jocul de a nu fi mai mult decat sunt

157
JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECÂT SUNT GRA W TO, ABY NIE BYĆ NICZYM WIĘCEJ NIŻ JESTEM

Upload: emilia-ivancu

Post on 28-Apr-2015

48 views

Category:

Documents


6 download

DESCRIPTION

emilia ivancu

TRANSCRIPT

Page 1: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECÂT SUNT

GRA W TO, ABY NIE BYĆ NICZYM WIĘCEJ NIŻ JESTEM

Page 2: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Volum apărut  în  cadrul ediţiei a XXXII‐a a Festivalului  Internaţional 

„Lucian  Blaga”,  Sebeş  – Alba, mai  2012,  sub  îngrijirea  Societăţii  de 

Poezie ARADOS,  finanţat de Consiliul  Judeţean Alba prin Biblioteca 

Judeţeană „Lucian Blaga” Alba.  

Książka  została wydana w  ramach XXXII  edycji Międzynarodowego Festiwalu 

Poetyckiego im. Luciana Blagi, Sebeş – Alba, maj 2012, staraniem Towarzystwa 

Poetyckiego  ARADOS  i  dzięki  dofinansowaniu  Rady  Okręgu  Alba  za 

pośrednictwem Biblioteki Okręgu Alba im. Luciana Blagi.  

 © Editura EIKON 

Cluj‐Napoca, str. Bucureşti nr. 3A 

Redacţia: tel 0364‐117252; 0728‐084801; 0728‐084802 

e‐mail: edituraeikon@yahoo. com 

Difuzare: tel/fax 0364‐117246; 0728‐084803 

e‐mail: eikondifuzare@yahoo. com 

web: www. edituraeikon. ro 

 

Editura Eikon este acreditată de Consiliul Naţional al Cercetării 

Ştiinţifice din Învăţământul Superior (CNCSIS) – cod 132 

 

Fotografia de pe copertă aparține arhivei Arados. 

Fotografia na okładce pochodzi ze zbiorów Towarzystwa Arados.   

Coperta: G. MULTIMEDIA 

Editori: Valentin AJDER 

             Vasile George DÂNCU 

Tehnoredactare: Cristina BRAIȚ

Descrierea CIP a Bibliotecii Naţionale a României 

IVANCU, EMILIA 

    Jocul de a nu fi mai mult decât sunt = Gra w to, aby nie być niczym 

więcej niż jestem / Emilia Ivancu ; trad. de Tomasz Klimkowski ;  

pref. de Georgeta Orian. ‐ Cluj Napoca : Eikon, 2012 

     ISBN 978‐973‐757‐598‐2  

I. Klimkowski, Tomasz (trad.) 

II. Orian, Georgeta (pref.)  

821.135.1‐1=162.1=135.1

Page 3: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Emilia Ivancu 

JOCUL DE A NU FI

MAI MULT DECÂT SUNT  

Traducere de Tomasz Klimkowski 

 

Prefață de Georgeta Orian 

 

 

Emilia Ivancu 

GRA W TO, ABY NIE BYĆ

NICZYM WIĘCEJ NIŻ JESTEM  

Przekład Tomasz Klimkowski 

 

Przedmowa Georgeta Orian 

 

 

 

Cluj-Napoca, 2012

Page 4: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

 

 

 

 

 

Bunicilor mei, Aurelia și Virgil Neagoe  

Moim dziadkom, Aurelii i Virgilowi Neagoe

Page 5: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Cuprins 

Spis treści  

 

Prefaţă / 11 

Przedmowa / 17 

 

I. Intertextuale poloneze 

Intertekstualia polskie 

 

Ştiţi… cred că m‐am pierdut… / 24  

Wiecie co... chyba się zgubiłam... / 25  

 

e greu să învăţăm să iubim (în) limba română / 26  

trudno nauczyć się kochać (w) język(u) rumuński(m) / 27  

 

Exerciţii la coadă / 28 

Ćwiczenia w kolejce / 29  

 

Mereu există pericolul / 30 

Zawsze istnieje ryzyko / 31 

 

Teoria ordinii în haos / 32 

Teoria porządku w chaosie / 33  

 

Cea mai bună dintre toate lumile posibile / 34 

Najlepszy z możliwych światów / 35 

 

Malentendu / 36 

Malentendu / 37 

 

Czarno‐białe / 38 

Czarno‐białe / 39 

Page 6: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Linii galbene ca ligheanul meu / 42 

Linie żółte jak moja miska / 43 

 

Întâi am scos un picior pe geam / 44 

Najpierw wystawiłam przez okno jedną nogę / 45 

 

Corbul este o pasăre duală / 46 

Kruk jest dwoistym ptakiem / 47 

 

O poartă de trecere / 48 

Brama przejścia / 49 

 

Întâlnire pe râul Congo / 50 

Spotkanie na rzece Kongo / 51 

 

 

II. Jocul de a nu fi mai mult decât sunt 

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem 

 

jocul de a nu fi mai mult decât sunt / 54 

gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem / 55 

 

Epifania chipului / 56 

Epifania oblicza / 57 

 

Mergând pe ape / 58 

Chodząc po wodzie / 59 

 

De azi am renunţat la Electra / 60 

Dziś odrzuciłam Elektrę / 61 

 

Mâinile mele au rămas încremenite pe tastatură / 62 

Ręce zamarły mi na klawiaturze / 63 

Page 7: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Ghimpi / 64 

Ciernie / 65 

 

Semn / 66 

Znak / 67 

 

Duc în mine o scoică / 68 

Noszę w sobie muszlę / 69 

 

Somn / 70 

Sen / 71 

 

Deşertul fiecăruia / 72  

Pustynia każdego z nas / 73 

 

A venit iarna siberiană / 74 

Nastała syberyjska zima / 75 

 

Doar aerul îl am / 76 

Tylko powietrze mam / 77 

 

Şapte ani / 78 

Siedem lat / 79 

 

 

III. Psalmi de noapte şi de zi 

Psalmy na noc i na dzień 

 

Într‐o zi mi s‐a furat Dumnezeul / 82 

Pewnego dnia skradziono mi Boga / 83 

 

Psalmodiere / 84 

Śpiewanie psalmów / 85 

Page 8: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Sfinţi şi lacrimi / 86 

Łzy i święci / 87 

 

Icoana cu chip de linişte / 90 

Ikona o kojącym obliczu / 91 

 

Rubliov / 92 

Rublow / 93 

 

Oglinda din catedrală / 96 

Zwierciadło w katedrze / 97  

 

Vreme de cenuşă (Solstiţiul de iarnă) / 98 

Czas popiołów (Przesilenie zimowe) / 99 

 

Cuvinte pe cruce / 100 

Słowa na krzyżu / 101 

 

Noaptea Sfântului Ioan / 104 

Noc świętojańska / 105 

 

Psalm de noapte şi de zi / 108 

Psalm na noc i na dzień / 109 

 

 

IV. Oameni‐lumânări 

Ludzie‐świece 

 

Într‐o zi, un om mi‐a dat o carte / 112 

Pewien człowiek dał mi kiedyś książkę / 113 

 

Oameni‐lumânări / 114 

Ludzie‐świece / 115 

Page 9: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Sfântul dintre pietre / 116 

Święty wśród skał / 117 

 

Omul‐pasăre / 118 

Człowiek‐ptak / 119 

 

Omul‐flaut / 122 

Człowiek‐flet / 123 

 

Omul cu ochi fără ferestre / 124 

Człowiek z oczami bez okien / 125  

 

Salvat de poet într‐o noapte / 126 

Uratowany jednej nocy przez poetę / 127 

 

 

V. În oraşul în care copacii au numere 

W mieście, w którym drzewa mają numery 

 

În oraşul în care copacii au numere / 132 

W mieście, w którym drzewa mają numery / 133 

 

Cum tac minunile / 134 

Jak milczą cuda / 135 

 

Ora Pământului / 136 

Godzina Ziemi / 137  

 

Stânca / 138 

Skała / 139 

 

Câmpuri de rapiţă / 140 

Pola rzepaku / 141 

Page 10: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Dimineţi cu păsări / 142 

Poranki pełne ptaków / 143 

 

Moartea meduzelor / 144 

Śmierć meduz / 145 

 

Un pahar de cer / 146 

Puchar nieba / 147 

 

Potirul dinăuntru / 148 

Kielich wewnątrz mnie / 149 

 

Zamor / 150 

Zamor / 151 

 

Niciodată mormânt / 152 

Nigdy grób / 153 

 

Podul / 154 

Most / 155 

 

Page 11: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

 

 

Prefaţă   

Natură  interogator‐reflexivă prin  chiar  structura  sa, 

Emilia  Ivancu  nu‐i  va  surprinde  foarte mult  pe  cei  care  o 

cunosc, oferindu‐le un corpus de texte poetice al căror sens e 

generat de  trăiri  complexe. Sau,  îi va  surprinde pe  cei mai 

mulţi,  totuşi,  ştiindu‐i mai  degrabă  preocupările  din  zona 

eseului critic1, din cea didactică sau din cea a numeroaselor 

demersuri  de  promovare  a  culturii  române  peste  graniţe. 

Oricum ar fi, volumul de faţă e debutul pe cont propriu2 al 

unui spirit poetic care  şi‐a dospit realul până când  i‐a găsit 

calea spre ceilalţi.  

Cum e acest joc de a nu fi mai mult decât sunt? Poliedric, să 

spunem deocamdată… E un  joc  în  etape.  Sunt  salturi de  la o 

ipostază existenţială la alta, reflectate în tot atâtea cicluri poetice.  

Intertextualele  poloneze  din  prima  parte  se  alcătuiesc 

sub  semnul  iniţial  al  personajului  lui  Salman  Rushdie, 

Haroun: vom intra sub semnul poveştii, o poveste într‐o altă 

limbă, într‐o altă lume, într‐un alt mod de a fiinţa lingvistic. 

1  Emilia  Ivancu,  Travels  with  Steinbeck  in  Search  of  America,  Sibiu, 

Editura Imago, 2005. 2  Un  dublu  debut  editorial,  ca  poet  şi  traducător,  s‐a  produs  cu 

volumul  The  Birth  of  Trystan.  Poems  in  English,  Irish  and Welsh  by 

Diarmuid  Johnson.  With  translations  and  eight  original  poems  in 

Romanian  by Emilia  Ivancu  / Naşterea  lui Tristan. Poeme  în  engleză, 

irlandeză şi galeză de Diarmuid Johnson. Traducerea şi opt poeme  în 

limba română de Emilia Ivancu, Alba Iulia, Editura Reîntregirea, 2010 

[carte  cu  CD]. Notă:  Cele  opt  texte  (Omul‐pasăre, Dimineţi  cu  păsări, 

Podul, Într‐o zi un om mi‐a dat o carte, Iarna siberiană, Salvat de poet, Icoana 

cu chip de linişte) se regăsesc şi în acest volum de autor.  

Page 12: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

12

Această  (auto)pierdere  iniţială  e  provocarea  pe  care 

conştiinţa din spatele versurilor o aruncă  în  joc: o prindem 

sau nu… Dacă da, atunci vom înţelege de ce poeme ca e greu 

să învăţăm să iubim (în) limba română, Malentendu, Czarno‐białe 

sapă  la  temelia  înnăscutului  lingvistic  spre  a  te  face  să  te 

îndoieşti de  cele mai  elementare  cuvinte pe  care  le  spui  în 

limba maternă. Doar  cu  ochiul  şi  gura  străinului,  doar  cu 

inocenţa  şi  nedumerirea  lui  în  preajmă  te  poţi  (re)întoarce 

asupra  unor  automatisme  cărora  nu  le  (mai)  vezi 

încărcătura, fiindcă ai impresia că ţi se cuvin, şi poţi înţelege 

de  ce,  spre  exemplu,  „iubirea  se  conjugă  după  alte  reguli 

decât somnul”. Tot astfel,  încercarea de a  înţelege „ordinea 

lucrurilor”, alături de Michel Foucault (Teoria ordinii în haos), 

are alte dimensiuni atunci când te instalezi într‐o altă limbă, 

într‐o altă cultură, în care, până la urmă, ajungi să visezi sau 

să  gândeşti  metatextual.  Când  visezi  deja  într‐o  limbă 

străină,  când  „eu  aş  fi  putut  să  mă  trezesc  mereu  la 

încrucişarea  lumilor”,  e  semn  că  versul  blagian  despre 

pădurile  „ce‐ar  fi  putut  să  fie  şi  niciodată  nu  vor  fi”  şi‐a 

întins aripa până departe. „Urechea  internă” a vocii poetice 

suprapune sensul logic, cel gramatical, cel stilistic, mereu la 

pândă după aflarea de noi  conexiuni, de noi  constatări, de 

noi punţi  semantice, de noi  capcane  sau  calcuri  lingvistice 

care  să  provoace  spiritul  ludic  (Corbul  este  o  pasăre  duală). 

Desigur, jocul e prezent în acest prim ciclu de texte (Întâi am 

scos un picior pe geam, Linii galbene ca ligheanul meu), însă spre 

final  vocea  devine  serioasă  (O  poartă  de  trecere,  Întâlnire  pe 

râul Congo). O muzică nouă,  „susurul  apei”,  îşi  face  loc  în 

spatele  emoţiilor  pe  care  autoarea  le  lasă  vederii: 

sentimentul  străinului, prezenţa  lui  inevitabilă, modificarea 

fără întoarcere a unei sensibilităţi aşezate într‐o altă lume. 

Page 13: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

13

De  aceea,  „corpul  nou,  dureros  de  sensibil  la  orice 

adiere de vânt”  (De  azi  am  renunţat  la Electra) din al doilea 

ciclu  poetic  are  o  altă  voce,  care  pare  să  se  fi  găsit  după 

jocurile posibile în spaţiile dintre texte, cuvinte, idiomuri. O 

voce  cu  tonuri  grave  (Mâinile mele  au  rămas  încremenite  pe 

tastatură), căreia îi este de‐acum limpede drumul spre „masa 

unde se scriu versuri”  (Semn). Dacă vrem, n‐avem decât să 

acceptăm că textul Duc în mine o scoică e chiar o artă poetică. 

De aici se naşte, de‐acum înainte, versul, din „suferinţa de a 

înţelege/  că  lumina  se  naşte  din  cele mai  întunecate  zări”. 

Metamorfoza conştiinţei poetice se respiră de la o pagină la 

alta,  trăgând  cititorul  de mânecă  să  înţeleagă  că  realul  s‐a 

modificat:  „Deşertul meu/  este  răscrucea  de  drumuri,/  nu 

Drumul Crucii./  Însă  pe drumul/  către  deşertul  din mine,/ 

am  întâlnit  cruci/  pe  care mi  le‐am  atârnat  la  piept/  ca  pe 

nişte mărţişoare,/ aşa cum se poartă  la noi,/  în stânga sus, / 

lângă  inimă” (Deşertul  fiecăruia). În această secvenţă a cărţii, 

porţile şi ferestrele sunt greu de trecut, sunt pragurile‐valuri 

care jalonează drumul. Chiar când scrie „am o scuză, nu am 

rădăcini” (Doar aerul îl am), vocea poetică şi‐a găsit calea.  

Psalmi  de  noapte  şi  de  zi  pare  a  fi  a  treia  treaptă  a 

(auto)cunoaşterii pe care o practică pe  traseul dintre sine  şi 

lume. Dacă Psalmodiere ne‐ar putea trimite la Cântăreţi bolnavi 

a  lui  Blaga,  e  pentru  că  poemul  şi‐a  identificat  deja miza 

estetică  („cerşetorii  bolnavi,/  căzuţi  în  patima  cântecului 

târziu şi a foamei albe […] bolnavi de cântec şi de dumnezei 

încă nenăscuţi”). Întoarcerea spre cercurile interioare ajunge 

până  la mitul  creaţiei  (Rubliov),  iar  aici  conştiinţa  poetică 

gândeşte  iconografic,  ispiteşte  gândul  de  a‐şi  reprezenta 

chipul,  adică  de  a  gândi  în  imagini  vecine  cu  sfinţenia  – 

sfinţenia omului şi sfinţenia locului (Icoana cu chip de linişte): 

Page 14: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

14

capacitatea  de  a  concepe  divinul  concret,  nu  abstract,  se 

suprapune  cu  capacitatea  icoanei  de  a  oglindi, motiv,  de 

altfel,  frecvent  în  paginile  cărţii.  Toate  poemele  din  acest 

ciclu  par  înlănţuite  de  un  lirism  al  fiorului  religios,  al 

căutării  acelei părţi din noi  care  se  află  în dialog direct  cu 

divinul,  în  orice  formă  a  sa.  Chiar  actul  în  sine  al 

comunicării, chiar cuvintele devin icoane atunci când se va fi 

dus  o  luptă  pentru  învierea  lor  (Cuvinte  pe  cruce).  Textele 

îngână,  printre  figuri  de  sfinţi,  candele  şi  icoane,  litania 

omului  care,  cunoscând de‐acum diferenţa,  vrea  să devină 

„o  rugăciune,  / nu una deşartă, ci una  roditoare”  (Psalm de 

noapte şi de zi). 

Cele  şapte  poeme  din  secvenţa  Oameni‐lumânări 

instituie  tot atâtea  ipostaze ale creaţiei. De‐acum, creaţia  îşi 

cheamă reflexia, aşteaptă întoarcerea respiraţiei care s‐a lovit 

de  suprafeţele  altor  creatori  şi  revine modificată.  Dinspre 

omul  care  cântă,  omul  care  dă  formă  nouă materiei  prin 

atingere, omul care scrie sau omul care zboară vine aceeaşi 

singură  încredinţare:  „Ne  e de  ajuns  cartea, pe  ea  ne  vom 

aşeza  capul/  când  va  fi  să  dăm  socoteală  la  final  pentru 

trecerea  noastră/  prin  lume”.  O  rămăşiţă  a  Orfeului  de 

demult  bântuie  prin  poemele  Emiliei  Ivancu:  odată  auzit 

cântecul, lumea se pune în mişcare, „sfântul dintre pietre pe 

care‐l poţi  întâlni doar o dată” se  lasă văzut, se poate scrie 

„povestea celui dintâi vultur devenit om”, iar „Omul cu ochi 

fără  ferestre s‐a  întors acasă,/ purtând  licurici  în  loc de ochi/  şi 

crengi  în  loc  de  braţe”.  Însă  nici  trăirea  de  tip  dionisiac  nu 

lipseşte  (Noaptea  Sfântului  Ioan,  Omul‐flaut,  Ora  Pământului, 

Câmpuri de rapiţă). 

Faptul de a fi coborât dincolo de lumina candelei şi de a 

fi  urcat  înapoi  printre  „oamenii‐lumânări”  îi  lasă  acum 

Page 15: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

15

subiectivităţii  lirice  posibilitatea  unei  lumi  noi,  pe  care  o 

pictează  în  ultimul  ciclu  poetic,  În  oraşul  în  care  copacii  au 

numere: o lume în care meduzele au un loc anume unde se duc 

să moară, în bătaia soarelui, în care cerul are gust, în care stânca 

poate să plângă în locul omului, iar minunile „tac şi se prefac în 

tremur mut”. Într‐o astfel de lume nouă, cu un nume nou, un 

alt  tip  de  creaţie,  cea  care  are  rădăcini,  este  acum  posibilă 

(Niciodată mormânt).  

În mare  parte,  versurile  au  o  dimensiune  htonică, 

legând pe dedesubt  fire ale materiei primare. Dacă cerul  şi 

pământul  se unesc,  o  fac prin  reprezentări  secunde  ale  lor 

(zborul, aripa, pasărea/ stânca, cireşul, mărul sălbatic), dacă 

apa  şi  focul  stau  împreună,  e  tot din acelaşi motiv  (marea, 

meduza,  izvorul,  lacrima/  candela,  licuricii,  jarul,  soarele, 

oglinda).  

În cartea aceasta se poate recunoaşte un traseu: de la 

tentaţia de a te juca printre cuvinte şi imagini la nevoia de a 

umbla grav cu ele, pentru că pot lovi şi mângâia din aceeaşi 

îndoitură de pumn; de  la  fiinţa  care umbla  liniştită printre 

lucruri la cea care îşi întoarce făptura pe dos, să i se vadă şi 

partea  cealaltă,  poate  aşa  lucrurile,  oamenii,  lumea  se  vor 

înlănţui  altfel.  Nimic  vehement,  doar  firescul  unei 

transformări:  vocea  ultimelor  rânduri  nu  mai  e  cea  din 

primele jocuri cu cuvintele. 

Salvarea prin poemul care „nu trădează niciodată” pare 

să fie miza finală a acestei cărţi (Salvat de poet într‐o noapte, Podul), 

toiagul în care se sprijină pelerinul pe drumul său.  

 

*** 

Traducătorul poemelor de faţă, Tomasz Klimkowski, 

are  deja  o  bogată  experienţă  în  a  aşeza  în  limba  polonă 

Page 16: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

16

bucăţi mari  şi mici  de  literatură  română  (a  tradus  cartea 

Despre îngeri a lui Andrei Pleşu şi romanul Dimineaţă pierdută 

al  Gabrielei  Adameşteanu,  precum  şi  fragmente  de  proză 

sau  poezie  de  Florina  Ilis,  Ruxandra  Cesereanu,  Ioana 

Bradea, Ion Manolescu, T.O. Bobe, Ştefania Mihalache, Ioan 

T.  Morar,  Horia  Ursu,  Emil  Brumaru,  Ileana  Mălăncioiu, 

Ioan  Es.  Pop,  Octavian  Soviany,  Ovidiu Nimigean,  Florin 

Iaru,  Răzvan  Ţupa  ş.a.,  precum  şi  numeroase  filme 

aparţinând  unor  vârste  diverse  ale  cinematografiei 

româneşti). Apropierea de poemele Emiliei Ivancu trebuie să 

se  fi produs  atunci  când,  aşa  cum mă  asigura un  alt poet, 

traducător şi el, „a simţit acelaşi lucru cu autorul, dar puţin 

mai altfel...”.  

Acest  drum  împreună  în  carte,  spre  a  putea  fi 

deschisă  şi de  români,  şi de polonezi, nu poate  fi decât de 

invidiat.  

 

Georgeta Orian 

Page 17: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

 

Przedmowa   

Natura  sama  w  sobie  bardzo  refleksyjna,  Emilia 

Ivancu nie  zaskoczy  zbytnio  tych,  którzy  ją  znają,  oferując 

im  korpus  tekstów  poetyckich  wygenerowanych  przez 

różnorodne przeżycia. Albo też zaskoczy wielu, znających ją 

przede wszystkim  jako  krytyka  literackiego1, wykładowcę 

czy popularyzatorkę kultury rumuńskiej za granicą. Tak czy 

inaczej niniejszy  zbiór  jest  samodzielnym debiutem2 ducha 

poetyckiego,  który  wykreował  swą  rzeczywistość,  aby 

później wskazać jej drogę ku innym.  

Jak można opisać Grę w  to, aby nie być niczym więcej 

niż  jestem?  Jako  wielopoziomową  –  tak  ją  chwilowo 

nazwijmy… To gra złożona z kilku etapów. To skoki z jednej 

hipostazy egzystencjalnej w drugą odzwierciedlone w tyluż 

cyklach poetyckich.  

Części  pierwszej  zatytułowanej  Intertekstualia  polskie 

patronuje  początkowo  bohater  książki  Salmana  Rushdiego, 

Harun:  znajdujemy  się  pod  znakiem  opowieści,  opowieści 

snutej w  innym  języku, w  innym  świecie, w  innym  sposobie 

1  Emilia  Ivancu,  Travels  with  Steinbeck  in  Search  of  America,  Sibiu, 

Editura Imago, 2005. 2 Podwójny debiut wydawniczy,  jako poetki  i  tłumaczki,  stanowił zbiór 

The  Birth  of  Trystan  and  Other  Poems/Naşterea  lui  Tristan  şi  alte  poeme 

(Narodziny Tristana, wiersze w języku angielskim, irlandzkim i walijskim – 

Diarmuid  Johnson,  przekład  i  osiem  własnych  wierszy  w  języku 

rumuńskim – Emilia Ivancu, Alba Iulia, Wydawnictwo Reîntregirea, 2010 

[książka  z płytą]). Powyższe  osiem  tekstów  (Człowiek‐ptak, Poranki  pełne 

ptaków,  Most,  Pewien  człowiek  dał  mi  kiedyś  książkę,  Syberyjska  zima, 

Uratowany  przez  poetę,  Ikona  o  kojącym  obliczu)  zamieszczone  zostały 

również w niniejszym zbiorze.  

Page 18: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

18

językowego egzystowania. To początkowe zagubienie (się) jest 

wyzwaniem  rzuconym  przez  świadomość  pozapoetycką: 

możemy  je  podjąć  lub  nie...  Jeśli  to  zrobimy,  zrozumiemy, 

dlaczego wiersze takie jak trudno nauczyć się kochać (w) język(u) 

rumuński(m),  Malentendu,  Czarno‐białe  podważają  wrodzony 

charakter  nawyków  językowych,  każąc  wątpić  nam  w 

najbardziej  elementarne  słowa  wypowiadane  w  ojczystej 

mowie.  Jedynie  oczami  i  ustami  obcego,  jedynie  dzięki  jego 

niewinności  i  dezorientacji  możesz  (po)wrócić  do 

automatyzmów,  których  pogmatwania  (już)  nie  dostrzegasz, 

bo  masz  wrażenie,  że  przynależą  do  ciebie,  i  możesz 

zrozumieć, dlaczego na przykład „miłość odmienia się według 

innych zasad niż sen”. Tak samo próba zrozumienia, razem z 

Michelem  Foucaultem,  „porządku  rzeczy”  (Teoria  porządku w 

chaosie) ma  inny wymiar wtedy, gdy zanurzysz  się w  innym 

języku, w  innej kulturze, w której w końcu zaczynasz nawet 

śnić  lub  myśleć  metatekstualnie.  Kiedy  już  śnisz  w  obcym 

języku, kiedy „ja mogłabym budzić się ciągle na skrzyżowaniu 

światów”, to znak, że wiersz rumuńskiego poety Luciana Blagi 

o  lasach,  „które  mogłyby  być,  a  nigdy  nie  będą”  zatoczył 

szerokie kręgi. „Ucho wewnętrzne” głosu poetyckiego nakłada 

na  siebie  sensy:  logiczny,  gramatyczny,  stylistyczny, 

wychwytując  ciągle  nowe  powiązania,  nowe  sformułowania, 

nowe kładki semantyczne, nowe pułapki czy kalki  językowe, 

mające  nadawać  tekstom charakter  ludyczny  (Kruk  jest 

dwoistym ptakiem). Owszem, element zabawowy  jest obecny w 

tym  pierwszym  cyklu  (Najpierw  wystawiłam  przez  okno  jedną 

nogę, Linie żółte  jak moja miska),  jednak pod koniec ton staje się 

bardziej  poważny  (Brama  przejścia,  Spotkanie  na  rzece  Kongo). 

Nowa  muzyka,  „szmer  wody”,  toruje  sobie  miejsce  za 

uczuciami,  które  odkrywa  autorka:  poczucie  obcego,  jego 

Page 19: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

19

nieuchronna  obecność,  bezpowrotna  zmiana  wrażliwości 

osadzonej w innym świecie.  

Dlatego  „nowe  ciało,  boleśnie  wrażliwe  na  każdy 

podmuch wiatru” (Dziś odrzuciłam Elektrę) z drugiego cyklu 

poetyckiego  przemawia  już  innym  głosem,  który  jakby 

odnalazł  się  za  możliwymi  zabawami  w  przestrzeniach 

pomiędzy  tekstami, słowami,  idiomami. Głos o poważnych 

tonach  (Ręce  zamarły mi na  klawiaturze), który  teraz  zna  już 

drogę do „stołu, przy którym pisze się wiersze” (Znak). Nie 

możemy  się  nie  zgodzić,  że  tekst Noszę w  sobie muszlę  jest 

poetycką  sztuką.  Teraz właśnie  powstaje wiersz  –  z  „bólu 

rozumienia,/ że światło rodzi się z najciemniejszych oddali”. 

Można  wręcz  odczuć,  jak  ze  strony  na  stronę  następuje 

przemiana świadomości poetyckiej. Czytelnikowi uzmysławia 

się,  że  rzeczywistość  uległa  zmianie:  „Moja  pustynia/  to 

rozstaje dróg,/ nie Droga Krzyżowa./  Jednak na drodze/ na 

moją  wewnętrzną  pustynię/  napotkałam  krzyże,/  które 

przypięłam sobie do piersi/  jak marciszory,/  tak  jak nosi się 

je  u  nas,/  z  lewej  strony,/  blisko  serca”  (Pustynia  każdego  z 

nas). Bramy i okna są w tej części książki trudne do przejścia, 

są  progami‐falami  odmierzającymi  drogę.  Nawet  kiedy 

pisze  „mam  powód,  nie  mam  korzeni”  (Tylko  powietrze 

mam), głos poetycki odnalazł drogę.  

Psalmy  na  noc  i  na  dzień wydają  się  trzecim  stopniem 

(samo)poznania  na  drodze  między  sobą  a  światem.  Jeśli 

Śpiewanie  psalmów  mogłoby  nawiązywać  do  Cântăreţi  bolnavi 

(Chorzy pieśniarze) Blagi, to dlatego, że wiersz określił  już swój 

cel estetyczny („jesteśmy chorymi żebrakami,/ którzy wpadli w 

nałóg  późnej  pieśni  i  białego  głodu  [...],  chorymi  na  pieśń  i 

jeszcze  nienarodzonych  bogów”).  Powrót  do  wewnętrznych 

kręgów  dociera  aż  do  mitu  twórcy  (Rublow),  a  tutaj 

Page 20: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

20

świadomość  poetycka  myśli  ikonograficznie,  kuszona  jest 

myślą o przedstawieniu własnego wizerunku, tzn. myśleniem 

obrazami  pokrewnymi  świętości  –  świętości  człowieka  i 

świętości miejsca (Ikona o kojącym obliczu): zdolność rozumienia 

boskiego  konkretu,  nie  abstraktu,  pokrywa  się  ze  zdolnością 

ikony do odzwierciedlania, co zresztą stanowi częsty motyw na 

kartach  książki. Wszystkie  utwory  z  tego  cyklu  wydaje  się 

łączyć liryzm dreszczu religijnego przeżycia, poszukiwania tej 

części nas, która prowadzi bezpośredni dialog z boskością, w 

każdej  jej  formie. Nawet  sam  akt  komunikacji,  nawet  słowa 

stają  się  ikonami,  kiedy  stoczy  się  walkę  o  ich 

zmartwychwstanie  (Słowa  na  krzyżu).  Teksty  szepczą,  pośród 

figur świętych, świec i ikon, litanię człowieka, który – świadom 

teraz  różnicy – chce  stać się modlitwą, „ale nie próżną,  tylko 

przynoszącą owoce” (Psalm na noc i na dzień). 

Siedem  wierszy  z  sekwencji  Ludzie‐świece  ustanawia 

tyleż  samo hipostaz  sztuki. Od  tej pory dzieło  sztuki wzywa 

swe odbicie, oczekuje powrotu  tchnienia, które zderzyło się z 

twórczością  innych  artystów  i  wraca  odmienione.  Od 

człowieka,  który  gra,  człowieka,  który  nadaje  nową  formę 

materii poprzez dotyk, człowieka, który pisze, czy człowieka, 

który unosi  się w przestworzach, pochodzi  to  samo głębokie 

przekonanie:  „Wystarczy  nam  książka,  na  niej  skłonimy 

głowę,/  kiedy  na  końcu  będziemy  musieli  zdać  sprawę/  z 

naszego  przejścia  przez  ten  świat”.  Echa  pieśni Orfeusza  od 

dawna pobrzmiewają w wierszach Emilii Ivancu: usłyszawszy 

ją,  świat wprawia  się w  ruch,  „święty wśród  skał”,  „którego 

można spotkać tylko raz” pozwala się zobaczyć, można napisać 

„opowieść/  o  pierwszym  orle,  który  stał  się  człowiekiem”,  a 

„Człowiek z oczami bez okien wrócił do domu/, z  świetlikami 

zamiast oczu i gałęziami zamiast rąk”. Jednak nie brakuje też tu 

Page 21: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

21

przeżyć o  charakterze dionizyjskim  (Noc  świętojańska, Człowiek‐

flet, Godzina Ziemi, Pola rzepaku). 

Zstąpienie  w  cień  rzucany  przez  światło  świecy  i 

wstąpienie  z  powrotem  pomiędzy  „ludzi‐świece”  daje  teraz 

podmiotowości  lirycznej możliwość  poznania  nowego  świata 

odmalowanego w ostatnim cyklu poetyckim, W mieście, w którym 

drzewa mają numery:  świata, w którym meduzy mają  specjalne 

miejsce, w które udają się, aby umrzeć w promieniach słońca, w 

którym  niebo  ma  swój  smak,  w  którym  skała  może  płakać 

zamiast  człowieka,  a  cuda  „milczą  i  zamieniają  się w  nieme 

drżenie”.  W  takim  nowym  świecie,  z  nowym  imieniem, 

możliwy  jest  teraz  nowy  typ  stworzenia,  takiego,  które  ma 

korzenie (Nigdy grób).  

Zamieszczone  w  niniejszym  zbiorze  wiersze  mają  w 

dużej mierze wymiar chtoniczny, wiążąc w niewidzialny sposób 

poszczególne  żywioły.  Jeśli niebo  i ziemia  łączą się ze sobą,  to 

czynią to poprzez swoje wtórne wyobrażenia (lot, skrzydło, ptak 

/  skała,  czereśnia,  dzika  jabłoń),  jeśli woda  i  ogień występują 

razem,  to  również  z  tego  samego  powodu  (morze, meduza, 

źródło, łza / świeca, świetliki, żar, słońce, zwierciadło).  

W książce można odtworzyć drogę od pokusy igrania ze 

słowami  i obrazami do  konieczności  ostrożnego posługiwania 

się nimi, ponieważ mogą one uderzyć  i pieścić  tą samą dłonią; 

od istoty, która poruszała się spokojnie pomiędzy rzeczami, do 

istoty, która wywraca  swoje wnętrze, aby odsłonić  swą drugą 

stronę  – może w  ten  sposób  rzeczy,  ludzie,  świat  połączą  się 

inaczej. Nic gwałtownego,  jedynie naturalność przemiany:  ton 

ostatnich wersów  nie  jest  taki  sam  jak  ton pierwszych  zabaw 

słowami. 

Ratunek przez wiersz,  który  „nigdy  cię nie  zdradzi”, 

wydaje się ostateczną stawką tej książki (Uratowany jednej nocy 

Page 22: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

22

przez  poetę, Most),  kosturem,  którym  podpiera  się  pielgrzym 

podczas swej wędrówki.   

*** 

Tłumacz wierszy, Tomasz Klimkowski, ma  już bogate 

doświadczenie  w  przekładaniu  na  język  polski  literatury 

rumuńskiej  (przetłumaczył  do  tej  pory  książkę  O  aniołach 

Andreia  Pleşu  i  powieść  Stracony  poranek  Gabrieli 

Adameşteanu,  fragmenty  prozy  Floriny  Ilis,  Ruxandry 

Cesereanu,  Ioany Bradei,  Iona Manolescu, T.O. Bobe,  Ştefanii 

Mihalache,  Ioana  T.  Morara,  Horii  Ursu,  wiersze  Emila 

Brumaru,  Ileany  Mălăncioiu,  Ioana  Es.  Popa,  Octaviana 

Soviany’ego, Ovidiu Nimigeana, Florina  Iaru, Răzvana  Ţupy, 

jak  również  filmy  z  różnych  okresów  kinematografii 

rumuńskiej). Zainteresowanie wierszami Emilii Ivancu musiało 

zrodzić  się wtedy, gdy –  tak  jak zapewniał mnie  inny poeta, 

sam również tłumacz – „poczuł to samo co autor, tylko trochę 

inaczej...”.  

Tej  wspólnej  drogi  przez  książkę,  tak  aby  mógł 

otworzyć  ją zarówno czytelnik polski,  jak  i  rumuński, można 

im jedynie pozazdrościć.   

Georgeta Orian 

Page 23: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Intertextuale poloneze Intertekstualia polskie

Page 24: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

24

Ştiţi… cred că m‐am pierdut…  

Ştiţi… cred că m‐am pierdut… Da, nu râdeţi, m‐am pierdut 

între file de mândrie şi prejudecată  şi exerciţii de limba română: 

Am văzut un munte, muntele erau frumoase.  

Ştiu, vă vine să zâmbiţi, dar nu e nimic de râs în asta. Cred că problema mea este faptul că nimeni nu mă crede… 

Ştiţi şi cântecul acela: Şi nimeni nu mă vrea… Da, nimeni nu ne vrea atunci când noi ne vrem,  

şi invers… Dar tot nu am terminat povestea. De fapt, nici nu am început‐o,  

nici nu mai ştiu care e povestea... Mă simt ca Harun în marea de poveşti, 

plutind pe o pasăre imaginară, într‐o lume inter‐textuală şi inter‐imaginară… 

M‐am pierdut precum se pierd ceasurile, inelele, umbrelele sau ochelarii de soare, 

fără speranţa de a mă regăsi, şi, totuşi, simţind nostalgia obiectului pierdut. 

Da, ştiu, soluţia să nu mă mai doară această pierdere este una simplă şi radicală, 

asemănătoare soluţiei aplicate în cazul pierderii ceasului, inelului, umbrelei sau ochelarilor de soare: 

să mă conving singură  că pot fi oricând înlocuită (precum un ceas, un inel,  

o umbrelă sau nişte ochelari de soare) cu un exemplar mult mai frumos, şi, de altfel, mai ieftin. 

Page 25: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

25

Wiecie co… chyba się zgubiłam…  

Wiecie co… chyba się zgubiłam… Tak, nie śmiejcie się, zgubiłam się między kartkami dumy i uprzedzenia  

a ćwiczeniami z rumuńskiego: Am văzut un munte, muntele erau frumoase1. 

 Wiem, uśmiechacie się, ale nie ma w tym nic do śmiechu. Mój problem polega chyba na tym, że nikt mi nie wierzy… Znacie tę piosenkę: Nikt mnie nie kocha, nikt mnie nie lubi... Tak, nikt nie chce nas wtedy, kiedy my chcemy siebie,  

i odwrotnie… Ale ciągle nie skończyłam opowiadać. 

Właściwie nawet nie zaczęłam,  nawet nie wiem, co to za opowieść… 

Czuję się jak Harun w morzu opowieści, szybując na imaginacyjnym ptaku 

w inter‐tekstualnym i inter‐imaginacyjnym świecie… Zgubiłam się, tak jak gubi się zegarki, pierścionki, 

parasole czy okulary przeciwsłoneczne, bez nadziei na to, że się odnajdę, a jednak odczuwając tęsknotę za zgubioną rzeczą. 

Tak, wiem, istnieje sposób na to, aby pogodzić się z tą stratą, prosty i radykalny, 

taki sam jak ten, który stosuje się w przypadku utraty zegarka, pierścionka, parasola czy okularów przeciwsłonecznych: 

przekonać samą siebie,  że w każdej chwili można mnie zastąpić 

(jak zegarek, pierścionek, parasol  czy okulary przeciwsłoneczne)  

ładniejszym i jednocześnie tańszym modelem. 

1 (rum.) Widziałam górę, góra były ładne. 

Page 26: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

26

 

e greu să învăţăm să iubim (în) limba română 

 

e greu să învăţăm să iubim 

e şi mai greu să spunem când iubim. 

oricum, cine a spus vreodată 

că lucrurile frumoase sunt uşoare? 

şi e şi mai greu să învăţăm să iubim  

(în) limba română. 

 

întâi învăţăm să dormim: 

a dormi, eu dorm 

aşa e şi cu a iubi 

a iubi, eu iub, 

însă 

cu timpul, învăţăm  

că iubirea se conjugă după alte reguli 

decât somnul –  

este nevoie de mai multe litere, 

de mai multe componente;  

se ia câte ceva – 

a iubi – iub, 

dar se şi dă câte ceva –  

de cele mai multe ori, mai mult 

pentru a putea spune plin 

 

(eu) iub+esc 

 

 

 

 

Page 27: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

27

 

trudno nauczyć się kochać (w) język(u) rumuński(m) 

 

trudno nauczyć się kochać 

jeszcze trudniej powiedzieć, że kochamy 

zresztą kto powiedział,  

że to, co piękne, jest łatwe? 

a jeszcze trudniej nauczyć się kochać 

(w) język(u) rumuński(m) 

 

najpierw uczymy się spać 

 a dormi, eu dorm 

tak samo musi być z kochaniem 

a iubi, eu iub 

jednak 

później dowiadujemy się, 

że miłość odmienia się według innych zasad 

niż sen – 

potrzeba więcej liter, 

więcej składników 

bierze się coś – 

a iubi – iub, 

ale trzeba też dać coś od siebie – 

na ogół więcej, 

aby móc powiedzieć w pełni 

 

(eu) iub+esc 

 

 

 

 

Page 28: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

28

 

 

 

 

Exerciţii la coadă 

 

Atunci când înveţi o limbă străină 

şi mergi la cumpărături 

şi vrei să spui ceva  

în limba asta nouă, neexersată 

şi‐ţi uiţi cuvintele tocmai când ajungi la casă, 

ce poţi face? 

Te poţi așeza din nou la coadă, 

aşteptând să‐ţi vină din nou rândul 

și, repetând la nesfârşit propoziţia salvatoare, 

te rogi,  

printre Dumnezei şi pâini graham şi cu seminţe, 

ca, în momentul în care vei deschide gura, 

să‐i ceri vânzătoarei blestematul şampon, 

să nu cumva să confunzi cuvintele 

şi să‐i ceri lui Dumnezeu vânzătoarea. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 29: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

29

 

 

 

 

Ćwiczenia w kolejce 

 

Kiedy uczysz się jakiegoś języka 

i idziesz na zakupy 

i chcesz powiedzieć coś  

w tym nowym, nieznanym dobrze języku 

i zapominasz słów akurat wtedy, gdy podchodzisz do kasy, 

co robisz? 

Stajesz znów w kolejce, 

czekając, aż znów przyjdzie twoja kolej, 

i powtarzając w nieskończoność zbawienne zdanie,  

modlisz się,  

między Bogami, chlebami razowymi i słonecznikowymi, 

by w chwili, kiedy otworzysz usta,  

żeby poprosić sprzedawczynię o ten cholerny szampon, 

nie pomylić czasem słów 

i nie poprosić Boga o sprzedawczynię. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 30: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

30

 

 

 

Mereu există pericolul 

 

Mereu există pericolul de a veni cineva din spate 

ca să ne‐o ridice... 

o statuie, mâna sau, pur si simplu, floarea... 

Şi noi, ce să facem atunci? 

Să fim fericiţi că floarea va fi udată în continuare 

sau să ne gândim că nu suntem  

nici primii, nici ultimii pe acest pământ, 

care am săpat o grădină şi am plantat o floare? 

Mereu dilema de a face sau nu ceva, 

de a gândi sau nu ceva… 

Dar, cum se spune, 

e mai deştept prostul decât înţeleptul, 

că înţeleptul pune totul la îndoială... 

Și totuşi, tentaţia e mereu mult prea mare… 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 31: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

31

 

 

 

Zawsze istnieje ryzyko 

 

Zawsze istnieje ryzyko, że ktoś nadejdzie z tyłu, 

aby zabrać nam... 

czas, dobytek albo po prostu kwiat... 

I co wtedy zrobić? 

Cieszyć się, że kwiat nadal będzie podlewany 

czy myśleć, że nie jesteśmy  

ani pierwsi, ani ostatni na tej ziemi, 

którzy skopali ogród i zasadzili kwiat? 

Ciągle dylemat: czy zrobić coś czy nie, 

pomyśleć coś czy nie… 

Ale, jak mówią, 

głupiec mądrzejszy jest od mędrca, 

bo mędrzec poddaje wszystko w wątpliwość... 

A jednak pokusa ciągle jest zbyt wielka... 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 32: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

32

 

 

Teoria ordinii în haos 

 

Încerc să dezvolt o teorie a ordinii în haos. 

Încerc să înţeleg curbura din sticla spartă 

şi larma ce‐mi acoperă urechile 

când vreau să aud sunetul. 

Ordinea lucrurilor, 

predefinită ca sistem de fiinţare 

nu este, în aparenţă, decât un haos existenţial, 

în care fiecare încercare de ducere a mâinii la tâmplă 

pune în mişcare o întreagă lume 

şi o masă de sensuri. 

Încerc să înţeleg dedesubtul sinelui 

şi de unde vine dorinţa de a duce mâna la tâmplă, 

când o putem duce şi pe șold. 

Ceea ce îmi pune praguri 

mă omoară sau mă ridică o treaptă mai sus. 

Îmi doresc şi valuri, 

nu numai praguri, 

altfel, într‐o zi, voi renunţa să dau un sens benefic 

fiecărei lovituri pe care o primesc 

în partea dorsală a fiinţei. 

Până atunci citesc şi caut 

şi încerc să înţeleg ordinea lucrurilor. 

 

 

 

 

 

Page 33: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

33

 

 

Teoria porządku w chaosie 

 

Próbuję rozwinąć teorię porządku w chaosie. 

Próbuję zrozumieć krzywiznę zbitej butelki 

i wrzawę, która zakrywa mi uszy, 

kiedy chcę usłyszeć dźwięk. 

Porządek rzeczy, 

ustalony odgórnie jako system istnienia, 

tylko pozornie jest egzystencjalnym chaosem, 

w którym każda próba sięgnięcia ręką do skroni 

wprawia w ruch cały świat 

i całą masę znaczeń. 

Próbuję zrozumieć to, co jest w głębi duszy 

i to, skąd bierze się chęć sięgnięcia ręką do skroni, 

kiedy możemy równie dobrze położyć ją na biodrze. 

To, co stawia przede mną progi, 

zabija mnie lub wznosi o stopień wyżej. 

Pragnę też fal, 

nie tylko progów, 

inaczej przestanę któregoś dnia nadawać pozytywny sens 

każdemu ciosowi, który otrzymuję 

w tylną część mego jestestwa. 

Zanim to nastąpi, czytam i szukam 

i próbuję zrozumieć porządek rzeczy. 

 

 

 

 

Page 34: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

34

 

Cea mai bună dintre toate lumile posibile 

 

aş fi putut să fiu acum în alt loc, 

aş fi putut să culeg muguri de brad, 

aş fi putut cânta la pian, 

aş fi putut să‐mi privesc umbra, 

aş fi putut să închid în voi toţi multe cărţi, 

lumea ar fi putut fi roz, 

noi am fi putut fi alţii, 

tu ai fi putut să îmi cânţi la ureche gânduri din foi de fag, 

ei ar fi putut să nu ne fie străini, 

soarele ar fi putut să se învârtă în jurul pământului, 

eu aş fi putut să mă trezesc mereu la încrucişarea lumilor, 

regina nopţii cea mov 

ar fi putut să se deschidă şi în miezul zilei, 

pietrele din spate ne‐ar fi putut fi aripi, 

ochii ar fi putut fi adâncuri şi mai triste, 

noi am fi putut merge la cules de frăguţe 

şi ţi‐aş fi arătat locurile cele mai bune, 

acolo unde cresc fragi mari şi parfumaţi, 

tu mi‐ai fi putut arăta şi alte biserici de lemn 

în care să ne ascundem bocceluţele de elfi, 

ar fi putut fi totul precum 

în cea mai bună 

dintre toate lumile posibile, 

dar toate sunt numai 

păduri ce‐ar fi putut să fie şi niciodată nu vor fi. 

 

 

Page 35: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

35

 

Najlepszy z możliwych światów 

 

mogłabym być teraz w innym miejscu, 

mogłabym zrywać pączki jodły, 

mogłabym grać na fortepianie, 

mogłabym oglądać swój cień, 

mogłabym zawrzeć w was wszystkich wiele książek, 

świat mógłby być różowy, 

my moglibyśmy być inni, 

ty mógłbyś grać mi do ucha na liściach buku, 

oni mogliby nie być obcy, 

słońce mogłoby się obracać wokół ziemi, 

ja mogłabym budzić się ciągle na skrzyżowaniu światów, 

jasnofioletowa królowa nocy 

mogłaby otworzyć się również w środku dnia, 

kamienie na naszych plecach mogłyby być skrzydłami, 

oczy mogłyby być jeszcze smutniejszymi głębiami, 

my moglibyśmy iść zrywać poziomki, 

a ja pokazałabym ci najlepsze miejsca, 

tam gdzie rosną największe i najbardziej pachnące, 

ty mógłbyś mi pokazać jeszcze inne drewniane kościoły, 

w których schowalibyśmy nasze elfie tobołki, 

wszystko mogłoby być jak 

w najlepszym 

ze wszystkich możliwych światów, 

ale wszystkie są tylko 

lasami, które mogłyby być, a nigdy nie będą. 

 

Page 36: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

36

Malentendu 

 

Mi‐a spus: Dezbracă‐te! şi eu i‐am dat o palmă… 

Nici eu nu ştiu de ce...  

era doar o verificare a mesajului… 

Ştiţi – emiţător, canal, receptor, mesaj… 

Bakhtin, cu toată teoria lui despre pericolul neînţelegerii... 

Şi, după palmă, mi‐a spus: 

Quod erat demonstrandum! 

 

Cu alte cuvinte, 

Unu cu unu nu fac niciodată doi, 

(dar nici cum a tradus cineva  

formula matematică din franceză: 

1+1=1 

în limba polonă 

1+1=69) 

sau, cum spunea Maria Tănase, 

Astă iarnă era iarnă… 

 

Nimic nu e alb şi/sau negru, 

nici măcar gri, care este, totuşi, să recunoaştem, 

o culoare decentă şi elegantă, 

purtată de toate femeile care (cred că) se respectă. 

 

Iar eu, ce să mai zic? 

 

Îmi storceam mintea să găsesc o replică intertextuală, 

care să nu fie nici stimabilă, dar nici, pardon, fără perdea, 

ci doar asemenea săruturilor din filmele gen Casablanca… 

Page 37: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

37

Malentendu 

 

Rozbierz się! – powiedział, a ja dałam mu w twarz... 

Nawet nie wiem dlaczego...  

to było tylko sprawdzenie komunikatu... 

Wiecie – nadawca, kanał, odbiorca, komunikat... 

Bachtin ze swą teorią o niebezpieczeństwie nieporozumienia... 

A on otrząsnął się i powiedział: 

Quod erat demonstrandum! 

 

Innymi słowy: 

jeden plus jeden nie równa się nigdy dwa 

(ale też nie jest tak, jak ktoś przetłumaczył  

równanie matematyczne z francuskiego 

1+1=1 

na polski 

1+1=69) 

albo jak śpiewała Maria Tănase –  

Tej zimy była zima... 

 

Nic nie jest białe i/lub czarne 

ani nawet szare, który to kolor jest, trzeba przyznać, 

bardzo przyzwoity i elegancki – wszak noszą go 

wszystkie szanujące się (w swoim przekonaniu) kobiety. 

 

A ja co mam powiedzieć? 

 

Wytężałam umysł, aby znaleźć intertekstualną odpowiedź, 

ani zbyt nobliwą, ani, pardon, zbyt sprośną, 

tylko taką na kształt pocałunków z filmu Casablanca... 

Page 38: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

38

Czarno‐białe 

 

O lume în alb‐negru… 

de ce pornim noi atât de optimist 

în această construcţie, 

când alţii spun, de exemplu, 

czarno‐białe, adică negru‐alb? 

Spunem o lume în alb‐negru 

pentru că vrem ca lumea să lucească în soare, 

iar negrul doar vine şi ne acoperă gândul precum un zăbranic? 

Aş prefera să spunem o lume în negru‐alb, 

ar fi mai dulce hăul întunecat al necunoscutului 

în care se vede timid un alb bolnav. 

Noi pornim 

cu naivitate în lumină, ne avântăm în ea 

şi apoi sfârşim prin a vedea un negru zbuciumat. 

Cuvinte despre lumi 

şi lumi fără culori, 

au murit culorile 

sau poate nu au existat vreodată, 

s‐au aruncat la gunoi 

ca pe un măr stricat, 

uitat pe etajera din bucătărie. 

Dar ce ne trebuie nouă culori? 

Ne trebuie numai două, 

care nici măcar nu sunt culori – 

sunt esenţe, 

care întunecă şi luminează pe rând. 

Vrem să ne jucăm cu ele 

în construcţii naive, 

uitând că filosofia este mereu cea a frustrărilor. 

Page 39: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

39

Czarno‐białe1  

Świat w kolorze alb‐negru, czyli biało‐czarnym... 

dlaczego my używamy tak optymistycznie 

tej konstrukcji, 

kiedy inni mówią na przykład 

czarno‐białe? 

Mówimy: świat w kolorze biało‐czarnym, 

ponieważ chcemy, aby świat błyszczał w słońcu, 

podczas gdy czerń jedynie zasnuwa nam myśli niczym kirem? 

Wolałabym, abyśmy mówili: świat w kolorze czarno‐białym, 

słodsza byłaby wtedy mroczna otchłań nieznanego, 

w której widać nieśmiało chorą biel. 

My lgniemy 

naiwnie do światła, wznosimy się ku niemu, 

aby później ujrzeć za nim wzburzoną czerń. 

Słowa o świecie 

i światy bez kolorów – 

umarły kolory 

lub może nigdy nie istniały, 

wyrzucono je na śmietnik 

jak zgniłe jabłko 

zapomniane na szafce w kuchni. 

Ale na co nam kolory? 

Potrzebujemy tylko dwóch, 

które nawet nie są kolorami – 

są esencjami, 

które kolejno zaciemniają i rozświetlają. 

Chcemy się nimi bawić 

w naiwne konstrukcje, 

zapominając, że filozofia jest ciągle filozofią frustracji. 

1 W oryginale tytuł po polsku. 

Page 40: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

40

 

 

 

 

 

 

 

Cuţitul a mai înfipt o dată, 

albul şi‐a mai pierdut din strălucire, 

vreau să văd roşu, 

dar, dacă aş tăia acum, 

nu ar curge nimic – 

e prea amorţită lumea 

pentru că i s‐au aruncat culorile spectrale la gunoi… 

Iar eu? Mai învăţ şi alte limbi străine 

să văd, poate voi da de o construcţie 

în care albul şi negrul 

vor fiinţa în acelaşi cuvânt 

precum în urechea mea internă. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 41: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

41

 

 

 

 

 

 

 

Nóż wbił się raz jeszcze, 

biel straciła jeszcze bardziej na blasku, 

chcę zobaczyć czerwień, 

ale gdybym teraz przecięła, 

nic by nie popłynęło – 

zbyt odrętwiały jest świat, 

ponieważ wyrzucono na śmietnik jego spektralne barwy… 

A ja? Uczę się ciągle nowych języków, 

bo może natrafię w końcu na konstrukcję, 

w której białe i czarne 

zaistnieją w tym samym słowie 

jak w moim uchu wewnętrznym. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 42: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

42

 

 

 

Linii galbene ca ligheanul meu…  

 

Linii galbene ca ligheanul meu… 

Aşa îi spuneam mamei mereu 

când eram copil şi zăream pe mijlocul şoselelor 

liniile galbene care marcau direcţia, 

ideea de a merge înainte... 

Apoi, timp de vreo 23 de ani, aceste linii au dispărut. 

Acum au reapărut, şi mai galbene, 

şi mi‐au luat senzaţiile prin surprindere. 

Nu mă gândeam că o să resimt aceeaşi singurătate ca în trecut,  

când îi şopteam mamei cu înfrigurare 

culoarea galbenă a ligheanului meu de copil, 

în care se îmbăia o întreagă lume de păpuşi şi simboluri 

la fel de galbene şi strălucitoare… 

Da, senzaţia acelor linii galbene ca ligheanul meu 

este o senzaţie singulară, 

împrospătată de ideea cursului nesfârşit al şoselei, 

dar contenit, de altfel, de culoarea 

care poate dispărea dintr‐o dată, 

precum eurile noastre fragmentare, pentru alţi 23 de ani… 

 

 

 

 

 

 

 

Page 43: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

43

 

 

 

Linie żółte jak moja miska… 

 

Linie żółte jak moja miska… 

Tak mówiłam zawsze mamie,  

kiedy byłam dzieckiem i widziałam na środku drogi  

żółte linie pokazujące kierunek, 

ideę posuwania się naprzód... 

Później, na jakieś 23 lata, te linie zniknęły. 

Teraz znów się pojawiły, jeszcze bardziej żółte, 

i wzruszyły mnie nieoczekiwanie. 

Nie myślałam, że odczuję taką samą samotność jak wtedy,  

kiedy szeptałam mamie gorączkowo 

o żółtym kolorze mojej dziecięcej miski, 

w którym pływał cały świat lalek i symboli, 

tak samo żółtych i błyszczących… 

Tak, wrażenie tych linii żółtych jak moja miska  

to szczególne wrażenie, 

odświeżone ideą nieskończonego biegu drogi, 

ograniczonego zresztą kolorem, 

który może nagle zniknąć, 

niczym nasze rozdrobnione jaźnie, na kolejne 23 lata… 

 

 

 

 

 

 

 

Page 44: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

44

 

 

 

Întâi am scos un picior pe geam 

 

Întâi am scos un picior pe geam, apoi altul. 

Apoi am început să dau din degetele pictate  

cu ojă sângerie… 

Asta e culoarea la modă în ţara din care vin eu. 

Dar era destul de frig, aşa că mi‐am pus  

şi o pereche de ciorapi de lână 

şi stăteam aşa, cu picioarele pe geam, 

încercând să văd reacţiile oamenilor când treceau pe stradă. 

Toţi îşi făceau semnul crucii, 

când catolic, când ortodox… 

Eu dădeam din cele două picioare îmbrăcate în lână, 

când am observat că am început să am mâncărimi la picioare. 

Cred că privirile oamenilor erau prea tăioase,  

prea scrutătoare şi mă judecau după forma picioarelor  

şi calitatea mohairului… 

În semn de protest, am început să cânt: 

 

Mi‐o zâs mama că mi‐o da, că mi‐o da… 

 

Page 45: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

45

 

 

 

Najpierw wystawiłam przez okno jedną nogę 

 

Najpierw wystawiłam przez okno jedną nogę, potem drugą.  

Potem zaczęłam potrząsać palcami  

z paznokciami pomalowanymi na krwawo… 

To najmodniejszy kolor w kraju, z którego pochodzę… 

Było trochę zimno, więc założyłam jeszcze  

wełniane skarpety  

i siedziałam tak z nogami wystawionymi przez okno, 

obserwując reakcje przechodzących ulicą ludzi.. 

Wszyscy robili znak krzyża,  

to katolicki, to prawosławny… 

Ja machałam nogami w wełnianych skarpetach,  

kiedy zauważyłam, że dostałam na nogach wysypki. 

Chyba spojrzenia ludzi były zbyt przenikliwe,  

zbyt badawcze, osądzali mnie po kształcie stóp  

i jakości moheru...  

Na znak protestu zaczęłam śpiewać: 

 

Mówiła mama, że mi da...2 

 

 

 

 

 

 

2 Rumuńska piosenka dziecięca. 

Page 46: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

46

 

 

 

 

 

 

 

Corbul este o pasăre duală 

 

Corbul este o pasăre duală, 

deşi se spune că aduce moartea 

sau cel puţin se învârte în jurul ei... 

Asta pentru că în Scripturi nu se spune 

dacă trădarea corbului a fost totală. 

Ambiguitatea ne învăluie, 

nelăsându‐ne să decidem destinul corbului. 

Un nu în plus sau în minus, 

o virgulă în plus sau în minus: 

Nu se poate (,) să i se taie capul! 

În mod similar, azi a fi corb nu se ştie  

dacă e de bine sau de rău.. 

Nimic nu se ştie. 

Nici măcar unde se pun semnele de interpuncţie, 

darămite pe care pasăre să pariem... 

 

 

 

 

 

 

 

Page 47: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

47

 

 

 

 

 

 

 

Kruk jest dwoistym ptakiem 

 

Kruk jest dwoistym ptakiem, 

choć mówi się, że przynosi śmierć  

lub przynajmniej kręci się wokół niej... 

A to dlatego, że Pismo nie mówi nam, 

czy zdrada kruka była całkowita. 

Spowija nas dwuznaczność, 

nie pozwalając nam zadecydować o losie kruka... 

Jedno nie mniej lub więcej, 

jeden przecinek mniej lub więcej.. 

Nie można(,) ściąć go! 

Tak samo nie wiadomo dziś, czy być krukiem  

to dobrze czy źle.. 

Nic nie wiadomo... 

Nawet tego, gdzie postawić znaki punktuacyjne, 

a co dopiero na jakiego stawiać ptaka... 

 

 

 

 

 

 

 

Page 48: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

48

 

 

 

O poartă de trecere 

 

O poartă de trecere e fiecare pas pe care îl facem. 

Trecem peste noi în fiecare clipă, 

în nebunia de a ne regăsi 

şi fiecare poartă pe care o trecem,  

pe jos, cu bicicleta sau cu mintea, 

este o altă poartă închisă în urma noastră. 

Păstrăm în noi rămăşite ale celor întâlniţi, 

iubiţi sau urâţi, 

şi lăsăm câte o parte din noi în fiecare altul ... 

 

Ziua sau noaptea, 

Pe uscat sau pe apă, 

Ştiu, cu siguranţă, că voi muri. 

 

Venim goi şi plecăm la fel de goi, 

ducându‐ne porţile închise, pragurile trecute 

şi rămăşitele pe care ni le adunăm la plecare, 

şi le predăm la ultima poartă de trecere. 

 

Dincolo de ea, nu mai ştim nimic... 

 

Suflet candriu de papugiu ... 

 

 

 

 

Page 49: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

49

 

 

 

Brama przejścia 

 

Brama przejścia to każdy krok, który czynimy. 

Przechodzimy przez siebie w każdej chwili 

w szaleństwie odnajdywania się 

i każda brama, przez którą przechodzimy,  

pieszo, rowerem lub umysłem, 

jest kolejną bramą zamykającą się za nami. 

Zachowujemy w sobie pozostałości napotkanych ludzi, 

kochanych lub nienawidzonych, 

i zostawiamy cząstkę siebie w każdym innym człowieku... 

 

Za dnia, w nocy, 

Na lądzie, w morzu, 

Wiem o tym, muszę umrzeć. 

 

Nadzy przychodzimy i tak samo nadzy odchodzimy, 

niosąc swoje zamknięte bramy, przekroczone progi 

i resztki, które zbieramy na odchodnym, 

i które oddajemy przy ostatniej bramie. 

 

Co jest za nią – nie wiemy... 

 

Zwariowana dusza łobuza...3 

 

 

3 Rumuńska piosenka estradowa.

Page 50: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

50

 

 

Întâlnire pe râul Congo  

  

Țările noastre sunt atât de departe 

şi noi ne cunoaştem atât de puţin... 

 

Sau altfel spus: 

 

Îţi trăieşti viaţa. Apare un străin. 

Devine o pacoste, nu ai nevoie de el. 

Dar pacostea poate deveni un obicei. 

 

Aşa ne‐am întâlnit pe râul Congo,  

care s‐a întâlnit cu râul din povestea poetului: 

râuri ce curg unele din altele, 

râuri a căror şoaptă 

n‐o înţelegem mereu,  

dar ştim că e sinceră, 

precum valea în care se adâncesc mereu şi mereu. 

Și atunci nici ţările,  

nici pacostea  

şi nici străinul 

nu mai contează. 

Contează numai susurul apei. 

 

 

 

 

 

 

Page 51: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

51

 

 

Spotkanie na rzece Kongo 

 

Nasze kraje leżą tak daleko od siebie, 

a my znamy się tak słabo... 

 

Innymi słowy: 

 

Żyjesz swoim życiem. Pojawia się ktoś obcy.  

Staje się dla ciebie przekleństwem, nie chcesz go znać. 

Ale z przekleństwem też można nauczyć się żyć. 

 

Tak spotkaliśmy się na rzece Kongo,  

która spotkała się z rzeką z opowieści poety: 

rzeki, które wypływają jedne z drugich, 

rzeki, których szept  

nie zawsze rozumiemy,  

ale wiemy, że jest szczery, 

jak dolina, w którą ciągle się zagłębiają. 

I wtedy ani kraje,  

ani przekleństwo,  

ani nawet obcy  

już się nie liczą. 

Liczy się jedynie szmer wody. 

 

Page 52: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT
Page 53: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt Gra w to, aby nie być

niczym więcej niż jestem

Page 54: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

54

 

 

 

jocul de a nu fi mai mult decât sunt 

 

cum pasărea zboară, 

cum tot ce visez noaptea se întrupează a doua zi 

cum tac mai mult şi mai mult 

pentru ca fiecare cuvânt spus apoi să rezidească lumea, 

cum atunci când lumea se cutremură 

eu mă cutremur cu ea 

din vinovăţia de a fi o clipă ferice  

când zidurile se dărâmă, 

cum aştept în fiecare an să văd ghiocei în zăpadă 

pentru a mă convinge pe mine însămi 

că numai omul este muritor 

şi, totuşi, 

cum nu pot pentru nicio clipă să‐mi închipui lumea fără mine, 

cum omului, păcătuind, i‐a fost dată moartea, 

dar i‐a fost lăsată, totuşi, cinstea de a stăpâni lumea, 

cum în fiecare zi văd oameni aduşi de spate,  

căşti mari în urechi, 

parcă s‐ar izola mai mult şi mai mult în iluzia unei linişti, 

cum mă joc, în fiecare zi din ce în ce mai serios, 

jocul de a nu fi mai mult decât sunt. 

 

 

 

 

 

 

Page 55: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

55

 

 

 

gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem 

 

tak jak ptak lata, 

tak jak wszystko, co śni mi się nocą, spełnia się na drugi dzień, 

tak jak milczę coraz więcej, 

aby każde wypowiedziane później słowo  

na nowo stworzyło świat, 

tak jak wtedy, kiedy świat drży w posadach, 

ja drżę wraz z nim 

w poczuciu winy, że jestem chwilą szczęścia,  

kiedy kruszą się mury, 

tak jak czekam co roku, aby ujrzeć przebiśniegi w śniegu, 

aby przekonać się, 

że tylko człowiek jest śmiertelny, 

a jednak 

nie mogę sobie wyobrazić choć przez chwilę świata beze mnie, 

tak jak człowiekowi, za to że zgrzeszył, dana jest śmierć, 

a jednak przypadł mu też zaszczyt panowania nad światem, 

tak jak widzę co dzień ludzi pochylonych do ziemi  

z wielkimi słuchawkami na uszach, 

jak gdyby izolowali się jeszcze bardziej w iluzji ciszy, 

tak jak gram co dzień coraz bardziej na poważnie  

w to, aby nie być niczym więcej niż jestem. 

Page 56: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

56

 Epifania chipului 

 dansează cu mine 

valsul nebun din pădurea de mesteceni, du‐mă departe 

acolo unde e numai verde şi galben şi‐albastru, ridică‐mă‐n braţe şi nu mă lăsa, 

chiar dacă atunci când te vei uita în jos inima ţi se va strânge de frică. dansează, dansează, dansează, 

nu‐mi da drumul la mână nici atunci când păsările ne vor smulge în zbor coroanele 

nici atunci când ei vor râde, neştiind că dansul e al nostru, 

ei vor dansa cu noi, neştiiind că sunt doar spectatori. 

dansează, dansează cu mine valsul nebun, 

să nu‐ţi fie frică nici când voi plânge, 

tu ştii că eu plâng din orice şi‐apoi te mint că nu mai plâng. dansează şi nu te uita în jos, prăpastia e prea adâncă. 

nici înapoi, drumul e prea lung, doar înainte să te uiţi, 

sau în sus, acolo unde dansează şi îngerii. 

dansează, dansează cu mine valsul nebun, 

ţine‐mă‐n braţe, ia‐mă de mână 

dansează, dansează, dansează. 

Page 57: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

57

 Epifania oblicza 

 tańcz ze mną 

szalonego walca z brzeziny, zaprowadź mnie daleko, 

tam, gdzie jest tylko zieleń i żółć i błękit, weź mnie w ramiona i nie zostawiaj mnie, 

nawet wtedy, gdy spojrzysz w dół i serce ściśnie ci się ze strachu, 

tańcz, tańcz, tańcz, nie wypuszczaj mojej ręki nawet wtedy, 

gdy ptaki zedrą nam w locie wieńce z głów nawet wtedy, gdy oni będą się śmiać, nie wiedząc, że to jest nasz taniec, oni będą tańczyć razem z nami, nie wiedząc, że są tylko widzami. 

tańcz, tańcz ze mną szalonego walca, 

nie bój się, nawet wtedy, gdy będę płakać, 

ty wiesz, że ja płaczę z byle powodu, a później okłamuję cię, że już nie płaczę. 

tańcz i nie patrz w dół, przepaść jest zbyt głęboka. 

ani za siebie, droga jest zbyt długa, patrz tylko przed siebie 

albo w górę, tam, gdzie tańczą też anioły. 

tańcz, tańcz ze mną szalonego walca, trzymaj mnie w ramionach, 

weź mnie za rękę, tańcz, tańcz, tańcz. 

Page 58: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

58

 

 

 

Mergând pe ape 

 

Atât de mult am vrut să merg pe ape. 

Mi‐am dorit să simt marea cum îmi lunecă printre degete, 

cum peştii vin şi‐noată către larg 

cu mine‐odată. 

Atât de mult am vrut să ating cerul cu tâmplele, 

de câte ori nu am visat cum soarele îmi topeşte fruntea 

şi gândul îmi devine coloană. 

Atât de mult am vrut să mă‐nfăşor 

în platoşe de gheaţă, 

să simt în mine 

frigul cum tremură 

şi mă zguduie 

de‐mi cade toată nefiinţa 

de pe umeri, coapse şi sâni. 

Atât de mult am vrut – 

şi‐acum tremur 

mai tare decât frigul, 

şi‐n loc de umeri, coapse şi sâni 

mi‐au crescut alge, verzi şi lungi, 

care îşi doresc atât de mult să meargă pe ape... 

 

 

 

 

 

 

Page 59: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

59

 

 

 

Chodząc po wodzie 

 

Tak bardzo chciałam chodzić po wodzie. 

Pragnęłam czuć, jak morze prześlizguje mi się przez palce, 

jak przypływają ryby i wypływają później na szeroką wodę 

razem ze mną. 

Tak bardzo chciałam dotknąć nieba skroniami, 

tyle razy śniło mi się, że słońce topi mi czoło, 

a moja myśl staje się kolumną. 

Tak bardzo chciałam owinąć się 

w lodowe pancerze, 

czuć w sobie, 

jak drży chłód 

i wstrząsa mną, 

że aż spada ze mnie cały niebyt 

z ramion, ud i piersi. 

Tak bardzo chciałam – 

a teraz drżę 

bardziej niż chłód, 

a zamiast ramion, ud i piersi 

wyrosły mi algi, zielone, długie, 

które tak bardzo pragną chodzić po wodzie... 

 

 

 

 

 

 

Page 60: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

60

 

 

 

De azi am renunţat la Electra 

 

De azi am renunţat la Electra, 

mi‐am tras jos de pe corp pielea ei roşie, 

plină de bube şi vânătăi. 

M‐am speriat şi am plâns 

când mi‐am văzut corpul nou, 

dureros de sensibil la orice adiere de vânt. 

Am aruncat pielea Electrei în foc 

şi am sărit apoi prin el 

ca un tigru proaspăt eliberat din cuşcă, 

dorind ca flăcările să‐mi călească porii cei noi 

şi să ardă orice durere veche. 

Cu dinţii încleştaţi în propria‐mi sudoare 

mi‐am spus: 

– Eşti vechi, eşti nou, dar nu eşti de‐mprumut. 

Mă‐nchin la stele şi la soare 

ca de azi corpul să nu‐mi mai fie duşman, temniţă sau zid, 

ci un zmeu colorat 

înălţat de un copil pe o plajă 

pe care aleargă doi cai negri în valuri. 

 

De azi am renunţat la Electra… 

 

 

 

 

 

Page 61: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

61

 

 

 

Dziś odrzuciłam Elektrę 

 

Dziś odrzuciłam Elektrę, 

zrzuciłam z ciała jej czerwoną skórę, 

owrzodzoną i posiniałą. 

Wystraszyłam się i zapłakałam, 

kiedy ujrzałam swoje nowe ciało, 

boleśnie wrażliwe na każdy podmuch wiatru. 

Cisnęłam skórę Elektry w ogień 

i przeskoczyłam przez niego, 

jak tygrys dopiero co wypuszczony z klatki, 

chcąc, aby płomienie zahartowały moje nowe pory 

i wypaliły każdy dawny ból. 

Przez zęby wbite w mój własny pot 

powiedziałam do siebie: 

– Jesteś stare, jesteś nowe, ale nie jesteś pożyczone. 

Modlę się do gwiazd i do słońca, aby od dzisiaj 

ciało nie było mi już wrogiem, więzieniem ani murem, 

tylko kolorowym latawcem 

puszczanym przez dziecko na plaży, 

po której cwałują w morskiej pianie dwa kare konie. 

 

Dziś odrzuciłam Elektrę… 

 

 

 

 

 

Page 62: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

62

 

 

Mâinile mele au rămas încremenite pe tastatură 

 

Mâinile mele au rămas încremenite pe tastatură. 

Vântul şi gheaţa mi‐au accentuat venele 

şi le‐au transformat în copaci adânciţi în pielea ceruită. 

 

Aş vrea să fac o mişcare bruscă să pot rupe ceara 

ce îmi paralizează mâinile, 

care ar mai vrea să scrie câteva rânduri. 

Neputinţa de a mai desena cuvinte 

prelungeşte copacii de pe mâini 

până la creier, unde imaginile ce ar fi putut deveni cuvinte 

devin, precum un avorton, 

doar potenţiale ce se vor topi 

în nefiinţa posibilităţii de a fi. 

 

Suntem cu toţii nişte avortoni aruncaţi la gunoiul 

din spatele minţii, 

sfârşim prin a fi umbra unei posibilităţi 

ne‐dorite ne‐împlinite ne‐fiinţate, 

vene tranformate în copaci, 

universuri învelite în ceară rece. 

 

 

 

 

 

 

 

Page 63: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

63

 

 

Ręce zamarły mi na klawiaturze 

 

Ręce zamarły mi na klawiaturze. 

Wiatr i lód uwypukliły mi żyły  

i przemieniły w drzewa wrośnięte w pokrytą woskiem skórę.  

 

Chciałabym wykonać gwałtowny ruch, aby zerwać wosk  

paraliżujący mi ręce, 

które chciałyby napisać jeszcze kilka linijek. 

Niemożność kreślenia słów 

wydłuża drzewa na rękach  

aż po mózg, w którym obrazy, mogące stać się słowami,  

stają się, niczym poroniony płód,  

jedynie potencjalne, aby rozpłynąć się  

w niebycie możności bycia.  

 

Jesteśmy wszyscy poronionymi płodami 

wyrzuconymi na śmietnik z tyłu umysłu, 

kończymy jako cienie możliwości  

nie‐chcianej nie‐spełnionej nie‐urzeczywistnionej, 

żyły przemienione w drzewa, 

światy pokryte zimnym woskiem. 

 

 

 

 

 

Page 64: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

64

Ghimpi  

Au crescut atâţia ghimpi în jurul meu peste noapte. Nu mă mai pot mişca, 

iar tu îmi spui că‐s trandafiri. Sunt zgâriată pe mâini şi pe obraji, iar tu îmi spui că acolo sunt petale. 

Părul mi s‐a prins ghemotoc între crengi şi gâtul mă ustură de atâta sare. Iar tu îmi spui că e doar vântul 

ce‐mi cântă la ureche. Îmi curg lacrimile 

pentru că mi‐a intrat un ghimpe‐n coapsă şi, cu fiecare mişcare, 

mă străpunge tot mai adânc. Tu îmi spui că e doar zăpadă rece. 

Mi‐au intrat spini în ochi, vederea mi s‐a înceţoşat. 

Tu‐mi spui că‐s doar razele de soare. Mi‐au străpuns sânii, 

iar tu îmi spui că sunt doar nişte mâini care mă dezmiardă. 

Au crescut în jurul meu spini, te strig şi tu‐mi spui 

că sunt braţe‐nlănţuite.  

Au crescut atâţia trandafiri în jurul meu peste noapte, port petale pe obraji, 

Vântul îmi cântă la ureche  şi păru‐mi zboară‐n soarele orbitor. 

Braţe mă leagănă pe mare şi eu te aud râzând. 

Câtă fericire! 

Page 65: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

65

Ciernie  

Tyle cierni wyrosło wokół mnie przez noc. Nie mogę się już ruszyć, a ty mi mówisz, że to róże. 

Mam podrapane ręce i policzki, a ty mi mówisz, że to płatki. 

Włosy zaplątały mi się w gałęzie i drapie mnie w gardle od takiej ilości soli. 

A ty mi mówisz, że to tylko wiatr, który śpiewa mi do ucha. 

Płyną mi łzy, bo kolec wbił mi się w udo 

i z każdym ruchem wbija się we mnie coraz głębiej. 

Ty mówisz mi, że to tylko zimny śnieg. Ciernie wbiły mi się w oczy, 

wzrok mi się zamglił. Ty mówisz mi, że to tylko promienie słoneczne. 

Przebiły mi piersi, a ty mi mówisz, że to tylko czyjeś ręce, 

które mnie pieszczą. Wyrosły wokół mnie ciernie, wołam cię, a ty mi mówisz, że to splecione ramiona. 

 Tyle róż wyrosło wokół mnie przez noc, 

noszę płatki na policzkach, wiatr śpiewa mi do ucha  

i włosy powiewają mi w oślepiającym słońcu. Ramiona kołyszą mnie na morzu, 

a ja słyszę, jak się śmiejesz. Co za szczęście! 

 

 

Page 66: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

66

 

 

 

 

 

 

 

Semn 

 

Am intrat, 

căutând masa unde se scriu versuri. 

Am privit în jur 

şi am văzut mâna, aceeaşi. 

Mângâia foaia de hârtie, 

din care se ridicau văluri de litere translucide. 

Aşa am recunoscut drumul. 

Mâna mi‐l arătase. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 67: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

67

 

 

 

 

 

 

 

Znak 

 

Weszłam, 

szukając stołu, przy którym pisze się wiersze. 

Rozejrzałam się wokół  

i ujrzałam rękę, tę samą.  

Gładziła kartkę papieru, 

z której wznosiły się zasłony półprzezroczystych liter. 

I tak rozpoznałam drogę. 

Ręka mi ją wskazała. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 68: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

68

 

 

 

Duc în mine o scoică 

 

Duc în mine o scoică, 

pereţi de sidef ascunşi în tăcere, 

doar marea îmi recunoaşte plânsul. 

Duc în scoică o perlă, 

lumină pictată în întuneric, 

picătură de viaţă cântătoare, 

doar pământul şi copacii îmi recunosc pasul. 

Duc în mine o mare în care plânge o scoică, 

în ea perla cântă din adâncuri  

spre fiecare apus şi răsărit de soare. 

Raze sporadice de lumină, 

foc ascuns în ape îngheţate, 

îmi duc taina în tăcere, 

zâmbesc către lună 

şi plâng către soare, 

binecuvântând suferinţa de a înţelege 

că lumina se naşte din cele mai întunecate zări. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 69: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

69

 

 

 

Noszę w sobie muszlę 

 

Noszę w sobie muszlę, 

ukryte w milczeniu ściany z masy perłowej, 

jedynie morze rozpoznaje mój płacz. 

Noszę w muszli perłę, 

światło wymalowane w ciemności, 

śpiewającą kroplę życia, 

jedynie ziemia i drzewa rozpoznają mój krok. 

Noszę w sobie morze, w którym płacze muszla, 

w niej perła śpiewa z głębin  

do każdego zachodu i wschodu słońca. 

Rzadkie promienie światła, 

ogień ukryty w lodowatych wodach, 

noszę swą tajemnicę w milczeniu, 

uśmiecham się do księżyca 

i śmieję do słońca, 

błogosławiąc ból rozumienia, 

że światło rodzi się z najciemniejszych oddali. 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 70: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

70

 

Somn 

 

Voi încerca să dorm, 

să închid ochii şi să trag obloanele. 

E aşa de bine‐n întuneric, 

nu se vede nimic, 

doar zgomotul căderii luciferice 

în vârtejul din mare. 

Şi e atât de atrăgătoare marea, 

precum malurile ei 

care nu se vor vedea niciodată, 

sunt prea departe. 

Vreau să dorm, 

să nu mai aud 

căderea. 

Mi‐e frică şi în somn 

când cad în hăuri nesfârşite 

şi mă doare inima. 

Şi acum mă doare inima, 

ca în somn şi în cădere, 

mi‐o iau în mână, 

dar nu se mai transformă‐n scoică. 

Vreau să dorm... 

să dorm... 

să dorm... 

şi malurile cântă dulce: 

abua, abua… 

 

 

 

Page 71: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

71

 

Sen 

 

Spróbuję zasnąć, 

zamknąć oczy i zatrzasnąć okiennice. 

W ciemności jest tak dobrze, 

nic nie widać, 

słychać tylko łoskot lucyferycznego upadku 

w morski wir. 

I tak bardzo pociągające jest morze, 

niczym jego brzegi, 

których nigdy nie będzie widać, 

są zbyt daleko. 

Chcę spać, 

żeby nie słyszeć już 

upadku. 

Boję się również we śnie, 

kiedy spadam w niekończące się otchłanie 

i boli mnie serce. 

Teraz też boli mnie serce, 

tak jak we śnie i podczas upadku, 

biorę je w rękę, 

ale już nie przemienia się w muszlę. 

Chcę spać… 

spać… 

spać… 

a brzegi śpiewają słodko: 

a‐a‐a, a‐a‐a… 

 

 

Page 72: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

72

Deşertul fiecăruia 

 

Deşertul fiecăruia 

se va regăsi 

atunci când 

picătura de apă 

va fi aruncată 

în mare 

pentru a nu se putea evapora. 

 

Deşertul meu 

l‐am regăsit 

în privirea aruncată 

peste umăr, 

în gestul de a‐mi revizita 

camerele cu uşi 

mereu 

închise. 

 

Deşertul meu 

este răscrucea de drumuri, 

nu Drumul Crucii. 

Însă pe drumul  

către deşertul din mine, 

am întâlnit cruci 

pe care mi le‐am atârnat la piept 

ca pe nişte mărţişoare, 

aşa cum se poartă la noi, 

în stânga sus,  

lângă inimă. 

Page 73: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

73

Pustynia każdego z nas 

 

Pustynia każdego z nas  

odnajdzie się 

wtedy gdy 

kropla wody  

zostanie wrzucona 

do morza, 

aby nie móc wyparować. 

 

Swoją pustynię  

odnalazłam  

w spojrzeniu rzuconym  

przez ramię, 

w geście powtórnego odwiedzenia 

moich pokoi  

z wiecznie zamkniętymi 

drzwiami. 

 

Moja pustynia 

to rozstaje dróg, 

nie Droga Krzyżowa. 

Jednak na drodze  

na moją wewnętrzną pustynię  

napotkałam krzyże, 

które przypięłam sobie do piersi  

jak marciszory, 

tak jak nosi się je u nas, 

z lewej strony, na górze,  

blisko serca. 

 

Page 74: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

74

 

 

 

 

 

 

 

 

A venit iarna siberiană 

 

A venit iarna siberiană 

şi mi‐au îngheţat cuvintele pe buze, 

ca nişte pietre mari, 

ca nişte colţi de stâncă. 

Sunt grele şi dor, 

îmi atârnă în gură 

şi‐n gând 

şi mă trag în jos, către pământ. 

 

Mi‐au îngheţat cuvintele pe buze, 

şi‐atunci singurul ţipăt devine tăcerea. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 75: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

75

 

 

 

 

 

 

 

 

Nastała syberyjska zima 

 

Nastała syberyjska zima  

i słowa zamarzły mi na wargach, 

niczym głazy,  

niczym turnie. 

Są ciężkie i bolą, 

ciążą mi w ustach 

i w myślach  

i ciągną mnie w dół, do ziemi. 

 

Słowa zamarzły mi na wargach,  

a wtedy jedynym krzykiem staje się milczenie. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 76: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

76

 

 

 

Doar aerul îl am 

 

Nu am nimic – 

un loc unde să pot plânge, 

un loc unde să pot muri, 

din când în când am câte un colț de lume unde pot să dorm, 

dar e luat cu împrumut. 

Pot să privesc în inima și în casele altora, 

dar mereu numai pe fereastră, 

toate ușile sunt numai pentru cei de‐ai casei. 

După o vreme, 

chiar și atunci când iau ceaiul cu prietenii, 

vine vremea când trebuie să plec – 

nici nu spun că aș vrea să rămân. 

Și privesc din nou pe fereastră, 

zâmbesc, deși nu amar – 

puteam și eu să primesc lume la ceai sau cafele. 

Nu am nimic – 

de aceea nu aș vrea să mă duc în pământ – 

am o scuză, nu am rădăcini – 

Aș vrea să mă risipiți în vânt, 

doar aerul îl am: 

îl simt, îl respir, dar niciodată nu îl pot atinge. 

 

 

 

 

 

Page 77: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

77

 

 

 

Tylko powietrze mam 

 

Nie mam nic – 

miejsca, w którym mogłabym płakać, 

miejsca, w którym mogłabym umrzeć, 

czasem mam jakiś kąt na świecie, w którym mogę spać, 

ale i tak zawsze tylko wynajęty. 

Mogę zaglądać do serc i domów innych ludzi, 

ale i tak zawsze tylko przez okno, 

wszystkie drzwi są tylko dla domowników. 

Po jakimś czasie 

nawet wtedy, kiedy piję z przyjaciółmi herbatę, 

nadchodzi moment, kiedy muszę wyjść – 

nawet nie mówię, że chciałabym zostać. 

I znów zaglądam przez okno, 

uśmiecham się, choć nie gorzko – 

ja też mogłabym zapraszać gości na kawę czy herbatę. 

Nie mam nic – 

dlatego do ziemi nie chcę iść – 

mam powód – nie mam korzeni – 

rozsypcie moje prochy na wietrze, 

tylko powietrze mam: 

czuję je, oddycham nim, ale nigdy nie mogę go dotknąć. 

 

Page 78: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

78

 

 

 

 

 

 

 

 

Şapte ani 

 

Şapte ani de acum încolo îmi voi începe 

şi‐mi voi încheia ziua cu ochii privind către muntele 

spre care dă fereastra mea, 

pentru a‐mi aminti mereu 

că omul nu există 

decât pentru ca muntele să urce spre cer în locul lui. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 79: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

79

 

 

 

 

 

 

 

 

Siedem lat 

 

Od tej chwili przez siedem lat będę zaczynać 

i kończyć dzień wpatrzona w górę, 

na którą wychodzi moje okno, 

aby zawsze pamiętać, 

że człowiek istnieje jedynie po to, 

aby góra mogła wspiąć się do nieba zamiast niego. 

 

 

 

Page 80: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT
Page 81: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Psalmi de noapte şi de zi Psalmy na noc i na dzień

Page 82: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

82

 

 

Într‐o zi mi s‐a furat Dumnezeul 

 

Într‐o zi mi s‐a furat Dumnezeul. 

M‐am trezit singur şi amărât 

în colţul din biserica goală, 

în care mai cânta trist 

o voce de ţârcovnic. 

L‐am căutat pe icoane – 

erau decupate precum o fotografie 

din care dispare chipul iubit, 

tăiat de foarfeci de răzbunare. 

L‐am căutat în altar, 

era pustiu ca‐n cimitir. 

Am alergat acasă 

să‐l caut în bucata de pâine pentru şoareci, 

uitată pe corlată – 

era plină de sfoiag, 

nici şoarecii nu o mâncaseră. 

L‐am căutat pe cruce, 

fugise şi de‐acolo. 

Atât de mult l‐am căutat 

şi n‐am ştiut că tu mi l‐ai furat. 

Dă‐mi‐l, Doamne, înapoi! am spus plângând... 

Şi atunci m‐a ascultat! 

 

 

 

 

 

Page 83: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

83

 

 

Pewnego dnia skradziono mi Boga 

 

Pewnego dnia skradziono mi Boga. 

Obudziłem się samotny i rozgoryczony 

w kącie pustej cerkwi, 

w którym śpiewał jeszcze smutno 

głos kantora. 

Szukałem go na ikonach – 

były powycinane jak zdjęcia, 

z których zniknęła ukochana twarz, 

wycięta z zemsty nożyczkami. 

Szukałem go na ołtarzu, 

było tam pusto jak na cmentarzu. 

Pobiegłem do domu 

szukać go w kawałku chleba dla myszy, 

zapomnianego na półce koło pieca – 

był cały spleśniały, 

nawet myszy nie chciały go zjeść. 

Szukałem go na krzyżu, 

stamtąd też uciekł. 

Tak długo go szukałem 

i nie wiedziałem, że to ty mi go ukradłeś. 

Oddaj mi go, Boże! powiedziałem płacząc... 

I wtedy mnie wysłuchał! 

 

 

 

Page 84: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

84

Psalmodiere 

 

În fiecare zi ne cuprindem pâinea cu dinţii, nu cu braţele 

şi smulgem cu tărie 

carnea albă, uneori mai neagră 

ce ne asigură supravieţuirea până a doua zi. 

În fiecare zi scormonim cu degetele în praful de pe gene, 

lăsăm să cadă picăturile de sânge în speranţa 

că, din combinaţia de sânge şi praf, se va naşte un chip. 

În fiecare zi te căutăm, cântăreţule orb, 

în frunzele deja prea devreme galben‐amărui, 

sperând că, din pala de vânt rece, se va ridica un chip. 

În fiecare seară ne adunăm cu toţii sub pagini de promoroacă 

şi aşteptăm înfriguraţi 

să vină moşul cu traista cu mere, 

să ne împartă 

gusturi şi suspine printre degetele cu unghii atât de lungi 

precum ghearele de vultur. 

În fiecare noapte adormim cântând în şoaptă cu păsările de pe casă, 

sperând că măcar una dintre ele se va îndura de cerşetorii bolnavi, 

căzuţi în patima cântecului târziu şi a foamei albe. 

 

În fiecare zi se scutură trandafiri şi salcâmi 

şi cade din cer cenuşă fierbinte, 

iar noi ne aprindem la fiecare atingere, 

căci suntem cu toţii cerşetori bolnavi, 

bolnavi de cântec şi de dumnezei încă nenăscuţi. 

Mari farsori – ne amăgim unul pe altul 

cum că mâine sigur va veni, 

dar şi copii naivi şi încrezuţi, 

minţindu‐ne singuri cum că 

poate chiar dintre noi se va naşte cântecul cel dintâi. 

Page 85: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

85

Śpiewanie psalmów  

Każdego dnia obejmujemy chleb zębami, nie ramionami, i wyrywamy mocno 

białe, a czasem czarne mięso, zapewniające nam przetrwanie aż do następnego dnia. Każdego dnia grzebiemy palcami w pyle na rzęsach, 

pozwalamy spaść kroplom krwi w nadziei, że z połączenia krwi i pyłu narodzi się nowe oblicze. Każdego dnia szukamy cię, niewidomy pieśniarzu, 

w przedwcześnie gorzkawo‐żółtych liściach, w nadziei, że z powiewu zimnego wiatru powstanie nowe oblicze. Każdego wieczoru zbieramy się wszyscy pod stronami szronu 

i czekamy zziębnięci na dziadka z torbą pełną jabłek, 

aby nam rozdał smaki i westchnienia  

palcami o paznokciach długich jak szpony orła. Zasypiamy co noc,  

śpiewając cicho wraz z ptakami na domu, w nadziei, że choć jeden z nich 

zlituje się nad chorymi żebrakami, którzy wpadli w nałóg późnej pieśni i białego głodu. 

 Każdego dnia opadają liście róż i akacji 

i pada z nieba gorący popiół, a my zapalamy się za każdym dotknięciem, bo wszyscy jesteśmy chorymi żebrakami, 

chorymi na pieśń i jeszcze nienarodzonych bogów Wielcy kawalarze – oszukujemy się, 

że jutro przyjdzie na pewno, ale też naiwne i zarozumiałe dzieci, 

okłamujące same siebie, że może właśnie pośród nas narodzi się pierwsza pieśń. 

Page 86: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

86

 Sfinţi şi lacrimi 

 Sfântul Augustin se întreba cum poţi să vrei să fii fericit dacă nu ai cunoscut fericirea. Cum poţi să vrei să iubeşti dacă nu ai cunoscut iubirea? 

Ce anume din noi ne mână în afara noastră în căutarea lui Dumnezeu? 

Ce anume din Dumnezeu ne trimite înapoi în noi 

să culegem lacrimile de argint cu care plâng îngerii 

atunci când plouă cu soare? Ce anume ne face să trăim atunci 

când plouă cu pietre peste acoperişul 

lumii şi când catapeteasma bisericii 

se crapă în două precum în ziua în care s‐a răstignit Isus? Ce anume lipeşte catapeteasma la loc 

şi opreşte metroul în Paris pentru a coborî la staţia potrivită? 

Metroul se va opri, dar apoi va merge mai departe. 

Parisul va fi mereu oraşul viselor de iubire, va ploua mereu, când cu lacrimi de îngeri, 

când cu bolovani și zilnic se vor crăpa, 

apoi se vor lipi la loc catapetesme din lacrimi şi bolovani unele peste altele. 

Iar răspunsul nu ni‐l va da nimeni. 

Page 87: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

87

 Łzy i święci 

 Święty Augustyn zastanawiał się, jak możesz chcieć być szczęśliwym, 

jeśli nie poznałeś szczęścia. Jak możesz chcieć kochać, jeśli nie poznałeś miłości? Co takiego, co jest w nas, prowadzi nas poza nas na poszukiwanie Boga? 

Co takiego, co jest w Bogu, odsyła nas z powrotem do nas 

na zbieranie srebrnych łez, którymi płaczą anioły, 

wtedy, gdy pada słońcem? Co takiego każe nam żyć wtedy, 

gdy pada kamieniami na dach świata 

i kiedy zasłona świątyni rozdziera się na dwoje, 

jak tego dnia, kiedy został ukrzyżowany Jezus? Co takiego spaja na powrót zasłonę 

i zatrzymuje metro w Paryżu, aby można było wysiąść na właściwym przystanku? 

Metro zatrzyma się, ale później pojedzie dalej. 

Paryż będzie zawsze miastem snów o miłości, będzie ciągle padać, to łzami aniołów, 

to głazami, i codziennie będą się rozdzierać, a potem spajać na powrót zasłony z łez i głazów, jedne po drugich. A odpowiedzi nikt nam nie da. 

 

Page 88: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

88

 

 

 

 

 

 

 

Cine va avea răbdare să ajungă 

acolo unde se roagă Sfântul Augustin 

şi unde se nasc şi bolovanii şi lacrimile 

va vedea şi sfinţi, şi lacrimi, 

şi Parisul, 

şi va zâmbi şăgalnic, 

lăsându‐te să crezi 

că totul e o mare înşelăciune. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 89: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

89

 

 

 

 

 

 

 

Kto będzie miał tyle cierpliwości, aby dotrzeć tam, 

gdzie modli się święty Augustyn 

i gdzie rodzą się i głazy, i łzy, 

zobaczy i łzy, i świętych, 

i Paryż, 

i uśmiechnie się figlarnie 

pozwalając ci uwierzyć, 

że to wszystko to jedno wielkie oszustwo. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 90: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

90

 

Icoana cu chip de linişte 

 

Liniştea cobora în salturi, 

deasupra casei şi a privirii. 

Timpul se oprise 

de parcă uriaşul 

l‐ar fi prins de coadă 

pentru a‐i spune‐n şoaptă o poveste. 

Din valurile de verde 

curgeau stoluri de rândunici 

şi cuibul din pridvorul casei 

cânta la apus, 

în glas cu liniştea dintâi. 

Ochii se închiseseră, 

mâna se oprise din contur, 

icoana avea doar chip, 

liniştea îi aranja formele, 

iar crucile înşirate pe marginea drumului 

spuneau poveşti cu îngeri. 

 

Am privit pe drumul vechi, 

bătut de pietre şi de ape. 

Se lăsa întunericul, 

dar icoana cu chipul de linişte 

şi crucile de pe marginea drumului 

mă duceau de mână. 

De departe se ridica biserica. 

 

Atunci am ştiut: 

casa reînviase. 

Page 91: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

91

 

Ikona o kojącym obliczu 

 

Cisza opuszcza się w podskokach, 

nad dom i spojrzenie. 

Czas się zatrzymał,  

jak gdyby olbrzym  

złapał go za ogon, 

aby opowiedzieć mu szeptem bajkę.  

Z fal zieleni  

spływały stada jaskółek, 

a gniazdo na ganku domu  

śpiewało zachodowi, 

wtórując pierwotnej ciszy.  

Oczy się zamknęły, 

ręka zatrzymała się podczas malowania, 

ikona miała jedynie twarz, 

cisza nadawała jej kształt, 

a przydrożne krzyże  

opowiadały historie o aniołach. 

 

Spojrzałam na starą drogę, 

wysadzaną kamieniami i wygładzoną przez wodę. 

Zapadał zmierzch, 

a ikona o kojącym obliczu 

i przydrożne krzyże  

wiodły mnie za rękę. 

W oddali wznosiła się cerkiew.  

 

Wtedy zrozumiałam:  

dom zmartwychwstał. 

Page 92: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

92

 

 

 

 

Rubliov 

 

pe un deal gri acoperit de floricele albe 

alergau nişte cai negri 

 

în joacă 

 

pictorul de icoane, 

trecând pe lângă plopul de la marginea drumului, 

s‐a gândit să coloreze lumea în culori 

 

pereţii bisericii lui Manole 

erau încă albi şi tăcuţi 

încă... 

 

dintr‐o mişcare,  

ce la început a pornit dintr‐un Punct, 

lumea a devenit colorată 

 

şi a luat forma unui potir 

Page 93: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

93

 

 

 

 

Rublow 

 

na szarym wzgórzu z białymi kwiatkami 

biegały czarne konie  

 

dla zabawy 

 

malarz ikon, 

przechodząc obok przydrożnej topoli, 

pomyślał, aby pomalować świat na kolorowo  

 

ściany cerkwi Manolego  

były jeszcze białe i milczące  

jeszcze... 

 

jednym ruchem,  

który na początku wyszedł z jednego Punktu, 

świat stał się kolorowy  

 

i przybrał kształt kielicha  

 

 

Page 94: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

94

 

 

 

 

 

 

pe un deal verde acoperit de floricele roşii şi galbene şi.. 

alergau nişte cai maro şi... 

 

în joacă 

 

pictorul de icoane, 

trecând pe lângă plopul de la marginea drumului, 

s‐a gândit să se odihnească un pic 

 

şi s‐a aşezat în potir 

 

pereţii bisericii lui Manole 

erau coloraţi şi cântau 

 

şi biserica era un potir 

în care dormeau  

Manole şi pictorul de icoane 

 

Page 95: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

95

 

 

 

 

 

 

na zielonym wzgórzu z czerwonymi i żółtymi kwiatkami i... 

biegały brązowe konie i... 

 

dla zabawy 

 

malarz ikon, 

przechodząc obok przydrożnej topoli, 

pomyślał, aby trochę odpocząć  

 

i usiadł w kielichu 

 

ściany cerkwi Manolego  

były kolorowe i śpiewały  

 

a cerkiew była kielichem,  

w którym spali  

Manole i malarz ikon 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 96: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

96

 

 

 

 

 

Oglinda din catedrală 

 

Râul şi un colţ de lume – 

Imensitatea lumii creşte cu semeţie spre cer. 

Doar în mijloc, mângâind pereţii de piatră, 

îndrăzneaţă, oglinda deschide pământul spre cerul din inimă. 

Apa curge în tăcere în pendulul nebun 

pentru a ne arăta că fiecare clipă ce trece 

e un nou miracol al vieţii. 

 

La asfinţit, pornim spre casă, 

păşind în ritmul poznaș al clopotului de duminică. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 97: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

97

 

 

 

 

 

Zwierciadło w katedrze 

 

Rzeka i zakątek gdzieś na świecie – 

Ogrom świata wznosi się dumnie ku niebu. 

Tylko w środku, gładząc kamienne ściany, 

zwierciadło otwiera zuchwale ziemię na niebo serca. 

Woda pada cicho na szalone wahadło, 

aby pokazać nam, że każda mijająca chwila 

jest nowym cudem życia. 

 

O zachodzie wyruszamy do domu, 

krocząc w figlarnym rytmie niedzielnego dzwonu. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 98: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

98

 

Vreme de cenuşă 

(Solstiţiul de iarnă) 

 

Astăzi e vreme de tăcere, 

putem doar să cântăm lin, în surdină. 

Ochii clipesc uşor, 

în cercuri, lumina se stinge. 

Rămâne doar fumul zilelor arse de până acum. 

E vreme de cenuşă, 

e vremea să ne ascundem în jarul ce se stinge, 

să lăsăm întunericul să respire până la capăt 

ca într‐o înghiţitură de balaur. 

S‐a făcut noapte mai mult decât zi, 

ca într‐o eclipsă de lună. 

De departe, prin întuneric, se aud cuvinte şoptind 

un cântec de petrecere 

în altă lume. 

Apoi se face încet linişte – 

balaurul a înghiţit pământul, 

soarele a murit încă o dată. 

Miroase a cenuşă caldă. 

Tăcere, o clipă de tăcere 

Apoi, în clinchet de clopoţei, soarele se naşte din nou 

Omul se înnoieşte în lumina lemnului de culoarea pământului 

ce începe să ardă molcom 

şi‐n cântecul de iederă. 

Pământul se trezeşte din nemişcare: 

„Suntem binecuvântaţi, avem un soare nou!” 

Page 99: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

99

 

Czas popiołów 

(Przesilenie zimowe) 

 

Dzisiaj jest czas milczenia, 

możemy tylko śpiewać – cicho, półgłosem. 

Oczy mrugają lekko, 

światła gasną, pozostawiając gaśnie w kręgach. 

Pozostaje jedynie dym spalonych słońcem dni. 

To czas popiołów, 

czas, aby ukryć się w gasnącym żarze, 

pozwolić ciemności odetchnąć głęboko 

jak połknięcie smoka. 

Nastała bardziej noc niż dzień 

jak podczas zaćmienia księżyca. 

Z oddali, przez mrok, słychać słowa szeptane, 

pieśń przejścia 

na inny świat. 

A później nastaje nagle cisza – 

smok połknął ziemię, 

słońce znów umarło. 

Pachnie ciepłym popiołem. 

Milczenie, chwila milczenia 

później, przy dźwiękach dzwonków, słońce rodzi się na nowo 

Człowiek odradza się w świetle drewna koloru ziemi 

co zaczyna spalać się wolno 

i w pieśni bluszczu. 

Ziemia budzi się z odrętwienia: 

„Co za szczęście, znów mamy słońce!” 

 

 

Page 100: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

100

 

Cuvinte pe cruce  

 

Cât de uşor ridicăm piatra, 

cât de grabnic lăsăm cocoşii să cânte de trei ori în noapte, 

cât de simplu ne spălăm pe mâini 

de toate cele care ar putea să ne ţină noaptea în priveghi. 

 

Dar cel mai des şi cel mai uşor 

batem cuvintele în piroane, 

le atârnăm pe cruce, 

le dăm să bea oţet. 

Le otrăvim în fiecare clipă 

şi apoi îngenunchem în faţa crucii lor, 

aşteptând ca ele să învie după trei zile. 

 

Cuvintele de pe cruce 

se aşază atunci tăcute 

în sensul de ieri 

şi cel de azi. 

Uneori se crapă catapeteasma 

bisericii din oraş, 

iar peste ele plouă cu cenuşă. 

 

Câteodată, însă, 

nu mereu, 

ca o minune, 

cuvintele răstignite învie, 

după trei zile, trei luni sau trei ani. 

Page 101: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

101

 

Słowa na krzyżu 

 

Jak łatwo podnosimy kamień, 

jak szybko pozwalamy kogutom piać po trzykroć w nocy, 

jak szybko umywamy ręce  

od wszystkiego, co nie pozwala nam zasnąć. 

 

Ale najczęściej i najłatwiej  

przebijamy słowa gwoździami, 

wieszamy je na krzyżu, 

poimy octem. 

Sączymy w nie truciznę w każdej chwili,  

a później klękamy przed ich krzyżem, 

czekając, aż po trzech dniach zmartwychwstaną. 

 

Słowa na krzyżu  

przyjmują wtedy w milczeniu  

znaczenie wczorajsze  

i dzisiejsze. 

Czasem rozdziera się zasłona 

świątyni w mieście, 

a nad nimi pada popiołem.  

 

Jednak czasami,  

bo nie zawsze, 

staje się cud, 

ukrzyżowane słowa zmartwychwstają, 

po trzech dniach, trzech miesiącach lub trzech latach. 

 

 

Page 102: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

102

 

 

 

 

 

 

 

Le întâlnim atunci – 

icoane cu nimb – 

în pagini de hârtie, 

în faţa cărora ne regăsim tot noi, 

cei ce le‐am răstignit, 

rugându‐ne în taină, 

citindu‐le ca pe o rugăciune, pentru noi 

şi pentru toţi cei care le vor răstigni mai departe 

şi vor aştepta minunea 

în genunchi 

lângă aceeaşi cruce. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 103: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

103

 

 

 

 

 

 

 

Napotykamy wtedy na nie –  

ikony w aureolach –  

na papierowych stronach, 

przed którymi stajemy, 

my – ci, którzy je ukrzyżowaliśmy, 

modląc się potajemnie, 

czytając je niczym modlitwę za nas  

i za wszystkich tych, którzy ukrzyżują je po nas  

i będą czekać cudu  

na kolanach  

pod tym samym krzyżem. 

 

Page 104: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

104

 

Noaptea Sfântului Ioan 

 

Mă aştepta la uşa bisericii. 

Purta în părul făcut sârmă 

şerpi din smântână. 

În mâna dreaptă 

ţinea un fir de busuioc 

legat c‐un fir 

din coada unui cal nebun. 

Cu mâna stângă, 

îmi făcea semn 

să intru. 

Şi, când zâmbea, 

din dinţii cei colţuroşi 

şi negri, 

începeau să cânte 

păsările de noapte. 

Am intrat. 

Sfântul Ioan se ruga în icoane. 

Voiam ca preotul 

să spun‐o rugăciune 

pentru ursita mea. 

Dar preotul dansa 

în jurul altarului 

şi purta pe umeri porumbei. 

Biserica era goală, 

în aer niciun cântec: 

preotul dansa 

în tăcerea 

cea mai frumoasă. 

Page 105: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

105

 

Noc świętojańska 

 

Czekała na mnie pod drzwiami cerkwi. 

W drucianych włosach 

miała węże ze śmietany. 

W prawej ręce 

trzymała gałązkę bazylii 

przewiązaną włosem 

z ogona szalonego konia. 

Lewą ręką 

dawała mi znaki, 

żebym wszedł. 

A kiedy się uśmiechała, 

z jej ostrych i czarnych 

zębów 

zaczynały śpiewać 

nocne ptaki. 

Wszedłem. 

Święty Jan modlił się na ikonach. 

Chciałem poprosić księdza, 

żeby pomodlił się 

za moje przeznaczenie. 

Ale ksiądz tańczył 

wokół ołtarza 

z gołębiami na ramionach. 

Cerkiew była pusta, 

w powietrzu żadnej pieśni: 

ksiądz tańczył 

w najpiękniejszej 

ciszy. 

Page 106: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

106

 

 

 

 

 

 

 

Am ieşit 

dus de mână 

de un corb 

coborât din cerul pictat 

de Rubliov 

pe o pânză de păianjen. 

Plecase. 

Era întuneric 

şi trist. 

În noapte, 

dus de corb, 

am simţit minunea: 

piatra fusese dată la o parte. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 107: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

107

 

 

 

 

 

 

 

Wyszedłem 

prowadzony za rękę 

przez kruka, 

który zstąpił z nieba namalowanego 

przez Rublowa 

na pajęczynie. 

Odeszła. 

Było ciemno 

i smutno. 

W nocy, 

prowadzony przez kruka, 

poczułem cud: 

odsunięto kamień. 

Page 108: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

108

 

Psalm de noapte şi de zi 

 

Ziua mă îngân cu păsările, Doamne, 

mă şi întreb dacă păsările zboară când e negură. 

Tot ziua număr orele şi încerc să mă conving  

că viaţa nu e o curgere, 

ci un set de cercuri concentrice,  

cicluri de coborâri şi urcuşuri în cerc. 

Tot ziua mă minunez cum nu pot,  

precum bătrânul artist din roman, 

să stabilesc unde este punctul în care un râu se varsă în celălalt. 

 

Noaptea mă adun cu liniştea şi mă prefac în candelă – 

rugăciune aprinsă până când soarele va răsări din nou. 

 

Cu ziua şi cu noaptea mă îngân, Doamne, 

mă adun în mănunchiuri de cântec, 

iar apoi mă risipesc în muzica altora. 

 

Cu viaţa mea, Doamne, cum să mă adun? 

Cu muzica mea, Doamne, cum să mă împac? 

Cu vieţile altora cum să nu mă risipesc? 

 

Prefă‐mă, Doamne, într‐o rugăciune, 

nu una deşartă, ci una roditoare. 

Prefă‐mă, Doamne, în ce crezi tu că mă pot împlini. 

Dă‐mi forma cuvântului tău ascuns, nerostit încă. 

Rosteşte‐l, Doamne, pentru mine, 

să‐i simt ecoul cât toată viaţa mea. 

Page 109: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

109

 

Psalm na noc i na dzień 

 

W dzień wtóruję ptakom, Boże, 

zastanawiam się też, czy ptaki latają, kiedy jest mgła. 

Cały dzień liczę godziny i próbuję się przekonać,  

że życie nie jest biegiem, 

ale zbiorem koncentrycznych kół,  

cyklicznymi wzlotami i upadkami w kole. 

Cały dzień dziwię się, dlaczego nie mogę,  

niczym stary artysta z powieści, 

ustalić, gdzie jest punkt, w którym jedna rzeka wpada do drugiej. 

 

Nocą łączę się z ciszą i zamieniam w świecę – 

żarliwą modlitwę, zanim znów wzejdzie słońce. 

 

Zlewam się z dniem i nocą, Boże, 

zbieram się w naręcza pieśni, 

a potem rozpływam się w muzyce innych. 

 

Ze swoim życiem, Boże, jak się nie złączyć? 

Ze swoją muzyką, Boże, jak się nie pogodzić? 

W życiu innych jak się nie rozpłynąć? 

 

Przemień mnie, Boże, w modlitwę, 

ale nie próżną, tylko przynoszącą owoce. 

Przemień mnie, Boże, w to, co uważasz, że mogę się spełnić. 

Daj mi kształt twego ukrytego słowa, jeszcze niewypowiedzianego. 

Wyrzeknij je, Boże, dla mnie, 

bym mogła poczuć jego echo jak całe swoje życie. 

Page 110: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT
Page 111: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Oameni-lumânări Ludzie-świece

Page 112: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

112

 

 

 

 

 

 

Într‐o zi, un om mi‐a dat o carte 

 

Într‐o zi, un om mi‐a dat o carte 

şi mi‐a spus că acolo e întreaga lui viaţă. 

Deschizându‐i filele, 

am simţit literele cum palpită 

sub mâna mea umedă şi îngheţată 

şi ochii întunecaţi. 

Paginile vorbeau despre galben, albastru şi negru 

şi miroseau a iarbă proaspăt cosită, 

amestecată cu cerneală. 

Citind, culorile mi se oglindeau în ochi 

şi înotau în ele chipuri, 

şi dimineţi cu mic dejun la barul din colţ, 

şi multe, multe icoane, 

scrise cu mâna stângă. 

 

 

 

Page 113: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

113

 

 

 

 

 

 

Pewien człowiek dał mi kiedyś książkę 

 

Pewien człowiek dał mi kiedyś książkę  

i powiedział, że jest tam całe jego życie. 

Przewracając jej kartki, 

czułam, jak litery pulsują mi 

pod mokrą i lodowatą dłonią 

i przed zamglonymi oczami. 

Strony te mówiły o żółci, błękicie i czerni  

i pachniały świeżo skoszoną trawą, 

wymieszaną z atramentem. 

Gdy ją czytałam, kolory przeglądały mi się w oczach  

i pływały w nich twarze 

i poranki ze śniadaniami w barze na rogu  

i wiele, wiele ikon 

namalowanych lewą ręką. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 114: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

114

 

 

 

 

 

Oameni‐lumânări 

 

Ploaia din palme a căzut dintr‐o carte. 

Nici măcar nu e ploaie, sunt picături de apă sărată, calde, adevărate. 

Devin şi mai rotunde când privim oamenii‐lumânări  

ce ard în catedrală. 

Pereţii reci tremură şi ei în umbra flăcărilor‐mâini. 

Spunem nume de oameni‐lumânări, 

dar nu ne facem semnul crucii, nu e nevoie, 

nu e nevoie de semne sau alte lucruri pieritoare, 

timpul a fost uitat demult. 

Ne e de ajuns cartea, pe ea ne vom aşeza capul 

când va fi să dăm socoteală la final  

pentru trecerea noastră prin lume. 

Ea va mărturisi despre felul cum am ars noi ca oameni, 

înainte de a deveni lumânări. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 115: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

115

 

 

 

 

 

Ludzie‐świece 

 

Z książki spadł w nasze dłonie deszcz. 

Nawet nie deszcz, lecz ciepłe, prawdziwe krople słonej wody. 

Stają się jeszcze bardziej okrągłe, kiedy patrzymy na ludzi‐świece, 

co płoną w katedrze. 

Zimne ściany również drżą w cieniu płomieni‐rąk. 

Wypowiadamy imiona ludzi‐świec, 

ale nigdy nie czynimy znaku krzyża, nie trzeba, 

nie potrzeba znaków ani innych przemijających rzeczy, 

czas dawno uległ zapomnieniu. 

Wystarczy nam książka, na niej skłonimy głowę, 

kiedy na końcu będziemy musieli zdać sprawę  

z naszego przejścia przez ten świat. 

Ona zaświadczy o tym, jak płonęliśmy jako ludzie, 

zanim staliśmy się świecami. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 116: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

116

 

 

 

 

Sfântul dintre pietre 

 

Nu ştiu dacă în mine port viaţă sau moarte, 

ştiu numai că merg pe urmele pelerinilor 

către insulele unde misterul îşi ţese vălul. 

Deunăzi, am aflat că destul poate fi un praznic, 

şi că sunt lumini şi în cele mai întunecate mlaştini. 

Pe apă sau pe mare, dacă cerurile mi se vor deschide din nou, 

şi chiar de nu se vor deschide, 

voi primi cu bucurie datul ce mi‐a fost dat, 

voi căuta în mare, în cer, în munte sau în vânt 

tălpile copilului pădurii, 

sfântul dintre pietre pe care‐l poţi întâlni doar o dată 

sub forma unui pui de cerb ce bea apă  

din izvorul cu cea mai limpede apă din lume. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 117: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

117

 

 

 

 

Święty wśród skał 

 

Nie wiem, czy noszę w sobie życie czy śmierć, 

wiem jedynie, że kroczę po śladach pielgrzymów 

ku wyspom, gdzie tajemnica tka swą zasłonę. 

Kilka dni temu dowiedziałam się, że dosyć może być świętem 

i że nawet na najciemniejszych mokradłach są światła. 

Na wodzie czy na morzu, jeśli nieba znów mi się otworzą, 

a jeśli nawet się nie otworzą, 

przyjmę z radością przeznaczone mi przeznaczenie, 

będę szukać w morzu, w niebie, w górach lub w wietrze 

śladów dziecka lasu, 

świętego żyjącego wśród skał, którego można spotkać tylko raz 

pod postacią jelonka pijącego wodę  

ze źródła z najczystszą wodą na świecie. 

Page 118: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

118

  

Omul‐pasăre  

Umbra ce‐i desena pământul făcea ca aripile să‐şi întindă 

lumina către mine.  

Îl urmăream cum zboară, cum valurile i se ridică spre ochi, 

cum zborul lui, şi penele negre 

îmi desenează harta următoarei opriri. 

 Din cântecul pe care îl cânta în zbor 

răsăreau vieţi trecute, chiar eu îmi regăseam 

umbra veche de trei sute de ani în nedesluşitele sunete păsăreşti ce veneau de dincolo de munte. 

 În zbor, 

ne‐am oprit în catedrala strălucitoare, unde se cânta vecernia. 

 În faţa altarului, 

i‐am lăsat aripile să‐mi cuprindă mintea, în timp ce‐n jur, 

în liniştea zdrobită de vecernie, raiul şi iadul 

îşi îmbinau culorile, întinzându‐le pe pereţii reci ai locaşului. 

 

Page 119: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

119

  

Człowiek‐ptak  

Cień obrysowujący ziemię 

sprawiał, że jego skrzydła rozpościerały ku mnie swe światło. 

 Śledziłam wzrokiem, jak leci, 

jak fale podnoszą się mu ku oczom, jak jego lot 

i jego czarne pióra  kreślą mi mapę 

jego kolejnych postojów.  

Z pieśni, którą śpiewał w locie,  powstawały minione życia, ja sama odnajdowałam  

swój stary cień sprzed trzystu lat  w niewyraźnych ptasich dźwiękach 

dochodzących zza góry.  

W locie  zatrzymaliśmy się w świetlistej katedrze, 

w której śpiewano nieszpory.  

Przed ołtarzem pozwoliłam, by jego skrzydła objęły mi umysł, 

podczas gdy wokół, w zagłuszonej nieszporami ciszy, 

niebo i piekło łączyły swe barwy, 

rozkładając je na zimnych ścianach świątyni. 

 

Page 120: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

120

 

 

 

 

 

 

 

 

Mai departe, 

mai departe…tot mai departe… 

lăsând în urmă rai şi iad, pământ şi ape, 

misterul îşi ţesea umbra tot mai adânc în noi. 

Iar zborul lui 

către ţara tuturor dorurilor, 

făcea ca‐n mine 

noul nume să ducă mai departe 

povestea celui dintâi vultur devenit om. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 121: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

121

 

 

 

 

 

 

 

 

Dalej,  

dalej... coraz dalej… 

zostawiając z tyłu niebo i piekło, ziemię i wody,  

tajemnica coraz głębiej tkała w nas swój cień.  

A jego lot  

ku krainie wszystkich pragnień 

sprawiał, że we mnie  

nowe imię snuło dalej opowieść  

o pierwszym orle, który stał się człowiekiem. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 122: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

122

 

Omul‐flaut 

 

Mergea cu spatele. 

Nu alerga, mergea încet, 

pentru a număra pietrele de pe drum 

şi pentru a‐şi măsura paşii – 

îi plăceau simetria şi proporţia. 

Niciun pas mai mic sau mai mare 

decât gândul pe care îl trezeşte o piatră 

când te împiedici pe drum. 

Mergea şi cânta din flautul fermecat. 

Când îl auzeau, femeile 

închideau ferestrele 

şi le astupau urechile copiilor. 

Când îl auzeau fecioarele, 

se despleteau şi alergau pe dealuri 

şi cântau cu luna şi soarele. 

Când îl auzeau feciorii, 

începeau să se roage 

să le dea Dumnezeu putere să‐l urmeze. 

Animalele care nu erau închise 

se prindeau în hore 

şi începeau să spună poveşti celor mari. 

Florile începeau să devină boboci 

şi mlădiţe creşteau pe acoperişurile caselor. 

Şi omul cu flaut mergea tot mai departe 

şi înaintele devenea tot mai mare 

şi înapoiul tot mai rotund. 

Cântecul se întorcea în ecou, 

flautul în cireș, 

şi omul în pământ. 

Page 123: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

123

 

Człowiek‐flet 

 

Szedł tyłem. 

Nie biegł, szedł wolno, 

by móc liczyć kamienie na drodze 

i mierzyć swe kroki – 

lubił symetrię i proporcje. 

Żaden krok nie był większy ani mniejszy 

od myśli, którą budził kamień, 

kiedy potykasz się na drodze. 

Szedł i grał na czarodziejskim flecie. 

Kiedy słyszały go kobiety, 

zamykały okna 

i zatykały dzieciom uszy. 

Kiedy słyszały go panny, 

rozpuszczały włosy i biegały po wzgórzach 

i śpiewały z księżycem i słońcem. 

Kiedy słyszeli go chłopcy, 

zaczynali się modlić, 

żeby Bóg dał im siłę, by mogli iść za nim. 

Zwierzęta, które nie były zamknięte, 

ustawiały się w tanecznym kręgu 

i zaczynały opowiadać starszym baśnie. 

Kwiaty zaczynały stawać się pąkami, 

a na dachach domów wyrastały świeże pędy. 

A człowiek z fletem szedł coraz dalej 

i to, co z przodu, stawało się coraz większe, 

a to, co z tyłu, coraz okrąglejsze. 

Pieśń powracała w echo, 

flet w lipę, 

a człowiek do ziemi. 

Page 124: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

124

 Omul cu ochi fără ferestre 

Inspirat de sculptura lui Decebal Crăciun  

Mâna lui mângâiase lemnul ce a tresărit a viaţă sub atingerea aspră, dar fermă şi dulce. 

Din atingere s‐a născut Omul cu ochi fără ferestre – 

un chip ce‐şi purta ochii acoperiţi cu mâna stângă, speriat de larma lumii. 

 Omul cu ochi fără ferestre mergea peste dealuri şi văi 

cu ochii‐nveliţi parcă‐ntr‐un zăbranic. Mistreţul îi arăta paşii, 

iar păsările îi cântau culorile. Ajuns la valea cu porumbar şi mure, 

s‐a ascuns după un tufăriş de trandafir sălbatic să aştepte iarna. Ochii fără ferestre 

voiau să simtă arşiţa gerului şi să vadă lupii jucându‐se în haite. 

 Peste alte câteva veri, 

Omul cu ochi fără ferestre s‐a întors acasă, purtând licurici în loc de ochi şi crengi în loc de braţe. 

 Mâna ce‐l născuse îi făcuse, între timp, patru scânduri de fag să‐i fie cântec cald în iarna fără lupi 

şi valea fără porumbar şi mure. 

Page 125: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

125

 Człowiek z oczami bez okien 

Inspirowane rzeźbą Decebala Crăciuna  

Jego ręka gładziła drewno, które tryskało życiem 

pod szorstkim, ale stanowczym i czułym dotykiem. 

Z tego dotyku zrodził się Człowiek z oczami bez okien – 

o twarzy z oczami przesłoniętymi lewą dłonią, przestraszony zgiełkiem świata. 

 Człowiek z oczami bez okien wędrował górami i dolinami z oczami zasnutymi jak kirem. Dzik pokazywał mu drogę, 

a ptaki wyśpiewywały mu kolory. Dotarłszy do doliny z tarniną i jeżynami, schował się za krzewem dzikiej róży, 

aby zaczekać na zimę. Oczy bez okien 

chciały poczuć skwar mrozu i zobaczyć wilki bawiące się w watahach. 

 Po kilku latach 

Człowiek z oczami bez okien wrócił do domu, z świetlikami zamiast oczu i gałęziami zamiast rąk. 

 Ręka, która go zrodziła, dorobiła mu tymczasem cztery bukowe deski, 

aby mu były ciepłą pieśnią tej zimy bez wilków 

i w tej dolinie bez tarniny i jeżyn. 

Page 126: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

126

 

Salvat de poet într‐o noapte 

 

‘My insanity saved me.’ 

R. S. Thomas 

 

Am pornit precum poetul, 

într‐o călătorie prin noapte, un pelerinaj, 

se anunţa pustiu şi gol, 

fie pentru a muri, 

fie pentru a ajunge în zarea cu rândunele. 

 

Cu cât treceau orele, 

cuvintele îşi pierdeau culoarea, 

deveneau argintii 

precum lumile la care visăm, 

dar tăioase precum zgomotul. 

 

Am hotărât să aprind lumânarea, 

– Călătoria este fără destinaţie, 

doar spre mine mă mai pot întoarce, 

dacă va fi vreodată vreo cale de întoarcere, 

şi voi avea nevoie de lumină, 

a mea s‐a stins odată cu soarele. 

 

Am stat aşa, în genunchi, 

cu inima în cap 

şi am ascultat paşii 

şi vocea poetului, vorbindu‐mi, 

de dincolo de noapte. 

Page 127: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

127

 

Uratowany jednej nocy przez poetę 

 

‘My insanity saved me.’ 

R. S. Thomas 

 

Wyruszyłem niczym poeta, 

w podróż przez noc, na pielgrzymkę, 

zapowiadało się pustynnie i pusto, 

po to, aby umrzeć 

albo aby dotrzeć na horyzont z jaskółkami. 

 

W miarę upływu czasu 

słowa traciły swą barwę, 

stawały się srebrne 

niczym światy, o których marzymy,  

ale dojmujące niczym hałas.  

 

Postanowiłem zapalić świecę 

– ta podróż nie ma żadnego celu, 

tylko ku sobie mogę jeszcze wrócić, 

jeśli kiedyś będzie droga odwrotu, 

i będę potrzebować światła, 

moje zgasło wraz ze słońcem.  

 

Klęczałem tak, 

z sercem w głowie,  

i słuchałem kroków 

i głosu poety, mówiącego do mnie 

spoza nocy. 

 

Page 128: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

128

 

 

 

 

Mi‐a povestit, 

deşi cu vocea prinsă între două lumi, 

despre păsările care‐l chemau pe el 

când cuvintele îl transformau în om, 

despre aşteptare 

şi înviere, 

despre visul întemniţat 

şi furiile care nu ne părăsesc niciodată cu adevărat. 

 

O noapte întreagă 

poetul mi‐a ţinut inima în palmele minţii lui, 

surescitând‐o, 

atunci când voia să renunţe. 

 

O noapte întreagă a reînviat cuvintele, 

deşi cocoşii au cântat şi‐atunci de trei ori. 

 

Dar poezia nu trădează niciodată‐ 

poetul m‐a salvat 

prin păsări şi umbra ce se prefigura 

din flacăra lumânării. 

 

 

 

 

 

 

Page 129: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

129

 

 

 

 

Opowiadał mi, 

choć głosem uwięzionym między dwoma światami, 

o nawołujących go ptakach, 

kiedy słowa przemieniały go w człowieka, 

o oczekiwaniu 

i zmartwychwstaniu, 

o uwięzionym marzeniu 

i furiach, które nigdy nie opuszczają nas naprawdę. 

 

Przez całą noc 

poeta trzymał moje serce w dłoniach swego umysłu, 

reanimując je, 

kiedy chciało się już poddać. 

 

Całą noc powstawały z martwych słowa, 

chociaż koguty wtedy też zapiały po trzykroć. 

 

Ale poezja nigdy cię nie zdradzi –  

uratował mnie poeta 

przez ptaki i cień zarysowujący się 

z płomienia świecy. 

Page 130: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT
Page 131: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

În oraşul în care copacii au numere W mieście, w którym drzewa mają numery

Page 132: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

132

 

 

 

 

În oraşul în care copacii au numere 

 

În oraşul în care copacii au numere, 

toate străzile se joacă de‐a v‐aţi ascunselea. 

În acest oraş, poţi simţi cum te electrocutează 

mâinile care scriu cuvinte. 

În acest oraş, lucrurile nu se simt, aşa cum se spune de secole, 

în inimă, ci în creier şi în stomac. 

Numai în oraşul unde copacul numărul 28  

îţi spune zilnic bună ziua, 

poţi să afli secretul de a putea rezista la rafale de vânt şi ploaie 

chiar dacă nu ai rădăcini. 

Numai aici, în jocuri de lumini şi umbre, 

pe masă la micul dejun, arde o lumânare 

şi intră pe fereastră păsările pentru a te face să zâmbeşti. 

Numai aici, în oraşul unde copacii au numere, 

se deschide uşa trenului acolo unde te aşteaptă cineva. 

Numai în oraşul unde copacii au numere 

poţi să speri că oglinzile îţi vor zâmbi  

oriunde te‐ai ascunde. 

Doar aici, în oraşul unde copacii au numere, 

te poţi întoarce oricând sperând că îți vor creşte şi ţie, 

şi frunze şi rădăcini şi că mereu păsări îţi vor zbura de pe buze. 

Page 133: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

133

 

 

 

 

W mieście, w którym drzewa mają numery 

 

W mieście, w którym drzewa mają numery, 

wszystkie ulice bawią się w chowanego. 

W tym mieście możesz poczuć, jak rażą cię prądem 

ręce zapisujące słowa. 

W tym mieście rzeczy nie czuje się, jak mówią od wieków, 

w sercu, ale w mózgu i żołądku. 

Tylko w mieście, w którym drzewo numer 28  

mówi ci codziennie dzień dobry, 

możesz poznać sekret odporności na wichury i deszcze, 

nawet jeśli nie masz korzeni. 

Tylko tutaj, w grze świateł i cieni, 

na stole pali się przy śniadaniu świeca, 

a przez okno wchodzą ptaki, aby cię rozweselić. 

Tylko tutaj, w mieście, w którym drzewa mają numery, 

otwierają się drzwi pociągu tam, gdzie ktoś na ciebie czeka. 

Tylko w mieście, w którym drzewa mają numery, 

możesz mieć nadzieję, że lustra będą się do ciebie uśmiechać 

wszędzie tam, gdzie się ukryjesz. 

Tylko tutaj, do miasta, w którym drzewa mają numery, 

możesz zawsze wrócić w nadziei, że tobie też wyrosną 

i liście, i korzenie i że ptaki będą ci wzlatywać z warg. 

Page 134: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

134

 

 

 

 

Cum tac minunile 

 

Ziua e atâta gălăgie în lume şi în noi, 

doar noaptea mă pot apleca peste braţele ei să‐ncerc să ascult 

minunile cum tac şi se prefac în tremur mut. 

Doar noaptea lumea se desface precum o floare coaptă, 

roşie de mac 

sau precum un pepene galben ce pocneşte‐n întuneric 

de atâta soare de amiază adunat în miez şi‐n coajă 

şi împrăştie arome‐ameţitoare peste lucrurile adormite. 

 

Doar noaptea ascult cum cântările se desfac 

precum lanţurile grele atinse de iarba fiarei, 

şi‐n mine‐ncepe a murmura un vis uitat 

de undeva departe, din vremurile vechi, 

când lumea se‐nnoia în miezul gerului 

odată cu primii muguri de cireş, 

ascunşi, dar palpitând şi gata să plesnească 

de atâta viaţă adunată‐n ei 

atâtea primăveri la rând. 

Page 135: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

135

 

 

 

 

Jak milczą cuda 

 

W dzień tyle jest hałasu na świecie i w nas, 

ale w nocy mogę pochylić się nad jej ramieniem,  

aby spróbować usłyszeć, 

jak cuda milczą i zamieniają się w nieme drżenie. 

Jedynie nocą świat otwiera się niczym dojrzały,  

czerwony kwiat maku 

lub niczym melon pękający w ciemności 

od nadmiaru południowego słońca  

nagromadzonego w miąższu i w łupinie 

i rozsiewa upojne zapachy nad uśpionymi rzeczami. 

 

Jedynie nocą nasłuchuję, jak pieśni pękają 

niczym ciężkie łańcuchy muśnięte rozryw‐zielem, 

a we mnie zaczyna mruczeć zapomniany sen 

gdzieś z oddali, z dawnych czasów, 

kiedy świat odradzał się w środku mrozu 

wraz z pierwszymi pączkami czereśni, 

ukrytymi, ale drżącymi i gotowymi, aby pęknąć 

od nadmiaru życia nagromadzonego w nich 

przez tyle kolejnych wiosen. 

Page 136: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

136

 

 

 

Ora Pământului 

 

Am plecat… 

Mi‐am pus în păr flori de cireş amar, 

mi‐am luat fluierul şi am plecat. 

Am lăsat în urmă cărămizile şi betonul 

şi am pornit în căutare de morminte vechi. 

Am ajuns la Piatra Soarelui şi 

am încercat să aflu ora Pământului. 

Am aflat doar că timpul devine mai arţăgos pe zi ce trece 

şi că pământul e chiar mai mic decât mărgeaua lui Dionis. 

Am plecat mai departe. 

Am ajuns la poarta din spate a lumii, 

pe unde se poate doar ieşi. 

Mă temeam să trec pragul, 

dar am trecut şi am descoperit Piatra Lunii. 

Acolo dansau fecioare despletite 

ţinând în braţe pui de cerbi. 

Şi erau atâţia fluturi care s‐au adunat la floarea de cireş, 

iar eu m‐am întins pe lespedea celuilalt tărâm 

şi am închis ochii. 

Şi‐am început să cânt din fluier. 

Şi‐n jurul meu dansau fluturi, cerbi, fecioare despletite 

şi Piatra Soarelui şi‐a Lunii  

ţinându‐se în braţe. 

Page 137: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

137

 

 

 

Godzina Ziemi 

 

Wyruszyłam w drogę… 

Włożyłam we włosy kwiat gorzkiej czereśni, 

wzięłam fujarkę i wyruszyłam w drogę.  

Zostawiłam za sobą cegły i beton  

i udałam się na poszukiwanie starych grobów. 

Dotarłam do Słonecznego Kamienia  

i próbowałam się dowiedzieć godziny Ziemi. 

Dowiedziałam się jedynie, że z dnia na dzień  

czas staje się coraz bardziej zadziorny  

i że ziemia jest mniejsza nawet od koralika Dionisa. 

Ruszyłam dalej. 

Dotarłam do tylnej bramy świata, 

którą można jedynie wyjść. 

Bałam się przejść przez próg, 

ale przeszłam w końcu i odkryłam Księżycowy Kamień. 

Tańczyły tam dziewczęta z rozpuszczonymi włosami,  

trzymające w rękach jelonki.  

I było tyle motyli, które zleciały się do kwiatu czereśni, 

a ja położyłam się na kamiennej płycie drugiego brzegu  

i zamknęłam oczy. 

I zaczęłam grać na fujarce.  

A wokół mnie tańczyły motyle, jelenie,  

dziewczęta z rozpuszczonymi włosami 

oraz Słoneczny i Księżycowy Kamień,  

trzymając się w ramionach. 

 

Page 138: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

138

 

 

 

 

Stânca 

 

Cu mintea aţintită către stânca din faţa mea, 

o priveam cum stă aşezată ca o spinare a lumii – 

grea, tare, mută, neclintită, 

cu fire de nisip peste pielea tare 

şi un păianjen ascuns într‐o firidă. 

Mă întrebam astfel de nu cumva stânca cea tare şi uscată 

n‐ar vrea să plângă, să i se ude firidele  

şi să renunţe o clipă la tărie şi neclintire. 

Cu drag i‐aş da din prea‐plinul lacrimilor mele 

de mi‐ar da şi ea un strop din tăria inimii pământului 

pe care‐l slujeşte neclintită. 

Îmi uitasem de mine în aşteptare şi visare, 

râzând cu un colţ al minţii de năstruşnicul gând 

de a face schimb de lacrimi şi tărie c‐o stană de piatră, 

când am auzit încet un susur de apă: 

prin firida stâncii curgea un izvor. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 139: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

139

 

 

 

 

Skała 

 

Z umysłem utkwionym w skałę przede mną, 

patrzyłam na nią, jak stoi niczym grzbiet świata – 

ciężka, twarda, niema, niewzruszona, 

z ziarnami piasku na twardej skórze 

i pająkiem ukrytym w rozpadlinie. 

Zastanawiałam się, czy czasem ta twarda i wyschła skała 

nie chciałaby zapłakać, aby zwilżyć swoje rozpadliny  

i zrezygnować przez chwilę z twardości i niewzruszoności. 

Chętnie oddałabym jej trochę swoich łez, 

gdyby ona też dała mi krztynę siły serca ziemi, 

której służy niewzruszenie. 

Zapomniałam o sobie w oczekiwaniu i rozmarzeniu, 

śmiejąc się zakamarkiem umysłu z osobliwej myśli, 

aby wymienić się łzami i siłą z kamienną skałą, 

kiedy usłyszałam cichy szmer wody: 

ze skalnej szczeliny wypływało źródło. 

Page 140: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

140

 

Câmpuri de rapiţă 

 

Câmpuri de rapiţă, 

valuri de galben... 

Rânduri de vieţi vesele înşirate una lângă alta 

şi una în spatele alteia… 

Câte valuri de fericire într‐o singură privire… 

Câte valuri de lumină într‐o singură îmbrăţişare…. 

 

Câte câmpuri de rapiţă… 

Câte gânduri de lumină… 

Câte valuri de soare… 

Şi câte sunete de verde în depărtare… 

 

Și noi, nişte melci, ascunşi fiecare în cochilia celuilalt… 

Câte rotocoale de galben… 

Câte rânduri de fericire… 

Câte clipe într‐o singură privire… 

Şi câte gânduri într‐o singură tăcere… 

 

Câmpuri de rapiţă, 

valuri de galben... 

Rânduri de vieţi vesele înşirate una lângă alta 

şi una în spatele alteia… 

Câte valuri, câte vieţi, câte… 

Câte sunete, câte gânduri 

Câtă fericire… câtă tăcere… 

Page 141: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

141

 

Pola rzepaku 

 

Pola rzepaku, 

fale żółci... 

Szeregi żyć ustawionych obok siebie  

i za sobą… 

Ile fal szczęścia w jednym spojrzeniu… 

Ile fal światła w jednym uścisku… 

 

Ile pól rzepaku...  

Ile świetlanych myśli… 

Ile fal słońca… 

I ile dźwięków zieleni w oddali… 

 

I my – ślimaki schowane każdy w cudzej skorupie… 

Ile kręgów żółci… 

Ile szeregów szczęścia… 

Ile chwil w jednym spojrzeniu… 

I ile myśli w jednym milczeniu… 

 

Pola rzepaku,  

Fale żółci... 

Szeregi wesołych żyć ustawionych obok siebie  

i za sobą… 

Ile fal, ile żyć, ile...  

Ile dźwięków, ile myśli 

Ile szczęścia... ile milczenia… 

Page 142: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

142

 Dimineţi cu păsări 

 În fiecare zi când te‐ntâlnesc îmi aşezi în palme o pasăre, 

fără să o atingi.  

Mă laşi să văd cum în zborul ei ea nu se‐ntreabă 

de ce şi unde zboară.  

În fiecare zi vii şi mi te aşezi pe umăr, ca o pasăre şi‐mi taci 

precum un râu, care murmură printre peşti şi pietre. 

 În fiecare zi când te‐ntâlnesc 

îmi amintesc cum timpul s‐a‐nghiţit pe sine pentru o clipă 

şi cum noi ne‐am furişat în tăcerea râului. 

 În fiecare zi când te‐ntâlnesc 

culeg pe rând penele înşirate pe potecă – semnul pe care mi‐l laşi, 

mereu, în tăcere – 

să ştiu că timpul şi pe tine te‐a‐nghiţit, pentru ca a doua zi, la fereastra mea, 

să văd în zbor, un stol de păsări. 

Page 143: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

143

 Poranki pełne ptaków 

 Codziennie, kiedy cię spotykam, wkładasz mi w dłonie pisklę, 

nie dotykając go.  

Każesz mi patrzeć,  jak w swym locie  

nie zastanawia się ono, dlaczego i gdzie lata. 

 Przychodzisz codziennie i siadasz mi na ramieniu 

jak ptak  i milczysz mi  niczym rzeka 

szemrząca pomiędzy rybami i kamieniami.   

Codziennie, kiedy cię spotykam, przypominam sobie, jak czas pochłonął sam siebie 

na chwilę i jak zakradliśmy się w milczenie rzeki. 

 Codziennie, kiedy cię spotykam, 

zbieram po kolei pióra leżące na ścieżce – znak, który mi zostawiasz 

ciągle, w milczeniu –  

abym wiedziała, że czas ciebie też pochłonął, żeby ujrzeć następnego dnia 

w mym oknie klucz ptaków. 

 

Page 144: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

144

 

 

 

 

 

 

 

Moartea meduzelor 

 

Se spune că şi meduzele merg să moară 

pe un ţărm de insulă. 

Chiar şi ele, libere în albastrul rece al oceanului, 

pornesc spre călătoria ultimă, 

spre capătul de lume 

unde apa rămâne numai începutul de drum. 

Aruncate afară din lumina spectrală a valurilor, 

meduzele aleg să moară, 

bucurându‐se pentru prima şi ultima dată 

de îmbrăţişarea mistuitoare a soarelui. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 145: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

145

 

 

 

 

 

 

 

Śmierć meduz 

 

Podobno również meduzy odpływają, aby umrzeć 

na brzeg wyspy. 

Nawet one, wolne w zimnym błękicie oceanu, 

wyruszają w ostatnią drogę 

na koniec świata, 

gdzie woda pozostaje tylko początkiem drogi. 

Wyrzucone z widmowego światła fal, 

meduzy wybierają śmierć, 

ciesząc się, po raz pierwszy i jedyny, 

niszczącym uściskiem słońca. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Page 146: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

146

 

 

 

Un pahar de cer 

 

Stăteam întinşi pe iarbă 

cu ochii rugându‐ne. 

Am început să bem cerul fără sfială 

– un pahar cu lapte albastru – 

cu cea mai adâncă îndrăzneală. 

 

Nu ne mai săturam de gustul cerului, 

ne aruncam în el, 

ţinând cartea întredeschisă spre iarbă 

pentru a ne lăsa să fim 

legătura dintre cer şi pământ. 

 

Beam cerul şi mestecam iarba. 

După o vreme, 

am observat că din noi 

rămăsese numai sufletul, 

trupurile ne erau numai amintire. 

 

Descoperiserăm zborul. 

 

Page 147: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

147

 

 

 

Puchar nieba 

 

Leżeliśmy na trawie, 

modląc się oczami. 

Zaczęliśmy pić niebo bez skrępowania 

– puchar błękitnego mleka – 

z największą śmiałością. 

 

Nie mogliśmy się nasycić smakiem nieba, 

rzucaliśmy się w nie, 

trzymając otwartą książkę ku trawie, 

tak aby stać się zwornikiem 

łączącym niebo z ziemią. 

 

Piliśmy niebo i jedliśmy trawę. 

I po jakimś czasie 

zauważyliśmy, że pozostała z nas 

tylko dusza, 

ciała były już tylko wspomnieniem. 

 

Odkryliśmy lot. 

 

 

 

 

 

 

 

Page 148: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

148

 

 

 

Potirul dinăuntru 

 

Am depus în mine, 

în golul dinăuntru, 

un potir cu apă vie, 

rotund ca luna 

şi cu marginile tăioase 

precum cuţitul 

cu care‐ţi tai pâinea 

ce ţi‐o aşez pe prag 

în fiecare dimineaţă. 

Este un potir ce menţine 

în mine 

circulaţia nebuniei 

şi‐a viselor. 

Un potir cu apă vie, 

din care să bea păsările 

în fiecare toamnă, 

înainte de zborul lor departe. 

Un potir cu apă vie, 

pe care, atunci când apa 

i se evaporă, 

să poţi să‐l umpli tu 

cu trupul tău. 

Page 149: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

149

 

 

 

Kielich wewnątrz mnie 

 

Złożyłam w sobie, 

w swoim wnętrzu, 

kielich z żywą wodą, 

okrągły jak księżyc 

i o ostrych brzegach 

niczym nóż, 

jakim kroję ci chleb, 

który kładę ci na progu 

każdego ranka. 

To kielich, który zachowuje 

we mnie 

obieg szaleństwa 

i marzeń. 

Kielich z żywą wodą, 

którą mają pić ptaki 

każdej jesieni, 

przed dalszym lotem.  

Kielich z żywą wodą, 

abyś mógł – wtedy, gdy woda 

z niego wyparuje – 

wypełnić go 

swoim ciałem. 

 

 

 

 

Page 150: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

150

 

 

 

 

 

Zamor 

 

Am o pară, o candelă şi‐un nume nou 

Para – pentru ca foamea dinăuntru să devină foc, 

Candela – pentru ca întunericul din afară  

să se deschidă către ochii din râu, 

Numele nou – pentru a învăţa, încă o dată, să trăiesc. 

 

Lucrurile vorbesc despre noi 

şi ne urmăresc cu privirea lor întoarsă. 

Noi le privim în tăcere, 

martori fără cânt 

ai unei lumi străine. 

 

De peste ţărmuri se revarsă lumină continuă 

şi cireșul se trezeşte din amorţire, 

cântând şoptit, ca dincolo de muntele Qaf: 

Zamor, Zamor, Zamor… 

Page 151: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

151

 

 

 

 

 

Zamor 

 

Mam płomień, świecę i nowe imię. 

Płomień – aby wewnętrzny głód stał się ogniem, 

Świecę – aby ciemność na zewnątrz  

otworzyła się na oczy w rzece, 

Nowe imię – aby nauczyć się po raz kolejny jak żyć. 

 

Rzeczy mówią o nas 

i śledzą nas zwróconym do wewnątrz wzrokiem. 

My patrzymy na nie w milczeniu, 

bezgłośni świadkowie 

obcej ziemi. 

 

Z dalekich stron dochodzi ciągłe światło 

i flet budzi się do życia, 

śpiewając szeptem, jak zza góry Qaf: 

Zamor, Zamor, Zamor… 

Page 152: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

152

Niciodată mormânt 

  

Când va fi să purtăm din nou cerul pe umeri, 

împărtăşind răsăritul de dimineaţă ca pe prima binecuvântare 

a zeilor primită vreodată de om, 

să‐mi aduci o găleată de pământ, 

pământ reavăn, 

pământ negru, 

pământ bogat 

şi să‐mi aşezi în el tălpile. 

Nu mă voi gândi că mă vei îngropa de vie 

precum Manole a îngropat‐o pe Ana. 

Voi gândi că mă iei în braţe ca pe un măr tânăr, 

picioarele mi le vei spăla cu lacrimi, 

apoi mi le vei preschimba în rădăcini. 

Să‐mi aşezi picioarele‐rădăcini în groapa de lut, 

să cobori peste ele lumina vieţii, 

ca pământul să‐mi fie zidire, niciodată mormânt. 

Apoi, să le vorbeşti păsărilor, 

să le spui că pe cel mai înalt vârf de munte, 

unde curge cea mai limpede apă de izvor, 

foşnesc frunzele unui măr tânăr, măr sălbatic, 

şi‐acolo să vină să‐şi facă un cuib, 

să nu simt vreodată că primăverile 

mi‐s însingurate 

şi fără cânt. 

Tu vei şti apoi că atunci când păsările 

vor fi venit la geamul tău cu mareea de dimineaţă, 

e vremea să pleci să culegi rodul copacului, 

merele sălbatice, 

rodite în ziua când pământul şi cerul 

s‐au unit pentru ultima oară. 

Page 153: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

153

Nigdy grób 

 

Kiedy znów będziemy mieli nieść niebo na barkach, 

dzieląc poranny wschód jak pierwsze błogosławieństwo bogów  

otrzymane kiedyś przez człowieka, 

przynieś mi wiadro ziemi, 

ziemi wilgotnej, 

ziemi czarnej, 

ziemi żyznej 

i włóż mi do niej stopy. 

Nie będę myśleć o tym, że pogrzebiesz mnie żywcem 

jak Manole Anę. 

Będę myśleć, że weźmiesz mnie w ramiona jak młodą jabłoń, 

obmyjesz mi stopy łzami, 

a później zamienisz mi je w korzenie. 

Włóż mi stopy‐korzenie do glinianego dołu, 

spuść na nie światło życia, 

aby ziemia była mi domem, nigdy grobem. 

A później powiedz ptakom, 

że na najwyższym szczycie górskim, 

tam gdzie płynie najczystsza źródlana woda, 

szeleszczą liście młodej jabłoni, dzikiej jabłoni, 

niech przylecą tam uwić gniazdo, 

abym nie czuła nigdy, że moje wiosny 

są osamotnione 

i bezgłośne. 

A ty będziesz wiedział, że wtedy, gdy ptaki 

zjawią się w twym oknie wraz z porannym przypływem, 

to czas, abyś poszedł zerwać owoc drzewa, 

dzikie jabłka, 

zrodzone w dniu, w którym niebo i ziemia 

połączyły się po raz ostatni. 

Page 154: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Jocul de a nu fi mai mult decât sunt

154

 

 

 

 

 

 

Podul 

 

Am mers prin deşert zile şi nopţi, 

ducând cu mine o tolbă plină, grea, nu ca o piatră, 

ci precum o raţă pe un lac. 

Mergeam pe urmele magilor, 

dar urmând muzica ce venea din lumină. 

Şi am ajuns la râu. 

În liniştea deşertului, 

atunci când lumina străbate mintea şi o eliberează, 

râul cânta un cântec de lebădă. 

Cântecul s‐a transformat în pod 

peste apa din afară, dar şi peste cea dinăuntru. 

Podul ce mă lega de malul celălalt 

despărţea cele două lumi. 

 

Cu podul în inimă, 

am pornit către casă. 

   

 

 

 

 

 

 

Page 155: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

Gra w to, aby nie być niczym więcej niż jestem

155

 

 

 

 

 

 

Most 

 

Szłam przez pustynię nocami i dniami, 

niosąc pełną, ciężką torbę, ciężką nie jak kamień, 

ale jak kaczka na jeziorze. 

Szłam po śladach magów, 

za muzyką, która dobiegała ze światła. 

Doszłam do rzeki. 

W ciszy pustyni, 

wtedy gdy światło przenika umysł i go wyzwala, 

rzeka rozbrzmiewała łabędzim śpiewem. 

Śpiew przemienił się w most 

nad wodą z zewnątrz, ale i nad wodą z wewnątrz. 

Most łączący mnie z tamtym brzegiem 

rozdzielał oba światy. 

 

Z mostem w sercu 

ruszyłam w stronę domu. 

 

Page 156: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

*** 

 

EMILIA  IVANCU  este  critic  literar, poet și traducător. Predă 

limba și  literatura  română  în Poznań,  Polonia și  deține  o 

catedră  rezervată  la  Departamentul  de  Filologie  al 

Universității  din  Alba  Iulia. A  obținut titlul  de  Doctor  în 

Filologie  cu  o  teză  despre  literatura  postcolonială  britanică. 

Publicațiile  ei  includ: Travels  with  Steinbeck  in  Search  of 

America (2005), Dicționarul  personajelor  din  teatrul  lui  Lucian 

Blaga (co‐autor,  2005),  The  Birth  of  Trystan  and  Other 

Poems/Nașterea  lui Tristan și alte poeme   (traducător și co‐autor, 

2010), Dicționarul  polon‐român/român‐polon (co‐autor,  2012). 

Emilia  Ivancu  este  co‐fondator și  Secretar  al  Societății  de 

Poezie ARADOS – o societate de promovare a tradițiilor lirice 

din țările celtice, România și Polonia. 

 

TOMASZ  KLIMKOWSKI  este  lingvist şi  traducător. Predă 

limba română la Universitatea „Adam Mickiewicz” din Poznań, 

unde  a  obţinut titlul  de  Doctor  în  Filologie  cu  o  teză  în 

domeniul  lingvisticii  româneşti.  A  publicat,  printre  altele, 

traduceri  din  literatura  română  –  poezie și  fragmente  de 

proză (revista Lampa nr. 8/2008), Despre  îngeri de Andrei Pleșu 

(2010), Dimineață  pierdută de  Gabriela  Adameșteanu  (2012), 

precum  şi Dicționarul  român‐polon/polon‐român (co‐autor,  2012). 

Tomasz Klimkowski  este membru  co‐fondator  al Societăţii  de 

Poezie ARADOS – o societate de promovare a  tradițiilor  lirice 

din țările celtice, România și Polonia. 

 

Page 157: JOCUL DE A NU FI MAI MULT DECAT SUNT

*** 

 

EMILIA  IVANCU  jest  krytykiem  literackim,  poetką  i  tłumaczką. 

Wykłada  język  i  literaturę  rumuńską  na Uniwersytecie  im. Adama 

Mickiewicza  w  Poznaniu  oraz  jest  pracownikiem  Zakładu  Filologii 

Uniwersytetu w Alba Iulia (Rumunia), na którym uzyskała tytuł doktora 

filologii  za  pracę  poświęconą  brytyjskiej  literaturze  postkolonialnej. 

Najważniejsze  publikacje: Travels  with  Steinbeck  in  Search  of 

America (2005), Dicționarul personajelor din  teatrul  lui Lucian 

Blaga (współautorka,  2005),  The  Birth  of  Trystan  and  Other 

Poems/Nașterea  lui  Tristan și  alte  poeme (2010,  tłumaczka  i 

współautorka), Słownik  polsko‐rumuński  i  rumuńsko‐polski 

(współautorka, 2012). Emilia Ivancu jest współzałożycielką i sekretarzem 

Towarzystwa  Poetyckiego  ARADOS,  promującego  tradycje  liryczne 

krajów celtyckich, Rumunii i Polski. 

 

TOMASZ KLIMKOWSKI jest  językoznawcą  i  tłumaczem. Wykłada 

język  rumuński  na  Uniwersytecie  im.  Adama  Mickiewicza  w 

Poznaniu, na którym uzyskał tytuł doktora nauk humanistycznych w 

zakresie  językoznawstwa  rumuńskiego.  Najważniejsze  publikacje: 

tłumaczenia  literatury  rumuńskiej  na  język  polski  –  poezja  i 

fragmenty  prozy  (Lampa  nr  8/2008), O  aniołach  Andreia  Pleşu 

(2010), Stracony  poranek  Gabrieli  Adameşteanu  (2012)  oraz 

Słownik polsko‐rumuński i rumuńsko‐polski (współautor, 2012). 

Tomasz Klimkowski  jest  członkiem współzałożycielem  Towarzystwa 

Poetyckiego  ARADOS,  promującego  tradycje  liryczne  krajów 

celtyckich, Rumunii i Polski.