day hoc hien dai

8/9/2019 Day Hoc Hien Dai

1/364

ng thnh hng

Dy hc hin i

L lunBin php

Kthut

NH XUT BN I HC QuC GIA

h ni- 2002

1


2/364

Mc lc

Ni dungtrang

Li tc gi1

Phn mt Nhng vn l lun2

Chng I V tr v cu trc ca khoahc gio dc 2

Chng II Vn c cu ca qu trnhgio dc theo

cch tip cn hin i

Chng III i tng v mc tiu ca Llun dy hc

Chng IV Bn cht ca dy hc hin i

Chng V Mt s xu th ca dy hchin i

Phn hai Bin php v nhng ng dng33

Chng VI Vn ni dung hc vntrong L lun

dyhc33

Chng VII S pht trin quan nim vbi hc

Chng VIII Phng php dy hc trongiu kin

i mi gio dc

Chng IX Phng php dy hc i cngv phng

php dy hc c th trongqu trnh dy hc

2


3/364

Chng X Chc nng v nhng ng dngca phng

php dy hc

Chng XI Tnh hung dy hc v tnhhung vn

Chng XII Vn tch cc ha v binphp tch cc

ha hc tp

Phn ba K thut dy hc vi m

Chng XIII Cu hi v k thut s dngcu hi trong

dy hc

Chng XIV K thut hnh vi ng x vihc sinh trn lp

Chng XV K thut s dng v khai thccc phng

tin dy hc

Chng XVI K thut ghp nhm hc sinhv t chc dy hc.

Chng XVII K thut s dng tr chi dyhc

Chng XVIII K thut dy sng to

Chng XIX K thut giao bi tp v nh

Chng XX K thut dy lnh hi knng hc tp

Chng XXI Nhng k nng dy hc hiu quca gio vin

Kt lun Mt s gi thuyt v nhng quy lut dyhc.

Ti liu tham kho.

Li tc gi

3


4/364

Hin i ha gio dc- o to c i hi ng cng

sn Vit Nam ln th IX t ra nh mt trong nhng nhim

v quan trng ca cng tc pht trin s nghip gio dc nc ta trong nhng thp nin u ca th k 21. Nhim v

ny i hi hng lot nhng tng v hnh ng i mitrong cc hot ng qun l, ging dy v hc tp ca nh

trng. i mi v hin i ha khng ch l vn xy

dng c s vt cht- k thut hin i, pht trin chngtrnh, hc liu v sch mi, m ch yu l dy v hc theo

li mi. Ci mi c bn cn phi c trong dy hc chnh l

to ra hiu qu mi ca ging dy v cht lng mi ca qutrnh hc tp, pht trin hot ng ca ngi hc.

T tng c bn xuyn sut ni dung cun sch nh nyca ti l lm th no khai thc v pht trin c d ch

tht khim tn, nhng quan nim l thuyt, nhng binphp v k thut dy hc v cng phong ph v qu gi

trong khoa hc gio dc v thc tin nh trng nhm tch

cc ha (hoc hot ng ha) ngi hc v qu trnh hctp. Nt c trng khc bit ca con ngi hin i khng

phi l ci g khc tnh nng ng tr tu v tnh tchcc x hi, v iu cn c quan tm ngay t qu

trnh hc tp nh trng, thng qua cc chin lc dy hc

c chc nng pht trin.

Trong sch ny, nguyn tc hot ng ca gio dc X

hi ch ngha phn no c gii thch v c th ha tcch tip cn h thng v ch trn nhng kha cnh mi

ca dy hc hin i. Cch tip cn xem s pht trin

ca ngi hc v hot ng hc tp nh qu trnh khchquan gn lin vi nhng quy lut sinh hc, tm l v x

hi, ng thi xem qu trnh dy hc nh mt cng c tngth c tnh tch hp, bao hm c nhn thc l lun, c

thit k k thut v c vic t chc nhng bin php hiuqu.

4


5/364

Hot ng nh mt ti nguyn qu gi nht trong nhn

t con ngi v v vy n cng l l tng thit thc nht

cu nh trng hm nay. Nguyn tc hot ng cn cqun trit su sc hn na trong gio dc v khoa hc

gio dc- l mong mun tha thit ca tc gi v c lca nhiu nh gio, nh khoa hc, nh qun l, cng chng

x hi v ca chnh ngi hc. V vy, khng ch mong

mun, m bng kt qu nghin cu thu lm c trongkhong 10 nm (1991-2000) ti cn mnh dn xin gp mt

kin nh cng vic ca ngi hc, ca cc thy c gio

c th thm c mt cht thnh cng.Phn mt. nhng vn l lun

chng i.

V tr v cu trc ca Khoa hc giodc

t lu, gii khoa hc trong nghin cu gio dc, c

bit Vit Nam, thng tho lun nhng vn v bn

thn khoa hc gio dc (KHGD). Nhiu iu cho n naycha c gii p n tho. Nhng khc mc v hc thut

ni chung gy tr ngi cho s pht trin l lun v thctin gio dc, v trc tip gy kh khn cho vic qun l,

ch o cng tc nghin cu, o to, ng dng khoa hc-cng ngh. Hin c nhiu trng hp s dng thut ng tu

tin rt kh chp nhn, ngay c trong nhng quy nh

chnh thc, trong vn bn ti, lun vn, lun n khoahc. Th d, Gio dc hc ( S phm hc) c lc c gi l

chuyn ngnh, c lc l ngnh, c lc ngay ti mt vn bnc gi bng c hai t ny; mt phn ca Gio dc hc l

L lun dy hccng l chuyn ngnh; mt s lnh vc

khc nh Kinh t hc gio dc, Qun l gio dc, X hi hcgio dc- cng l chuyn ngnh nt. L hn na, cc Ph-

ng php ging dy mn hc, mi th u c gi l

chuyn ngnh. Vy chng l nhng chuyn ngnh cangnh g? i vi lun vn, lun n, ton b khoa hc tm

5


6/364

l c gi l chuyn ngnh bc thc s, cn bc tin s

th ring Tm l hc s phm v la tui l chuyn

ngnh Tt c l do vn cu trc ca KHGD cha cquan tm ng mc.

Do cha xc nh r v tr ca KHGD nn i khi ny

sinh nhng vn v i tng v ni dung nghin cu,

lm cho cc ti, lun vn, lun n thiu i tnh bo dn,tnh c th, c xu hng chung chung v loanh quanh trong

nhng khun kh truyn thng quen thuc. ng nhintnh sng to v pht hin cn rt hn ch. Ton b KHGD

c lc c hiu l Cc KHGD (Cc KH s phm), nhng thccht trong ch thy ni v cc lnh vc ca S phm hc(Pedagogy). Trn thc t, cn c s ln ln gia KHGD l

lnh vc nghin cu khoa hc vi ni dung cc gio trnhchuyn mn v nghip v trng s phm.

Nghin cu gio dc c mc tiu tng qut, lu di l

xy dng l lun khoa hc, thit k h thng v qu trnh

gio dc trn c s l lun . Tuy vy, trongnghin cugio dc c nhng yu t khoa hc, v c c nhngyu t khng phi khoa hc. Nhng yu t khoa hckhng th bc b c gm c: Sinh l hc, Tm l hc,

Sinh thi hc, X hi hc, Kinh t hc, Khoa hc qun l,

Khoa hc lch s, Trit hc, Logic hc, Tin hc v nhngyu t khoa hc c tnh cht b mn trong ni dung nghin

cu l lun v chng trnh dy hc cc mn hc. V vy,nu khng nh rng, nghin cu gio dc khng phi l

nghin cu khoa hc th l sai lm t hi.

Trn c s t tng x hi-chnh tr ca nh nc (th hin

tp trung ng li, chnh sch x hi v gio dc), nhngnguyn tc v quan im s phm truyn thng ca dn

tc v cng ng quc gia(th hin Lut gio dc v

thc x hi v gio dc), c th tp hp li v h thngho tt c nhng yu tkhoa hc trong qu trnh v

6


7/364

thnh tu nghin cu gio dc thnh mt lnh vchc thut tng hp, gi l Khoa hc gio dc theomt ngha l lunnghim tc. KHGD nh vy c tcch c lp cha, t ra xt tnh hnh Vit Nam?

Theo ti, nghin cu gio dc tr thnh lnh vc tng

i c lp vi nhng lnh vc nghin cu khc, song

KHGD ch ang trn con ng tr thnh khoa hcc lp. Mun thnh khoa hc c lp, ngoi vic xcnh c cho mnh i tng r rng, th tnh c lpca phng php lun khoa hc v cc phng php c th,

tnh h thng v phong ph ca hot ng v thnh tunghin cu khoa hc l nhng tiu ch quyt nh nht.Hot ng nghin cu gio dc cn phi tri qua nhiu nm

pht trin hc thut na trn c s ng ho c nhngyu t khoa hc t cc ngnh khc v xy dng c nhng

nguyn tc, l thuyt v phng php c th, nhn thc

v m t c nhng quy lut gio dc bng h thng khi

nim khoa hc ring, th mi tr thnh khoa hc c lptht s

Hin c nhng iu kin bn trong gip KHGD c thtr thnh khoa hc c lp. l: 1/ Nhiu chuyn ngnh,

phn ngnh, b mn khoa hc thc s v ang xm

nhp mnh m vo nghin cu gio dc, tch hp ngy cngcht ch vi S phm hc (i cng v b phn), chng hn:

Kinh t hc, X hi hc, Sinh l hc; 2/ Bn thn S phmhc (L lun dy hc, L lun gio dc gi tr-tc l gio dc

theo ngha hp) tch lu c nhiu nguyn tc l lun,

phng php khoa hc, ci thin c nhiu khi nim kinhnghim do tip thu c nhng thnh tu (c bit l ph-

ng php v cch tip cn) t Tm l hc, Khoa hc qunl, X hi hc, Tin hc, Thng k ton hctrong sut th k

20; 3/ i tng chung ca KHGD c th c xc nh ch

trn nhng nt ln song i tng ca nhiu b phn c th

7


8/364

ca n r rng, th d ca Tm l hc gio dc, Kinh t

hc gio dc, X hi hc gio dc, Sinh l hc gio dc, Gio

dc so snh

Trong hin thc x hi c mt mng c gi l gio dc.Hin thc gio dc l khch th ca KHGD. N c nhng

mt ch yu sau: 1/ T nhin (Vt l, Sinh hc); 2/ X hi

(Kinh t, vn ho, chnh tr, php lut, qun l, cngngh); 3/ Tm l (tm l x hi, tm l c nhn). Ba

mt ny tt nhin khng phn chia vi nhau tuyt i,mc d mi mt hm cha v gy ra nhng nh hng v

tnh quy nh khc nhau i vi c cu, ni dung v qutrnh gio dc. Trong nhng mt trn, c nhng yu t,nhn t nht nh c khoa hc ni chung v KHGD

ni ring nhn thc, m t v gii thch bng l lun, bngcc cng c k thut, t thit k c, hoch nh v

t chc c c cu, ni dung v qu trnh gio dc trong

hin thc- tc l thc tin gio dc.

Thc tin gio dc xt v nguyn tc l kt qunhn thc v ng dng ca KHGD thi k trc vocuc sng x hi. i vi thi k pht trin qua caKHGD, th thc tin gio dc hin nay khng nhng l ci

c bit, c hiu, m cn c bit v c hiu kh r,

khng ring g cc nh khoa hc m ton th cngng v nh nc c kh nng thit k, hoch nh, t

chc v thi hnh thc tin mt cch cht ch, bi bnc v php l ln nghip v, tinh thn v vt cht. i viKHGD hin nay v t nay v sau, nhng thc tingio dc mong mun cao hn v trnh pht trinc xem lmc tiu phi t c ca KHGD, tt nhinmc tiu phi c t ra c th trong mi quan hbin chng gia kh nng v hin thc. V nguyn l

chung ca nhn thc, V.I.Lenin ch ra rt ng n:

thc tin l ci ch v ng thi l tiu chun cui cng

8


9/364

(kt qu) ca nhn thc khoa hc. V vy, nhng phmtrthc tin nh c cu, ni dung, qu trnh gio dcng nhin khng bao gi l i tng ca KHGD,chng phi l mc tiu (khi KHGD cha nhn thc y

v cha m t c) v l kt qu (khi KHGD nhn thc r v m t c chng n trnh thc tin) ca

nghin cu gio dc. Nhn thc khoa hc v nguyn tc

khng xem nhng ci bit, hiu, thc thi tronghin thc l i tng (ch tr trng hp nghin cu so snh,

lch s, trit hc KHGD c cn c t nhn thc v t

nh gi bn thn sau nhng giai on pht trin nhtnh). Nhng ci ny ch l i tng hc tp, nghin cu

ca sinh vin, gio vin, cn b gio dc, cc bc cha mvi mc ch tm hiu, vn dng v hnh ng cho ng

n, thng chng c trnh by trong gio trnh, schbo ph bin khoa hc.

i tng ca KHGD xt ti thi im bt k l nhng

hin tng, nhn t no cha c nhn thc v gii thchkhoa hc, hoc c nhn thc v gii thch khoa hc chay nh mong mun, ang tc ng trong hin thc

gio dc, v nhng lin h nht nh ca chng vi thc

tin gio dc.Vic nhn thc c i tng ny gip KHGDpht trin c ci mi trong l lun khoa hc, nh l lun mi

m ci thin hoc to mi thc tin gio dc. Nhng hin t-ng, nhn t cha bit trong hin thc gio dc tn ti v tc

ng ngay bn cnh, an xen, thm ch ngay bn trongthc tin gio dc, c nhng lin h rt mt thit vi c

cu, ni dung, qu trnh gio dc, rt kh nhn din bng

nhn thc kinh nghim. Trong cng mt hin thc gio dc,c hai tn ti khc nhau: 1/ Thc tin gio dc- thnh tu

ca KHGD hay ca L lun khoa hc gio dc; 2/ Nhnghin tng, nhn t hin thc cha c nhn thc, tc ng

v gn b mt thit vi thc tin gio dc. Tn ti th hai li tng chung ca KHGD. Chnh v vy, nghin cu gio

9


10/364

dc trnh khoa hc i hi phi c nhng cch tip

cn, phng php v cng c khoa hc sc bn mi c th

xc nh v nhn thc c i tng ng n. Nhngnhm ln lu nay khi xc nh i tng nghin cu l Ni

dung, Phng php gio dc, Bin php hay Quy trnh hnhthnhl th d r rng v t duy v cch tip cn kinh

nghim. Nu quy trnh l i tng nghin cu, c nhin n

hoc ang tn ti, v tn ti khch quan vi ngi nghincu. Nu n c sn ri, th nghin cu lm g

na? (tr vic hc tp ca hc sinh, sinh vin, gio vin

ng dng). Nu n cha c, th n phi l mc tiu trc khinghin cu v l kt qu khi nghin cu kt thc thnh

cng. V khi n cha c, th ngi nghin cu tc ng voci g? Khng l li tc ng v nhn thc ci khng c g?

Ni dung khch quan ca i tng ni trn v nguyn tc

cng c cu trc 3 mt(t nhin, x hi, tm l) v

cng l cu trc ca thc tin gio dc. Nh vy c th

hnh dung c 3 lnh vc tng i khc nhau trong i t-ng chung ca KHGD : 1/ Nhng tin v tnh quy nht nhin ca gio dc; 2/ Nhng tin v tnh quy nh

x hi ca gio dc; 3/ Nhng tin v tnh quy nh

tm l ca gio dc. Tt nhin nhng lnh vc ny c linquan, ch nh ln nhau, do trong KHGD cn c

nhng b mn, chuyn ngnh, lin mn ly nhng lin hqua li ny lm i tng.

Nhng tin v tnh quy nh t nhin ch yu do

nhng nghin cu sinh l hc, sinh thi hc, y hc, nhn

chng hc v nhng nghin cu gip ranh nh ho sinh, lsinh, y sinh, gii phu tm hiu v gii thch. Mng

KHGD ny gm nhng b mn KHGD, vn c gc l ccngnh khoa hc khc, l nhnh t cc gc ny m ra. l:

Sinh l hc la tui v tr em(thc ra phi gi l Sinh l hc

gio dc mi chnh xc); Gii phu hc v v sinh hc -

10


11/364

ng; Sinh l hc lao ng s phm v.v Chng l nhnh ca

cc khoa hc, khi tham gia vo gio dc tr thnh b mn

ca KHGD- gi l b mn v chng c hnh thi r rng,nghim tc, c tnh c lp v hc thut.

Nhng tin v tnh quy nh x hi ch yu l i

tng ca cc b mn vn c gc l cc khoa hc x hi: Kinh

t hc gio dc; X hi hc gio dc; Trit hc gio dc; Giodc so snh; S phm hc (i cng v b phn); Qun l

gio dc; D bo gio dc; Gi tr hc gio dc; Lch s giodc v t tng gio dc; v ca nhng nghin cu lin mn

cha phi l b mn nh L lun vn ho, L lun ngh thut,L lun ngn ng v.v Nhng b mn ny r rng khngphi l chuyn ngnh ca KHGD, cng khng phi l chuyn

ngnh ca S phm hc nh vn hiu lu nay. Chng lchuyn ngnh, phn ngnh ca ngnh khc- kinh t hc

gio dc l chuyn ngnh ca khoa hc kinh t, x hi hc

gio dc, lch s gio dc l chuyn ngnh ca x hi hc

v khoa hc lch s.. Chng tch hp vi S phm hc l bmn nng ct ca KHGD to ra c cu b mn phongph.

Nhng tin v tnh quy nh tm l l i tng

ca cc b mn Tm l hc s phm v la tui, Tm l hc

qun l gio dc, Tm l hc pht trin, Tm l hc x hi,Tm l hc lao ng s phm, Tm l hc chn on, Tm

l hc hng nghip v.v Ranh gii gia cc b mn nytrong KHGD cha c phn nh r lm. C xu hng cho

rng trong KHGD ch c b mn Tm l hc gio dc, n

bao hm tt c nhng phn thch hp m S phm hc dng lun chng tm l hc cho qu trnh, hot ng v

ngun lc gio dc, ly t ton b khoa hc tm l.

Trong cc b mn ca KHGD c cu trc chuyn ngnh,

phn ngnh. S phm hc i cng c cc chuyn ngnh: Llun dy hc, L lun gio dc gi tr; S phm hc b phn

11


12/364

gm: S phm hc ton, S phm hc KH t nhin, S phm hc

KH x hi, S phm hc Ngh thut v.v; Tm l hc s phm

v la tui c rt nhiu chuyn ngnh: Tm l hc dyhc, Tm l hc gio dc gi tr, Tm l hc ngi gio vin

v.vCng c nhng b mn cha tch ra thnh nhiuchuyn ngnh, th d Gio dc so snh, Kinh t hc gio

dc

Cc b mn KHGD c hnh thnh v t chc theo

nguyn tc chung sau, mc d khng phi tt c u cngmt khun mu:

+ Cc khi nim phn nh quy lut, nguyn tc, phng

php ca khoa hc ngnh c vai tr nng ct cu

thnh b mn. Chng hn, trong Kinh t hc gio dc thcc khi nim kinh t hc l nng ct v c s to nn

h thng khi nim chuyn bit ca Kinh t hc gio dc;trong Tm l hc gio dc th nng ct v c s l nhng

khi nim ca khoa hc tm l.

+ Cc s kin, phm tr v khi nim S phm hc c tp

hp, c h thng ho li thnh h thng s kin khoa hctrong lnh vc b mn, cc khi nim khoa hc v cc khi

nim s phm hc kt hp vi nhau, gii thch ln nhau, bsung cho nhau v ni dung v logic. Chng hn, cc khi

nim Tm l hc nh Tri gic, T duy, Hot ng, Nhn

thc v cc khi nim S phm hc nh Lnh hi khi nim,

Hnh thnh k nng, Hc tp theo chin lc tm ti kthp vi nhau, gii thch ln nhau v b sung cho nhau to nn nhng khi nim v s kin c bn trong Tm l

hc dy hc.

+ C th c s dch chuyn hay bin thi cht t ca

mt trong hai hoc ca c hai h thng trn khi kt hp vinhau, phn nh s giao thoa ca hai loi quy lut: quy lut

dy hc-gio dc v quy lut kinh t, quy lut tm l.

12


13/364

Chnh v vy, cc s kin khoa hc trong b mn ni

chung c tnh c th.

Bn cnh cu trc b mn, chuyn ngnh, phn ngnh,KHGD cn c nhng hnh thi khc nhau, i khi b hiulm l cc ngnh hay chuyn ngnh KHGD. Thc ra chng l

KHGD nhng dng khc nhau, ni chung l ng lp, tuy

c th khng xut hin v hnh thnh cng mt lc. Theoc cu ca h thng gio dc, KHGD c nhng hnh thi :

1/ KHGD mm non; 2/ KHGD ph thng; 3/ KHGD nghnghip; 4/ KHGD i hc; 5/ KHGD x hi(gio dc thng

xuyn, gio dc qua truyn thng). Theo c trng camc tiu v qu trnh gio dc, KHGD c nhng hnh thi :1/ KHGD chnh quy; 2/ KHGD iu chnh (gio dc ngi c

tt); 3/ KHGD c bit(gio dc v ci to phm nhn); 4/KHGD qun s; 5/ KHGD s phm(gio dc gio vin). Trong

s nhng hnh thi ny, KHGD Mm non v KHGD ph

thng c th c xem l bn gc ca KHGD, bi v hu

ht nhng quy lut, nguyn tc, s kin c trng nhtca gio dc c pht hin, m t y, v chng c sdng lm tin khoa hc cho vic xy dng KHGD

nhng hnh thi cn li.

Trong mi hnh thi ca n, KHGD c c kt bi S phm

hc, c bit l L lun dy hc(i cng v b phn). Ntp hp nhiu lnh vc hc thut to ra khng nhng

cc b mn mi v cc chuyn ngnh trong cc b mn ,m c nhng chuyn ngnh ngay trong n- tc l cc

chuyn ngnh S phm hc mn hc. Trong thi k u pht

trin KHGD, ngi ta tng xp kinh t hc gio dc, qunl gio dc, trit hc gio dc, gio dc so snh, lch s gio

dc l nhng phn nh ca S phm hc i cng. iu khng thch hp vi c cu i tng v trnh pht trin

ca thc tin gio dc hin nay.

13


14/364

Vic phn bit L lun gio dc v KHGD cng rt c

ngha trong tnh hnh hin nay. Nu hiu L lun gio

dc nh phm tr cng cp vi Thc tin gio dc, th bncht ca n khng khc g KHGD, ch t phong ph hn

m thi. Trong L lun gio dc ch phn nh nhng thnhtu v hot ng l lun ca KHGD, cn nhiu mt s

kin, gi thuyt, nhim v, tin trnh nghin cu KHGD

cha c phn nh. Tm li, L lun gio dc thuc thc xhi, cn KHGD va bao hm L lun, va bao hm thc tin

nghin cu khoa hc. C nhin L lun gio dc ni n

y hon ton khng phi khi nim l lun gio dc theongha hp thng c cp trong S phm hc i cng.

Bn thn thut ng Gio dc theo ngha hp v L lungio dc theo ngha hp cng c ngha hc thut rt

chng chnh v buc khi dng n phi ni cho , nu bmt theo ngha hp th n chng cn xc nh g

na. Theo ti, bn cnh cc nhim v dy hc c chc nng

bi dng v pht trin hc vn, nng lc tr tu v hnhng thc tin ca ngi hc, th nhng hot ng gio

dc ngoi dy hc c nhim v gio dc gi tr, pht trinhot ng nh hng gi tr v cc k nng x hi ca ngi

hc.

Mt vn na cn tho lun: Pedagogy nn gi l Gio

dc hc hay S phm hc? Theo ti, nu tha nhn KHGD lmt khoa hc tng hp c cu trc b mn v chuyn

ngnh nh ni trn, th Pedagogy phi c tn l S phmhc. Cn thut ng Gio dc hc nn dng ch mn hc

chung v KHGD, c sinh vin nghin cu cc trng s

phm. Khi dng thut ng KHGD l ni n hot ngnghin cu khoa hc, tch lu v xy dng l lun khoa

hc, cn dng thut ng Gio dc hc l ni n mn hc,trong trnh by rt gn v chn lc nhng thnh tu

chung nht ca KHGD v cn thit nht cho gio vin, cc

14


15/364

nh hot ng thc tin h s dng trong ngh nghip

ca mnh.

Ti liu tham kho1. Phng php lun khoa hc gio dc. Vin KHGD Vit

Nam, H Ni, 1978. Ch bin: Phm Minh Hc.

2. Nhn thc li mt s khi nim, phm tr gio dc hc.

ti cp B B-34-37-39. Vin KHGD, H Ni, 1996. Chnhim: V Trng R.

3. H Th Ng- ng V Hot. Gio dc hc. Gi o trnh cc

trng s phm. XB Gio dc, H Ni, 1987-1988.

4. Thi Duy Tuyn. Mt s vn hin i gi o dc hc. XBGio dc, H Ni, 1998.

chng ii.

Vn c cu ca qu trnh

gio dc theo cch tip cn hin i

15


16/364

Theo quan nim ph bin, c 3 hin tng ch yu trc

tip lin quan ti qu trnh gio dc: qu trnh gio dc

tng th hay qu trnh gio dc theo ngha rng, qutrnh dy hc, qu trnh gio dc theo ngha hp hay qu

trnh tc ng gio dc n thc v hnh vi con ngi.T chc ca c cu ny nh sau: qu trnh gio dc tng

th(QTGDTT) bao gm hai QTGD b phn l qu trnh dy

hc(QTDH) v QTGD theo ngha hp; QTDH li bao gmvic dy v hc cc mn hc chnh kho cng nh nhng gi

hc ngoi kho; QTGD theo ngha hp th c chia ra cc

QTGD c th v hp hn na l QTGD o c, QTGDthm m, QTGD th cht, QTGD lao ng, v.v y l

mt biu tng l thuyt c xem l chnh thng trongKHGD, song trong nh trng ngi ta khng th lm th no

t chc c v thc thi c mt c cu nh th. V saovy? C l cn phi tho lun r hn na mt s khi nim

thng c gii thch ln vi nhau: Gio dc v QTGD, Hot

ng gio dc v Hot ng ca ngi hc, Dy hc vQTDH, QTGD v Hot ng gio dc.

Gio dc v QTGD l hai phm tr hin tng khc nhau:gio dc l hin tng x hi, cn QTGD l hin tng s phm.

Trong hin thc x hi rng ln c mt mng c bitmang nhng thuc tnh s phm- l gio dc. Trong hin

thc gio dc c nhng yu t v nhn t nht nh c m t v giithch bng l lun khoa hc vthit k k thut, c hoch nh v c t chcthc t bng cc cng c php l, x hi, hnh chnh,kinh t, tm l, s phm, c cu trc cht ch trnnhiu phng din(mc ch, nidung, phng php,phng tin, nhn lc, ti chnh, thi gian, khnggian, tin, logic, qun l, cc iu kin khc)- l qu trnh gio dc. Chnh QTGD l phng thc tng

qut tin hnh gio dc v cng l ng thi c bn,t gic ca gio dc. Nhng hin tng, s kin khc

16


17/364

nm trong hin thcgio dc, nhng nm ngoi QTGDng nhin cng thuc phm tr gio dc song nt khc

bit bn cht gia chng v QTGD chnh l chng chac nhn thc, thit k, t chc v tin hnh tgic, cht ch, v c th c xem l b phn t phtca gio dc.

Gio dc ni chung c 3 b phn c bn:1/gio dcchnh quy hay gio dc nh trng; 2/ gio dc khng chnh

quy, cn gi l gio dc ti chc, gio dc cc trung tmo to-bi dng, gio dc ngi ln, truyn thng gio dc,

cu lc b gio dc, cc hi c hot ng o to; 3/ giodc phi chnh quy, thng c hnh thc hc c lp, oto truyn tay, t bi dng.., chng hn vic dy thm- hc

thm hin nay. R rng b phn th nht v mt phn chyu ca b phn th hai c t chc nh QTGD, cn b

phn th ba v mt phn ca b phn th hai cha c t

chc nh vy.C th khng nh rng, QTGD khng ng

nht vi gio dc, n ch l mt phn c bn v ch oca gio dc. Mt khc, khng phi bt lun ci g ca giodc u l QTGD, trong gio dc c nhiu phn khng

phi l QTGD.

R rng phng din vt cht, gio dc chnh l dy

hc theo ngha y l dy cho ngi ta hc tp, trong c c vic hc c lp ln hc ph thuc(c thy trc

tip hng dn). Nu k c nhng yu t tinh thn bntrong ngi hc v hot ng ca h, th gio dc bao gm

c nhng qu trnh t gio dc, t hon thin, t pht

trin, t iu chnh nhn cch ca c nhn ngi hc. Ttc nhng hin tng ny ch c hoch nh v t chc

gin tip thng qua dy hc v hc tp. Khi da chc vody hc chng din ra tng i cht ch, c trnh t

chung chnh l logic ca qu trnh dy hc. Nhng nu

khng c nn tng dy hc, th nhng qu trnh ny ch

17


18/364

l nhng hin tng c nhn ri rc, din ra mi ngi mt

cch, v ng nhin c hng chc triu qu trnh ring l

nh vy, rt khc nhau tu tng ngi hc. Khng th gihng chc triu hin tng l t v din bin khng theo mt

trnh t, khng c u cui no c nh vy l qu trnhgio dc theo ngha hp c. Ni chnh xc hn, c nhng

hin tng gio dc bm theo dy hc, va nh iu kin, va

nh kt qu ca dy hc, va l chc nng, va l mc chca dy hc, din ra c nhn, lm cho qu trnh gio dc

phong ph hn dy hc(hon thin v pht trin kt qu

dy hc), nhng chng khng phi l qu trnh nht qunnh dy hc. Tuy vy chnh nhng hin tng gio dc khng

phi l qu trnh ny khin cho gio dc c tnh t trtng i cao, c tnh lin tc v ni dung v gi tr v to

ra nhng phng thc v thnh tu pht trin c nhn rtkhc nhau mc d nhng c nhn y u chung nhau cng

mt qu trnh dy hc. Dy hc l qu trnh ph thuc v

gin on, hon ton do chng ta t chc- c th btu, dng li, ngt qung u v lc no tu , c th

b hay thm bt mn hc, bi hc v cc hot ng giodc, c th thay i cch t chc nh gi, lng tuyn

sinh, t l tt nghip, c cu gio vin, quy m trng v

lp Nhng chng ta khng th lm c nh vy vi nhnghin tng gio dc gi tr nh o c, thm m, lao ng,

tnh cm x hi, chng ch tng i ph thuc dy hc

v bn thn chng c tnh t tr.

18


19/364

Hot ng gio dc v Hot ng ca ng i hccng l nhng hin tng thng b ln vi nhau. HGD do ng-

i ln t chc theo k hoch, chng trnh gio dc, trctip iu hnh chng v chu trch nhim v chng

chnh l nh trng, cc gio vin v cc nh gio dc c linquan nh cha m hc sinh, cc t chc gio dc x hi v cc

c s gio dc nh nc. Cn H ca ngi hc li do ngi hc

thc hin, theo nhu cu v li ch ca h, v ng c canhng hot ng ny mc d c c im la tui song

cng c nhng khc bit c nhn rt ln.

Cc HGD trong nh trng c phn chia thnh hai bphn ch yu: Cc HGD trong h thng cc mn hc vcc lnh vc hc tp khc nh gi hc ngoi kho; cc HGD

ngoi cc mn hc v lnh vc hc tp. Tnh chung li, cnhng HGD sau: HGD th cht, HGD tr tu, HGD o

c, HGD thm m, HGD t tng-chnh tr-php lut, v

cng ngy cng xut hin thm nhng hot ng mi,

chng hn: HGD phng chng ma tu, HGD mi trng,HGD dn s, HGD l gio, HGD nhn vn-quc t-hobnh, v.v Tt c nhng hot ng ny c thc hin

trong cc mn hc v ngoi cc mn hc, v chng c

thc hin ra sao hon ton do nh trng v gio vin chiphi. Nhn chung, trong cc mn hc gio vin ch yu

u t v ch n hot ng ging dy mn hc mmnh ph trch v vic dy hc lp do mnh ph trch.

Trong khi , hot ng dy hc ch l mt trong nhnghot ng gio dc, tuy n l nn tng v c v tr ch

o. Mt khc, hot ng dy hc l nn tng v ch o

khng ch trong cc mn hc, m tt c cc hot nggio dc khc trong nh trng. Cc hot ng gio dc

ngoi mn hc thc ra khng c ngha g, khng din ranh l HGD nu khng c ai dy ngi hc nhn bit, hiu,

tin v p dng ci g , tc l phi c ngi dy v ngihc v nhng ci g th hot ng y mi tr thnh

19


20/364

HGD. C th ni, dy hc l hot ng gio dc c bn

nht, c v tr nn tng v chc nng ch o trong h

thng cc HGD.

Cc HGD nh vy ch l mi trng hot ng ca ngihc, chng c c cu, ni dung, mc tiu, phng tin tng

i khch quan i vi ngi hc, khng nht thit c ngi

hc tha nhn l ca mnh. HGD c t chc c nh h-ng v mt gi tr, th d o c, thm m, th thao, lao

ng nhm to ra nhng mi trng hot ng v giaotip c nh hng ca ngi hc. Khi tham gia cc HGD, ng-

i hc tin hnh cc hot ng ca mnh theo nhngnguyn tc chung, nhng mc tiu chung, nhng chunmc gi tr chung v nhng bin php chung, nh vy h

c gio dc theo nhng tiu ch chung tuy hot ng cami ngi lun din ra cp c nhn.

Nhng hot ng ca ngi hc c hai loi : hot ngc bn v khng c bn. Hot ng c bn l loi

hot ng gn cht vi i sng hc ng, din ra mi ngi hc. l ngi hc th c nhn phi c nhng

hot ng ny. Hot ng c bn c c im la tui,v c hnh thi ln trnh pht trin. Trong la tui

mu gio, tr c nhng hot ng c bn sau: 1/ hot ng

nhn thc; 2/ hot ng giao tip; 3/ hot ng chi; 4/cc hnh ng v hnh vi sinh hot, trong hot ng

chi l ch o. i vi mt s tr, c th c thm hotng no khc do hon cnh sng c th. Chng hn c

chu bt u c hot ng hc tp v chu sng trong

mi trng thun li cho s ny sinh hot ng ny tng ism; c chu c hot ng ngh thut v gia nh tp

trung bi dng nng khiu ngh thut Nhng l nhnghot ng khng c bn v chng khng c trng cho

mi tr la tui ny. Tr tiu hc c nhng hot ng sau

l c bn:1/ hot ng nhn thc; 2/ hot ng giao tip;

20


21/364

3/ hot ng hc tp; 4/ hnh ng v hnh vi sinh hot,

trong hot ng hc tp l ch o mc d n ang

hnh thnh. Tu hon cnh sng c nhn, tr tiu hccng c nhng hot ng khng c bn, chng hn: lao

ng kim sng do iu kin kinh t gia nh bt buc;hot ng th thao hay ngh thut do nng khiu c nhn

hoc do mi trng gia nh thun li; hot ng x hi do

xu hng c nhn c bitHc sinh trung hc ngoi 4hot ng c bn nh hc sinh tiu hc, cc em cn thc

hin hot ng x hi, v cp trung hc ph thng c

th coi hot ng ny v hot ng hc tp l nhng hotng ch o. Hc sinh ln ca trng ph thng c th

tham gia nhiu dng hot ng nh th thao, ngh thut, xhi-chnh tr, kinh t, lao ng ngh nghip, vn ho

qun chng tu theo s trng v hon cnh sng cnhn, song khng th coi nhng hot ng ny l c bn

c.

Ni dung v c cu ca cc hot ng c bn cangi hc nhng latui khc nhau l nhng hintng khch quan i vi nh trng v nh gio dc,cng tng t nh cc hot ng gio dc l khch quani vingi hc vy. Cc HGD c t chc nh th no ldo nh trng, cn ngi hc hot ng ra sao li l chuyn

ca h. C th t chc dy hc, nhng nhiu tr khng chot ng hc tp; c th trong mt hot ng gio dc

o c, tr ny ch yu hot ng nhn thc hay giaotip, tr kia ch yu hot ng hc tp hay x hi..; c th

khng t chc dy hc nhng mt s tr li c hot ng

hc tp ti lc y. y l nhng iu khng nn ln vinhau c v l lun v thc tin . Th d, v trong trng

mm non c t chc dy hc nh l mt hot ng gio dcca nh trng, nhiu ngi tng rng tr c hot ng hc

tp; v c t chc cho tr t phc v, lm vic g nntng rng trong trng mm non c hot ng lao ng(tt

21


22/364

nhin c H lao ng nhng l H ca gio vin v nhn

vin nh trng ch khng phi ca tr) Hot ng gio dc

o c, hot ng gio dc thm m, hot ng gio dct tng-chnh tr, hot ng gio dc php lut, hot ng

gio dc khoa hc, hot ng gio dc lao ng, hot nggio dc k thut, kinh t v c th rt nhiu hot ng

GD khc na, khng c ngha l khi chng c t chc

trong nh trng th tr em c hot ng o c, hotng thm m, hot ng chnh tr, hot ng php lut,

hot ng khoa hc hay hot ng kinh t.

S phn bit trn gi ra hai iu: 1/ c cu cc HGDtrong nh trng cn c xc nh theo mc tiu gio dc,m trc ht nhm p ng nhu cu x hi v nhu cu pht

trin con ngi, nhng cng khng th i qu xa so viccu nhng hot ng c bn ca ngi hc v db l c hi pht trin ca tr, va lng ph thi gian, vaph cng ca t chc hot ng tha hoc km hiu qu.

Vi tr mm non, hot ng gio dc o c ch lmi trng ccchu nhn thc, giao tip, chi vsinh hot di nh hng ca cc gi tr o c, ccquan h o c c hoch nh trong , ch nkhng ra mt hot ng c th no c ng co c t gic tr c. Vi nhiu hot ng gio dckhc, tnh hnh cng ging nh vy; 2/ cc hot ng cbn v khng c bn ca ngi hc khng phi l c cu c

nh, m chng pht trin theo quy lut c nhn v latui. S pht trin c nhn ca ngi hc da vo hot

ng ca chnh h nh l ch th hot ng. Ni cch khc,

mun c s pht trin c nhn phi c tin l s phttrin ca hot ng ca chnh c nhn . Cc HGD tomi trng cho cc hot ng ca ngi hc, vnhnghot ng ca ngi hc quyt nh s pht trin

ca h. Cc HGD phi da vo hot ng ca ngi hc,mt khc, hot ng ca ngi hc c nh hng bi cc

22


23/364

HGD, nhng chng khng h thay th cho nhau c. Tt c

nhng HGD v nhng hnh thc khc nhau ca chng

trong v ngoi nh trng cn c hoch nh sao cho phthuy c tt nht nhng hot ng c bn ca ngi hc,

tp trung u tin v y mnh nhng hot ng ny, mtkhc p ng ng mc nhng yu cu hot ng khng

c bn ca nhng c nhn ngi hc.

Cc hot ng GD thng nhm vo nhng mt gio

dc tng ng. V vy, nu trong nh trng c bao nhiumt gio dc c xc nh th cng c by nhiu HGD.

Nhng tt c phi da trn nn tng dy hc. Vn chac sng t y chnh l: cc hot ng GD ngoi hotng dy hc c phi l mt qu trnh khng? Dy hc c

dc tnh qu trnh, ai cng tha nhn nh vy. Nhng ccHGD khc th sao? Mi HGD theo tng mt gio dc c

th c xem l mt qu trnh gio dc c th khng?

Cng tt c nhng HGD li th c thnh mt qu trnh

gio dc khng? Trn thc t c qu trnh gio dc chungy hay khng? Theo ti, trong nhng hot ng ny, tnhring cng nh ni chung, ci thc s l qu trnh vn l dy

hc, cn nhng th ngoi dy hc th khng phi l qu

trnh. Nn tng ca nhng HGD l dy hc, d cc HGDny c t chc ngoi cc mn hc, th d, bui sinh hot

lp, chng trnh lao ng v sinh trng s ch l ccqu trnh gio dc khi chng bao hm dy hc, v khng

th l qu trnh gio dc nu trong hot ng y khng ct chc dy hc. Do , qu trnh gio dc tng th cng

ch din ra nh mt qu trnh nu n c nn tng l dy

hc, v dy hc c hiu rng hn cc mn hc v trongtt c nhng HGD khc cng c dy hc. C th kt lunrng, qu trnh giodc bao gm qu trnh dy hc+nhng nh hng v tc ng gio dckhc da vo

qu trnh dy hc+ nhng nhim v bi dng, hngdn s pht trin tm l v x hi ca ngi hc+

23


24/364

nhng hot ng ca ngi hc hc c lp, tgio dc, t rn luyn, t kim tra, t qun, t nhgi, t iu chnh v t pht trin. S dc th nhndng c v diu hnh c qu trnh gio dc chnh l nh

iu hnh ci li ca n l qu trnh dy hc. Trn thc t,ch c mt qu trnh tn ti c lp trong nh trng, c

chc nng s cp, l qu trnh dy hc. Cn cc HGD khc

c chc nng th cp, khng tn ti c lp m da vo dyhc, v cng vi dy hc to nn qu trnh gio dc tng

th.

C l l cho rng trong nh trng tn ti mt qu trnhgio dc theo ngha hp, bi v nu khng c qu trnhny th ti sao trong Gio dc hc li c chuyn ngnh L

lun gio dc(theo ngha hp)? Khng th xem s tn tinhng t tng hay l thuyt no y v mt s vt l tiu

chun xc nh s vt y tn ti khch quan c. Ai

cng bit, c rt nhiu l thuyt v thn thnh, nhng

khng ai chng minh c s tn ti khch quan ca cc thnlinh hay ma qu; Khng T nu ra l thuyt Th gii ing cch y trn 2000 nm, nhng cha ai trng thy ci

th gii ny bao gi Ngc li, c rt nhiu s vt tn ti

khch quan ngoi thc con ngi, v vy chng h c nim hay l thuyt no v chng c. Song khng phi v

th li cho rng chng khng tn ti. Theo ti, L lun giodc l b phn l thuyt s phm v cc hot ng gio dc

ngoi qu trnh dy hc cc mn hc, nhng n bao qut cvic dy hc bn trong nhng hot ng GD ny. Cc HGD

ngoi qu trnh dy hc mn hc cng c nhng chc nng

hun luyn(hnh thnh tri thc, k nng, phng thc nhgi), tc ng trc tip vo thc v hnh vi ngi hc,

v kch hot s pht trin ca h. Tuy vy, chc nngc th ca cc HGD ny l gio dc v pht trin

gi tr c nhn trn nhng thang chun chung cacng ng v thi i. Nh vy, gio dc theo ngha hp

24


25/364

chnh l gio dc gi tr thng qua cc hot ng gio dc

c nh hng gi tr nht nh, c thc hin trc ht

trong dy hc(mn hc v ngoi mn hc) v ng thitrong cc hot ng khc, v y yu t mang c

tnh qu trnh l dy hc.

Dy hc v qu trnh dy hc l nhng khi nim tgy ra nghi ng nht, nhng vn c th ny sinh cu hi:hai th ny c ng nht khng? Qu trnh dy hc ch

din ra trong cc mn hc hay trong nhng lnh vc hotng khc na? iu th nht d tr li: nhng vic dy

v hc ngoi quy nh php l v hnh chnh, ngoi mctiu v chng trnh gio dc chnh thc, ngoi s kimtra, thanh tra, nh gi v qun l v chuyn mn ca cc

cp qun l nh nc v ch o chnh thng v tng t nhvy, cng ng thi nm ngoi qu trnh dy hc, do

chng khng phi l qu trnh dy hc. K c nhng vic

dy v hc trong chng trnh nhng khng tun theo ng

hc ch, khng m bo cc nguyn tc v phng phplun quy nh chnh thc, cng khng phi l qutrnh dy hc theo ng ngha ca n. Nh vy, trong dy

hc c qu trnh dy hc v c nhng hin tng dy hc tn

mn, khng kim sot c, t pht v khng mong mun.

V cu hi th hai, c hai s kin: 1/ qu trnh dy hckhng ch l phng tin, l con ng c bn gio dc

tr tu v hnh thnh hc vn theo cc lnh vc khoa hc,k thut, ngh thut v cc ngnh hot ng x hi c

quy chiu thnh cc mn hc, m cn l con ng c bn

thc hin tt c nhng nhim v gio dc trong nh tr-ng. Bt k HGD no trc ht u thng qua v da vo

vic dy hc cc mn hc, qua h thng b mn; 2/ ngoih thng mn hc, mi HGD li c c s dy hc ring ca

n- HGD o c c qu trnh dy hc mn Cng dn-o

c, HGD th cht c vic dy hc mn Th dc, V sinh,

25


26/364

HGD thm m c vic dy hc cc mn Ngh thut nh Ht,

Nhc, To hnh, Ma, Vn chng v.vNgoi h thng mn

chung v cc mn ring, mi HGD vn c nhng hnh thcdy hc khc tuy khng cht ch, th d HGD o c c

th thng qua cc cuc thi tm hiu mi trng v bo vmi trng, thi tuyn truyn phng chng ma tu v t nn

x hi- chnh l nhng hnh thc m ca dy hc. Bt

k HGD no khc cng ging nh vy, u c ci li l dyhc.

Qu trnh gio dc v hot ng gio dc xt theo

cch tip cn trn cng khng ng nht vi nhau. C rtnhiu hot ng gio dc, nu mun c bao nhiu chng tas t chc by nhiu, ch vic quy nh chng v sp

xp chng hp l trong mc tiu v chng trnh gio dc.Cho n nay trong nh trng c hng chc HGD khc

nhau: cng dn-o c, dn s, mi trng, lao ng,

php lut, th cht-quc phng, l gio, k thut, kinh t,

t tng-chnh tr, gi tr, gia nh, v cc HGD trong ccmn hc. Nu mi th ny l mt qu trnh gio dc thtnh hnh s ra sao trong vi chc nm ti, vi trm nm ti?

Khng th qun l v lm ch c mt khch th ri m vi

hng chc hay hng trm qu trnh nh vy. Trn thc tcng khng c bng chng thuyt phc v s tn ti ca

nhng qu trnh gio dc b phn ring l ny, c v dinbin, phng thc, logic, tin ln kt qu v hiu qu.

Trong dy hc, nu qua bi Phng trnh bc hai thchng ta bit r dng ht my tit hc, bao nhiu hc

sinh nm c l thuyt v c k nng gii phng trnh

ny, cng c th cn my bi tp, bi kim tra. Nhngqua bi L (Mn o c), ci m chng ta nm c

thc s vn l nhn thc ca hc sinh v phm chtl , cn em no tht s l v vo lc no th xy

ra iu , em no tin b n u v vic rn luynphm cht ny, em no n c i cha chc bit l

26


27/364

th khng th nhn nh chc chn c. K c

nhng bin php s phm cng khng th hoch nh chc

chn, th d cho em cha bit l hc thm vi bi oc na th kt qu vn c 3 kh nng: cng khng bit

l , vn nh trc, tr nn l hn. Nu tr nh trnnhng hc sinh khc, th mi iu li tr v tnh trng

on m, lc no nhng v vic ny cng u nh mi tinh,

khng th cm chc t trc c.

Nh vy, c rt nhiu HGD nhng ch c mt qutrnh gio dc duy nhtbao gm nhiu mt, nhiu

kha cnh, nhiu quan h, nhiu chc nng vnhiucht lng. Qu trnh gio dc thc cht cng l mt hin t-

ng th cp, n khng tn ti c lp c m da vo ci li

l qu trnh dy hc. Chnh qu trnh dy hc quy tquanh n tt c nhng HGD khc, em li cho chng c

tnh qu trnh v qu trnh tng th ny mang nhiu

cht lng hn, phc tp hn nhng cng hon thin hn so

vi qu trnh dy hc.Ti liu tham kho

1.Gio dc hc. Ch bin: Iu. K. Babansky. Gio dc hc, M.

1988.

2.C s l lun ca qu trnh dy hc trong nh trng X

Vit. Ch bin: V.V. Craevsky, I.Ia. Lerner. Gio dc hc, M.1989.

3.Cuc tm kim s phm. Bin son: I.N. Bagienova. Gio

dc hc, M. 1987.

4.Nhng c trng ca phng php dy hc theo t tnggio dc tch cc trong nh trng ph thng hin nay.

ti cp B B96-49-15, Vin KHGD, H Ni, 1996. Ch

nhim: ng Thnh Hng.

5.Thi Duy Tuyn. Mt s vn hin i gio dc hc.Gio dc, H Ni, 1998.

27


28/364

chng iii.

i tng v mc tiu ca L lun dy hc1.Mc d vn i tng v mc tiu ca bt k

ngnh khoa hc no cng lun c t ra ngay t bui

u hnh thnh khoa hc , song n cng lun l vn

bc xc mi giai on pht trin khoa hc. V i t-ng v mc tiu ca L lun dy hc (LLDH) cho n nay

vn cn rt nhiu iu phi tho lun thm. bn c

th, cn phn bit i tng v mc tiu.Trong quan h vi ch th hot ng ( nghin cu,

qun l, giao tip), i tng lun l ci khch quan, thuc

hin thc bn ngoi ch th . i tng nm khch th,i din vi ch th. Trong hot ng khoa hc hay nghin

cu khoa hc, i tng l ci cha c nhn thc, cha bit,cha c m t v gii thch, hoc c nhn thc cha y

, cha n mc tho mn c nhu cu v p ng cmc tiu ca ch th nghin cu.

Trong phm vi mi hot ng c th, ch th v i t- ng lun gn lin vi nhau, cng mt lc xut hin hoc

cng mt lc bin mt. C nhn ch l ch th hot ngkhi anh ta c i tng hot ng, v chnh s vt khin

c nhn y tr thnh ch th cng lp tc tr thnh i t-

ng hot ng ca anh ta. Khi ai cha c ( cha xc nh)i tng hot ng, ng nhin hot ng cha din ra, v

cng ng nhin ngi cha phi l ch th hot ng.Khi mt s vt no cha tham gia vo hot ng, cha c

tc dng ng c ho mt c nhn no th n cha

phi l i tng hot ng ca ng y.

Tuy dnh lin vi ch th nh hnh vi bng, song i t-ng c c s khch quan. Cho d ngi ta chm dt, b d

hay thay i hot ng, th s vt khch quan lm c s

28


29/364

ny sinh i tng vn tn ti. V c th vo thi im

khc, trong hon cnh khc, mt i tng khc li t c s

ny sinh cng vi ch th mi. C s khch quan ca itng thng c gi bng thut ng Khch th. Ch th cn

hay mt, bit hay khng bit, cm hay ngh gthkhch th vn khng v th m thay i, n vn l n.

Th d : hin thc dy hc ang din ra trong nh trng,

trong gia nh, bao gm nhng quan h, tnh hung,xu th, c im, thuc tnh no vn c din ra mt

cch khch quan, bt k cc nh L lun dy hc c bit

hay hiu n hay khng, c quan tm hay th vi n haykhng, thm ch khi cha ra i LLDH hoc lnh vc l

lun ny t nhin bin mt th hin thc vn tnti v s cn tn ti.

Mc tiu l ci ch quan, l kt qu d kin v mong

mun s t c. N l , tng trong t duy ca ngi ta,

hoc l m hnh ngn ng ( m t cu trc, ni dung

bng ngn bn), m hnh logic ( con s, ch s, khinim), m hnh biu trng hay ho ( th, hnh v,tranh nh), m hnh k thut v.v V nguyn tc, khi ch

th nhn thy s vt no y c th v ha hn p ng

c mc tiu hot ng ca mnh, th s vt ny trthnh i tng ca hot ng. Trong trng hp phn on

ng v tin hnh hot ng ph hp vi bn cht ca itng, th ch th ni chung s t c mc tiu. Nu ngc

li, th ni chung hot ng s khng dn ch th ti cmc tiu tc l kt qu m anh ta mong mun, n s dn ti

nhng hu qu khng mong mun hoc bt ng i vi

ch th.

Ni mt cch hnh tng, th mc tiu n pha sau itng hot ng. Nhng chng l hai th hon ton khc

nhau : i tng nm khch th c lp vi ch th, cn

mc tiu li hon ton ph thuc vo ch th. Trn mt i

29


30/364

tng, ch th c th nhm mt hoc mt s mc tiu, lc

ny xc nh mc tiu l A nhng c th sau mt thi k

nghin cu mi nhn ra nhm hoc ny ra khcnn cn phi xc nh li mc tiu l B. Trong nhiu trng

hp, ngi nghin cu phi iu chnh mc tiu ( nhch quan ca mnh) nhiu ln trong qu trnh nghin cu.

Nu mc tiu l kin nh, chng hn d th no cng phi

m t v thit k c nhng k thut tho lun chiu qu trong cc ch hc tp ca mn a l,th lc ny ci phi iu chnh li chnh l i tng

nghin cu nu ch th nhn thy, vi i tng xcnh trc y th rt t trin vng t mc tiu, cn la

chn mt i tng khc c trin vng hn. C th xy ra siu chnh i tng nh sau : lc u, n c xc nh l

Nhnghnh thc s dng trc quan, giao tip ngnng, quan h s phm thy- tr trong gi ln lp, vsau n c xc nh li vi s b sung Nhng tnh

hung dy hc, nhng phng thc hot ng nhmca hc sinh. Vi i tng mi, kh nng t mc tiu scao hn nu ch th tin hnh nghin cu ph hp v mtlogic v phng php.

Xt tng th, nu trong LLDH hin nay c vic tra mc tiu quan trng l xy dng cc phng php dy

hc hiu qu cao theo nguyn tc pht hin- tm tichng hn, th chng ta cn nhn thc v gii thch c

nhng tnh cht, c im ca cc hnh ng tm titrong vic hc tp ca hc sinh, mi quan h gia ni

dung ti liu, phng tin hc tp v cc phng thc hot

ng (giao tip, nhn thc, hc tp) ca hc sinh. Nu xcnh i tng nghin cu l ni dung, qu trnh dy hc

hoc nhng bin php s phm no th s sai lm.Cc gio vin, cc nh qun l chuyn mn ca trng hc mi

nghin cu ni dung, qu trnh hoc cc bin php dyhc, cn LLDH phi coi nhng th ny l mc tiu, tc l

30


31/364

phi nghin cu ci g to ra qu trnh dy hc hoc

tng thnh t ca n ( ni dung, phng php, bin php)

di hnh thi l thuyt v k thut.

Tm li, qu trnh dy hc cng nh nhng thnh t can l mc tiu ca nhng nghin cu LLDH xt vo thi

im trc v trong khi tin hnh nghin cu, mt khc

chng l kt qu ca nhng nghin cu LLDH xt vo thiim kt thc thnh cng hot ng nghin cu. C mc

tiu v kt qu nghin cu- mt th c t ra trc khinghin cu, mt th t c sau khi nghin cu- u l

nhng s vt khc hn i tng nghin cu.

2. LLDH cho n nay vn l mt thut ng khng d

hiu. Trong trng s phm c nhng gio trnh, chngtrnh, mn hc m sinh vin phi nghin cu, ging vin

phi trnh by trn ging ng v hng dn sinh vinnghin cu, cn gio vin trng ph thng v cc nh qun

l trng hc thnh thong phi m ra xem li cho khi qun

nhng bi bn chuyn mn, c gi l L lun dy hc. MnLLDH l i tng nghin cu ca sinh vin v ca nhng ai

thch nghin cu n, cn bn thn n khng nghin cu cig c, ch n gin l mt mn hc, hay hc phn trong

ni dung o to s phm. l bn rt gn v tinh gin ca

ni dung v kt qu nghin cu khoa hc trong lnh vc Llun dy hc. Lnh vc ny bao gm nhng hot ng

nghin cu khoa hc, cn mn LLDH ch l ni trnh bykt qu nghin cu, nhng gi tr ng dng gip sinh

vin hc ngh dy hc. Mn hc lun l mi trng nghin

cu hc tp ca sinh vin, ch khng phi l hot ngnghin cu khoa hc.

Nhng lu nay vic phn bit chuyn ngnh khoa hc

L lun dy hc v mn hc cng tn vi n li t c quan

tm. Do tnh trng khng r rng ny, i khi nhng itng hc tp ( ni dung mn hc) ca sinh vin nh gi hc,

31


32/364

phng php, bin php, nguyn tc, quy tc, k nng dy

hc, thm ch c qu trnh dy hc, chng trnh dy hc

c xc nh l i tng nghin cu ca nhiu cng trnhLLDH trong ti, lun vn, lun n. iu ny l mt ni

m nh, gy tr ngi rt ln cho vic hnh thnh githuyt khoa hc, xy dng nhim v, ni dung v phng

php nghin cu. Khng t nh nghin cu chuyn nghip,

sinh vin, hc vin, nghin cu sinh trong ti ca mnh khng xc nh c i tng nghin cu khoa hc, v

tng rng c, hiu, gii thch, vn dng c nhng

th vit trong gio trnh v sch LLDH tc l nghin cu llun, nhng phng php, bin php, k nng c trnh

by trong sch l i tng nghin cu. Tt nhin chng cngl mt th i tng nghin cu, song l nghin cu hc

tp. Vic nghin cu hc tp sch v l yu cu ng nhinca cc nh khoa hc, nhng ch l yu cu ti thiu, bi v

ngay c sinh vin cng phi nm c nhng iu ti gin

ny. Nghin cu ca sinh vin, gio vin ch yu nhm hctp, hiu v vn dng nhng kt qu nghin cu khoa hc.

Trong khi , cc nghin cu LLDH phi nhm sng to rani dung, phng php, k nng, cc m hnh, c cu,

logic ca qu trnh dy hc, v thit k ton b nhng

yu t ny thnh mt h thng t gic.

Trong nhn thc khoa hc cng nh trong i thng,i tng v mc tiu ng nhin l nhng s vt khc

nhau. Chng hn, vi mc tiu l hn nhn, th vic tmhiu v chinh phc mt c nhn khc gii chnh l qu

trnh t mc tiu. C nhn khi c chn chnh l

i tng nhn thc, giao tip, chinh phc ca ch th. Rrng y i tng l ngi, cn mc tiu l hn nhn. Khi

t c hn nhn, mc tiu c hin thc ho nh l ktqu ca nhn thc, giao tip, chinh phc i tng nht

nh. Ni dung ca kt qu ny l nhng gi tr ( hc vn,o c, nng lc lao ng ngh nghip, th cht, bn

32


33/364

lnh lm ch gia nh v.v) m ngi ta phn on v sau

thu c t i tng. Nu khng t c hn nhn, tc

l mc tiu bin mt hoc thay i, th c nhn khc giivn l i tng s khng v th m bin mt theo mc tiu

ca ch th. Ngi vn tn ti v c th tr thnh i t- ng ca mt quan h khc ( bu bn, anh ch em) vi

chnh ch th c, hoc ca quan h hn nhn vi mt ch

th mi, khc trc.

3. Ngt trm nm nay, quan im ph bin ( v givai tr thng tr rt ng nhin trong LLDH) v i tng

ca LLDH cho rng i tng ca LLDH l qu trnh dyhc. Khng r v sao khng thy ai bc b quan imny, mc d n sai lm qu r rng v do sai lm ny m

LLDH hu nh khng c i tng nghin cu, khng tinthm c mt bc no v hc thut k t u th k 20

n nay. Nhng tri thc v k nng c tnh cht mi m -

c b sung vo LLDH hon ton l cng lao ca cc khoa

hc tm l, cc khoa hc gip ranh nh sinh l hc, tin hc,cc khoa hc hnh vi, cc gio hc php b mn nh Tonphp, Vn php, Pht trin ngn ng, Lch s php, v

mt phn ca nhng nh gio ti nng. Ti sao xem qu

trnh dy hc l i tng ca LLDH li l sai lm?

Qu trnh dy hc t thi J.A. Cmenxky n nay tuyc gii thch v m t t nhiu lp trng khc nhau, song

v nhng im sau y th ai ai cng tha nhn nhnhau.

-N l ci bit, hiu, c thit k v hoch

nh kh cht ch c trn vn bn ( lut, chnh sch, ch-

ng trnh, sch gio khoa, ti liu hc tp v ging dy,phng tin dy-hc) ln trong mi trng v hot ng

thc tin (nh gi o , hc sinh, b my qun l, c cu tr-

ng lp, ti chnh, khng gian, thi gian, cc dng hotng). Ai cng bit, tt nhin LLDH cng bit r hn

33


34/364

ht, hng nm, hng thng, hng ngy, hng gi, qu trnh

dy hc bt u v kt thc khi no; c bao nhiu mn

hc, bi hc, mn no, bi no; c bao nhiu v nhng kkim tra, thi c no; c nhng sch gio khoa v nhng ti

liu tham kho no; nh hng v yu cu phng php dyhc no, phng tin dy hc no; t l u t/ hc sinh,

quy m lp, t l gio vin/hc sinh v.v Khng nhng

bit, ngi ta cn t chc c qu trnh dy hc v nhngthnh t ca n mt cch cht ch trong l thuyt ( vn

bn) v trong thc tin nh trng thnh nhng bi bn c

tnh cht hnh chnh, s phm, kinh t, vn ho, x hi.Ngay trong nh ngha qu trnh dy hc, ngi ta

khng nh n l ci d c nhn thc, c thit k, ct chc v c thc thi trong thc tin ( l qu trnh

chuyn giao kinh nghim x hi t th h ny sang th hkhc, t gic v hng ch, c k hoch, c iu khin, c

phng php v.v nhm t mc tiu v trang tri thc, k

nng, k xo, rn luyn cc phm cht nhn cch-Cc thnh t ca qu trnh dy hc: mc tiu, ni

dung, phng php, phng tin, cc hot ng ca thy v

tr c m t v gii thch tng i r trong cc vn bn

hnh chnh v chuyn mn. i vi LLDH, chng l nhngth c nhn thc ri v ang c ng dng trong thc

tin gio dc. Mt s nh LLDH cn nu ln ng lc, ccquy lut, cc nguyn tc v c im ca qu trnh dy

hc v nhng yu cu phi tun th chng ng ntrong cng tc ging dy.

V nguyn tc, ci bit v ang ng dng ( thcthi) khng bao gi l i tng ca nghin cu khoa hc.

Ngnh khoa hc no cng tm hiu, nhn thc ci chabit. Qu trnh dy hc khng nhng l ci bit,m d c hoch nh v tin hnh mt cch bibn. N khng th l i tng caLLDH.

34


35/364

Trong cng tc nghin cu hin nay, kh nhiu lun

im, nguyn tc ch o gio dc, th d : bn tr ct

ca gio dc do UNESCO pht biu, Gio dc hng vongi hc v.v vn l s c kt rt khi qut nhng

thnh tu ca nghin cu khoa hc v ca thc tin giodc, li vng vo tr thnh i tng nghin cu ca mt s

ti gio dc hc. Ni chung, ti khoa hc khng cn

nghin cu li nhng kt qu nghin cu, hn na lnhng kt qu nghin cu qu r rng, c tng kt

mc rt chung, khng c g phi bn ci na. Ni cho

cng bng, c mt vi loi hnh nghin cu LLDH ly i t-ng nghin cu l nhng kt qu nghin cu ca ngi khc

hoc ca nhng giai on nghin cu trc. l nhngnghin cu trit hc gio dc, lch s gio dc, t tng gio

dc v gio dc hc, gio dc so snh. Mc tiu ca nhngnghin cu ny khng phi l cng c tc ng vo thc

tin gio dc, tc l ni dung, phng php, k thut, cng

ngh dy hc, hay ni chung l h thng v qu trnh dyhc, m l nhng m hnh nh gi, m hnh d bo vch

ra nhng xu th chung v ph bin ca s pht trin giodc v gio dc hc, nhng bi hc v gi tr lch s ca

nhng nn gio dc, t tng gio dc v l thuyt gio dc

ca loi ngi i vi thi i v tng lai ca gio dc.

4. Trong hin thc x hi, c mt mng hin thc gi ldy hc. Hin thc dy hc chnh l khch th caLLDH. N bao gm hai loi hin tng rt gn gi nhau, hotrn ln nhau, d nhm vi nhau nhng khc nhau v nguyn

tc. Loi hin tng th nht phn nh tng th v ton b

nhng yu t cu thnh qu trnh dy hc, chng cnhn thc v c thit k trong LLDH v KHGD ni chung,

ang c t chc v thc thi trong nh trng. Loi hin t-ng th hai- c th tn ti v tc ng rt nhiu hnh

thc, cng tng cng lp hoc khc tng khc lp, nhng lunc nhng mi lin h v quan h no vi qu trnh dy

35


36/364

hc, v khng ng nht vi qu trnh dy hc- cha c

nhn thc v gii thch v mt khoa hc hoc c nhn

thc v gii thch cha y nh qu trnh dy hc.Chnh chng hp thnh i tng ca L lun dy hc.

Nh vy, i tng ca LLDH l nhng hin tng s phm

cha c nhn thc hoc c nhn thc cha y v

mt khoa hc, ang tn ti v tc ng trong hin thcdy hc. Vic nhn thc v gii thch khoa hc i tng

ny cho php pht trin nhng thnh phn l thuyt vng dng khc nhau trong LLDH, to ra nhng lun c v

nguyn tc mi nh hng ng n hn, hiu quhn trong vic ci thin hoc t chc mi qu trnh dyhc trnh pht trin cao hn. Trong khi tip cn i

tng nghin cu, tt nhin LLDH phi kho st v gii thchnhng c im, trng thi, lin h ( nht l lin h nhn

qu), khuynh hng hin c ca qu trnh dy hc thc t,

nh gi chng xc lp nhng cn c thc tin. Song

khng phi v vy m qu trnh dy hc li c xem l itng ca LLDH. L lun dy hc ch xem vic kho st,nh gi thc trng qu trnh dy hc l im xut pht

thc tin t ra vn , xc nh mc tiu, hnh

thnh gi thuyt khoa hc, t chc ni dung v phngphp nghin cu, la chn a bn, thi gian v quy m

nghin cu trong nhng trng hp c th.

Ti liu tham kho1.H Th Ng- ng V Hot. Gio dc hc. Tp I, Gio dc,H Ni, 1987.

2.Thi Duy Tuyn. Nhng vn c bn Gio dc hc hini. Gio dc, H Ni, 1998.

3.Kharlamv I. F. Gio dc hc. Minxc, 1976.

4.cn V. L lun dy hc. Gio dc hc, Maxcva, 1989.

36


37/364

chng iv.

Bn cht ca dy hc hin i

V phng din x hi-lch s, dy hc l qu trnh vkt qu ca s ti sn xut v pht trin nhng gi tr v

kinh nghim x hi c bn, c chn lc, tng c nhnthuc nhng th h ngi hc nht nh thc hin

nhng chc nng pht trin c nhn v cng ng. Trong

khun kh mt thi i, mt quc gia, dy hc c chnh bi cc th ch ch yu sau: h t tng x hi- chnh

tr, php lut v chnh sch; ch kinh t; nhu cu hctp ca dn c; cc tng vn ho(tim n, trung gian v t-

ng minh); h gi tr o c. Dy hc v gio dc hnh

thc hin thc c cng cu trc : u c dy hc th c gio dc, ch c iu gio dc l ga tr hay l

phn gi tr xt theo chun mc ca x hi c th. Ngc li,gio dc khng th khng da trn dy hc. D phng

thc no th gio dc ngi khc v t gio dc, nht

thit phi c chuyn dy v hc ci g .

Dy hc tuy nhin c phn bit vi gio dc tnhcht ca n. Trong khi gio dc l nhng qu trnh lin tc,

tru tng, c tnh mc ch, c tnh t tr v c logic tpht trin, th dy hc ch l phng tin, khng c gi tr

t thn, c tnh ph thuc rt cht ch vo hc ch, c

tnh gin on. Qu trnh dy hc c kim sot v can

thip d dng t bn ngoi: khi nh khai ging vo5/9 th chc rng ngy ng l ngy hc sinh n tr-ng, khi quy nh thi 4 hay 6 mn th hc sinh s tr

thi ngn y mn, khi bo lt xy ra gy thit hi cho trng

s v trang thit b th qu trnh dy hc phi tm thidng li, khi thay i, chnh l chng trnh v sch th

hc trnh(nidung, phng php, tin , mc tiu) cng

thay i. Chnh v vy, dy hc khng t n lin tc- lintc hay khng l do con ngi qun l, iu hnh; khng c

37


38/364

tnh t tr v n c hoch nh rt cht ch ti chn t

k tc- t mc tiu, tin trnh cho n kt qu cui cng,

t vt lc ti nhn lc, t iu kin cho n khng gian-thi gian.

Mc ch l tng ca dy hc xt phng din ny l

gio dc con ngi pht trin hi ho v cc mt: tmtr(tr tu, tnh cm, ch); th cht(th lc, th hnh,th nng); nng lc hot ng thc tin( nng lc kthut tng hp-Mc; k nng sng- Phng Ty; k nng xhi-UNESCO). Ni dung tng qut ca dy hc l hun

luyn, bi dng, pht trin c nh hng cc thnh phnthc th ca con ngi- Tm hn v Th xc; cc chcnng c bn thit yu ca mi ngi i vi s pht trin

ca chnh h-nhn thc, biu t xc cm vthi ,vn ng th cht v tm l; cc phng thc v kinhnghim hnh vi v hot ng cn thit con ngi sng

an ton, hnh phc, thnh t- ngn ng, o c,

ngh thut, logic, khoa hc, cng ngh, sinh hot,tay ngh Ni dung ny phn nh cc mi trng v ccnhim v c th ca qu trnh pht trin con ngi mt

cng ng xc nh m khng c bt k cng ng no

khc.

Phng thc tng qut ca dy hc l qu trnhdy hc, tc l qu trnh x hi ho c nhn bng cc cng

c vt cht v tinh thn c th, c hoch nh cht chv nhiu mt, c tin hnh c h thng, c quy trnh,

c nguyn tc v phng php nht nh. Bn thn dyhc c xem nh mt qu trnh vchc nng ch yuca n l x l: l vic x l kinh nghim x hi thnh thi x hi thnh hnh thi c nhn, t tru tngthnh c th, t khchquan thnh ch quan, c thchin bi ngi hc trong mi trng c t chc c bit

38


39/364

v mt s phm do nh gio to ra v gi vai tr quyt

nh.

Qu trnh dy hc din ra trn c s bn th lun can l ni dung dy hc. Hai mt ny lun thng nht vinhau trong dy hc d ni quy m no, tng bc no, thi

im no, a im no cng vy. Ni dung s phm ca

dy hc l mt th tch hp a thnh t. C ni dung vqu trnh dy hc c phn nh v thit k ng thi,

nht qun vi nhau trong vn bn hc trnh hay chngtrnh. C ngha l, chng trnh ch l vn bn m t ni

dung v qu trnh dy hc, t n khng phi l hc trnhthc t. Mi hc trnh thc t din ra u biu hinnh l th tch hp mt ni dung v mt qu trnh cu dy

hc.

Mi thnh t ca ni dung dy hc t n l tp hpnhiu hin tng. Tuy vy, c th nhm chng li da vo

vai tr v chc nng chung ca chng. Khi c th phn

bit c 5 thnh t sau: 1/ Ni dung hc vn, bao gm 4yu t l Tri thc v t nhin, x hi, con ngi, khoa

hc,ngh thut, k thut v v nhng phng thc hotng; Cc phng thc hot ng; Kinh nghim hot ng

sng to; Kinh nghim i sng cm xc v nh gi. Ni

dung ny c t chc v thit k thnh cc lnh vc hctp v cc hot ng khc. y l thnh t nh hng ca

dy hc, tng i tnh v n nh; 2/ Cc hot ng vch th hot ng, trong ch yu l hot ng gingdy v hot ng ca ngi hc, cc quan h gio dc, cc

hnh vi giao tip. y l thnh t nng dng, c chc nngch yu l vn hnh v thc hin cc nhim v dy-hc; 3/

Cc nhn t v tnh hung tm l, o c, x hi-c bit quan trng l nhu cu dy v nhu cu hc, ng

c dy v ng c hc, ch, tnh cm ca thy v tr.

y l thnh t ng lc ca dy hc; 4/ Cc ngun lc

39


40/364

vt cht ca dy v hc, nh sch, dng c hc tp vging dy, cnh quan s phm, cc iu kin vt l, a

l tham gia vo mi trng dy hc c th. y l thnh tc chc nng iu kin ca dy hc; 5/ Cc sn phm cady hc, tc l tri thc, k nng, thi , nng lc nhnthc, nng lc nh gi, nng lc vn ngChng phn

nh nhng mc tiu ca ngi hc u vo ca hc trnh

v nhng kt qu hay thnh t ca h u ra ca hctrnh. Thnh t ny c chc nng qun l l chnh.

V phng din tm sinh l, dy hc gn lin vi s

pht trin con ngi v x hi. N l hnh thc ph bin cas pht trin c nhn v cng ng. Mi cnhn trongbt k x hi no cng u ng thi pht trin dihai hnh thc: hnh thc c bit, c th, ca ringanh ta, do gen v mi trng hot ng c nhn ca ngi

quy nh; hnh thc ph bin, chung cho c thh hoc vi th h ngi thuc cng ng nht nh- tc

l dy hc ca cng ng . Nh vy, ngoi hnh thc cbit, c nhn no cng phi pht trin di mt hnh thcna, c tnh cht ph bin, l dy hc. Nh chc nng

to dng cho s pht trin c nhn, thng qua pht trin

nhn t con ngi c nh hng m dy hc cng c chcnng hnh thc nh vy i vi s pht trin kinh t-x hi

ni chung. Trong tng lnh vc hay xt chung quy mton x hi, dy hc quy ng cc phng thc phttrin khc nhau ca cc c nhn khc nhau trnnhng chun mc chung, nhng thang gi tr chung,nhng bn phn v li ch chung, song n khngquy nht tin trnh v thnh tu pht trin canhng c nhn ny. V vy c nhn lun c hai phngthc pht trin, trong khng th khng nh ci no lquyt nh hn ci no.

40


41/364

C nhng nguyn tc khng th b qua khi suy ngh

v dy hc. Nu hiu mt cch xc ng bn cht tm

sinh l ca dy hc th phi tha nhn tnh quy nh sinhhc trong s pht trin tm l l v cng quan trng, v t

phi lun chng v thit k dy hc sao cho thchng. Nu ch nhn mnh mt chiu rng, tr con l sn

phm ca ngi ln v x hi, m qun mt rng iu tuy

ng, nhng cha ng bng mt thc t: tr con l cham ca ngi ln. Ai ai cng vy, d thn phn ra sao, cng

u trc tip l sn phm ca chnh mnh trong tin

trnh pht trin, l con ca chnh cu b, c b ngyno by gi trng thnh ln. Hc tr thnh chnh

mnh- Learning to be - l quy lut m dy hc ngynay cn coi trng.

Dy hc c chc nng pht trin ngi, song iu

khng c ngha n lnguyn nhn ca s pht trin,n ra tr tu, tnh cm, hot ng v gi tr c

nhn. Chc nng c tnh hnh thc: nh hng, toiu kin, lm bc l cc tim nng. S pht trin c nhnv dy hc c quan h ph thuc cht ch trong thi i

hin nay, k nguyn bc vo x hi hc tp, nn kinh t tri

thc. Mc d vy, gia chng khng phi quan h nhnqu. Dy hc mun tr thnh nguyn nhn thc s ca tin

trnh v thnh tu pht trin c nhn no , th trcht n phi gip c nhn chuyn hc vn ca mnh thnh

kh nng v nhu cu hc c lp, thnh gi tr bn trong,thnh hot ng v ch t gio dc. Dy hc bt buc

phi thng qua hc tp mi thc hin c chc nng pht

trin. C th c chuyn dy hc m khng c s pht trinno c. iu ny do hai l: 1/ Nu bn thn tr khng hc,

nht l khng c hot ng hc tp; 2/ Bn thn phngthc dy hc khng c tnh pht trin. Th d, nu dy tr

hc bng cu chng t 5 tui cho n khi n 40 tui, thcho d c 35 nm dy d lin tc cng khng c s pht trin

41


42/364

g c; hoc nu ly ni dung c thit k rt tt dy

tr hc mn no y, nhng tr khng h hc hnh , vy

cng khng c s pht trin g c. Ngoi ra cn xy ra khnng phn pht trin, nu dy hc sai lm hoc hc tp sai

lm. Nh vy, dy hc khng ng nhin l nguyn nhnca s pht trin. C l nn hiu mt cch tng qut rng,

s phttrin ca con ngi hin i, ca tuyt i as c nhn, din ra di hnh thcdy hc(chnh quyv khng chnh quy), cn tin trnh c th vthnh tuc th ca s pht trin mi c nhn li

do kinh nghim, gi tr v hot ng ca chnh cnhn quy nh.

Vai tr ca cc yu t bn trong- ni lc- i vi s pht

trin c nhn tht v cng ln. Cha tng c bng chng chothy con ngi c kh nng hc tp v hn v t pht trin

v hn. Nhng cng khng h c bng chng no khng

nh gii hn trong s hc tp v tim nng pht trin c

lp ca c nhn con ngi. Rt nhiu trng hp khng c aidy m nhiu ngi vn pht trin, thm ch gn nh ti aso vi tim nng ca mnh. Quy lut ph bin trongmi quan h dy hc v pht trin chnh l hotng. Khi nim hot ng c th gii thch thuyt phctin trnh v thnh tu pht trin trong mi trng hp v

cn phi c t ra nh mt nguyn tc ch yu nht cady hc hin i. S pht trin c nhn phi da vo hot

ng c nhn. Mun tin trnh pht trin din ratheo hng tin b, t nhng trnh ngy cngcao, th hot ng cng phi pht trin. Ngi nokhng ci thin c, khng pht trin c hot ng camnh lin tc th bn thn ngi ni chung khng pht

trin c.

T ch ni v dy hc li tr thnh ni v hot ng

ca ngi hc, liu c lc lng khng? Hon ton khng. Hot

42


43/364

ng chnh l bn cht tm l v sinh hc ca dy hc.

Khng phi v c m ngi ta phn k tm l bng cc dng

hot ng c bn v ch o. Trong mi la tui, c hotng ch o, dn ng cho cc hot ng khc v cc

hnh thc pht trin c nhn. Dy hc trc ht l hnhthnh v pht trin hot ng ch o, tc l em li cho

c nhn cng c pht trin ca ring n, tng thch vi bn

cht ca n. Nhng hot ng c bn tng la tui cnt c bn n. l mt thiu st ca KHGD. iu

lm cho nh trng lng tng khi t chc cc hot ng gio

dc, thm ch mc sai lm trong c vic xy dng chngtrnh, phng php gio dc. Chng hn, ngay c gio

trnh chnh thc cn dy sinh vin s phm rng, trong trngmm non phi t chc cc hot ng sau cho tr: vui chi,

hc tp, lao ng, x hi, ngh thut. Ngi ta b qun yut ng c ca hot ng ngi. Khng c ng c kim

sng th sao c c hot ng lao ng? Khng c ng

c hc vn, tay ngh, bng cp, th sao c c hot nghc tp?

V hot ng c bn tng la tui, tuy khng c

iu kin tho lun chi tit nhng ti xin c kin bc u

nh sau. Hot ng c bn tr mu gio gm: 1/ hot ngnhn thc vi ng c l hiu bit, pht hin ci cha bit;

2/ hot ng giao tip vi ng c l tip xc, tho mnnhu cu tnh cm, c che ch, cm gic an ton; 3/ hot

ng chi vi ng c trong qu trnh v hnh ngchi nhm tho mn v th hin mnh, tnh tch cc ch

th; 4/ cc hnh ng sinh hot, cha hn l hot ng

song c vai tr c bn khng nhng tr nh, m bt cla tui no. Thiu mt trong nhng hot ng ny, c

nhn khng th sng v pht trin bnh thng c, vvy phi gi chng l hot ng c bn. Ngoi hot ng

c bn, c tr c th c hot ng khc, th d: th thao,ngh thut, hc tp tu thuc kh nng tri hay nng

43


44/364

khiu, hon cnh ring ca c nhn tr. Hot ng chi c

vai tr ch o.

Trong tui tiu hc, cc hot ng c bn gm: 1/ hotng nhn thc; 2/ hot ng giao tip;3/ hot ng hctp; 4/ sinh hot. Mi hot ng c t trc u pht trin

hn trc v thc y s hnh thnh hot ng hc tp.

Mc d ang trong qu trnh hnh thnh, hot ng hctp c vai tr ch o v n nh hng cc hot ng

khc. n tui trung hc, trong s cc hot ng c bn cthm hot ng x hi, hot ng hc tp, ng thi hai

hot ng ny l ch o. Ht tui i hc, ngi trngthnh th cc hot ng c bn l: 1/ nhn thc; 2/ giaotip; 3/ lao ng ngh nghip; 4/ x hi; 5/ sinh hot, trong

lao ng ngh nghip l ch o, c nhn c th cnhng hot ng khc nh th thao, ngh thut, chnh tr,

kinh t, nhng khng phi ai cng vy v khng bt buc

ai cng phi c.

Vic lu cc hot ng c bn tng la tui c ngha to ln thc hin nguyn tc hot ng trong dy

hc. Ch trong tnh hung tr tin hnh cc hot ng cbn v ch o cc em mi huy ng ti a kinh nghim

nhn thc, tnh cm, vn ng, ngn ngv tnh tch

cc c nhn ca mnh hc v lm vic, t c khnng pht trin cao nht. Ch trong nhng hot ng ny,

c nhn mi c nhiu c hi nht th hin mnh v phttrin.

V mt s phm, bn cht ca dy hc chnh lgy nh hng c ch nhn hnh vi hc tp vqu trnh hc tp ca ngi khc, to ra mi trngvnhng iu kin ngi hc duy tr vic hc, cithin hiu qu, cht lng hc tp, kim sot qu

trnh v kt qu hc tp ca mnh. Dy hc chnh lc cu v quy trnh tc ng n ngi hc v qu trnh

44


45/364

hc. Ch th dy hc l nh gio, thy gi o, v bt k ngi

no tin hnh bo ban ngi khc hc tp. V th, dy hc

tc l dy, bo, ch dn ngi khc hc. Nu dy tr hc,iu c ngha l: 1/ Dy tr Mun hc(c nhu cu hctp); 2/ Dy tr Bit hc(c k nng v bin php hc tp);3/ Dy tr Hc lnh mnh(c ng c ng n); 4/ Dytr Hc bn b(c ch hc tp); 5/ Dy tr Hc thnhcng(c kt qu v cht lng); 6/ Dy tr Hc ch ng vc lp(c kht vng v thc t gic hc tp). Nu lmc nh vy th nh gio mi tht s l thy v hc sinh mi

tht s l ngi hc. Thy l ngi dy tr hc tp ch khngphi l ci loa hay ci bng ghi m. Tr phi c hot ng

hc tp th mi l ngi hc, nu khng ch l con vt hayci my ghi m.

Qua iu ny, thy r trong dy hc khng ch c

chuyn nhn thc, m nhn thc cng cha phi l quan

trng g so vi hot ng ca ngi hc. Tuy vy hot ng

ca ngi hc ph thuc vo hot ng dy hc(hot ng sphm). Hot ng dy hc do nh gio v nh trng t chcv quyt nh quy m, cht lng, tnh cht s phm ca n.

l mi trng hot ng ca tr, cha ng cc i tng,

cng c, phng tin ca hot ng m tr tin hnh. V lmi trng hot ng ca tr nn hot ng dy hc l mt

trong nhng thnh t trng yu nht ca qu trnh dyhc. Hin nay, c cu ca hot ng dy hc gm 2 b

phn: 1/ hot ng dy hc trong h thng cc mn hc,cc lnh vc hc tp, hay cc hc trnh; 2/ hot ng dy

hc ngoi h thng cc mn hc.

Trn c s khi nim hot ng, c th nu ln nhng

nguyn tc ch yu nht ca qu trnh dy hc hin i:1/ Tng tc- nh gio v hot ng dy hc ca h phipht ng c v t chc c cc dng tng tc khc nhau

gia ngi hc v ni dung dy hc, gia ngi hc vi nhau

45


46/364

v vi thy, gia cc hnh thc hc tp v giao tip; hn

ch cng nhiu cng tt tnh cht mt chiu trong quan

h dy-hc, pht huy ti a cc c hi hot ng ca ngihc; 2/Tham gia- hot ng dy hc phi c tc dngng vin, khuyn khch ngi hc trao i, chia x kinhnghim, hc hi ln nhau, sao cho n lc ca mi ngi u

gp cng vo mc tiu v kt qu hc tp chung, v vic

t c kt qu chung cng l ci bo m cho mi ngithnh cng trong hc tp; tr tu chung, ch chung, tnh

cm chung c vun p t s tham gia ca mi ngi, v

chnh chng tr thnh ch da, thnh sc mnh gp bica mi ngi; 3/ Tnh vn ca dy hc- tnh hungdy hc do nh gio t chc phi c gi tr i vi ngi hc,phi c lin h vi kinh nghim v gi tr c nhn ca h,

t thc y h hot ng tr tu v thc hnh; ccyu t trong tnh hung dy hc khng c v tnh, trung

tnh i vi ngi hc, tr thnh nhm chn, nht nho, lm

suy gim tnh tch cc ca h.Ti liu tham kho

1. avydov V.V. Nhng vn ca dy hc pht trin:nghin cu l lun v thc nghim. Gio dc hc, M. 1986.

2. Guy Palmade. Cc phng php s phm. XB Th gii, H

Ni, 1999.

3. Jean-Marc Denomm, Madelein Roy. Tin ti mt phng

php s phm tng tc. XB Thanh Nin v Tri Thc&CngNgh, H Ni, 2000.

4. Nhng c trng ca phng php dy hc theo t tng

gio dc tch cc trong nh trng ph thng Vit Nam.

ti cp B B96-49-15. Vin KHGD, H Ni, 1996. Chnhim: ng Thnh Hng.

5. ng Thnh Hng. Ti liu bi dng ging vin ngnh s

phm mm non.

46


47/364

V Gio vin, B gio dc v o to, H Ni, 2000.

chng v.

Mt s xu th ca dy hc hin i

Trong khong 20 nm ti, cc qu trnh hin i hov tiu chun ho s l nhng xu th tng qut trong

dy hc, k c chnh quy v khng chnh quy. Tt

nhin ni dung ca hin i ho v tiu chun ho chcchn c nh hng vo cc mc tiu nhn vn, dn

ch v pht trin bn vng. Chng hn khng nnhiu y ch c vn tng cng cc yu t khoa

hc-cng ngh trong vic khai thc, s dng cc ngun

lc gio dc, trong vic qun l, iu hnh, nh gidy hc, trong vic pht trin chng trnh v phng

php, cng ngh dy hc, m iu ct li nht chnhl v s pht trin ca ngi hc v con ngi ni chung.

Ngi ta nht tr cho rng nhng xu th trin vngnht trong dy hc v gio dc khng th khng chu

nhng nh hng trc tip ca s pht trin nhu cu cacon ngi, trc ht l nhng nhu cu gn lin vi hc vn, tri

thc, tay ngh, s thnh t v mt x hi, hnh phc cnhn trong i sng cng ng a dng. Trong iu

kin x hi hc tp v nn kinh t tri thc ngy cng m

rng, nhu cu hc vn nng ln r rng, a dng hn, vdc bit c tnh cht chn lc hn- ngi ta khng ch

n gin l cn hc, mun hc, thy bc bch rng phihc, m quan trng hn cn phi hc nh th no, hc

chnh xc ci g, hc vo nhng lc no v hc n mc

no th bit, lm vic, chung sng v lm ngi ng hong. Tuy vy, hc thng xuyn v hc

sut i vn l nhng nt m trong nhu cu hc tp ca

con ngi trong nhiu thp nin ti.

47


48/364

Chng trnh v hc ch nh trng ngy cngp ng cao hn nhu cu hcthng xuyn, hc suti, ch khng xem n l chuyn t pht bn l nh trng.Chnh nhng hc trnh chnh quy mi c kh nng ln nht

gii quyt vn ny. Chng s dn dn c t chc tthn theo chin lc ch ng: hc trnh khng chy chnh

vnh gia hai cch tip cn i lp nhau nh sut na th

k trc- mt mt buc ngi hc phi thch ng vi n, mtkhc li tho hip v thch ng vi ngi hc mt cch ti

a. Hc trnh hin i c nhng phn c bn v

chun mc i hi ngi hcphi c gng v thchng, nhng phn ny cn tinh gn v c chn lcchnh xc. Phn a s cn li ca hc trnh vathch ng vingi hc, va to nhng iu kin, chi gip ngi hc thch ng ddng hn. Nh tnhcht linh hot ny, dy hc va thc hin hiu qu chc

nng pht trin(to dng v nh hng cho s pht trin)

va to iu kin v khuyn khch vic hc c lp ngaytrong qu trnh hc chnh quy cng nh bn ngoi nh tr-

ng. Hc c lp l nhu cu ca ngi hc ngay t khi cnngi trn gh nh trng v nu nhu cu ny pht trin tt

th kh nng hc c lp sau ny ca ngi hc s l con -

ng bo m nht, hiu qu nht vic hc thng xuyn,hc sut i ca h, cho d h tham gia hc trnh no, vo

thi k no v di hnh thc no cng vy.

Kh nng hc c lp ca ngi hc ngay trong qutrnh dy hc cn c ch nhiu hn trong vic pht

trin chng trnh v phng php dy hc v chng c s

tng tc mt thit vi kh nng . Hc c lp nng caogi tr, tnh thch ng ca ni dung v cu trc chng

trnh, khai thc ti a nhng tim nng ca chng trnhv ng thi hn ch rt nhiu nhng nhc im ca ch-

ng trnh. Do , chng trnh c th c cu trc v tchc a dng hn, phong ph hn, dn rng hn tm hn

48


49/364

gia hc vn ti thiu v hc vn ti a, m rng hn cc

lnh vc hc tp v cc hnh thc hc tp(hc theo bi,

hc theo ch , hc theo d n v nhng cch khc).Nhng chng trnh linh hot v c ng nh vy cng c

hiu qu cao bi dng k nng v nhu c hc c lp cangi hc ngay trong qu trnh dy hc chnh quy.

Cc nhu cu hc thng xuyn, hc sut i cni hi vic m rng cc chi hc tp v kh nngla chn ca ngi hc. Ni chung, hc t xa vn l mtxu th mnh m trong dy hc nhiu thp nin ti v nhu

cu ny ngy cng c p ng y hn trong iukin pht trin cc phng tin cng ngh cao trong truynthng, giao tip, gio dc, sinh hot v mi trng thng tin

ton cu ho. Bn thn hc t xa cha ng c hi lachn ca ngi hc, chnh phng thc hc tp ny lm

gim bt rt nhiu b buc do s lng c s o to tng ln

rt nhiu, tu chn, do phong cch hc tp c t do,

khng b ai p vo mt khun mu no. Nhng vn nng cao kh nng la chn ca ngi hc ngay trong qutrnh dy hc chnh quy mi l cn thit hng u, v

l mt vic kh. Cho n nay, ngoi s h tr ca cng

ngh hin i, cha c cch no tt hn cch tip cnphn ho, tch hp v lm mm ho hc ch b mn

truyn thng. Cn phi pht trin nhiu hn cc hc trnht chn(bt buc v tu ), gim bt s lng mn hc c

t chc theo hc ch b mn cng, tng cng cc hcphn tch hp theo ch v hot ng thc hnh. Cch

phn ho tuyt i cng nh phn ban, phn lung thnh

cc din o to ring bit tch ri nhau nh lm trongna cui th k 20 s khng c trin vng trong nhng nm

ti. Ngi ta c hng xc nh cch phn ho da vo mttrng tm no y, hoc l v mc tiu gio dc(gio dc

t cht- Trung Quc), hoc l v ni dung hc vn cbn(hc vn ht nhn- M v nhiu nc Phng Ty). Trn

49


50/364

c s trng tm ny(thng l phn hc vn n nh, c

bn, c cu trc b mn) c th phn ho rt a dng

bng nhiu hc trnh t chn khc nhau di nhng hnhthc hc tp phong ph.

Phn n nh thng c p vo lnh vc hc vn hn

lm. Ngi ta vn coi trng hc vn hn lm v khng

ngng tm kim con ng nng cao n hn na, chkhng phi h thp n trong nh trng ph thng. Vn

l xc nh c th hc vn hn lm l nhng g? Quannim ny s c xc nh chi tit v chun mc hn. Phi

chng mi phn ca Ton hc, cc Khoa hc, Ting m ,Ngoi ng, Lch s, Quc vn u l hc vn hn lm?C l phi c cch tip cn mi y. Chng hn, ngay

trong mt mn hc vn c xem l mn hn lm cn phinh gi c th chn ly nhng thnh phn no ng

l hn lm tht s. Lm nh vy tc l tinh gin chnh cc

mn hn lm, nng cao tnh hn lm ca chng, khc

phc bt nhng phn l thuyt sung di dng, v ch. Vcuc tranh lun t na th k trc rng cu trc b mn scn tn ti hay khng, c th d on gn nh chc chn:

n vn tn ti, t nht trong hc trnh cc mn hoc cc

lnh vc o to hn lm v trong mt s phng n cbn ca qu trnh dy hc chnh quy(trong nhiu phng

n phn ho dy hc, c th c nhng phng n c tchc theo cu trc b mn).

Hin i ho v tiu chun ho chc chn cn i vo

cc quan h v nhng mt khc nhau, khng phi l phn

k thut, ni dung, phng tin, hc liu ca dy hc. Bncht ca cc kiu phng php dy hc hin i nht v c

trin vng nht, p ng c nhng c im ca qutrnh hc tp tng lai v ngi hc tng lai chnh l davo ngi hc v hot ngca h. Tt c nhng timnng ca chng trnh, hc liu, phng tin k thut, dng

50


51/364

c, thit b cng ngh u ph thuc trc ht chnh vo

cht lng v tnh nng ca chng, v y ai cng thy r

nhng gii hn kh r rng. Nhng mt gi tr, cm xc vnhng quan h trong dy hc thc t hng ngy li cha

ng rt nhiu tim nng gio dc to ln, kh lng ht c.V vy, phng php dy hc trin vng nht t nay v sau

chnh l phng php da vo ngi hc v hot ngca ngi hc, khai thc mt gi tr v cm xc ca qutrnh hc tp, t chc cc quan h dy hc theo nguyn

tc hot ng v giao tip ch ng gia cc ch th

dy-hc. pht trin cc hot ng, c bit v quan trng

nht l hot ng hc tp, v kch hot nhu cu, tnh

cm, ch ca ngi hc- ni chung l kch hot qu trnhhc tp, th cc quan h trong dy hc c vai tr quyt

nh. Quan h l mt thnh t ch yu nht ca mi tr-

ng hc tp, tt c nhng tnh hung dy hc khc nhau

u phi da vo quan h gia thy v tr, gia ngi hcvi nhau, gia c nhn v nhm, gia nhm v c lp. Ccquan h ca dy hc hin i s tip tc pht trin theo xu

hng tng cng s tng tc, hp tc v cnh tranh, thamgia v chia x.

Tng tc l xu th c bn trong s pht trinmi quan h Dy-Hc. Gia hot ng dy hc v hot

ng hc tp, gia qu trnh dy hc v qu trnh hc tpc s phn cng trch nhim trit hn bi v chng

vn l hai dng hot ng khc hn nhau xt v mt

ng c, phng thc v gi tr. Hot ng dy hc l hotng ngh nghip, ng c ch yu l sinh nhai v phn

no l tnh cm, s thch s phm. Hot ng ca ngi hcc ng c phc tp hn gp bi v c tnh cht c nhn,

khng th vo trn vo thnh mt c. Dy v hc tc ng

qua li vi nhau, mi bn u tng i tch cc v tng

51


52/364

i t tr, mi bn u l mi trng c th ca bn kia v

l iu kin cn thit ca bn kia.

Tng tc Dy-hc th hin cc mt khc nhau: giach th dy v ch th hc, gia mc tiu dy v mc tiuhc, gia phng php dy hc v qu trnh hc, gia ph-

ng tin dy v phng tin hc Tng tc s lm tng

ng lc ca c dy ln hc, n khc phc tnh cht thng ca c dy ln hc, c bit ca hc tp, v tnh

cht n iu, xui chiu lu nay ca quan h dy-hc.Xu th tng tc cng xc nh r hn v tr c th ca

ngi dy v ngi hc: khng ai lm h ai, ai c vic ca ngiy, song mc ch cui cng v u tin hng u l s phttrin ca ngi hc, l c vic ca ngi hc, h t

c mc tiu v li ch ca mnh.

Trong quan h thy-tr, tnh cht hp tc l xuth ni bt. Gio vin khng hnh ng mt chiu lhoch nh v t chc vic dy ca mnh sao cho c

vic ca mnh(cho ht bi v hon thnh nhim v lnlp), m tm cch lm th no d vic dy ca mnh c

ngi hc hng ng, ng h, v chnh n c tc dng tchc, ng vin, hng dn vic hc. Khi dy ngi hc -

c vic ca h th iu cng c ngha ngi dy c

vic ca mnh, v kt qu dy hc mi l thc cht. S hptc thy-tr l mi trng mnh m gip ngi hc huy ng

tt nht kinh nghim thng trc ca h vo cc nhim vhc tp v nhng hot ng cn thit, g b nhng sc

cn tm l ny sinh trong iu kin nhng nghi thc giao

tip v nhng phng thc hot ng g b thng mangtnh hnh thc ca dy hc chnh quy, lm cho ngi hc

tri nghim su sc hn qu trnh v kt qu hc tpca bn thn v ca cc bn.

Quan h gia ngi hc vi nhau trong qu trnhdy hc hin i ni chungmang tnh hp tc v tnh

52


53/364

cnh tranh tng i. Tnh cht ny ca dy hc lm chon nng ng hn, c ng lc cng khai v c chiu hng

hiu qu hn. Tuy ngi ta cha ni nhiu n cnh tranhtrong hc tp, nhng ai cng phi tha nhn tnh cht cnh

tranh ca cng vic dy hc, bi l n gin dy hc cngl mt ngh nh mi ngh khc, trc ht nhm sinh nhai, c

mc tiu vt cht v tinh thn thit thc, khng phi

mua vui, cng khng phi hy sinh bn thn mnh chongi khc sng. C cnh tranh trong vic dy tc l c

chuyn lp ny, thy ny tt hn lp kia, thy kia, trng

ny, ban ny b ch hn trng kia, ban kia. iu khngth khng tc ng n s cnh tranh trong hc tp vn

t n cng khng t gay gt. Cn hiu rng, cnh tranhtrong mi trng hc tp thng din ra m du, ngm ngm,

v ni chung n di hnh thc hp tc. Cc hc sinh gii haychi vi nhau, hp tc vi nhau trong hc tp, nhng chnh

nh iu kin hp tc ny m hai bn cnh tranh vi nhau.

Ngi ta c xu hng ch hp tc vi nhng ai c sc cnhtranh ngang nga vi mnh, ngc li hp tc chnh l v trc

ht nng cao sc cnh tranh ca chnh mnh chkhng phi lm cho i tc mnh hn. Mc ch ca

cnh tranh cng ng nh vy, v ch nhng ai xng ng

hp tc mi l i th thc s cnh tranh. y l mttrong nhng ng lc ht sc mnh m ca dy hc trong

nhng thp nin ti.

Tng cng s dng cng ngh thng tin in t s hotrong thit k v t chc qu trnh dy hc l xu th mnh

m trong hin i ho v tiu chun ho. Bn thn tnh

nng s phm ca cc phn mm gio dc hin nay cha png c nhng yu cu khim tn ca vic dy a s cc

lnh vc hc tp. Chng tip sc cho ngi dy v ngihc ch khng th thay th vai tr ca gio vin ch vi t

cch ging dy ch cha k n t cch nh gio dc, cngkhng h hc thay c ngi hc xt mi phng din ca

53


54/364

qu trnh hc tp. Chnh v vy, phn ln ti liu hctp v ging dy mai y s c thit k v t chcbng c hai dng vn bn: vn bn in truyn thng vvn bn in t(cc phn mm my vi tnh). Chng cs dng song song, b sung cho nhau tng hiu qu vcht lng thng tin, a dng ho cc hnh thc hc tp, to

thun li hn cho vic s dng v phn phi thi gian, ni

dung, iu hnh nhp hc tp v ging dy ph hp hnvi ch hc tp c nhn ho v hc c lp.

Cui cng, khng th khng nhc ti qu trnh quc t

ho trong lnh vc chun hc vn ca nhiu lnh vc hctp, nht l cc khoa hc t nhin, khoa hc k thut, nghthut thng dng nh m nhc, to hnh, ma quc t v

gio dc th cht. iu ko theo vn quc t hobng cp, k thut thit k v cu trc chng trnh dy

hc, cng ngh o lng v nh gi dy hc(qun l v

thnh tch hc tp).

Ti liu tham kho1. Claude Allegre. Xy dng nh trng th k 21. T liu

khoa hc. Vin KHGD, H Ni, 2000.

2. Kinh nghim nc ngoi v s pht trin ton din con

ngi trong thi k cng nghip ho-hin i ho. ti

KHXH-04-04. Vin KHGD, H Ni, 1999.

3. Daniel Goleman. Emotional Intelligence. Bantaim Books.NewYork-Toronto-London-Sydney-Auckland, 1997.

4. Bi c Thip. Gio dc t cht v xu hng chuyn dch

trng tm gio dc Cng ho nhn dn Trung Hoa. Tliu khoa hc. Vin KHGD, H Ni, 1998.

phn hai. bin php v nhng ng dng

chng vi.

54


55/364

Vn ni dung hc vn

trong L lun dy hc

1.Bc tranh chung ca s pht trin l thuytni dung hc vn(NDHV).

V vn ny c nhiu kin bn n trong cc

gio trnh s phm hc i cng v s phm hc b mn,

trong mt s ti nghin cu(Nguyn Ngc Quang 1994;V Trng R v1996/98; Nguyn Quang Vinh 1996/97;

Nguyn Hu Ch v1997/98; v.v). Theo ti, vic nhn

thc li v pht trin nhn thc mi v nhng s kin vkhi nim c bn ca L lun dy hc(LLDH) l nhim vcn thit v rt b ch trong giai on nghin cu l lun

hin nay. Ring v phm tr ni dung, trong LLDH cn tn ti

nhiu vn cn c tho lun thm, th d:

- Nhng cch tip cn tiu biu trong l thuytNDHV ?

- Bn thn kh i nim NDHV c ni hm hin i lg?

- Khi nim v l thuyt Curriculum tm li l g?

- Nhng khi nim c lin quan trc tip n phm tr

ni dung nh: Ni dung dy hc, Mn hc, Hc trnh, Hcphn, Ch ( ti), Bi hc, Gi hc, Tit hc cn -

c hiu th no cho ph hp vi logic khoa hc v tnh hnh

thc t ca dy hc v gio dc?

Trong bi ny ti ch xin php trnh by kin v haicu hi u v bn v nhng ni dung c lin quan n

hai vn .

2.Nhng cch tip cn tiu biu trong lthuyt NDHV.

C th chia tt c nhng cch tip cn khc nhauthnh hai dng chnh: 1/ Quan nim ca Lin X v cng

55


56/364

ng x hi ch ngha vo nhng thp nin cui ca th

k 20; 2/ Quan nim ca Phng Ty v nhng ng minh

ca h. Dng th nht c khuynh hng trit hc hn lm,m nt vn ho v tm l hc. Dng th hai c khuynh h-

ng x hi thc dng, m nt qun l v k thut. Dngth nht nhiu l thuyt v nguyn tc hn. Dng th hai

nhiu m hnh k thut v chun mc hn.

Trong phm vi dng th nht, tng c v vn ang

pht trin hai cch tip cn tng i khc nhau, c thi kcn xung t vi nhau vo nhng nm 80. Cch tip cn

kinh vin c in c m t trong l thuyt ca Vin Ch-ng trnh v Phng php gio dc Vin Hn lm KHGDLin X, tp trung nht nhng cng trnh ca Vin trng

Lednhiov V.X.(1989). Da vo quan nim cu trc nhncch, s phn loi v cu trc cc dng hot ng thc

tin(1/ hot ng nhn thc;2/ hot ng nh hng gi

tr; 3/ hot ng giao tip; 4/ hot ng lao ng-ci

bin; 5/ hot ng thm m; 6/ hot ng th cht), vthnh phn NDHV(tri thc; k nng; k xo) c h thngho theo quan im phn loi khoa hc ca F. Enghels, l

thuyt ny nu ln c mt nguyn tc c tnh quy

lut: Tng th NDHV(h thng mn hc) cn phi tunth mt c cu n nh cc dng hot ng x hi v nh

vy, vic lnh hi ni dung ny quy nh cu trc nhncch c hnh thnh s p ng tt mc ch gio dc ca

nh trng.

Cng hin qu gi v quan trng nht ca l thuyt

trn khng phi trc tip chnh vn ni ti ca NDHVm l c cu v t chc ni dung(hnh thc), v em li

cng c l thuyt tin cy xy dng k hoch dy hchoc khung chng trnh. V chnh bn cht ca NDHV v

kha cnh gi tr ca n, quan nim trn r rng cha y

, cha vt hn quan nim ca thi trung c. Ni theo

56


57/364

ngn ng s phm, nu xy dng NDHV(d ch b hp

trong gio dc nh trng) vi c s bn th lun 3 yu t

nh vy th gio dc nh trng ch c chc nng tng -ng hoc ngho nn hn cc nhim v tr dc; bt k ci

khung hay c cu cc mn hc c y , hp l, honthin n mc no th hiu qu dy hc cng b hn ch.

Ngoi ra, nu x l NDHV theo cch tip cn trn mtcch trit , c th to ra c tng th cc mn hc(k

hoch dy hc) c tnh h thng, b th, kn cnh. Tuynhin, cc mn hc th cha phi v hon ton cha phi l

gio dc, d ch xt trong phm vi nh trng. C cu NDHVc to dng nh vy c t trin vng v kh nng c ngv thch ng trc nhng bin ng kinh t-x hi ca thi

i hin nay, bi v n l thuc tng i cng rn vmy mc vo c cu cc ngnh tri thc(khoa hc, k thut,

ngh thut) v cc ngnh hot ng. l cha k n

nguy c chuyn nghip ho cc mn hc ph thng, xu

th dch chuyn cc ngnh tri thc v hot ng chuynnghip vo nh trng to ra nhng mn hc gn nhbn sao kh th thin c v ni dung, cu trc v logic.

Trong nhng nm 75-90, cc k hoch, chng trnh trng

ph thng Lin X c son tho cng phu, y , hthng nhng qu ti, thiu ng thi ni ti, tr tr, kh

chnh l v b sung. Chng phng pht mt tng bo dnnhng m m v vin vng, dng nh mun lm thay chc

nng v cng vic ca cc trng i hc, cc vin hn lm,cc hc vin khoa hc-k thut, cc trng dy ngh v k

thut chuyn nghip.

Cch tip cn c in c nh hng u th trong nhng

thp nin cui th k 20 Lin X v cc nc XHCN. Mt sbiu hin r rt ca nh hng cho n nay vn c th

thy trong cc gio trnh, sch bo s phm Vit Nam.

Chng hn, mt s lun im hay quan im sau.

57


58/364

-Nguyn tc tnh h thng ca dy hc v ca vic

xy dng chng trnh dy hc thng c gii thch rng,

chng trnh v ni chung c dy hc phi bo m tnhh thng v logic ca tri thc khoa hc, k thut, ngh

thut, tn trng logic pht trin ca chng. Theo ti, nhnmnh v bo m tnh h thng v logic pht trin cc

ngnh khoa hc, k thut, ngh thut l vic ca cc nh

khoa hc, cc vin khoa hc v cng ngh, cc ngh s vcc chuyn gia. Cn khoa hc gio dc v nh trng cn

phi hiu v tn trng trc ht tnh h thng ca qu

trnh gio dc, cc hot ng gio dc, i sng v hotng ca ngi hc trong nh trng. bo m tnh h

thng ny, c th v cn phi t nhiu phn gii, chiact, la chn cc b phn tri thc chuyn nghip khc

nhau, k c thay i cu trc, logic, chc nng nguynthu ca chng, hy sinh phn no tnh h thng ca chng

i ly nhng ch s ti u cho qu trnh gio dc v

s pht trin ca ngi hc. Tnh h thng phi c u tinv pha gio dc v s pht trin ca hc sinh, ch khng

th v l u tin cho nhng ci ch c vai tr phng tin.Gio dc ph thng khng c mc tiu o to cc chuyn

gia, nh ngh v vn th, ton, di truyn hc, lch s, kinh

t hcm ch yu gio dc v pht trin ngi hc trnnhng nguyn tc v yu cu x hi chung ca th i.

Lun im trn l mt trong nhng tr lc ln trong vic

i mi, ci cch chng trnh c theo hng phn ho lntheo hng tch hp, khin cho rt nhiu n lc tr nn km

hiu qu.

-Vic t lm vai tr ca cu trc(cc ngnh tri thcv cc ngnh hot ng) trong s hnh thnh NDHV ph

thng, vn dng nguyn tc cu trc theo mt hng ccoan dn n s bnh trng khng ngng k hoch v

chng trnh dy hc- chng ngy cng phnh rng vknh cng thm, khng c cch g sa cha ngoi mt gii

58


59/364

php c nht l ci cch. Do cu trc qu n nh v qu

hng ngoi, nn kh bt ni dung i v d p thm ni

dung vo chng trnh, ngay c tnh h thng ca khoch dy hc cng ngy cng b vi phm do cc ti liu b

sung bng cch lng ghp.

-Mt trong nhng hu qu xu cng xm nhp vo

lnh vc phng php dy hc(PPDH). Nhng lun im nh:PPDH l hp kim ca phng php s phm v phng php

khoa hc; PPDH hin i ngy cng xch gn li cc phngphp khoa hc; Bn cht ca qu trnh dy hc l nhn

thc, v vy tnh tch cc hc tp thc cht chnh l tnhtch cc nhn thc, v.v gp phn xo m phn quantrng v nng ng nht trong i tng ca LLDH. Nu nh

vy, LLDH khng cn nghin cu g na v d c cc llun nhn thc v logic hc lm thay; n cng khng cn

mt cng tm ti xc nh v sng to cc PPDH, cng

khng vic g phi mon menxch gn li cho ph thi

gian m c lao thng vo cc phng php khoa hc chonhanh chng hn.

L thuyt v thc tin PPDH khng pht trin c trongvi chc nm, hoc c l thuyt mi manh nha song khng

vo c nh trng(l thuyt dy hc nu vn ) c l l

docc phng php khoa hc oai v, nghim cn ngchn mt li. Phng php khoahc, cng nh s kin

v khi nim khoa hc,cng nh cc phng thc hotng, u l nhng yu t ca NDHV mngi hcphi lnh hi trong qu trnh hc tp. Cn PPDH lphm tr thun tu s phm, biu th cch thc tc ng,gy nh hng ca nh gio(bng nhng ngun lc v ph-

ng tin khc nhau) ln ngi hc v qu trnh hc giph tin hnh hot ng hc tp, lnh hi NDHV. Bn thn

n l mt trong nhng hnh thi ca phng php s phm, l

no li phi hp kim vi ci g na?

59


60/364

-Cch tip cn trn cn gy ra nhm ln hai khi nim

NDHV v ni dung dy hc(NDDH). Dy hc l qu trnh

hin thc, l cp hot ng ca NDHV v ca cc chcnng ging dy, qun l ca nh gio. Tri thc, k nng,

chun mc(NDHV) l ni dung v i tng ca hot nghc tp, nhng li l phng tin ca hot ng ging dy.

Chnh v vy, cc hot ng ny cng vi NDHV to nn

NDDH. Do tc ng ca yu t ng hc ny(cc hotng) trong NDDH m c s chuyn ho NDHV t cp

m t l thuyt, cp i tng gi nh thnh cp

hin thc(kt qu dy hc), t hnh thi x hi thnh hnhthi c nhn. Chnh quy lut chuyn ho ny vi s kt hp

chc nng nh hng gi tr ca NDHV v chc nngchuyn ti-bin i ca cc hot ng trong NDDH to

nn logic ni ti cu qu trnh dy hc. T c dim nymi phi tha nhn: qu trnh dy hc c tnh t gic, c

hoch nh v c iu khin.. Cc PPDH c vai tr to

thun li cho s chuyn ho ny, bo m hiu qu caqu trnh chuyn ho trong hin thc. C s bn th

lun(ngun gc) ca cc PPDH do khng th l ci gkhc, m phi l nhng yu t ca NDDH, trong c c

NDHV cp hot ng.

Cch tip cn th hai c ni dung trit hc su sc,

nhn mnh bn cht vn ho, kha cnh chc nng(gi tr)ca NDHV, tp trung l thuyt ca Vin Gio dc hc i

cng Vin Hn lm KHGD Lin X, trong cc cng trnhca V.V. Craevsky, M.N. Scatkin, I.Ia. Lerner v cc cng

s(1983; 1989). Cng lao to ln ca l thuyt ny l chng

minh r rng c s bn th lun ca thnh phn n nhca NDHV ph thng chnh l kinh nghim x hi c tnh

lch s ton nhn loi. ng nh kinh nghim x hi, NDHVc thnh phn n nh 4 yu t: 1/ Tri thc v t nhin,

x hi, con ngi, k thut, ngh thut v v cc phng thchot ng; 2/ Cc phng thc hot ng(k nng, k xo)

60


61/364

cho php ngi nm vng chng c th bo ton v ti to

cc gi tr vn ho; 3/ Kinh nghim hot ng sng to; 4/

Kinh nghim i sng v thi nh gi.

Quan nim v thnh phn n nh 4 yu t c gi trl lun to ln trong vic phn tch, tuyn chn v phn nh

NDHV cc cp khc nhau. Thnh phn ny l n

nh d NDHV c hnh thnh v c biu t 5 cp: 1/ Cp m t l thuyt, tc l mc tiu v khung

chng trnh; 2/ Cp mn hc, tc l chng trnh vh thng chun chng trnh; 3/ Cp sch gio khoa,

tc l phng tin v ti liu dy hc c th; 4/ Cp thc hin, hay cp tc nghip dy hc, tc l cc hotng; 5/ Cp kt qu, tc l cht lng nhn cch ngi

hc. Quan nim trn lm r c logic tng qut bn trongca mi hc trnh, thc cht l qu trnh bin i

ca NDHV t gi nh thnh hin thc, t hnh thi x hi

thnh hnh thi c nhn, trn c s hot ng.

Do m t c 5 cp biu t NDHV nn l thuyt cacc nh LLDH Moskva cng c cng lao hng u trong

vic phn bit r NDHV v NDDH. Mt phm tr l cc gitr(chc nng) c t chc nh chun, phm tr kia l cc

hot ng c thc hin trong thc t(tt nhin chng

din ra trn c s cc gi tr chun). NDHV tng itnh(n nh v thnh phn) v c chc nng nh hng

cho c hc trnh. Cn NDDH bao gm trong n c NDHV cp hot ng ln bn thn cc hot ng cng nhng

yu t ca chng(kinh nghim v tm l ca ch th,

cng c, i tng, kt qu hot ng, cc quan h)- chnhNDHV cp hot ng(tc l tr thnh yu t ca

NDDH) c vai tr t chc v nh hng cc hot ng,v cng vi cc hot ng thc thi qu trnh dy hc trong

nh trng.

61


62/364

T cch tip cn trn, nhiu vn quan trng khc

ca LLDH cng c gii quyt thuyt phc. Th d, cc khi

nim Qu trnh dy hc, Mn hc, Bi hc, PPDH u cxc nh trong nhng l thuyt tng ng. Da vo qua

day hoc hien dai

Documents