    D e a s e m e n e a , v e c h i l e c o l e c t i i d e d o c u m e n t e : H u r m u z a k i , U r i c a r i u l 9 ,

    T e z a u r d e m o n u m e n t e i s t o r i c e 1 0 , A c t e p i d o c u m e n t e r e l a t i v e l a i s t o r i a r e n a p t e r i i

    R o m a n i e i n q . a . c o n t i n n u m e r o a s e d o c u m e n t e t u r c e s t i p r i v i t o a r e l a t a r i l e

    r o m a n e . D a r , f i i n d d e o b i c e i t r a d u c e r i d u p a a l t e a l m A c i r i , a c e s t e d o c u -

    m e n t e p r e z i n t l o s e r i e d e n e a j u n s u r i , c e e a c e i m p u n e i n c l u d e r e a f o r s i

    i n c o l e c t i a d e f a t '

    f i e p e m a s u r a d e s c o p e r i r i i o r i g i n a l e l o r t u r c e s t i , f i e

    p r i n c o m p a r a t i e c u d o c u m e n t e s i m i l a r e

    s i c o r i j a r e a e v e n t u a l e l o r e r o r i

    d i n e d i t i i l e a n t e r i o a r e . A c e l e a s i p r o b l e m e s e p u n d e f a p t s i i n c a z u l u n o r

    d o c u m e n t e p u b l i c a t e f i e i z o l a t , f i e i n g r u p u r i m a i r e s t r i n s e , c u m a r f i :

    h a t i s e r i f u r i l e d e p r i v i l e g i i d i n 1 7 7 4 s i 1 8 0 2 1 2 , h a t i s e r i f u l d i n 1 8 2 6 1 3 , f i r m a n u l

    d i n 1 8 5 7 p e n t r u c o n v o c a r e a D i v a n u l u i a d - h o c i n M o l d o v a 1 4 , d o c u m e n t e l e

    f a m i l i e i M a n o 1 5 , s c r i s o a r e a m a r e l u i v i z i r S o k o l l u - M e h m e d p a s a i n l e g a t u r a

    c u r a s c o a l a d i n 1 5 7 4 , s u b c o n d u c e r e a l u i T h a n V o d l c e l V i t e a z " s . a .

    E d i t a r e a i z v o a r e l o r d o c u m e n t a r e t u r c e s t i a l u a t a m p l o a r e d u p 5 ,

    p r i m u l r a z b o i m o n d i a l 1 7 , i n u n e l e l u c r a r i f o l o s i n d u - s e p e s c a r y t o t m a i

    l a r g l s i m e t o d e m a i a d e c v a t e a c e s t u i d o m e n i u , c u m a r f i : c o m p l e t a r e a

    u n o r a d i n t r a d u c e r i c u n o t e , g l o s a r e , f a c s i m i l e s a u c u a l t e e l e m e n t e a u x i -

    9 T h . C o d r e s c u , U r i c a r i u l c u p r i n z d t o r i u d e h r i s o a v e , a n a f o r a t e s i ( t h e a c t e , I a s i , 1 8 5 2 - 1 8 9 5

    ( 2 5 v o l . ) .

    1 A l . P a p i u - I l a r i a n , T e z a u r d e m o n u m e n t e i s t o r i c e , B u c u r e s t i , I I I I ( 1 8 6 2 - 1 8 6 4 ) .

    1 1 D . A . S t u r d z a , A c t e s i d o c u m e n t e r e l a t i v e l a i s t o r i a r e n a s t e r i i R o m d n i e i , I

    X , B u c u r e s t i ,

    1 9 0 0 - 1 9 0 9 .

    2 9 D . F o t i n o , I s t o r i a g e n e r a l d a D a c i e i . . . , B u c u r e s t i , I I I , 1 8 6 0 , p . 2 2 3

    2 3 5 ; T e z a u r

    d e m o n u m e n t e i s t o r i c e , I I ( 1 8 6 3 ) , p . 3 0 8

    3 1 4 ; U r i c a r i u l , I I I , p . 1 8 1

    2 0 5 ; L a z a r A i n e a n u ,

    I n t l u e n l a o r i e n t a l d a s u p r a l i m b i i s i c u l t u r i i r o m d n e , B u c u r e s t i , 1 9 0 0 , I , p . C C X C I I I C C C X I .

    1 9 G . I . L a h o v a r i , T a l m a c i r e a p r e a i n a l t u l u i H a t t i s e r i f c e s - a t r i m i s d e c d t r e S u b l t m a

    P o a r t d l u i G r i g o r i e V o d d G h i c a d u p d I n c h e i e r e a t r a c i a t u l u i d e p a c e d e l a A k e r m a n , I n C o n v o r b i r i

    l i t e r a r e " , X X I , 6 ( 1 8 8 7 ) , p . 4 8 9

    5 0 8 ; 7 ( 1 8 8 7 ) , p . 5 8 0

    5 9 2 ; D . A . S t u r d z a , o p . c i t . ,

    I , 1 9 0 0 ,

    p . 3 1 0

    3 1 8 .

    1 4 F i r m a n i m p e r i a l d e c o n v o c a r e a D i v a n u l u i A d - H o c p e n t r u P r i n c i p a t u l M o l d o v e i , a d r e s a t

    E x c . - s a l e c a i m a c a m u l u i p r i n f u l N i c o l a i C o n a c h i V o g o r i d e s i F i r m a n i m p e r i a l a t i n g a t o r l a a s a

    n u m i r e , I a s i , 1 8 5 7 ( e d f r . : L e F i r m a n l u r e p o u r t o c o n v o c a t i o n d e s D i v a n s A d - H o c d a n s l e s

    P r i n c i p a u t e s d u D a n u b e , P a r i s , 1 8 5 7 ) .

    1 4 C o n s t a n t i n G . M a r r o , D o c u m e n t e d i n s e c o l e l e X V I X I X p r i v i t o a r e l a f a m i l i a M a n o ,

    B u c u r e s t i , 1 9 0 7 .

    1 6 P u b l i c a t I n t r a d . l a t i n A s i r o m a n s I n A r h i v a i s t o r i c a a R o m b n i e i " , I . 1 , B u c u r e s t i ,

    1 8 6 5 ,

    p . 4 3

    4 6 .

    1 7 N . B A n e s c u , O p t s c r i s o r i t u r c e s t i d e l a M i h n e a T u r c i t u l " , I n A n a l e l e A c a d . R o m . ,

    M e m . S e c t . i s t . " , s e r i a a I I I - a , t . V I , B u c u r e s t i , 1 9 2 7 ( D o c u m e n t e l e a u f o s t t r a d u s e d e G h . I o g u ,

    f a p t r e l i e f a t d e a u t o r ) ; D u m i t r u Z .

    F u r n i c A , D o c u m e n t e p r i v i l o a r e l a c o m e r f u l r o m d n e s c .

    1 4 7 3 - 1 8 6 8 , B u c u r e s t i , 1 9 3 1 , p . 1

    1 4 ; A n d r e i A n t a l f f y , M i i n s a ' a l a l - S a l a t i n a t l u t R u k h s a n -

    z a d e A h m e d F e r i d u n , e t - T e v k i i , c a i z v o r p e n t r u i s t o r i a r o m d n i l o r , I n B u t . C o r n .

    i s t . a B o m b -

    n i e i " , X I I I , B u c u r e s t i ( 1 9 3 4 ) ; i d e m , D o u d d o c u m e n t e d i n b i b l i o t e c a e g i p t e a n d d e l a C a i r o d e s p r e

    c u c e r i r e a C h i l i e i s i C e t a f i i A l b e l a 1 4 8 4 , I n R e v i s t a i s t o r i c A " , X X , 1

    3 ( 1 9 3 4 ) , p . 3 3 4 2 ;

    M i b a i l R e g l e a n u , Z e c e d o c u m e n t e t u r c e s t i d i n v r e m e a l u i A l e x a n d r u G h i c a V o d d , I n B a l c a n i a " ,

    I I

    I I I ( 1 9 3 9 - 1 9 4 0 ) , p . 3 1 9

    3 3 0 ; H . D j . S i r u n i , 0 c o r e s p o n d e n f d n e c u n o s c u l d i n l i m b a f u r -

    c e a s e d a l u i S c a r l a t C a l i m a c h i , d o m n u l M o l d o v e i , I n R e v i s t a i s t o r i c A " , X V I I , 7

    9 ( 1 9 3 1 ) ,

    p . 1 7 7

    1 8 5 ; i d e m , D o c u m e n t e t v r c e s t i r e f e r i t o a r e l a e v e n i m e n t e l e d i n 1 8 2 1 - 1 8 2 2 , I n A r h i v a

    r o m a n e a s c a " , I V ( 1 9 4 0 ) , p . 2 5 9

    2 6 3 ; i d e m , 0 n d v d l i r e n e c u n o s c u t d a b a n d e l o r t u r c e s t i I n J a n i e

    r o m d n e l a 1 7 6 9 . D o u d d o c u m e n t e t u r c e s t i d i n A r h i v e l e s t a t u l u i , I n R e v i s t a a r h i v e l o r " , I V , 1

    ( 1 9 4 0 ) ; i d e m , D o u d b e i z a d e l e l a C e n g h e l - C h i d i I n l u m i n a d o c u m e n t e l o r t u r c e s t i d i n A r h i v e l e s t a -

    t u l u i , I n A r h i v a r o m a n e a s c A " , V ( 1 9 4 0 ) ; i d e m , A c t e t u r c e s t i p r i v i t o a r e l a h o t a r e l e d u n d r e n e a l e

    T o r i i R o m o n e s t i , i n R e v i s t a a r h i v e l o r " , V , 1 ( 1 9 4 2 ) ; i d e m , D o m n i i r o m d n i l a P o a r l a o t o m a n d

    D u p d u n m a n u s c r i s t u r c e s c c o n f i n i n d n o t e 0 i n s e m n d r i d e s p r e c e r e m o n i i l e 0 r e c e p f i u n i l e d i n I s t a n -

  • 8/11/2019 01 Documente Turceti Privind Istoria Romniei. Volumul 1455-1774

    10/444

    h a r e . I n a c e e a s i m a s c a r a s e c o n s t a f a v a l o r i f i c a r e a s u b d i v e r s e f o r m e $ i

    a u n o r i z v o a r e n a r a t i v e o t o m a n e

    1 8 .

    I n a c e a s t a p r i v i n t a s e c u v i n e r e l e v a t s i e f o r t u l l u i N . I o r g a d e a p u n e

    l a i n d e m i n a i s t o r i c i l o r u n e l e i z v o a r e t u r c o - o r i e n t a l e f i e i n s t u d i i l e s a l e ,

    f i e c u p r i l e j u l e d i t a r i i u n o r c o l e c t i i d e d o c u m e n t e , d e l i e r a v o r b a a d e s e o r i

    d e s i m p l e r e p r o d u c e r i d u p a a l t e t a l m 6 c i r i s a u d e t r a d u c e r e a a c e s t o r a

    i n l i m b a r o m a n s , i n s o t i n d u - l e s i d e s c u r t e i n t e r p r e t a r i i n t r o d u c t i v e , d a r

    d e o s e b i t d e s u g e s t i v e

    1 8 .

    I n u l t i m e l e d e c e n i i c e r c e t a r e a m a t e r i a l e l o r t u r c o - i s l a m i c e a f o s t

    r e l u a t a s u b m u l t i p l e f o r m e , a t e n t i a s p e c i a l i s t i l o r i n d r e p t i n d u - s e a t i t

    a s u p r a i z v o a r e l o r n a r a t i v e , p r i n p u n e r e a i n c i r c u i t u l s t i i n t i f i c a u n o r

    c r o n i c i o t o m a n e i n a r t i c o l e s p e c i a l e 2 0 s a u i n v o l u m e s e p a r a t e

    2 1 , c i t k i i

    a s u p r a f o n d u r i l o r d e d o c u m e n t e t u r c e s t i , p r i n i n t o c m i r e a d e c a t a l o a g e

    2 2

    s a u p r i n v a l o r i f i c a r e a s u b a l t e f o r m e a u n o r d o c u m e n t e c o n s e r v a t e i n

    a r h i v e l e s a u b i b l i o t e c i l e d i n t u g , c a s i d i n s t r a i n g t a t e 2 3 .

    .

    I n a c e a s t l p r i v i n t a s e c u v i n e a p r e c i a t ' a s i c o n t r i b u t i a o r i e n t a l i s t i l o r

    t u r c o l o g i d i n a l t e t a l i , c a r e a u p a r t i c i p a t s i p a r t i c i $ l a e f o r t u l d e v a l o r i -

    I s A n d r e i A n t a l f f y , V e c h e a c r a n i a o t o m a n d c a i z v o r p e n t r u i s t o r i a r o m d n i l o r , I n R e v i s t a

    i s t o r i c e , X X I I I , 7 - 9 ( 1 9 3 7 ) , p . 2 1 7 - 2 3 5 ( t r a d . p A r t i l o r p r i v i t o a r e l a t a r i l e r o m a n e s t i d i n

    C r o n i c i l e a n o n i m e o t o m a n e ; T e v a r i h - i A l - i O s m a n , e d . F r . G i e s e ) ; T h . N . T r a p c e a , D i n c r o n i c a

    r i m a l d a t u t S u z i C e l e b i , I n B a l c a n i a " , V , 1 ( 1 9 4 2 ) , p . 4 3 3 - 4 3 4 .

    " N . I o r g a , A c t e g i f r a g m e n t e c u p r i v i r e l a i s t o r i a r o m d n i l o r , I ( 1 8 9 5 ) , p . 5 5 - 6 3 ( s e d a u

    f r a g m e n t e d i n c r o n i c a l u i M u s t a f a N a i m a , d u p a t r a d . f r . a l u i A . G a l l a n t ) ; i d e m , C r o n i c i l e l u r c e p t i

    c a i z v o r p e n t r u i s t o r i a r o m d n i l o r , I n A n a l . A c a d . R o m . M e m . S e c t . 1 s t . " , s e r i a a I I I - a , t . I X

    ( 1 9 2 8 - 1 9 2 9 ) , p . 1 - 2 2 ( s e d a u f r a g m e n t e d i n C r o n i c i l e a n o n i m e , e d . F r . G i e s e , C r o n i c a l u i

    R u s t e m p a g t , e d . L u d w i g F o r r e r s . a . ) ; i d e m , N o t p o r u n c t t u r c e 0 t c a t r e d o m n i t n o f t r i ( 1 5 7 2

    - 1 6 5 8 ) , I n R e v i s t a i s t o r i c A " , X X , 1 0 - 1 2 ( 1 9 3 4 ) , p . 3 8 1 - 3 8 3 .

    2 0 D e e x . M u s t a f a A . M e h m e d , H r o n i k a I d r i s a B U M a k a c e s t v e i s t o 6 n i k a p o i s t o r i i p o k o -

    r e n i l a B a l k a n s k o g o p o l u o s t r o v a t u r k a m i , I n R e v u e d e s e t u d e s s u d - e s t e u r o p e e n n e s " , B u c a r e s t ,

    t . I I I , ( 1 9 6 5 ) , n r . 1 - 2 , p . 9 5 - 1 2 9 .

    2 1 C r o n i c i t u r c e f l i . . . , I ; C a l d l o r i s t r a i n ' d e s p r e W i l e r o n a l n e , V I ( C i l l a t o r i o r t e n t a l i ) .

    2 2 C a l a l o g u l d o c u m e n t e l o r t u r c e q i i , I n t o c m i t d e M i h a i l G u b o g l u , I ,

    B u c u r e s t i , 1 9 6 0 ; I I ,

    B u c u r e s t i , 1 9 6 5 ( D i r e c t i a G e n e r a l s a A r h i v e l o r S t a t u l u i ) .

    2 3 D a m c i t e v a e x e m p l e : M . M . A l e x a n d r e s c u - D e r s c a , A p r o p o s d ' u n f i r m a n d u s u l t a n

    M u s t a f a I I I , I n B a l c a p i a " , V I I , 2 ,

    ( 1 9 4 4 ) , p . 3 6 3 - 3 9 1 ; i d e m , U n p r i v i l e g e p a r S u l e g m a n

    I - e r a p r e s l ' o c c u p a t i o n d e B a d e ( 1 5 2 6 ) , I n R e v u e d e s e t u d e s s u d - e s t e u r o p e e n n e s " , t . I V ( 1 9 6 6 ) ,

    n r . 3 - 4 , p . 3 7 7 - 3 9 1 ; M i h a i l G u b o g l u , U n m a n u n c h t d e d o c u m e n t e

    t u r c e f t i p r i v i n d e v e n t -

    m e n t e l e d i n f d r i l e r o m t i n e p t i i n t u r a ( a n u l u i 1 8 2 1 , I n R e v i s t a a r h i v e l o r " ( s e r i a n o t i a ) , B u c u -

    r e q t i , I ,

    1 ( 1 9 5 8 ) , p . 2 3 4 - 2 5 6 ; i d e m , . 5 a p t e d o c u m e n t e t u r c e s l i d i n a r h i v e l e B r a f o v u l u i p r i v i n d

    r e l a f t i l e T r a n s i l v a n i e t c u P o a r t a o t o m a n e l a i n c e p u t u l s e c o l u l u i a l X V I I - l e a , I n R e v i s t a a r h i -

    v e l o r " , V I I I , 1 ( 1 9 6 5 ) , p . 2 1 3 - 2 5 3 ; M u s t a f a A . M e h m e d , U n d o c u m e n t t u r c c o n c e r n a n t l e

    K h a r a t c h d e l a M o l d a v i e e t d e l a V a l a c h i e a u x X V e - X V l e s l e e k s , I n R e v u e d e s e t u d e s s u d - e s t

    e u r o p e e n n e s " . t . V ( 1 9 6 7 ) , n r . 1 - 2 , p . 2 6 5 - 2 7 4 ; i d e m , 0 n o u d r e g l e m e n t a r e a r a p o r t u r i l o r

    M o l d o v e i 0 T d r i i R o n a i n e g i p i a d e P o a r l d l a 1 7 9 2 ( 0 c a r t e d e l e g e - K a n u n n a m e - i n l i m b a

    l u r e d ) , I n S t u d i i . R e v i s t a d e i s t o r i e " , 2 0 ( 1 9 6 7 ) , n r . 4 , p . 6 9 1 - 7 0 7 ; i d e m , D o t a l d o c u m e n t e

    t u r c e f t i d e s p r e N e a g o e B a s a r a b , I n S t u d i i " , 2 1 ( 1 9 6 8 ) , n r . 5 , p . 9 2 1 - 9 3 0 ; A . D e c e i , T r a t a t u l

    d e p a c e - s u l h n a m e - t r i c h e i a l m i r e s u l t a n u l M e h m e d I I f i S t e f a n c e l M a r e l a 1 4 7 9 , I n R e v i s t a

    i s t o r i c a r o m a n s " , B u c u r e s t i , X V , 1 9 4 5 , p . 4 6 5 s i u r m . ; M u s t a f a A . M e h m e d , D i n r a p o r l u r i l e

    M o l d o v e i c u I m p e r i a l o t o m a n i n a d o u a j u m d t a t e a v e a c u l u i a l X V - l e a , I n S t u d i i " , 1 3 ( 1 9 6 0 ) ,

    n r . 5 , p . 1 7 3 s i u r m . ; M u s t a f a A . M e h m e d , L u d o v i c D e m e n y , N o i d o c u m e n t e t u r c e f l i p r i v i t o a r e

    l a i s t o r i a T r a n s i l v a n i e i d i r t s e c o l u l a l X V I I - l e a , I n R e v i s t a a r h i v e l o r " B u c u r e s t i , X X X I I , n r . 1

    ( 1 9 7 0 ) ,

    p .

    2 0 9 - 2 3 7 ; M u s t a f a A . M e h m e d , A c f i u n i d i p l o m a t i c e l a P o a r t a I n l e g d l u r d c u

    m i g a r e a r e v o l u f i o n a r a

    d i n

    1 8 2 1 ,

    I n S t u d i i " , 2 4 ( 1 9 7 1 ) , n r . 1 , p . 6 3 - 7 6 ; i d e m , D e s p r e

    d r e p t u l d e p r o p r i e t a l e a l s u p p i l o r o l o m a n i i n M o l d o v a f i T a r a R o m d n e a s c a i n s e c o l e l e X V -

    X V I I I , I n C e r c e l d r t i s t o r i c e . M u z e u l d e t s t o r t e a M o l d o v e i , I a s i , 1 9 7 2 , p . 6 5 - 8 1 ; M i h a i M a x i m ,

    R e c h e r c h e s s u r l e s c i r c o n s t a n c e s d e l a m a j o r a l i o n d u k h a r a d j d e l a M o l d a v i e e n t r e

    l e s a r m i e s

  • 8/11/2019 01 Documente Turceti Privind Istoria Romniei. Volumul 1455-1774

    11/444

    f i c a r e a i z v o a r e l o r n a r a t i v e 2 4 s a u d o c u m e n t a r e 2 5 t u r c o - i s l a m i c e , r e f e r i t o a r e

    l a i s t o r i a p o p o r u l u i r o m a n , f i e p r i n s e m n a l a r e a t o r , f i e p r i n a n a l i z a r e a

    c o n t i n u t u l u i t o r , e a s i p r i n p u b l i c a r e a f o r i n t e g r a l s i n t r a d u c e r e s a u i n

    f a c s i m i l e .

    C u t o a t e a c e s t e a , f a t s d e n u m a r u l i m e n s d e m a t e r i a l e o r i e n t a l e

    n e e x p l o r a t e , r e f e r i t o a r e l a W i l e r o m a n e , s t r a d u i n t e l e d e p i n g a c u m n i

    s e i n f a t i s e a z a I n c a m o d e s t e , c e r c e t a r e a c r o n i c i l o r s i d o c u m e n t e l o r t u r c o -

    i s l a m i c e s i p u n e r e a f o r i n c i r c u i t u l i s t o r i o g r a f i e i a f l i n d u - s e l a i n c e p u t u -

    r i l e t o r .

    *

    I n t r - a d e v a r , c h i a r s i i n a r h i v e l e , b i b l i o t e c i l e s a u m u z e e l e d i n t a r s

    s e p a s t r e a z a m i l d e d o c u m e n t e t u r c o - o s m a n e 2 6 i o s e r i e d e c o n d i c i n u m i t e

    d e f t e r 2 7 , u n e l e s c r i s e i n c a n c e l a r i i l e d o m n i l o r r o m a n i . A m i n t i m s i d e

    f o n d u l i m p o r t a n t d e t a p i u r i

    ( t o p i c ) , a c t e d e p o s e s i u n e , c a r e p r i v e s e

    i n d e o s e b i s t a p i n i r e a o t o m a n a i n D o b r o g e a p i n s l a r a z b o i u l d e i n d e p e n -

    d e n t a ( 1 8 7 7 - 1 8 7 8 ) , c a s i p e n t r u a n i i u r m a t o r i 2 8 . D a r u n n u m a r i m p r e -

    s i o n a n t d e d o c u m e n t e o t o m a n e p r i v i n d i s t o r i a p o p o r u l u i r o m a n s e p a s t r e a z a

    i n a r h i v e l e d i n T u r c i a . I n a c e a s t a p r i v i n t a a v e m i n v e d e r e i n p r i m u l r i n d

    2 4 J . D e n y , S a r i - S a l l i k e t l e n o m d e l a v i n e d e B a b a d a g h i , I n M e l a n g e s o f f e r t s a E m i l e

    P i c o t , v o l . I I , P a r i s , 1 9 1 3 , p . 1 - 1 5 - , P a u l W i t t e k , J a z i j i o g h l u A l l o n t h e C h r i s t i a n T u r k s o f

    t h e D o b r o j a , I n B u l l e t i n o f t h e S c h o o l o f O r i e n t a l a n d A f r i c a n S t u d i e s " , X I V ( 1 9 5 2 ) , p . 6 3 9

    - 6 6 8 ; i d e m , L e s G a g a o u z e s = L e s g e n s d e K a y k a u s , I n R o c z n i k O r i e n t a l i s t y c z n y . . . " ,

    t . X V I I ( 1 9 5 1 - 1 9 5 2 ) , K r a k o w , 1 9 5 3 , p . 1 2 - 2 4 . N u n e m a i r e f e r i m a i c i l a e d i t i i l e d e c r o n i c i I n

    l i m b a t u r d ; s a u l a t r a d u c e r i I n l i m b i l e e u r o p e n e ;

    e l e c u p r i n d S t i r i d e o s e b i t d e i m p o r t a n t e

    d e s p r e W i l e r o m a n e .

    2 5 F . B a b i n g e r , Z w e i t i i r k i s c h e S c h u t z b r i e f e f D r G e o r g R a k o c z t . F O r s t e n v o n S i e b e n b d r g e n

    a u s d e m J a h r e 1 6 4 2 , I n L e M o n d e O r i e n t a l " , U p p s a l a , 1 9 2 0 , p . 1 1 5 - 1 5 1 ; B e k i r S i t k s B a y -

    k a l , 4 8 7 7 h a r b i y e b u n u n l a i l g i l i m e s e l e l e r h a k k i n d a b a z i v e s i k a l a r ( R A z b o i u l d i n 1 8 7 7 s i u n e l e

    d o c u m e n t e d e s p r e a c e s t a ) , I n T u r k T a r i h i V e s i k a l a r i " , I , n r . 3 , 1 9 4 1 , p . 2 2 6 - 2 3 1 ; I I , n r . 7 ,

    1 9 4 2 , p . 5 6 - 6 2 ; I I , n r . 8 , 1 9 4 2 , p . 1 4 0 - 1 5 2 ; F e v z i K u r t o g l u , I l k K a m H a n l a r t r u n M e k -

    t u p l a r t ( S c r i s o r i l e p r i m i l o r h a n i c r i m e e n i ) , I n B e l l e t e n " , T u r k T a r i b K u r u m u ( T . T . K . ) A n k a r a ,

    I , n r . 3 - 4 ( 1 9 3 7 ) , p . 6 4 1 - 6 5 5 + f a t s . ( I X - X V I ) ; J . R y p k a , D i e t i l r k i s c h e n S c h u t z b r i e f e

    f u r G e o r g I I . R d k d c z i . F t i r s t e n v o n S i e b e n b u r g e n a u s d e m J a h r e 1 6 4 9 , I n D e r I s l a m " , X V I I I ,

    1 9 2 9 , p . 2 1 3 - 2 3 5 ;

    I .

    H . U z u n g a r s i h , E k o s B a r f a w n E r d e l K r a l l z o i n a t a y t n i h a k k i n d a b t r k a c

    v e s i k a ( C i t e v a d o c u m e n t e d e s p r e n u m i r e a l u i A c a t i u B a r c s a i I n p r i n c i p a t u l T r a n s i l v a n i e i ) ,

    I n B e l l e t e n " , T . T . K . A n k a r a , I I , n r . 2 ( 1 9 4 2 ) , p . 3 6 1 - 3 7 8 ; i d e m , B a r k c o y A k o s ' u n E r d e l

    K r a l l t a i n a a f t b a n s o r i j i n a l v e s i k a l a r ( U n e l e d o c u m e n t e o r i g i n a l e I n l e g a t u r a c u d o m n i a l u i A c a t i u

    B a r c s a i I n T r a n s i l v a n i a ) , I n I s t a n b u l V n i v e r s i t e s i E d e b y i a t F a k i l l t e s i T a r i b . D e r g i s i " , I V ,

    1 9 5 2 , n r . 7 ( I s t a n b u l , 1 9 5 3 ) , p . 5 1 - 6 8 ; H a l i l S e d e s , 1 8 7 5 - 1 8 7 8 O s m a n l i O r d u s u S a v a s l a r t .

    1 8 7 7 - 1 8 7 8 O s m a n l i R u s y e R u m e n S a v a q i ( L u p t e l e a r m a t e i o t o m a n e I n t r e a n i i 1 8 7 5 - 1 8 7 8 .

    R A z b o i u l r u s o - r o m a n o - t u r c d i n 1 8 7 7 - 1 8 7 8 ) , I s t a n b u l ( 1 0 - 1 2 v o l u m e ) ; H a l I n a l c i k , A n

    O t t o m a n d o c u m e n t o n B a y e z i d I e x p e d i t i o n i n t o H u n g a r y a n d W a l l a c h i a , I n A c t e s d u X e C o n g r l s

    I n t e r n a t i o n a l d ' E t u d e s B y z a n t i n e s , 1 9 5 7 , p . 2 2 0 - 2 2 2 ; E r o l U r u n g a , O s m a n l i D e v l e t t W o r e -

    s i n d e E f l a k - B o g d a n ( 1 7 7 4 - 1 8 1 2 ) ( T a r a R o m a n e a s c A s i M o l d o v a s u b s t A p I n i r e a o t o m a n b ) ,

    I s t a n b u l , 1 9 6 6 ( v e z i A r h . S t . B n c . , M i c r o f . T u r c i a , r o l a 1 9 / 1 9 6 7 ; M . T a y y i b G o k b i l g i n , X V I I .

    a s i r b a s l a r t n d a E r d e l h a d i s e l e r i v e B e t h l e n G a b o r ' u n b e y l i # e i n t i h a b i ( E v e n i m e n t e l e d e l a I n c e p u t u l

    v e a c u l u i a l X V I I - l e a d i n T r a n s i l v a n i a s i a l e g e r e a

    l u i

    G a b r i e l B e t h l e n c a p r i n c i p e ) , I n

    I . U . E . F . T a r i h D e r g i s i " , 1 9 4 9 , I , n r . 1 , p . 1 - 2 8 .

    2 6 M i h a i l G u b o g l u , D o c u m e n t e l e t u r c e s t i d i n A r h i v e l e s t a f u l u i s i i m p o r t a n f a f o r p e n t r u c e r c e -

    l d r i l e i s t o r i c e , I n A r h i v e l e S t a t u l u i , 1 2 5 a n i d e a c t i v i t a t e . 1 8 3 1 - 1 9 5 6 , B u c u r e s t i , 1 9 5 7 , p . 9 2 7 -

    4 5 4 , $ i r e z . f r . ( p . 5 0 9 - 5 1 0 ) .

    2 7 D o n a d i n t r e a c e s t e a a u l o s t d e j a p r e z e n t a t e . V e z i M u s t a f a A . M e h m e d , 0 c o n d i c d

    d o m n e a s c a d i n a d o u a j u m a t c l e a v e a c u l u i a l X V I I I - l e a , s c r i s c l I n l i m b a t u r c d , p r i v i n d T a r a R o m a -

    n e a s c d , I n R e v i s t a a r h i v e l o r " , I , 2 ( 1 9 5 8 ) , p . 2 4 8 - 2 6 0 ; i d e m , 0 c o n d i c a d e f i r m a n e t u r c e s t i

    d i n t i m p u l d o m n i e t l u i A l e x a n d r u 1 p s i l a n t t I n M o l d o v a ( 1 7 8 6 - 1 7 8 8 ) , I n S t u d i i " , X V ( 1 9 6 2 ) ,

  • 8/11/2019 01 Documente Turceti Privind Istoria Romniei. Volumul 1455-1774

    12/444

    a r h i v a f o s t u l u i p a l a t i m p e r i a l T o p k a p u d i n I s t a n b u l 2 9 , d a r m a i c u s e a m . /

    A r h i v e l e P r e s e d i n t i e i C o n s i l i u l u i d e M i n i s t r i ( B c q b a k a n h k

    ) , t o t

    d i n I s t a n b u l 3 . I m p o r t a n t a a r h i v e l o r d i n T u r c i a p e n t r u i s t o r i a p o p o a r e l o r

    c a r e s - a u a f l a t o d i n i o a r a s u b d o m i n a D i a I m p e r i u l u i o t o m a n a f o s t s u b l i -

    n i a t a i n m a i m u l t e r i n d u r i 3 1 .

    S e a p r e c i a z a c a i n a r h i v e l e d i n T u r c i a s e g a s e s c c i r c a 9 0 m i l i o a n e

    d e d o c u m e n t e , d i n c a r e 5 0 m i l i o a n e s e p a s t r e a z a l a B a s b a k a n l i k

    p e l i n g . c e l e 5 0 m i i d e c o n d i c i , p r i v i n d W i l e c a r e a n a l c a t u i t s a u a u d e p i n s

    a l t a d a t a d e I m p e r i u l o t o m a n

    c u p r i n z i n d c e l e m a i d i f e r i t e p r o b l e m e

    ( e c o n o m i c e , f i n a n c i a r e , p o l i t i c e , m i l i t a r e e t c . ) , d i s t r i b u i t e i n n u m e r o a s e

    f o n d u r i 3 2 .

    I n c i u d a u n o r c a t a s t r o f e r e p e t a t e d e - a l u n g u l a n i l o r ( r a z b o a i e ,

    i n c e n d i i , d i s t r u g e r i d e d o c u m e n t e s a u v i n z a r e a f o r c a d e s e u r i c h i a r

    i n v e a c u l a l X X - l e a f i e i n T u r c i a , f i e p e s t e h o t a r e , d e e x . i n B u l g a r i a ) 3 3 '

    e x i s t e n t a u n u i n u m a r i m e n s d e d o c u m e n t e i n t r - u n a d i n c e l e m a i m a x i

    a r h i v e i s t o r i c e d i n l u m e p u n e , p e d r e p t c u v i n t , p r o b l e m e i m p o r t a n t e

    a t i t i n c e e a c e p r i v e s t e i n v e n t a r i e r e a l o r , c i t

    i a s i g u r a r e a u n o r c o n d i t i i

    p e n t r u c o n s e r v a r e a a c e s t o r f o n d u r i d e d o c u m e n t e . S e p r e c o n i z e a z a c h i a r

    i t r a n s f e r a r e a a r h i v e l o r d i n I s t a n b u l l a A n k a r a , d u p g c e v a f i c o n s t r u i t a

    o c i t a d e l a s p e c i a l . , d e s t i n a t a d o c u m e n t e l o r d i n A r h i v e l e B a s b a k a n l i k 3 4 .

    P e d e a l t . / . p a r t e , n u m e r o a s e a l t e f o n d u r i d e d o c u m e n t e t u r c e s t i

    d i n p e r i o a d a I m p e r i u l u i o t o m a n s e g a s e s c s i i n O r i e n t s a u i n W i l e s u d - e s t

    e u r o p e n e ( B u l g a r i a , I u g o s l a v i a , G r e c i a , A l b a n i a ) , c a s i i n P o l o n i a , U n g a r i a ,

    U . R . S . S . e t c . I n a c e a s t a p r i v i n t a n u p o t f i n e g l i j a t e n i c i f o n d u r i l e d e

    d o c u m e n t e d i n W i l e E u r o p e i c e n t r a l e i o c c i d e n t a l e ( R . S . C e h o s l o v a c a ,

    A u s t r i a , R . D . G e r m a n . , R . F . G e r m a n i a , F r a n t a , A n g l i a v . a . ) . T o t a t i t

    d e a p r e c i a b i l e s i n t

    i e o l e c t i i l e d e m a n u s c r i s e o r i e n t a l e t u r c o - i s l a m i c e d i n

    b i b l i o t e c i l e t a r i l o r a m i n t i t e m a i s u s 3 5 .

    2 9 T o p k a p t S a r a g t M u z e s i A r s i v i ( T K S M A ) ( A r h i v a M u z e u l u i P a l a t u l u i T o p k a p u ) ;

    d o c u m e n t e l e s t i l t I n c u r s d e c a t a l o g a r e .

    3 9 D e s p r e c o n t i n u t u l a c e s t o r a r h i v e v e z i M i t h a t S e r t o g l u , M u h t e v a B a k i n u n d a n B a s v e -

    M e t A r $ i v i ( A r h i v a P r e s e d i n t i e i C o n s i l i u l u i d e M i n i s t r i d i n p u n c t d e v e d e r e a l c o n t i n u t u l u i ) ,

    A n k a r a , T u r k T a r i h K u r u m u B a s i m e v i , 1 9 5 5 .

    3 1 A b d u r r a h m a n $ e r e f , E v r a k - t k a d i m e y e

    u e s a i k - t

    t a r i h i m i z ,

    I n T a r i h - i O s m a n i

    E n e i l m e n i M e c m u a s i " ( T O E M ) , I s t a n b u l , 1 3 2 8 / 1 9 1 0 , n r . 1 , p . 9 - 1 9 ; J . D e n y , L e s a r c h i v e s t u r -

    q u e s ,

    I n H i s t o i r e e l h i s t o r i e n s d e p u i s c i n q u a n l e a n s , P a r i s , 1 9 2 7 , p . 4 5 0 4 5 4 ; P . W i t t e k ,

    L e s a r c h i v e s d e T u r q u i e , I n B y z a n t i o n " , B r u x e l l e s , X I I I , 2 ( 1 9 3 8 ) , p . 6 9 1

    6 9 9 ; L . F e k e t e ,

    O b e r A r c h i v a l i e n a n d A r h i v w e s e n i n d e r T i t r k e i , I n A c t s O r i e n t a l i a H u n g a r i c a " , I I I , 3 ( 1 9 5 4 ) ,

    B u d a p e s t a , 1 9 5 5 , p . 1 7 9

    2 0 5 ; M i t h a t S e r t o g l u , o p . c i t . , S t a n f o r d J . S h a w , A r c h i v a l S o u r c e s

    f o r O t t o m a n H i s t o r y : T h e A r c h i v e s o f T u r k e y , I n J o u r n a l

    o f t h e A m e r i c a n O r i e n t a l S o c i e t y " ,

    8 0 , n r . 1 / 1 9 6 0 , p . 1

    1 2 ; F a i k R e s i t U n a t , L ' i m p o r t a n c e d e s A r c h i v e s d e l ' E m p i r e O t t o m a n d u

    p o i n t d e v u e d e s e t u d e s b a l k a n i q u e s . C o m i s s i o n N a t i o n a l e R o u m a i n e p o u r 1 ' U N E S C O , S i n a i a ,

    8 1 4 J u i l l e t 1 9 6 2 , p . 4 6

    4 8 ; F e y y a z G i i r k a n , M i l l i E u i t i m B a k a n l i u t A r $ i v l e r i y e

    T M - -

    k i y e d e A r $ i v c a l z $ m a l a r t ( A r h i v e l e M i n i s t e r u l u i E d u c a t i e i N a t i o n a l e s i c e r c e t a r i l e a r h i v i s t i c e I n

    T u r c i a ) , A n k a r a , M i l l i E g i t i m B a s i m e v i , 1 9 6 6 ; M . G u b o g l u , D e s p r e m a t e r i a l e l e a r h i v i s t i c e o t o -

    m a n e d i n T u r c i a $ i i m p o r t a n f a f o r p e n t r u i s t o r i a f a r i l o r r o m d n e , I n R e v i s t a a r h i v e l o r " , 1 9 6 6 ,

    n r . 2 , p . 1 7 5

    1 9 4 .

    3 2

    M i d h a t S e r t o g l u , o p . c i t .

    3 3

    T u r g u t I s t k s a l , A r s i v l e r i m i z i n D u r u m u v e P r o b l e m l e r i ( S t a r e a s i p r o b l e m e l e a r h i v e l o r

    n o a s t r e ) , I n T u r k K i i l t i l r i i " , A n k a r a , n r . 1 1 9 , 1 9 7 2 , p . 1 1 9 6 1 2 0 7 ( p . 3 6

    4 7 ) ; p . 1 1 9 9

    1 2 0 3 ( p . 3 9

    4 3 ) .

    3 4

    I b i d e m , p . 1 2 0 5 1 2 0 6 ( p . 4 5 4 6 ) .

    3 5 i n m u l t e m a n u s c r i s e c u c a r a c t e r i s t o r i c p o t f i g a s i t e r e l a t a r i i m p o r t a n t e s i d e s p r e

    5 i

    s i

  • 8/11/2019 01 Documente Turceti Privind Istoria Romniei. Volumul 1455-1774

    13/444

    U n e l e d i n a c e s t e f o n d u r i d e d o c u m e n t e s a u c o l e c t i i d e m a n u s c r i s e

    u f o s t p r e z e n t a t e l u m i i s t i i n t i f i c e i n t r - o f o r m a s a u . a l t s 3 6 .

    D e r e m a r c a t e s t e s i f a p t u l e g , i n a r h i v e l e $ i b i b l i o t e c i l e r e s p e c t i v e

    o t f i g a s i t e n u m e r o a s e d o c u m e n t e

    c r o n i c i t u r c o - i s l a m i c e c u p r i n z i n d

    n f o r m a t i i p r e t i o a s e d e s p r e t g r i l e r o m a n e 3 7 1 s u b c e l e m a i d i f e r i t e a s p e c t e

    e t r e c u t u l u i t o r , i n c l u s i v s u b r a p o r t u l i n c a d r a r i i i s t o r i e i p o p o r u l u i r o m a n

    n c o n t e x t u l i s t o r i e i u n i v e r s a l e .

    D a r n u m a i o i n f i r a g p a r t e d i n f o n d u r i l e d e d o c u m e n t e

    i c o l e c t i i l e

    e m a n u s c r i s e m e n t i o n a t e a f o s t p u s f i , p i n s i n p r e z e n t , i n c i r c u i t u l

    m a j o r i t a t e a t o r , i n d e o s e b i c e l e d i n B a s b a k a n l i k A r s i v i d i n I s t a n b u l ,

    i i n d i n c a n e i n v e n t a r i a t e s a u n e c a t a l o g a t e , c a a t a r e , n e s e m n a l a t e s u b

    n i c i o f o r m a 3 8 .

    T o a t e a c e s t e c o n s i d e r e n t e n e i n d r e p a t e s c s a a p r e c i e m c g r e a l i z a r i l e

    d e p i a , a c u m a a l e i s t o r i o g r a f i e i r o m a n e s t i i n d o m e n i u l v a l o r i f i c a r i i i z v o a -

    r e l o r n a r a t i v e

    d o c u m e n t a r e t u r c o - i s l a m i c e r e p r e z i n t 6 i n c e p u t u l u n o r

    e f o r t u r i c a r e t r e b u i e e x t i n s e i n v i i t o r . i n t r - a d e v A r , v a l o r i f i c a r e a i z v o a r e l o r

    n a r a t i v e

    d o c u m e n t a r e t u r c o - i s l a m i c e a f a m a s f n u r m a c e l o r l a l t e s u r s e

    r i v i n d i s t o r i a p o p o r u l u i r o m a n .

    P u n e r e a I n c i r c u i t u l s t i i n t i f i c a u n o r s e r i i d e d o c u m e n t e

    c r o n i c i

    t u r c o - o r i e n t a l e , i n t r a d u c e r e , v a , i n l e s n i c e r c e t a l o r u l u i d i f e r i t e l o r a s p e c t e

    a l e t r e c u t u l u i p o p o r u l u i r o m a n B A c o n s u l t e , d e f a p t , d o c u m e n t e l e s a u

    c o l e c t i i l e d e m a n u s c r i s e t u r c o - i s l a m i c e c h i a r i f l e a s a c u n o a s c a t a i n e l e

    s l o v e l o r a r a b e s a u a l t e e l e m e n t e , n e c e s a r e c i t i r i i m a t e r i a l e l o r d e a c e s t g e n .

    A c e a s t a m e n i r e o v o r a v e a D o c u m e n t e l e t u r c e s t i p r i v i n d i s t o r i a R o m d n i e i i

    C r o n i c i l e t u r c e f t i p r i v i n d t a r i l e r o m a n e .

    I n e d i t a r e a d o c u m e n t e l o r t u r c e s t i n u e x i s t s o m e t o d l u n i t a f a .

    U n e o r i s e r e c u r g e l a t r a n s c r i e r e a d o c u m e n t e l o r , a l t e o r i s e d a u f a c s i m i l e

    s i r e g e s t e . E x i s t , t r a d u c e r i i n s o t i t e d e f a c s i m i l e $ i t r a n s l i t e r a t i e i n

    3 6 C h . S c h e f e r , C a t a l o g u e d e l a C o l l e c t i o n d e m s s . o r i e n t a u x :

    A r a b e s , P e r s a n s e t

    T u r e s ,

    P a r i s , 1 9 0 0 ; F r a n z B a b i n g e r , D i e G e s c h i c h t s s c h r e i b e r d e r O s m a n e n a n d t h e e W e r k e . . . , L e i p z i g ,

    1 9 2 7 ; E . B l o c h e t , C a t a l o g u e d e s m a n u s c r i t s . B i b l i o t h i q u e N a t i o n a l e , t .

    I , A n c i e n s f o n d s , n r .

    1

    3 9 6 ; S u p l e m e n t s , n r . 1

    5 7 2 , P a r i s , 1 9 3 2 ; t . I I , S u p l e m e n t s , n r . 5 7 3 1 4 1 9 ,

    P a r i s ,

    1 9 3 3 ; J . D e n y , S o m m a i r e d e s a r c h i v e s ( a r g u e s d u C a i r e , S o c i e t e R o y a l e d e G e o g r a p h i e d u C a i r e ,

    C a i r e , 1 9 3 0 ; L . F e k e t e , T u r k i s c h e S c h r i f t e n a u s d e m A r c h i e d e s P a l o t i n s N i k o l a u s E s t e r h d z y

    1 6 0 6 1 6 4 5 , B u d a p e s t , 1 9 3 3 ; N . B e l d i c e a n u , L e s a c t e s d e s p r e m i e r s s u l t a n s c o n s e r v e s d a n s l e s

    m a n u s c r i t s t u r e s d e l a B i b l i o t h e q u e N a t i o n a l e a P a r i s , t . I , P a r i s , 1 9 6 3 ;

    t . I I , 1 9 6 4 ; F . B a b i n g e r ,

    D a s A r c h i e d e s B o s n i a k e n O s m a n p a q a , B e r l i n , 1 9 3 1 ; G l . E l e z o v i d , T u r s k i s p o m e n i c i . . . , 1 , 1 .

    ( B e o g r a d , 1 9 4 0 ) ; 1 / 2 , 1 9 5 2 ; J . K a b r d a , L e s a n c i e n s r e g i s t r e s l u r e s d e c a d i s d e S o f i a e t V i d i n e t

    l e u r i m p o r t a n c e p o u r l ' h i s t o i r e d e l a B u l g a r i e , I n A r c h l y O r i e n t a l n i " , P r a h a , n r . 1 , 1 9 5 1 , p . 2 5 9

    2 9 4 ; Z . A b r a h a m o w i c z , K a t a l o g D o k u m e n t 6 w T u r e c k t c h .

    .

    ( C a t a l o g u e d e s d o c u m e n t s t u r c s .

    D o c u m e n t s c o n c e r n a n t l a P o l o g n e e t l e s p a y s v o i s i n s d e 1 4 5 5 a 1 6 7 2 ) ,

    t .

    I ,

    1 , W a r s z a w a ,

    1 9 5 9 ; L . V . D m i t r i e v a , A . M . M u g h i n o v , S . N . M u r a t o v , O p i s a n i e T i u r s k i h r u k o p i s e i I n s t i l u t a

    N a r o d o v A z i i ,

    I ,

    I s t o r i a , s u b r e d a c t i a l u i A . N . K o n o n o v , M o s c o v a , 1 9 6 5 ; T u r s k i i z v o r l

    z a

    b d l g a r s k a t a i s t o r i a , s e r i a X V X V I , v o l . I s u b r e d a c t i a : B i s t r a A . C v e t k o v a , V e r a P . M u t a f c i e v a ,

    S o f i a , 1 9 6 4 ; I I , 1 9 6 6 ( e d . N . T o d o r o v . B . N e d k o f ) ; I s t a n b u l K i t t i l p h a n e l e r t T a r i h - C o - y r a l y a

    Y a z m a l a r t K a t a l o o l a r z ( C a t a l o a g e l e m a n u s c r i s e l o r i s t o r i c o - g e o g r a f i c e d i n b i b l i o t e c i l e d i n I s t a n -

    b u l ) , I s t a n b u l , 1 9 4 3 ; F e h m i K a r a t a y , T o p k a p z S a r a y i M i l z e s t K u t u p h a n e s i . T i t r k q e Y a z m a l a r

    K a t a l o a u ( C a t a l o g u l m a n u s c r i s e l o r t u r c e s t i d i n B i b l i o t e c a M u z e u l u i P a l a t u l u i T o p k a p u ) ,

    I s t a n b u l ,

    I , 1 9 6 1 ; I I , 1 9 6 1 .

    3 7 M i h a i l G u b o g l u , D e s p r e a r h i v a t u r c o - o r i e n l a l d d i n B i b l i o t e c a d e s l a t V . K o l a r o v "

    S o f i a . I m p o r l a n f a e i p e n t r u i s t o r i a R o m d n i e i $ i a a l t a r s t a t e d i n s u d - e s t u t E u r o p e i , I n B e v i s -

    t a a r h i v e l o r " , I I , 2 ( 1 9 5 9 ) , p . 1 8 0

    2 1 4 ;

    I I I , 1 ( 1 9 6 0 ) , p . 1 3 4

    1 8 2 ; i d e m , L e s d o c u m e n t s

    l u r e s d e l a S e c t i o n o r i e n t a t e d e l a B i b l i o t h e q u e V . K o l a r o v " d e S o f i a e t l e u r i m p o r t a n c e s p o u r

    I ' h i s t o i r e d e s P a y s R o u m a i n s , I n S t u d i a e t

    A c t a O r i e n t a l i a " , B u c a r e s t ,

    I I I ,

    1 9 6 1 - 1 9 6 2 ,

    p . 9 3 1 1 5 .

    s i

    s t i i n -

    s i

    s i

    s i

    *

    s i

  • 8/11/2019 01 Documente Turceti Privind Istoria Romniei. Volumul 1455-1774

    14/444

    c a r a c t e r e a r a b e s a u t r a n s c r i e r e i n c a r a c t e r e l a t i n e , l u i n d u - s e c a b a z a

    f i e a l f a b e t u l t u r c m o d e r n , f i e u n s i s t e m i n t e r n a t i o n a l d e t r a n s c r i e r e , c a r e ,

    d e a s e m e n e a , d i f e r a d e l a o C a r a l a a l t a 3 9 .

    S e r i a D o c u m e n t e t u r c e p t i p r i v i n d i s t o r i a R o m d n i e i v a f i p r e z e n t a t a

    s u b f o r m a t r a d u c e r i i i n l i m b a r o m a n * a d o c u m e n t e l o r i n c l u s e i n f i e c a r e

    v o l u m . I n u n e l e c a z u r i s e v a r e n u n t a l a f o r m u l e s t e r e o t i p , c u m a r f i c e l e

    d e i n t i t u l a r e , d e a d r e s a r e s a u a l t e e l e m e n t e a u x i l i a r e , i a r l a s f i r s i t u l f i e c a r u i

    v o l u m v o r f i d a t e u n e l e f a c s i m i l e d o a r c u s c o p i l u s t r a t i v .

    P e d e O M p a r t e , d a t f i i n d f a p t u l c a d o c u m e n t e l e t u r c e s t i p r i v i t o a r e

    l a t a r i l e r o m a n e s e p a s t r e a z a i n f o n d u r i e x t r e m d e d i s p e r s a t e s i i n d i f e r i t e

    t a x i , i n t o c m i r e a a c e s t e i s e r i i s u b f o r m a s t r i c t c r o n o l o g i c a , I n c a d e l a i n c e p u t ,

    d e v i n e a p r o a p e c u n e p u t i n t a , i n t r u c i t p o t a p a r e a n a n d s u r p r i z e c a r e

    f i g r a s t o a r n e o a n u m i t e o r d i n e c r o n o l o g i c a , c o n s i d e r a t e d e f i n i t i v e . D e

    a s e m e n e a , i n e x i s t e n t a u n e i e v i d e n t e c o m p l e t e a d o c u m e n t e l o r t u r c e t i

    d e s p r e t a r i l e r o m a n e , c a s i r i s c u l d e a n u a v e a l a i n d e m i n g i n t i m p u t i l

    p e c e l e d e p i s t a t e f a c i n a p l i c a b i l e i a l t e c r i t e r i i i n a l c a t u i r e a v o l u m e l o r ,

    c u m a r f i g r u p a r e a d o c u m e n t e l o r p e p r o b l e m e ( e c o n o m i c e ,

    p o l i t i c e ,

    m i l i t a r e e t c . ) , i a r p u b l i c a r e a f o r p r i n s e l e c t i e a r p u t e a p r i v a s e r i a d e u n

    n u m a r i m p o r t a n t d e d o c u m e n t e i n t e r e s a n t e p e n t r u a n u m i t e c a t e g o r i i

    d e c e r c e t a t o r i . C i t p r i v e s t e i n t o e m i r e a v o l u m e l o r p e f o n d u r i , s i i n a c e s t

    c a z e x i s t / n e a j u n s u r i s e r i o a s e , e l e f i i n d n e u n i t a r e s i e x t r e m d e v a r i a t e .

    D e a c e e a , p e n t r u a n u i n t i r z i a s i m a i m u l t p u n e r e a d o c u m e n t e l o r t u r c e s t i

    i n c i r c u i t a l s t i i n t i f i c , s - a c o n s i d e r a t n e c e s a r a i n c e p e r e a e d i t a x i i f o r p e

    m a s u r a d e p i s t a r i i

    s i t r a d u c e r i i , l u i n d u - s e c a b a z a a n u m i t e m o m e n t e

    s e m n i f i c a t i v e d i n i s t o r i a p o p o r u l u i r o m a n , c a s i a I m p e r i u l u i o t o m a n .

    C a a t a r e , s e r i a D o c u m e n t e t u r c e f t i p r i v i n d i s t o r i a R o m d n i e i v a a v e a , i n

    p r i n c i p i u , c a r a c t e r u l c o l e c t i e i H u r m u z a k i , f i i n d n e v o i e , l a i n t e r v a l e m a i

    m i c i s a u m a i m a n , d e a l c a t u i r e a u n o r v o l u m e s u p l i m e n t a r e p e n t r u a n u m i t e

    p e r i o a d e . C h i a r s i l i m i t e l e i n f e r i o a r e s a u s u p e r i o a r e v o r p u t e a s u f e r i u n e l e

    m o d i f i c a r i l a s u p l i m e n t e , i n f u n c t i e d e n u m a r u l d o c u m e n t e l o r d e s c o p e r i t e ,

    c a s i d e d i m e n s i u n i l e v o l u m e l o r . D a r I n c a d r u l f i e c a r u i v o l u m d o c u m e n t e l e

    v o r f i p r e z e n t a t e i n o r d i n e c r o n o l o g i c a . P r i m e l e t r e i v o l u m e d i n a c e a s t a

    s e r i e v o r c u p r i n d e d o c u m e n t e d i n s e c o l e l e X V X I X , m a t e r i a l e l e f i i n d

    r e p a r t i z a t e a s t f e l : v o l . I ( 1 4 5 5 - 1 7 7 4 ) , v o l . I I ( 1 7 7 4 - 1 7 9 1 ) i v o l . I I I

    ( 1 7 9 1 - 1 8 1 2 ) . U l t e r i o r , p e m a s u r a d e p i s t a r i i s i t r a d u c e r i i d e n o t d o c u -

    m e n t e , v o r f i i n t o c m i t e a l t e v o l u m e s u p l i m e n t a r e , r e s p e c t i n d u - s e , i n

    p r i n c i p i u , l i m i t e l e p e r i o a d e l o r m e n t i o n a t e m a i s u s .

    V o l u m u l I c u p r i n d e 2 9 2 d e d o c u m e n t e d i n t r e a n i i 1 4 5 5 - 1 7 7 4 ,

    a d i c a u n i n t e r v a l d e p e s t e t r e i s e c o l e . L i m i t a i n f e r i o a r a ( 1 4 5 5 ) r e p r e z i n t a

    a n u l p r i m e i c e r e r i d e t r i b u t d i n p a r t e a s u l t a n u l u i M e h m e d a l I I - l e a ( 1 4 5 1

    1 4 8 1 ) d e l a P e t r u . A r o n , d o m n u l M o l d o v e i ( 1 4 5 5 - 1 4 5 7 ) , i a r 1 7 7 4 m a r -

    c h e a z a u n a l t m o m e n t i m p o r t a n t d i n i s t o r i a t a r i l o r r o m a n e , c a s i a I m p e -

    r i u l u i o t o m a n , i n g e n e r a l , f u n d a n u l i n c h e i e r i i c u n o s c u t e i p a d d e l a K i i c i i i k -

    K a i n a r g i d i n t r e R u s i a s i P o a r t a o t o m a n * , i n u r m a u n u i r a z b o i d e l u n g &

    d u r a t a , I n c e p u t i n 1 7 6 8 .

    D e a s e m e n e a , p e n t r u a i n l e s n i p a r c u r g e r e a v o l u m u l u i d e c a t r e

    c i t i t o r i , s - a c o n s i d e r a t u t i l , a s a c u m s e o b i s n u i e s t e , d e a l t f e l , i n a s e m e n e a

    c o l e e t i i d e i z v o a r e , E r a s e p u n a I n f r u n t e a f i e c a r u i d o c u m e n t u n s c u r t r e z u m a t

  • 8/11/2019 01 Documente Turceti Privind Istoria Romniei. Volumul 1455-1774

    15/444

    c u p r i n z " d p r i n c i p a l e l e e l e m e n t e a l e d o e u m e n t u l u i r e s p e c t i v , i a r l a s f i r s i t u l

    f i e c / r u i e t s e l u d i c e f o n d u l s i n u m a r u l s u b c a r e p o a t e f i g a s i t d o c u m e n t u l ,

    f A c i n d u - s e s i o s u m a r g , d e s c r i e r e d i p l o m a t i c / . I n u n e l e c a z u r i s - a u d a t

    1 a l t e e l e m e n t e , I n v e d e r e a i n t r e g i r i i d a t e l o r p e n t r u f i e c a r e d o c u m e n t

    I n p a r t e . I n s e m l f a r i l e m a i s e m n i f i c a t i v e a n l o s t t r e c u t e i m e d i a t s u b t e x t u l

    d e b a z i l , f i e d a t o r i t ' a ' i m p o r t a n t e i t o r , f i e p e n t r u f a p t u l c a l a n a u r e s c a l t s

    p r o b l e m s , l e g a t e d e d o c u m e n t e l e r e s p e c t i v e .

    C a p r o v e n i e n t a ' , o b u n / . p a r t e d i n d o c u m e n t e l e a c e s t u i v o l u m a p a r t i n

    B i b l i o t e c i i A c a d e m i e ] . R e p u b l i c i i S o c i a l i s t e R o m a n i a , A r h i v e l o r s t a t u l u i

    d i n R e p u b l i c a S o c i a l i s t / R o m a n i a , A r h i v e i B i b l i o t e c i i c e n t r a l e d e s t a t

    s i A r h i v e i A l u . z e u l u i d e i s t o r i e a o r a s u l u i B u c u r e s t i . V o l u m u l a l o s t c o r a -

    p l e t a t c u o s e r i e d e d o c u m e n t e m a i v e c h i , p r o c u r a t e s u b f o r m / d e m i c r o -

    f i l m e d i n R . P . P o l o n 5 R . P . B u l g a r i a s i d i n T u r c i a , f a p t i n d i c a t i n

    p a r t e a , d e s c r i p t i v e a f i e c a r u i a c t .

    ,

    A u l o s t l a s a t e p e n t r u v o l u m e l e u r m / t o a r e u n e l e d o c u m e n t e t u r c e s t i

    d i n f o n d u l B i b l i o t e c i i A c a d e m i e i , a p a r t i n i n d s e c o l e l o r X V I X V I I I

    ( 1 5 5 8 - 1 7 8 8 ) . A c e s t e d o c u m e n t e s i n t i n s o t i t e d e t r a d u c e r i o f i c i a l e I n

    l i m b a f r a n c e z 5 , , p u t i n d f i c o n s u l t a t e , l a n e v o i e , s i I n s t a r e a I n c a r e s e

    g a s e s e 4 0 . P e n t r u c e l e m a i i m p o r t a n t e d i n t r e e l e , N . I o r g a I n t o c m i s e , I n c a

    l a v r e m e a s a , s c u r t e r e g e s t e , p u b l i c i n d u - l e , l a s f i r s i t u l u n e i l u c r a r i c u

    c a r a c t e r e c o n o m i c - f i n a n c i a r , s u b t i t l u l : P o r u n c i t u r c e g i d i n s e c o l u l a l

    I V I - l e a c l i t r e d o m n i i n o g r i 4 1 , i a r a l t e l e a u f o s t e d i t a t e I n l i m b s r o m a n /

    i n d i v e r s e l u c r a r i d e s p e c i a l i t a t e 4 2 . U l t e r i o r , e l e a n f o s t r e z u m a t e $ i I n

    C a t a l o g u l d o c u m e n t e l o r t u r c e p t i ( v o l . I 0 I I ) .

    D o c u m e n t e l e a m i n t i t e f u s e s e r l c o p i a t e , p r i n a n i i 1 8 9 8 - 1 9 0 0 , d i n

    d i v e r s e c o n d i c i o t o m a n e , p / s t r a t e I n a r h i v e l e B a s b a k a n t i k d i n I s t a n b u l ,

    d i n i n i t i a t i v a r e p r e z e n t a n t u l u i d i p l o m a t i c a l R o m a n i e i l a C o n s t a n t i n o p o l ,

    T r a n d a f i r D j u v a r a , o p e r a t i u n i l e d e c o p i e r e s i t r a d u c e r e f i i n d e f e c t u a t e

    d e K a r a k a E f e n d i s i N i s a n D j i v a n i a n , c u n o s c g t o r i a i l i m b i l o r t u r a ,

    s i f r a n c e z 5 ) .

    R e f e r i n d u - s e l a a c e a s t g i n i t i a t i v l , N . I o r g a s c r i a i n 1 9 0 2 : P r i n

    g r i j a L e g a t i e i r o m a n e d i n C o n s t a n t i n o p o l s e c o p i e i s e t r a d u c , d i n t r - u n

    r e g i s t r u a l P o r t i i , a c t e p r i v i t o a r e l a r e l a t i i l e n o a s t r e c u t u r c i i " 4 3 . D e s p r e

    n a t u r a a c e s t o r r e l a t i i , a s a c u m s e d e g a j a d i n c o n s u l t a r e a t r a d u c e r i l o r

    d o c u m e n t e l o r r e s p e c t i v e , i s t o r i c u l r o m a n c o n c h i d e a a s t f e l : N u r e l a t i i l e

    d e r a z b o i , c a r e i n c e t e a z a , d e l a o v r e m e , p e n t r u c a s a s e i v e a s c l i a r a s i

    n u m a i c u p r i l e j u l u n e i r a s c o a l e , n i c i a c c i d e n t e l e p r e f a c e r i i d o m n i l o r , c i

    f a p t e m a r u n t e , d e t o a t e z i l e l e " , d a r d i n a c e l e a c a r e s c r i a N . I o r g a

    m a i d e p a r t e

    a d u n i n d u - s i l a u n b e n e i n s e m n / t a t e a , a l a t u i e s c o i s t o r i e

    d e o m a i m a r e i n s e m n g t a t e s i d e u n i n t e r e s m a i p u t e r n i c d e c i t c r o n o l o g i a

    s t / p i n i l o r s a u f a s t e l e l u p t e l o r " " .

    N e a v i n d t o a t e e l e m e n t e l e n e c e s a r e p e n t r u i d e n t i f i c a r e a t o r , s u b

    t o a t e a s p e c t e l e , a c e s t e d o c u m e n t e e r a u l u a t e c a a t a r e . D a r i n c o n d i t i i l e

    a c t u a l e , e i n d a v e m o i m a g i n e m a i d a l % d e s p r e A r h i v e l e B a s b a k a n l i k ,

    p u t e m s t a b i l i a t i t f o n d u r i l e d i n c a r e a n f o s t e x t r a s e c e l e p e s t e 2 0 0 d e

    d o c u m e n t e , c i t s i s i s t e m u l a d o p t a t l a c o p i e r e a t o r . E s t e v o r b a d e f o n d u l

    4 B i b l . A c a d . , S e c p a m s s . , p a c h . D L X X I X

    D L X X X I s . a .

    4 2 N . I o r g a , D o c u m e n t e

    c e r c e t a r t a s u p r a i s t o r i e t f i n a n c i a r e

    e c o n o m i c e a P r i n c l p a t e l o r

    R o m d n e , B u c u r e s t i , 1 9 0 2 , p . 1 7 3

    1 8 3 .

    4 2 D . Z . F u r n i c a , D o c u m e n t e p r i v i l o a r e l a c o m e r ( u l r o m d n e s c . . . , p . 1

    1 4 .

    4 3 N . I o r g a , P o r u n c i t u r c e f t i . . . , I n D o c u m e n t e , s i c e r c e t d r i . . . , p . 1 7 3 .

    s t

    , v i

  • 8/11/2019 01 Documente Turceti Privind Istoria Romniei. Volumul 1455-1774

    16/444

    n u m i t M i i h i m m e D e f t e r l e r i ( C o n d i c i d e a f a c e r i i m p o r t a n t e ) , c a r e c u p r i n d e

    c o n c e p t e l e h o t a r i r i l o r D i v a n u l u i i m p e r i a l o t o m a n i n d e c u r s u l e x i s t e n t e i

    s t a t u l u i s u l t a n i l o r t u r c i .

    S e p o a t e a f i r m a c g , a c e s t a c o n s t i t u i e u n u l d i n p u t i n e l e f o n d u r i c a r e

    s e p r e z i n t a i n t r - o o a r e c a r e o r d i n e c r o n o l o g i c a , i n t r u c i t d o c u m e n t e l e

    r e s p e c t & s u c c e s i u n e a d i v a n u r i l o r i m p e r i a l e , u n e o r i c h i a r s i p e z i l e , F i e c a r e -

    c o n d i c a d e a c e s t f e l t o n t i n e s u t e s i m i i d e p i e s e , f a r n u m a r u l c o n d i c i l o r

    d e s c o p e r i t e p i n g , a c u m a d i n M i i h i m m e D e f t e r l e r i s e r i d i c a l a v r e o 2 7 7 ,

    e l e r e f e r i n d u - s e l a c e a m a i m a r e p a r t e d i n i s t o r i a I m p e r i u l u i o t o m a n

    1 5 4 1 1 9 0 6

    1 c u e x c e p t i a u n o r

    p e r i o a d e p e n t r u c a r e a s e m e n e a c o n d i c i

    ( d e f t e r ) l i p s e s c s a u n u a u f o s t I n c & d e s c o p e r i t e .

    C o p i e r e a d o c u m e n t e l o r a f l a t e l a B i b l i o t e c a A c a d e m i e i i i - a f l c u t

    d u p g a c e s t e c o n d i c i ( M i i h i m m e D e f t e r l e r i ) , f a r s i s t e m u l d e t r a n s c r i e r e ,

    t o t i n c a r a c t e r e a r a b e , a f o s t s e l e c t i v , c o p i s t i i a l e g i n d m a i d e g r a b & d o c u -

    m e n t e l e m a i d a r e d i n p u n c t d e v e d e r e p a l e o g r a f i c , d e c i m a i u n o r l i z i b i l e .

    I n t r - a d e v A x , d a t f i n d v o r b a d e h o t & r i r i l u a t e i n t i m p u l f i e c A r u i

    d i v a n , d o c u m e n t e l e r e s p e c t i v e p r e z i n t g c a r a c t e r u l u n o r i n s e m n ' a r i , a d e s e o r i

    s t e n o g r a f i c e , f u n d . d e z v o l t a t e s i c o m p l e t a t e u l t e r i o r , i n f a z a d e f i n i t i v a r i i

    p o r u n c i l o r , c a r e e r a u a p o i e x p e d i a t e d e s t i n a t a r i l o r 4 5 . I n a c e s t e c o n d i t i i ,

    s c r i b i i d i v a n u l u i n u n u m a i c & s e s c h i m b a u , d a r r e c u r g e a u $ i l a c e l e m a i

    d i v e r s e t i p u r i d e s c r i s , r e n u n t i n d a d e s e o r i , d i n g r a b g , s i l a s e m n e l e s p e c i f i c e

    l i t e r e l o r a l f a b e t u l u i a r a b , c e e a c e i n g r e u i a z A , s i m a i m u l t d e s c i f r a r e a l o r .

    D o c u m e n t e l e a m i n t i t e , d i n B i b l i o t e c a A c a d e m i e i , v o r f i i n c l u s e i n

    v o l u m e l e u l t e r i o a r e , p e m A s u r a c e v o r f i i n t r e g i t e c u c e l e l a l t e p i e s e d i n

    c o n d i c i l e r e s p e c t i v e , s p r e a f i p r e z e n t a t e I n t r - o f o r m & m a i u n i t a r a . I n

    v o l u m u l d e f a t & a n f o s t i n t r o d u s e o s e r i e d e d o c u m e n t e d i n c o n d i c i l e

    a c e l u i a s i f o n d ( M i i h i m m e D e f t e r l e r i ) d i n B a s b a k a r i l i k A r s i v i , p r e c u m s i

    u n n u n a l r d e p i e s e p r o v e n i n d d i n A r h i v a M u z e u l u i P a l a t u l u i T o p k a p u ,

    c a r e i l u s t r e a z 6 t o c m a i a f i r m a t i a l u i N . I o r g a , e i t a t l m a i s u s .

    D e a s e m e n e a , p e n t r u a u r m g r i e v o l u t i a u n i t a r y a i s t o r i e i t k i l o r

    r o m a n e , f i e c a r e v o l u m a l s e r i e i d e D o e u m e n t e t u r e o t i . . . v a c u p r i n d e t i r i

    d e s p r e M o l d o v a , T a r a R o m f i n e a s c l

    , T r a n s i l v a n i a ,

    B a n a t s i D o b r o g e a .

    A c e s t f a p t v a c o n t r i b u i l a i n t e l e g e r e a m a i p r o f u n d & a l e g a t u r i l o r i s t o r i c e

    f i r e s t i d i n t r e p r o v i n c i i l e r o m a n e s t i , l a x g i n d t o t o d a t / s i c a d r u l r e l a t i i l o r

    l o r c u t i n u t u r i l e s a u c u t a r & i n v e c i n a t e . D i n a c e s t p u n c t d e , v e d e r e ,

    u n e l e d o c u m e n t e , d e l i p u t i n e l a n u m A r , s e r e f e r s & p r i n c o n t i n u t u l l o r , l a

    I n t r e g s p a t i u l s u d - e s t e u r o p e a n , d u p & c u m a l t e l e v o r p u t e a i n t e r e s a c h i a r

    s i i s t o r i a E u r o p e i , i n g e n e r a l .

    I n f o r m a t i i l e d i n u n e l e d o c u m e n t e t u r c e s t i s e e x t i n d s i a s u p r a c e t a t i l o r

    C h i l i a , A k k e r m a n , B e n d e r s i H o t i n , c a s i a s u p r a u n o r t e r i t o r i i , c u m a r f i

    B u g e a c u l s a u a l t e l e , c a r e , i n c o n d i t i i l e i s t o r i c e d a t e , f u s e s e r g t r a n s f o r m a t e

    i n r a i a l e s a u p r o v i n c i i o t o m a n e .

    S e p o a t e s p u n e c 5 , s i v o l u m u l I p r e z i n t l u n i n t e r e s l a r g , p r i n i n s g s i

    d i v e r s i t a t e a p r o b l e m e l o r l a c a r e s e r e f e r & d o c u m e n t e l e , c a p r o d u s e a l e

    u n o r c o n d i t i i i s t o r i c e c o m p l e t e d i n e p o c i l e d a t e .

    4 5 U n v o l u m d e i n d i t e c r o n o l o g i c " d i n a c e s t f o n d a f o s t p u b l i c a t d e G l . E l e z o v i d ,

  • 8/11/2019 01 Documente Turceti Privind Istoria Romniei. Volumul 1455-1774

    17/444

    I n p r i v i n t a o r g a n e l o r e m i t e n t e a l e a c t e l o r d i n v o l u m u l I , i n

    c e a

    m a i m a r e p a r t e d o c u m e n t e l e a n f o s t e m i s e d i n c a n c e l a r i i l e s u l t a n i l o r ,

    a l e m a r i l o r v i z i r i

    i n a l t i l o r d r e g a t o r i , a d i c a d e a u t o r i t a t i l e c e n t r a l e d i n

    c a p i t a l a i m p e r i u l u i . U n n u m a r o a r e c a r e d e a c t e p r o v i n e d e l a r e p r e z e n -

    t a n t i a i a u t o r i t a t i l o r o t o m a n e d i n p r o v i n c i i ( b e i l e r b e i , s a n g e a c b e i , c a d i i e t c . ) ;

    d e I n h a n i i d i n C r i m e e a s a u d e l a m i r z a c i i t a t a r i d i n B u g e a c . 0 a l t s p a r t e

    r e p r e z i n t a c o r e s p o n d e n t a p a r t i c u l a r s d i n t r e d r e g a t o r i i d i n p r i n c i p a t e

    a u t o r i t a t i l e o t o m a n e d i n i m p r e j u r i m i , d a r m a i c u s e a m s d i n t i n u t u r i l e

    a d m i n i s t r a t e d i r e c t d e t u r c i s u b d e n u m i r e a d e r a i a l e ( T u r n u , G i u r g i u ,

    B r a i l a v . a . ) . E d e r e t i n u t

    i f a p t u l c a u n n u m a r i n s e m n a t d e a c t e a f o s t

    e m i s d e d o m n i r o m a n , d e m i t r o p o l i t i s i d e b o i e r i , i n d e o s e b i c i n d e v o r b a

    d e a r z u r i l e i m a h z a r u r i l e c u p r i n z i n d d i v e r s e d o l e a n t e a l e O r l i l a P o a r t a .

    C a d e s t i n a t i e , c e l e m a i m u l t e p o r u n c i s a u s c r i s o r i s i n t a d r e s a t e

    d o m n i l o r a l t o r a u t o r i t a t i d i n - W i l e r o m a n . N u m e r o a s e d o c u m e n t e

    p r i v e s c p e d r e g a t o r i i o t o m a n i , p e h a n i i t a t a r i d i n C r i m e e a , r e g i i P o l o n i e i e t c .

    r e f e r i n d u - s e t o t o d a t a s i l a p r i n c i p a t e .

    S u b r a p o r t u l a u t e n t i c i t a t i i l o r , o b u n g p a r t e d i n d o c u m e n t e l e

    v o l u m u l u i d e f a t s s i n t a c t e o r i g i n a l e , u n e l e r e p r e z i n t a c o p i i ( s u r e t ) , l e g a -

    l i z a t e s a u n e l e g a l i z a t e , i a r u n a l t g r u p d e d o c u m e n t e s e p r e z i n t a s u b f o r m a

    d e c o n c e p t e , u n e l e e u s t e r s a t u r i , r e c t i f i c a r i , c o m p l e t a r i e t c . , c u m a r f i

    d e p i l d a c e l e p r o v e n i t e d i n f o n d u l M i i h i m m e D e f t e r l e r i .

    D i n p u n c t d e v e d e r e p a l e o g r a f i c , s e p o a t e s p u n e c a d o c u m e n t e l e s i n t

    g u i s e i n g e n e r a l c u c e r n e a l a n e a g r a , p e h i r t i i d e d i f e r i t e c a l i t a t i s i p r o -

    v e n i e n t e ( e u r o p e a n a , t u r c e a s c a ) , u n e l e c u f i l i g r a n e , i a r a l t e l e f a r a i n s e m n a r i

    s p e c i a l e . S e o b s e r v a o m a r e v a r i e t a t e d e t i p u r i d e s c r i s a l e c a l i g r a f i e i

    o t o m a n e n u m i t a H f i s n - i i - H a t t . P r i n t r e t i p u r i l e d e s c r i s m a i f r e c v e n t e s i n t

    c e l e c u n o s c u t e s u b d e n u m i r i l e : d i v a n i , n e s h i , t a l i k , s u l f a , r i k ' a v . a . 4 6 .

    D u p a c u m s e t i e , s c r i s u l d i v a n i s e f o l o s e a d e o b i c e i p e n t r u i n t o c m i r e a

    a c t e l o r i m p o r t a n t e ( f e r m a n , h a t t - t - h u m a y u n , b e r a t v . a . ) 4 7 , t a l i k i n a c t e l e

    j u d e c a t o r e s t i , e m i s e d e r e p r e z e n t a n t i i s e r i a t u l u i ( k a d t , n a i b

    e t c . ) ,

    i a r

    s c r i s u l n e s h i s e u t i l i z a p e n t r u c o p i i ( s u r e t ) s a u p e n t r u a l t e g e n u r i d e a c t e .

    D a r , i n m o d o b i s n u i t , c a l i g r a f i i o t o m a n i s e l u a u l a o a d e v a r a t a i n t r e c e r e

    c u e i

    p e n t r u a d e m o n s t r a a r t a f o r i n s c r i e r e a t u r c o - i s l a m i c a , I n c e r c i n d

    s f i f o l o s e a s c a t o a t a g a m a c a l i g r a f i e i o t o m a n e . D e a s e m e n e a , a p a r d i v e r s e

    g e n u r i d e s c r i s , r e z u l t a t e d i n c o m b i n a r e a a d o u a , s a u t r e i t i p u r i d e s c r i s

    o t o m a n e , d u p a c u m a l t e o r i e r a u m o d i f i c a t e e l e m e n t e a l e u n u i a n u m i t t i p ,

    p e n t r u a s e c r e a n o t v a r i a n t e a l e l u i . D e e x e m p l u : d i v a n i , y e n i - d i v a n i

    ( n o u l d i v a n i ) s . a . D e r e m a r c a t e s t e s i f a p t u l c a I n d o c u m e n t e l e c u c a r a c t e r

    4 6 D e s p r e t i p u r i l e d e s c r i s o t o m a n e v e z i F r . K r a e l i t z - G r e i f f e n h o r s t , O s m a n i s c h e U r k u n -

    d e n i n t a r k i s c h e r S p r a c h e a u s d e r z w e i t e n H a l i t e d e s 1 5 . J a h r h u n d e r t s . E i n B e i t r a g z u r o s m a n i -

    s c h e n D i p l o m a t i k , S i t z u n g s b e r i c h t e d e r A k a d e m i e d e r W i s s e n s c h a f t e n , W i e n , 1 9 2 1 ; L . F e k e t e ,

    E i n f i i h r u n g i n d i e o s m a n t s c h - t a r k i s c h e D i p l o m a t i k d e r t i i r k i s c h e n B o l m a s s i g k e i t i n U n g a r n , B u d a -

    p e s t , 1 9 2 6 ; M a h m u d Y a z i r , E s k i

    Y a z i l a r : O k u m a A n a h t a r i ( C h e i a c i t i r i i s c r i e r i l o r v e c h i ) ,

    I s t a n b u l , 1 9 4 2 ; A . A . Z a j a c z k o w s k i

    J . R e i c h m a n , Z a r y s D y p l o m a l y k i O s m a n s k o - T u r e c k i e j ,

    W a r s z a w a , 1 9 5 5 ; M . G u b o g l u , P a l e o g r a f i a

    d i p l o m a l i c a t u r c o - o s m a n d . S t u d i u ; i a l b u m ,

    B u c u r e s t i , 1 9 5 8 ; B o r i s N e d k o v , O s m a n o - t u r s k a d i p l o m a t i k a , S o f i a , 1 9 6 6 .

    4 ' D e s p r e t i p u l d e s c r i s d i v a n i v e z i $ i : W . Z i m n i c k i ,

    T u r e c k i e p i s m o d i v a n t Z e s t u -

    d i o w n a d p a l e o g r a f i a t d y p l o m a t y k a t u r e c k a ( S c r i s u l t u r c e s c d i v a n i

    S t u d i u a s u p r a p a l e o g r a f i e l

    E l i

    f i

    1 i

    1 i

    i n r i t i

  • 8/11/2019 01 Documente Turceti Privind Istoria Romniei. Volumul 1455-1774

    18/444

    p o l i t i c , m i l i t a r s a u d i p l o m a t i c s e f o l o s e a f o a r t e r a r s c r i s u l n u m i t s i y a k a t ,

    c a r e e r a s p e c i f i c p e n t r u o p e r a t i u n i l e c a n c e l a r i i l o r f i n a n c i a r e o t o m a n e 4 8 .

    V o l u m e l e u r m l t o a r e a l e a c e s t e i s e r i i d e d o c u m e n t e v o r c u p r i n d e

    i c o r e s p o n d e n t e c i f r a t e , u n e l e d e z l e g a t e p e b a z a c h e i l o r " d e s c o p e r i t e .

    A b u n d e n t a d e t i p u r i s a u g e n u r i d e s c r i s I n v e d e r e a z I f a p t u l

    d a t o r i t a i n t r o d u c e r i i r e l a t i v t i r z i i a t i p a r u l u i i n I m p e r i u l o t o m a n ( 1 7 2 9 )

    d e c A t r e u n g r u p d e o a m e n i p o l i t i c i i c a r t u r a r i c u