banking sector alb

Upload: ardian-ibraj

Post on 14-Apr-2018

253 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    1/64

    forum

    SEKTORI

    BANKAR:

    NDIHMESAPO

    BARRIE

    R

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    2/64

    1

    SEKTORI BANKAR: ndihmes apo barrier

    Prmbledhjaesistemitb

    ankarnKosov

    SEKTORI BANKAR:NDIHMES APO BARRIER

    Kte analiz e ka punuarINSTITUTI RIINVEST

    forum

    2 0 1 5

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    3/64

    2forum 2015

    Ekipi hulumtues:

    Fadil Aliu, MSc Menaxher i ProjektitAlban Hashani, MSc Hulumtues i lartLumir Abdixhiku, MSc Hulumtues i lartDiellza Gashi, MSc HulumtueseIlire Mehmeti, MSc Hulumtuese

    Konsulent

    Profesor Shkelqim Cani Konsulent Ndrkombtar(Universiteti i Tirans, Shqipri)

    Ky hulumtim sht implementuar nga Instituti Riinvest dhe prkrahurnga Fondacioni i Kosovs pr Shoqri t Hapur (KFOS)

    Publikuar nga: Forum 2015

    Financuar nga: Fondacioni i Kosovs pr Shoqri t HapurTirazhi: 500

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    4/64

    3

    SEKTORI BANKAR: ndihmes apo barrier

    Prmbledhjaesistemitb

    ankarnKosov

    Prmbajtja

    Prmbledhje 5

    Rekomandimet 9

    1. Hyrje 11

    2. Vshtrim mbi sistemin bankar n Kosov 132.1 Bankat Komerciale

    3. Gjendja Aktuale e Sistemit Bankar 173.1 Shrbimet Bankare3.1.1 Depozitat dhe shprndarja pr sektor3.1.2 Kredit dhe shprndarja pr sektor3.1.3 Pozita e likuiditetit t Bankave3.1.4 Kredit Hipotekare3.1.5 Aplikimet pr licencime t bankave t reja3.1.6 shtjet Kadastrale

    4. Sektori Bankar nga perspektiva e bizneseve dhe akterve tjer Gjetjet e Ankets 314.1 BQK & Bankat Komerciale Gjetjet e Ankets dhe Analiza nga intervistat4.2 Financimi i NVM-ve n Kosov Gjetjet e Ankets dhe Analiza4.3 Komisioni Kosovar i Konkurrencs & Aleanca Kosovare e Bizneseve

    Rezultatet e Ankets dhe Analizat nga intervistat4.4 Trusti i Kursimeve Pensionale t Kosovs (Trusti)

    5. Analizat Krahasuese Ndr-Shtetrore 455.1 Prcaktuesit e norms s interesit dhe depozitave, observimet dhe

    analiza krahasuese pr rajonin e Ballkanit

    Konkluzionet 55

    Referencat 58

    Shtojcat 59

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    5/64

    4forum 2015

    AKRONIMET

    AKB Aleanca Kosovare e BizneseveBiH Bosnja dhe HercegovinaAKK Agjencia Kadastrale e KosovsBQK Banka Qendrore e KosovsBERZH Banka Evropiane pr Riindrtim dhe ZhvillimBE Bashkimi EvropianEURIBOR Norma Orfertuese e Euro InterBankIJD Investimet e Jashtme DirekteBPV Bruto Produkti VendorRZN Raporti i Zhvillimit Njerzort,++ ,QGHNVL+HUQGDKO+LUVFKPDQFMN Fondi Monetar NdrkombtarKKK Komisioni Kosovar i KonkurrencsOEK Oda Ekonomike e KosovsKEK Korporata Energjetike e KosovsKFOS Fondacioni i Kosovs pr Shoqri t Hapur

    Trusti Trusti i Kursimeve Pensionale t KosovsLIBOR Norma Orfertuese e London InterBank,0) ,QVWLWXFLRQHW0LNURQDQFLDUHKJP Kredit JoperformueseAKP Agjencia Kosovare e Privatizimitp.p. pikt e prqindjesRIINVEST Instituti Riinvest Pr Hulumtime ZhvillmoreROA Kthimi n AseteROAA Kthimi Mesatar n AseteROAE Kthimi Mesatar n KapitalROE Kthimi n KapitalNVM Ndrrmarjet e Vogla dhe t MesmeEJL Evropa Jug-LindoreATK Administrata Tatimore e KosovsKB Kombet e BashkuaraUNDP Programi Zhvillimor i Kombeve t BashkuaraBB Banka Botrore

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    6/64

    5

    SEKTORI BANKAR: ndihmes apo barrier

    Prmbledhje

    Prmbledhje

    6LVWHPL EDQNDU Qs .RVRYs ND DUULWXU Ts Ws WRMs EHVLPLQ H LQGLYLGsYH GKH EL]QH-seve thellsisht duke pasur parasysh zhvillimin e tij nga zeroja. Sot, shum raportendrkombtare e vlersojn sektorin bankar si t fuqishm dhe t qndrueshm pr-EDOOsNUL]DYHQDQFLDUHQsUHJMLRQGKHPsJMHUs6LGRTRIWsPHJMLWKsVHLTsQGUXHVKsPdhe i fuqishm, sistemi bankar mbetet ndr barrierat kryesore n mjedisin biznesorNRVRYDU1RUPDWHODUWDWsLQWHUHVLWGKHTDVMDHXOsWQsQDQFDSsUEL]QHVHMDQsGXNHe penguar n mnyr serioze zhvillimin e sektorin privat dhe rrjedhimisht zhvilliminekonomik t Kosovs. Pas rreth dymbdhjet viteve t themelimit, duke marr para-sysh perceptimet e akterve, sht e vshtir t thuhet se sektori bankar ka luajturrolin e tij t lehtsimit n rindrtimin ekonomik; prkundrazi sot ky sektor paraqitet sinj penges serioze pr fardo iniciativ potenciale nga sektori privat.

    Ky raport ofron nj analiz t gjendjes aktuale t sistemit bankar, dhe ndikimin po-tencial q sektori bankar ka mbi zhvillimin ekonomik. Paraprakisht, shum raportestudimore kan treguar se pr arsye t koncentrimit t tregut n sektorin bankar nKosov, normat e interesit pr kredi duket t jen m t lartat n rajon. Anketat meNdrrmarrjet e Vogla dhe t Mesme (NVM) n t kaluarn gjithashtu kan treguar qnormat e interesit t kredive jan shum t larta, dhe nj nga pengesat kryesore tzhvillimit t tyre. Ekspertt e sektorit bankar gjithashtu tregojn se normat e inter-esit jan m t lartat n rajon dhe potencialisht t pa-prballueshme pr NVM-t nKosov. N kt drejtim, Instituti Riinvest me prkrahjen e Fondacionit t Kosovspr Shoqri t Hapur (KFOS) pan nevojn pr nj studim hulumtues si nj prpjekjeprimare n realizimin e nj analize gjithprfshirse pr prcaktuesit e normave t

    interesit t kredive n Kosov, si dhe analiz t problemeve potenciale t lidhura meYsVKWLUsVLWsHTDVMHVQsEXULPHQDQFLDUHWsRIUXDUDQJDEDQNDWNRPHUFLDOH,QVWLWX-FLRQHW0LNURQDQFLDUH,0)SsUEsMQsQMsSMHVsVKXPsWsYRJsOWsVHNWRULWQDQFLDUdhe pr kt arsye nuk jan tem e ktij studimi.

    Metodat e analizs prfshijn hulumtim nga t dhnat sekondare, nj anketgjithprfshirse e Industris Bankare prfshir aspektet e ndryshme t produktevedhe shrbimeve t tyre me fokus t veant n normat e interesit, si dhe nj anketme 600 NVM, pr marrjen e perceptimeve t komunitetit biznesor lidhur me normate interesit t kredive t ofruara nga industria bankare. Gjithashtu jan implementuarintervista t drejtprdrejta me prfaqsues t bankave, NVM-ve, si dhe akter t tjer

    si Banka Qendrore e Kosovs (BQK), shoqata biznesore, Agjencia Kadastrale e Kos-ovs (AKK), dhe agjencit rregullatore. Jan br prpjekje t ndryshme q t interv-istohen edhe Ministria e Financave, Ministria e Drejtsis dhe Kshilli Gjyqsor, porDWDNDQsUHIX]XDUNsUNHVDWWRQD1MsS\HWsVRUJM\VPsLVWUXNWXUDUPHS\HWMHVSHFLNHsi dhe t hapura sht prfunduar pr do intervist.

    Rezultatet tregojn q sistemi bankar n Kosov karakterizohet me nj prezenc tmadhe t kapitalit t huaj, ku 89.2% e aseteve totale jan t menaxhuara nga bankate huaja, dhe kapital i huaj dominon n 6 prej 8 bankave q operojn n Kosov.3UH]HQFDHW\UHNRQWULEXRQQsPRGHUQL]LPLQHVLVWHPLWQDQFLDUQs.RVRYsPHSUXUMHQHSUDNWLNDYHPsWsDYDQFXDUDQsQDQFDGKHPHQD[KLPLQHRSHUDFLRQHYHEDQNDUHRezultatet gjithashtu tregojn q bankat n Kosov vazhdimisht kan zgjeruar ak-

    tivitetet e tyre, kan rritur depozitat, asetet dhe gjithashtu kredit pr bizneset dhe

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    7/64

    6forum 2015

    amvisrit nga viti n vit. Sa i prket strukturs afatizuese t depozitave, n dhjetort vitit 2011, depozitat kohore me m pak se dy vite afatizim prfaqsonin 82% t

    depozitave, ndrkaq, kredit me mbi dy vite gjatsi prfaqsonin 72.4% t numritWRWDOWsNUHGLYHSDQGU\VKXDUVKXPsQJDSHULXGKDSDUDSUDNH.MRUHHNWRQQMsPRVprputhshmri t lart ndrmjet afatit t kredive dhe afatit t depozitave, dhe sipasbankave, nj nga arsyet e normave t larta t interesit. Praktikat e prgjithshme nprbot tregojn q depozitat e amvisrive jan gati trsisht t riprtrira afr fundit tafatizimit t tyre, argument ky q v n dyshim arsyetimin e bankave komerciale prnorma t larta t interesit.

    Sa i prket pozits s likuiditetit (raportin ndrmjet kredive dhe depozitave) n dhjetort vitit 2011, ky raport qndronte n 80.8%, duke tejkaluar n mas shum t voglkrkesat e rekomanduara nga BQK1, dhe si rezultat duke e ulur pozitn e likuid-itetit. Duke pasur parasysh kt, t gjitha kredit mbi 10,000 euro, sipas krkesave

    t bankave komerciale jan t garantuara me kolateral, dhe veanrisht kredit eNVM-ve shpesh garantohen nga patundshmri t kompanis (depo apo zyre), aponga shtpit e pronarve. Rrjedhimisht, raporti i mbulimit t kredive me kolateral nKosov n vitin 2011 qndroi n 236.1%, q liston kt raport si m t lartin n rajon(raporti mesatar n rajon ishte 126.6%)2 . Sa i prket kolateralit, kredit e NVM-ve nKosov jan kredit m t mbuluara n rajon, q potencialisht i bn ato edhe me riskm t ult. Kjo gjithashtu tregohet edhe nga niveli i kredive joperformuese (KJP), i ciliqndron n 6% sipas t dhnave t shatorit 2011, duke e ranguar Kosovn m poshtn regjion krahasuar me mesataren e rajonit prej 16%, q tregon se mesatarisht nKosov portfolio e kredive sht e kualitetit m t lart se e shteteve tjera n rajon.

    Lidhur me konkurrencn e bankave, hulumtimi yn tregon q prkundr nj trendi nrnie, sistemi bankar vazhdon t jet shum i koncentruar n tri bankat m t mdha,t cilat ndajn pjesn m t madhe t tregut rreth 74% t aseteve, 74% t depozitavedhe 71.7% t kredive nga fundi i dhjetorit t vitit 2011. Koncentrimi i lart n sisteminEDQNDUWUHJRKHWHGKHQJD,QGHNVL+HUQGDKO+LUVFKPDQ,++NXQsGKMHWRUasetet totale karakterizoheshin me nj nivel koncentrimi prej 2,157 pik, gj q tregonq koncentrimi i tregut n sistemin bankar vijon t jet i lart. Indikator tjetr i matjess nivelit t konkurrencs n sektorin bankar, sht diferenca e normave t interesit tkredive dhe normave t interesit t depozitave, q n Kosov shnohet me 10.8 pikprqindje (m e larta n rajon), q tregon s prkundr numrit t shtuar t bankave nvitet e fundit, ndikimi i tyre n fuqizimin e konkurrencs n sektorin bankar n KosovNDTHQsMRVLJQLNDQW'LIHUHQFDQGsUPMHWQRUPDYHWsLQWHUHVLWWsNUHGLYHGKHGHSR]L -

    WDYHQsVLVWHPLQEDQNDUNRQVLGHURKHWVLQMsLQGLNDWRULHoLHQFsVVsQGsUPMHWsVLPLWQDQFLDU'LIHUHQFDHPDGKHQGsUPMHWQRUPDYHWsLQWHUHVLWWsNUHGLYHGKHGHSR]LWDYHNRQVLGHURKHWWs MHWsQMs SHQJHVs H ODUWsH QGsUPMHWsVLPLWQDQFLDU VHSVH GHNXUD-

    jon kursimtart potencial pr arsye t kthimit t ult nga depozitat, ndrsa rrit kos-WRQHQDQFLPLWSsUKXDPDUUsVLWLQGLYLGsDSREL]QHVHNU\HVLVKWNsVKWXTsUHGXNWRQmundsit pr investime dhe rritje ekonomike. Kjo sht veanarisht shqetsuese prHNRQRPLWsQsWUDQ]LFLRQNXPXQGsVLWsSsUDOWHUQDWLYDWsQDQFLPLWSsUPHVWUHJXWWskapitalit jan minimale apo edhe gati jo-ekzistente si n rastin e Kosovs, duke lnKosovn totalisht nn mshirn e sistemit bankar q sht dominues n sisteminQDQFLDUQs.RVRYs

    1 Rregullatori nga BQK ka rekomanduar q deri n 80% e depozitave t ipen si kredi.

    2 Raporti i Stabilitetit Financiar (faqe 96), Dhejtor 2010

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    8/64

    7

    SEKTORI BANKAR: ndihmes apo barrier

    N kt aspekt, statistikat e BQK-s tregojn q kredit jan rritur ndr vite, ku nvitin 2011 kredit kan shnuar rritje vjetore prej 16.6%, ndrkaq normat e inter-

    esit pr kredi individuale n prgjithsi ishin 14.2%, prderisa norma e interesit tkredive pr NVM, veanarisht pr nevoja t investimit kapital afatgjat, qndron n16.65%, duke shnuar normat e interesit pr kredi m t larta n rajon. Pr shkak tnorms s lart t interesit pr kredi, krahasuar me rajonin, Kosova shnon raportinm t ult ndrmjet BPV-s dhe kredive pr sektorin e NVM-ve 28.3%, q pasqyronndrmjetsim shum t ult t kredive dhe asje t dobt tek NVM-t.

    1JDDQDWMHWsUUDSRUWLLSURWDELOLWHWLWGKHWUHJXHVLWWMHUsQs.RVRYsMDQsQGsUPsWsmirt n rajon. Kthimi n kapital (ROE) n Kosov ka arritur n 14.5% n dhjetor tvitit 2011, q sht lart mbi mesataren e rajonit (4%), prderisa kthimi n asete(ROA) prej 1.4% gjithashtu ishte m i lart se mesatarja rajonale prej 0.3%, duketejkaluar do shtet n rajon. Duke pasur parasysh faktin q treguesit e performancs

    s sistemit bankar jan ndr m t lartit n rajon, rezultatet e ankets me NVM, sho-qatat biznesore, Komisionin Kosovar t Konkurrencs, dhe akter tjer, vrtetojnperceptimin e tyre q kushtet e kredive n vend jan shum t vshtira dhe t pa pr-shtatshme pr zgjerim biznesor; ndrsa tregu i kredive konsiderohet t jet prbrsikryesor n Kosov pr t arritur rritje t qndrueshme ekonomike dhe themeli i adres-imit t problemeve t rnda socio-ekonomike papunsin dhe varfrin. PrkundrWUHJXHVYHWsODUWsWsSURWLWWsVLVWHPLWEDQNDUQs.RVRYs%4.MDQXNNDSDVXUDVQMsaplikim pr hapjen e ndonj banke t re n tri vitet e fundit q mund t shihet sishtje serioze, dhe sipas BQK-s, kjo mund t jet edhe si shkak i thellimit t krizsJOREDOHQDQFLDUHQJDYLWLWVLGKHNUL]sVVsERU[KLWSXEOLNDNWXDOQs(XUR]RQsgj q ka ndikuar nj numr t konsiderueshm t bankave n Bashkimit Evropian,

    kshtu q ka limituar zgjerimin e tyre t mtutjeshm n tregje t reja.

    Duke iu referuar intervistave me akter t ndryshm, kyesisht BQK-s dhe qndri-meve t bankave komerciale, treguesit e performancs s sistemit bankar n Kosove rradhisin at si m t lartin n rajon, duke e br (nga ky kndvshtrim) sisteminbankar n Kosov, si m t sigurtin, m t shndetshmin, dhe m stabilin n rajon.BQK dhe bankat komerciale, n kundrshtim me vlersimet e NVM-ve, nuk i kon-siderojn normat e niteresit t kredive t larta, n fakt ata deklarojn q normat einteresit jan n nj trend n rnie. Ata deklarojn q arsyeja q Kosova ka normatm t larta t interesit n rajon, qndron n faktin se shtetet fqinje ballafaqohen merisk m t ult t ambientit biznesor, dhe sa i prket secilit faktor t lartprmendurn procesin e vlersimit t kredive, me prjashtim t KJP-s, ata qndrojn shum

    m mir se Kosova, dhe rrjedhimisht rezultojn n norma m t ulta t interesit prkredi se n Kosov. Pr m tepr, sistemi bankar n Kosov sht shum i ndjeshmQJDosVKWMHWOLJMRUHGKH]EDWLPLW\UHVLGKHsVKWsVKXPsLPEsVKWHWXUQJDHNDVLWHWLLVLVWHPLWWsGUHMWsVLVsQs.RVRYsLFLOLYXDQQJDQMsVKNDOOsHODUWsHMRHNDVLWHWLWprocedurave t shtyera (deri n shum vite) pr zgjidhjen e rasteve n gjykata prsektorin bankar, si dhe vonesa t tej-zgjatura n ekzekutimin e kolateralit.

    Pjes e ktij studimi sht edhe anketa e NVM-ve me 600 kompani kosovare, rezulta-WHWHVsFLOsVWUHJRMQsTsNRVWRHQDQFLPLWGKHoDVMDQsQDQFDMDQsQGsUSHQJHVDWkryesore e t brit biznes n Kosov. Kta dy indikator theksojn vshtirsit me tcilat ballafaqohen NVM-t prball rritjes s kapitalit pr zhvillimin e tyre, duke shtyr

    ato t marrin kredi biznesore me norm t lar t interesit, kshtu q duke reduktuar

    Prmbledhje

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    9/64

    8forum 2015

    potencialet e zhvillimit t tyre, apo n rastin m t keq, mos implementimi i ndonjprojekti investiv pr shkak t normave t larta t interesit. Anketa gjithashtu tregon

    TsVKXPLFDHEL]QHVHYHNDQsWKHNVXDUoDVMHQQsGKHNRVWRWHQDQFLPLWVLSHQJHVDWkryesore pr zgjerimin e tyre t mundshm, duke vijuar me pasigurin n ambientinHSsUJMLWKVKsPEL]QHVRUTsLUUHWKRQNsWRUPD$QNHWDJMLWKDVKWXNDJMHWXUVHH190YHQXNNDQsDSOLNXDUSsUNUHGLSsUIDNWLQTsHUPDYHPHQGRMQsTsNXVKWHWHQDQFLPLWMDQsWsSDIDYRUVKPHDSRVKXPsWsSDYDIRUVKPHGXNHEsUsQDQFLPLQHprojekteve investive t NVM-ve praktikisht t pamundur.

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    10/64

    9

    SEKTORI BANKAR: ndihmes apo barrier

    Rekomandimet

    Rekomandimet

    Rekomandimet jan t sugjeruara pr trajtimin e shum prej pengesave t sipr pr-mendura. Ne rekomandojm q:

    4HYHULDGXKHWWs IXTL]RMsUULWMHQHNRQRPLNHQsQLYHOPDNURHNRQRPLN GXNHEsUsreforma n ambientin biznesor prmes uljes s nivelit t informalitetit n ekonomi,luftuar konkurrencn e pandershme, tatimimin e tepruar, dhe rregulloret qever-itare t paprshtatshme. Reformat duhet q kryesisht t targetojn promovimin ekonkurrencs dhe zhvillimin e sektorit privat si mjet i rritjes ekonomike dhe kshtut trajtojn stagnimin aktual t bizneseve. Prmirsimi i ambientit biznesor do trezultoj n uljen e riskut t kredive, si nj nga faktort kryesor t normave t

    interesit n Kosov.

    5HIRUPDW LQVWLWXFLRQDOHVLo MDQsSsUPLUsVLPLL VXQGLPLWWs OLJMLW OXIWLPL LNRUUXS-VLRQLWOXIWLPLLHNRQRPLVsLQIRUPDOHHYD]LRQLWVNDOGKHLQNXUDMLPLLWUDQVDNVLRQ-eve alternative (jo me kesh) do t krijonte kushte m t favorshme pr biznesetHNVLVWHQWHGKHQsWsQMHMWsQNRKsWsUKHTWHLQYHVWLPHWsMDVKWPHQsWUHJMHWQDQ-ciare n Kosov. Pr t parn, stimujt pr formalizim do t prmirsonin raportiminQDQFLDUQGsUNDTSsUWsG\WsQNRQNXUUHQFDQsWUHJXQQDQFLDUGRWsRIURQWHPXQ-dsi t mtejshme pr uljen e norms aktuale t interesit.

    =JMLGKMDHSUREOHPHYHWsVLVWHPLWNDGDVWUDOVLGKHUULWMDHHoLHQFsVVsVLVWHPLWgjyqsor do t rezultonte n ekzekutim m t leht t kolateralit t premtuar dhe

    SHQJXW(oLHQFDDNXWDOHVKXPsHSDNsQDTXUPXQJHVDHQMsPHNDQL]PLHNDVGKHHoLHQWSsU]JMLGKMHQHVKSHMWWsUDVWHYHJM\TsVRUHYsVKWLUsVRQPXQGsVLQsSsUuljen e norms aktuale t interesit. Krijimi i gjykatave speciale ekonomike prmess cilave rastet biznesore do t ndaheshin nga rastet e prgjithshme do t kon-tribuonte n ulje t ndjeshme t ngarkesave aktuale. Kjo do t eliminonte nj ngaSHQJHVDWNU\HVRUHWsMRHNDVLWHWLWJM\TsVRUWsFLOLWLUHIHURKHWEDQNDWGKHEL]QHVHWn do koh.

    6KWLPLLPsWHMVKsPL NRQNXUUHQFsVQsVLVWHPLQQDQFLDUPXQGWsMHWs]JMLGKMDHproblemit. Qeveria duhet t vendos politika favorizuese pr investime (n mnyrq t trheq investime t jashtme direkte t mundshme n sektorin bankar),

    prmes marketingut agresiv t kushteve investive n sistemin bankar t Kosovsdhe sektort e tjer.

    4HYHULDGXKHWWsQGsUPDUUsPDVDSsUSsUPLUsVLPLQHVLVWHPLW OLJMRUGKH LQVWUX-mentet e tij pr mbrojtjen e sigurimin e kolateralit kreditor, gj q do t ulte riskune lidhur me kolateralin e kredive sa i prket ekzekutimit t kolateralit.

    1sPsQ\UsTsWs VKPDQJsNUL]DWSRWHQFLDOH QJDVHNWRULQDQFLDUGKHHNRQRPLDQsSsUJMLWKsVL4HYHULDGXKHWWsOORMsSURFHVLQHSsUPEXVKMHVVsNsUNHVDYHNXDOL -tative n kushtet e paraqitura nga FMN-ja, Banka Botrore dhe BE-ja lidhur meshpenzimet qeveritare, dhe krijimin e nj sigurie q do t ofrohet nga kto organi-zata n rast t ndonj krize.

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    11/64

    10forum 2015

    VKWsHQHYRMVKPHQMsIXVKDWsQJD4HYHULDDSR%DQND4HQGURUHSsUWsOsNXQGXUinkurajuar bankat t lvizin nga satus quo-ja e tyre lidhur me normat e interesit t

    kredive. Kjo nuk nnkupton intervenim n shtjet e brendshme t bankave komer-FLDOH SRQMs PLUsNXSWLPL QGsUVMHOOsSsU NsUNHVsQ GKH GHQLPLQH DJMHQGsVPHdetyrat q lidhen me qeverin, bankat, BQK-n, shoqatn e bankave, shoqatat biz-nesore, donatort dhe institucionet ndrkombtare, n mnyr q t prmirsohetoferta e kredive pr sektorin privat prmes rritjes s konkurrencs ndr-bankare.

    4HYHULDGXKHWWsWHQWRMsWsLQNXUDMRMsPsVKXPsNRQNXUUHQFsQQsVHNWRULQQDQ-ciar dhe t ndrmarr veprime pr prmirsimin e oferts por kredi pr sektorinprivat, e veanrisht prmes lshimit letrave me vler (obligacioneve qeveritare).Interesi i prbashkt i t gjith akterve sht rritja m e lart ekonomike dhe ma-sat parandaluese q do t siguronin sektort ekonomik nga ndikimi i krizave aktualeEvropiane t borxhit. N kt aspekt ka shum hapsir pr veprime nga t gjith

    aktert.

    4HYHULDGXKHWWsNULMRMsSURJUDPHSsUVNHPDJDUDQWXHVHWsIRQGHYHSsUKXDGKsQLHtek NVM-t, duke u fokusuar n sektort ekonomik me potencialin m t lart prgjenerim t punsimit.

    %4. GKH VKRTDWDWEL]QHVRUH Qs.RVRYsQs EDVKNsSXQLPPH 4HYHULQsGXKHW Wsluajn nj rol m aktiv drejt zbutjes s pengesave me t cilat ballafaqohen bankatkomerciale dhe NVM-t n prgjithsi.

    %4.LQNXUDMRKHWTsWsXOsEDUULHUDWHMROLFHQFLPLWGKHWsUULVsNRQNXUUHQFsQQGsU

    bankare n Kosov. Ndr t tjera, ulja e kostove t prdorimit t bankomatvemund t jet e rndsishme n luftimin e barrierave jo-licencuese.

    %4.GKHEDQNDWNRPHUFLDOHGXKHWWsXOLQQLYHOLQHNRODWHUDOLWVLNsUNHVsSsUNUHGLQsnivelet mesatare t rajonit, si dhe t prmirsohen ofertat e kredive pr biznese meafat m t gjat, n mnyr q t mundsohet asja m e leht n kredi pr NVM.

    1sIXQG4HYHULDGXKHWWLNXVKWRMsYsPHQGMHSsUPLUsVLPLWWsQMRKXULYHUULWMHVVsYHWsGLMHVQDQFLDUHWsQGsUPDUUsVYHGKHLQGLYLGsYHSsUPHVNULMLPLWWsTHQGUDYHkshilluese biznesore. Ofrimi i trajnimeve falas pr zhvillimin e planeve t biznesitnga donatort, OJQ-t, universitetet, qeveria, shoqatat e bankave dhe bizneseve,do mund t rrisin kapacitetet e individve dhe ndrmarrsve pr prparsit e shr-

    ELPHYHWsRIUXDUDQDQFLDUHGKHQMsNRKsVLVKWDWDGRWsLVKLQQsQMsSR]LWsPsWsPLUsSsUVKPDQJLHQHULVNXWQDQFLDU

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    12/64

    11

    SEKTORI BANKAR: ndihmes apo barrier

    Hyrje

    1. Hyrje

    Ky raport hulumtues ka pr qllim q t bj nj studim q fokusohet n sektorinbankar t Kosovs. Ky studim i heton determinuesit e normave t interesit pr kreditH.RVRYsVPHTsOOLPWsLGHQWLNLPLWWsIDNWRUsYHPsVLJQLNDQWTsNDQsQGLNXDUQsnivelin dhe ngurtsimin e tyre prgjat 12 viteve t fundit. Pr m shum, n ktstudim bhen krahasime ndrmjet shteteve n nivel regjional duke iu br nj analizt detajuar praktikave t tyre. Kjo lidhet me objektivat e ktij studimi dhe nga kjoanaliz do t nxirren rekomandime pr politikbrsit n mnyr q kta t ndrmar-rin masa konkrete t cilat do t mund t ulnin normat e interesit n tregun e brend-shm t kredive.

    Theks i veant n kt hulutim i sht dhn studimit t plot t Industris Bankare,

    duke i prfshir aspektet e ndryshme t produkteve dhe shrbimeve, e posarishtnormat e interesit. Po ashtu, sht zhvilluar nj anket me NVM pr t marr prsh-typjet e komunitetit biznesor sa i prket depozitave dhe normave t interesit pr kredit ofruara nga sektori bankar. Intervistat e detajuara sy me sy jan zhvilluar me pr-faqsues t bankave (Menaxherat e Riskut), prfaqsuesit e NVM-ve, si dhe me palttjera t interesit, si jan, BQK-ja, asociacionet e Biznesit, Agjencia e Kadastrs sKosovs, dhe agjencit rregullatore. Nj pyetsor gjysm i strukturuar q prfshinteS\HWMHVSHFLNHGKHQMsQXPsUWsS\HWMHYHNXDOLWDWLYHSsUJMLJMHWHWsFLODYHMDQsPHWHNVWMDQsNU\HUSsUVHFLOsQLQWHUYLVWs3URMHNWLsVKWsQDQFXDUQJD)RQGDFLRQLSsUShoqri t Hapur (KFOS) dhe sht implementuar nga Insituti pr Hulumtime Zhvil-limore Riinvest. Gjat prgatitjes s ktij raporti hulumtues ekipi i projektit ka brhulumtime sekondare t raporteve t ndryshme mbi bankat dhe kompanit e sigurimit

    si jan raporti i Banks Qendrore t Kosovs (BQK), raportet vjetore t bankave, dheliteratura q prfshin kt fush.

    6WUXNWXUDHNsWLMUDSRUWLKXOXPWXHVsVKWsHRUJDQL]XDUVLoYLMRQ.\UDSRUWOORQGXNHe prezantuar prmbledhjen ekzekutive, i pasuar nga seksioni 1. q prezanton hyrjenn raport. Seksioni 2 i ktij raporti bn nj prshkrim t gjithmbarshm t sistemitbankar t Kosovs, duke i prfshir produktet dhe shrbimet e ndryshme t ofruaranga bankat. Seksioni 3 vazhdon me nj analiz t situats aktuale t sektorit bankar,duke e prfshir edhe analizn e legjislacionit dhe kornizs rregullatore. Seksioni 4 inxjerr t gjeturat e ankets (t zhvilluara me prfaqsuesit e bankave) t lidhura megjendjen aktuale t normave t interesit t ofruara nga sistemi bankar, dhe percepti-

    met e komunitetit biznesor (NVM-ve) sa i prket normave t interesit, ndrsa seksioni5 e bn nj analiz krahasuese ndrshtetrore me fokus n konkurrencn ndrmjetbankave. N fund, seksioni i fundit i prezanton konkluzionet dhe disa rekomandimet raportit.

    Ne dshirojm ta falnderojm KFOS-in pr sponzorimin e ktij projekti dhe prmbshtetjen e vazhdueshme prgjat fazave t implementimit. Posarisht, e faln-derojm Shkelqim Canin pr bashkpunimin e shklqyer me ekipin e ktij projekti.Dshirojm t theksojm q t gjeturat dhe opinionet e prezantuara n kt raportSsUIDTsVRMQsYHWsPSR]LFLRQLQH,QVWLWXWLW5LLQYHVWGKHMRGRPRVGRVKPsULVKWUHHNWR-

    jn pozicione t pjesmarrsve t tjer t involvuar gjat realizimit t ktij projekti.

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    13/64

    12forum 2015

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    14/64

    13

    SEKTORI BANKAR: ndihmes apo barrier

    Prmbledhjaesistemitb

    ankarnKosov

    2. Prmbledhje e sistemit bankar n Kosov

    ,QVWLWXFLRQHWQDQFLDUHQs.RVRYsMDQsWsOLFHQFXDUDGKHWsPELNsT\UXUDQJD%4.6HNWRULQDQFLDULVKWHWLWHPEXORQLQGXVWULQsEDQNDUHLQGXVWULQsHVLJXULPHYHIRQGHWSHQVLRQDOHGKHLQVWLWXFLRQHWWMHUDQDQFLDUHWsFLODWMDQsNU\HVLVKWWsNRPSR]XDUDQJDVNHPDWHPLNURNUHGLYH6D LSsUNHWQXPULWWsLQVWLWXFLRQHYHQDQFLDUHTsRSHURMQsn Kosov, struktura e ktij sistemi ka mbetur e pa ndryshuar pr shum vite, pr-MDVKWLPEsMQsWULLQVWLWXFLRQHQDQFLDUHTsLMDQsVKWXDUWUHJXWQsYLWLQ7DEHOD1XPULLSsUJMLWKVKsPLLQVWLWXFLRQHYHQsVHNWRULQQDQFLDUVLoVKLKHWQH7DEHOsQ1, ka arritur t jet 70 n fund t nntorit 2011, me numrin m t madh t prbrQJDQDQFLDODX[LOLDULHVGKHLQVWLWXFLRQHWPLNURQDQFLDUHTsWsG\MDWVHbashku bjn 49, t fundit bjn pjesn m t vogl t totalit t aseteve n sektorinQDQFLDUSsUTLQG

    Tabela 1. Numri i Institucioneve Financiare n Kosov

    PrshkrimiNntor2008

    Nntor2009

    Nntor2010

    Nntor2011

    Bankat Komerciale 8 8 8 8

    Kompanit e Sigurimit 12 11 11 11

    Fondet Pensionale 2 2 2 2

    Ndihmsit Financiar 29 28 29 32

    ,QVWLWXFLRQHW0LNURQDQFLDUH 16 19 17 17%XULPL%4.5DSRUWL,VWDELOLWLHWLWQDQFLDU

    3DYDUsVLVKWTsNsWRLQGXVWULMDQsSURWDELOHGKHQsYD]KGLPsVLLNDQs]JMHUXDUDN-WLYLWHWHWHW\UHIDNWN\TsNDQGLNXDUQsQ[LWMHQHLQVWLWXFLRQHYHWsUHMDQDQFLDUHWshyjn n treg, gjat tri viteve t fundit, numri i bankave komerciale, i kompanive tsigurimit dhe fondeve t pensioneve ka mbetur i pandryshuar.

    2.1 Bankat komerciale

    Sektori bankar n Kosov sht zhvilluar me sukses dhe nga shum (FMN 2012) kon-VLGHURKHWVLQMsVWRUMHHVXNVHVLW9OHUDHVHNWRULWEDQNDUWsDVHWHYHGHW\ULPHYHQsKosov n nntor t vitit 2011 ishte 2.63 miliard euro, shum kjo e cila sht 11.9%m e lart krahasuar me t njjtn periudh t vitit t kaluar (shih Tabeln 2). Q ngafundi i vitit 2000, kur banka e par e paslufts sht themeluar, vlera e prgjithshmee aseteve n sektorin bankar si shihet n Tabeln 1 ka shnuar rritje prafrsisht 26her.

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    15/64

    14forum 2015

    Tabela 2: T dhnat bankare, n miliarda euro

    Vitet 2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

    $VHWHW'HW\ULPHW 0.1 0.98 1.16 1.43 1.79 2.07 2.35 2.66Depozitat 0.1 0.84 0.92 1.14 1.42 1.55 1.71 2.10

    Kredit 0.02 0.51 0.64 0.89 1.19 1.28 1.42 1.69Burimi: Raportet Vjetore t BQK 2001-2010, dhe buletinet mujore te BQK

    Sektori bankar n Kosov karakterizohet me nj prezenc t madhe t kapitalit thuaj, ku 89.2% e t gjitha aseteve menaxhohen nga bankat e huaja. Prezenca e in-VWLWXFLRQHYHQDQFLDUHWsKXDMDQs.RVRYsNDNRQWULEXDUQsPRGHUQL]LPLQHVLVWHPLWQDQFLDUGXNH VMHOOsSUDNWLND WsDYDQFXDUD QsQDQFLPLQ GKH PHQD[KLPLQ H RSHUL-acioneve bankare. N Kosov, pr momentin operojn tet banka, gjasht prej tyreme t gjith ose me shumicen e kapitalit t huaj.

    Sektori bankar n Kosov mbetet shum i koncentruar. N fund t dhjetorit t vitit2011, tri bankat m t mdha s bashku prbnin rreth 74% t aseteve n sektorinbankar, 74% t depozitave dhe 71.7% t kredive. Niveli i tregut t koncentruar bankarsht m i ult n krahasim me vitin 2008, kur depozitat dhe astetet e tri bankavembulonin 90% t ktij tregu. Koncentrimi i lart i tregut bankar vrtetohet dhe nga,QGHNVL+HUQGDKO+LUVFKPDQ++,TsVKLKHWQs)LJXUsQ1s++,SsUDVHWHshnonte 2,887 pik krahasuar me 2,896 pik q ishte n periudhn e njejt t vitit tkaluar, prderisa kredit dhe depozitat shnuan 3014 respektivisht 3,016 pik. Megjit-hat, n nntor t vitit 2011, bazuar n HHI pr totalin e aseteve, sistemi bankar shtkarakterizuar me indeks t koncentrimit prej 2,157 pikve, krahasuar me periudhne njejt t vitit t kaluar, ky ka psuar rnie pr 265.2 pik. Indeksi i koncentrimit nsektorin bankar sht vrejtur t ket psuar rnie t vazhdueshme nga viti 2008,nse bazohemi edhe n HHI pr depozita dhe kredi.

    Figure 1. Koncentrimi i aktiviteteve bankare permes HHI

    Burimi: BQK (2011)

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    16/64

    15

    SEKTORI BANKAR: ndihmes apo barrier

    Prmbledhjaesistemitb

    ankarnKosov

    N mnyr q shrbimet e sektorit bankar t jen m afr klientve, bankat komer-ciale kan vazhduar t zgjerojn infrastrukturn e tyre, ndonse n dy vitet e fundit

    ky ritm ka psuar rnie. Kjo mund t ket ndodhur pr shkak s bankat q kan qenduke operuar n tregun e Kosovs kan arritur t konsolidohen mir me prezencne tyre duke hapur deg bankare n gjith territorin e Kosovs, dhe kshtu ritmi ingadalsuar i zgjerimit mund t jet pr shkak t masave t ndrmarra nga bankatpr reduktimin e shpenzimeve n kt drejtim.

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    17/64

    16forum 2015

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    18/64

    17

    SEKTORI BANKAR: ndihmes apo barrier

    GjendjaAktualeeSistem

    itBankar

    3. Gjendja aktuale e Sektorit Bankar

    Sektori bankar, i prezantuar ne tabeln 3 deri n fund t vitit 2008 ka pasur netoSURWPLOLRQHXURQsYD]KGLPsVLSDVXDUQJDQMsUsQLHHPHQMsKHUVKPHQHYLWLQNXSURWLLEDQNDYHSsVRLXOMHQHPLOLRQHXUR.sWsXOMHWsSURWLWia ngarkojn qasjes burokratike t bankave dhe mos ekspozimit t tyre ndaj riskut(kryesisht pr shkak t krizs s borxhit n Eurozon), pasi q krkesat e tyre prdhnien e kredive pr NVM-t jan m rigoroze. Megjithat, nga tabela 3 e shohim qQHWRSURWLLEDQNDYHNDSsVXDUWUHQGUULWsVQHYLWLQGKHN\WUHQGNDYD]KGXDUHGKHQsYLWLQNXQHIXQGWsYLWLWVKXPDHQHWRSURWLWQHVHNWRULQEDQNDUka qen prafrsisht 37 milion euro me nja rritje vjetore prej 13%. T ardhurat e sek-torit bankar vijn kryesisht nga interesi mbi kredit ku t ardhurat nga interesi (q nvitin 2011 ishin 195 milion euro) krahasuar me t ardhurat totale t sektorit n fund

    t vitit 2011 (q ishin 240 milion euro) kto t ardhura nga interesi marrin pjese me81.3% t t ardhurave totale, q sht gati njsoj me pjesmarrjen n fund t vitit2010 (80.9%) dhe me at t viteve t fundit.

    7DEHOD7sDUGKXUDWHEDQNDYHGKHQHWRSURWL

    2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

    Te ardhurat totale tsektorit bankar

    94.3 113.9 157.4 195.0 201.5 217.2 240

    Te ardhurat nga interesine sektorin bankar

    74.6 88.8 117.9 155.7 163.2 175.8 195

    1HWRSURWL 13.5 20.1 33.5 34 27.4 32.8 37Kthimi n Asete (ROA),n %

    1.4 1.74 2.33 1.9 1.24 1.34 1.4

    Kthimi Mesatar n Asete(ROAA), n %

    1.52 1.88 2.62 2.1 1.39 1.44 1.46

    Kthimi n Kapital (ROE),n %

    18.24 19.46 21.94 18.65 13.33 14.23 14.50

    Kthimi Mesatar nKapital (ROAE), n %

    18.87 22.67 26.17 20.30 14.13 15.04 15.23

    Burimi: Raportet Vjetore t BQK

    Kthimi n Asete(ROA)3 ROA tregon se si nj kompani I kontrollon shpenzimet dhesi i shfrytzon resurset e veta. Sa m I madh t jet indikatori ROA sht m mirpasi q nnkupton q sektori bankar ka m shum t ardhura nga m pak investime.1sYLWLQVHNWRULEDQNDUHNDSDVXUWLPLQPsWsPDGKQJDNWKLPLQsDVHWHPH2.33%, ndrsa n 2008 dhe 2009 shohim nj rnie t menjhershme t ktij indi-katori. Gjat viteve 2010 dhe 2011 ROA psoi nj rritje ku n fund t viti 2011 arriti1.4%, shum mbi mesataren n rajon (0.4%).

    52$SDUDTHWVKXPsQHWLPHYHWsJMHQHUXDUDQJDVHFLODQMsVLDVHWHYHWsSsUGRUXUD52$sVKWsQMsQGsUUDSRUWHWWsSsUGRUXUDPsVsVKXPWLSDVLTssVKWsHOLGKXUPHPD]KsQHSURWLWGKHTDUNXOOLPLQHDVHWHYH.sVKWX52$SDUDTHWraportin e kthumit edhe pr kreditort edhe pr investitort e kompanis.

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    19/64

    18forum 2015

    Kthimi Mesatar n Asete (ROAA)4 kthimi mesatar n asete (ROAA) llogaritet n fundt periudhs s caktuar (muaj, tremujor, vite etj.) dhe nuk prfaqson t gjitha ul-

    MHWQJULWMHWSRUsVKWsQMsPHVDWDUHHQMsSHULXGKHNRKRUH3UDQGDMGXNHHDQDOL]XDUtabeln 3 e shohim q ROAA sht pak m e lart se ROA n vazhdimsi do vit. KyIDNWQDMHSQMsSDVT\UsPsWsVDNWsPELSsUWLPLQPHVDWDUQsVHNWRULQEDQNDU

    Kthimi n Kapital (ROE)5 nga Tabela 3 e shohim q ROE ka psuar nj ngritje nmnyr t qndrueshme deri n vitin 2007 duke arritur kshtu n 21.94%. NdrsaSsUVsULSsUVKNDNWsNUL]sVQDQFLDUHJOREDOHVLGKHSUH]HQFsVVsEDQNsVVsUHQHWUHJROE psoi nj ulje t konsiderueshme n vitin 2008 dhe 2009 duke arritur kshtu n13.33%. Prap se prap, edhe me krizn Europiane t borxheve dhe me konkurrencnHUULWXUQsWUHJQsYLWLQGKHNWKLPLQsNDSLWDOOORLWsUULWHMNXQsIXQGWsvitit 2011 ky indikator arriti n 14.5%, mbi tri her me shum se mesatarja n rajon(4%).

    Kthimi Mesatar n Kapital (ROAE)6 n rastet kur kapitali I aksionarve nuk ndryshon,RVHSsVRQQMsQGU\VKLPVKXPsWsYRJsOJMDWsQMsYLWLVNDOLQGLNDWRUsW52(GKH52$(duhet t jen identik ose s paku t ngjashm. Megjithat, analizimi i ROE dhe ROAEnga Tabela 3 tregojn q ROAE paraqet nj pasqyr m t sakt t performancs nsektorin bankar me prjashtim t tri viteve t fundit ku shohim rezultate t ngjashme.M hert ka pasur ndryshim t madh ndrmjet ktyre dy indikatorve ndr vite.

    3.1 Shrbimet Bankare

    3.1.1 Depozitat dhe shprndarja e tyre n sektor

    N fund t vitit 2011 totali I depozitave n sistemin bankar n Kosov arriti n 2.1miliard euro duke shnuar nj rritje vjetore rreth 8.5 prqind. Trendi i rritjes m tngadalshme e spikatur nga dhjetori 2009 ishte evident edhe gjat ksaj periudhe dukepasur parasysh q norma e rritjes s depozitave n dhjetor 2011 ishte rreth 12.3%,e cila ishte m e ult krahasuar me dhjetorin e vitit 2009. ngadalsimi I rritjes s de-pozitave erdhi m shum si pasoj e zvoglimit t depozitave t qeveris n bankatNRPHUFLDOHVLGKHLPSOLNLPHWHNUL]sVQDQFLDUHJOREDOHJMDWsNsVDMNRKH.sWDG\IDN-

    tor ndikuan n nj ngadalsim t madh n rritjen e depozitave. Q nga krijimi I sek-torit bankar n Kosov, do her q ka pasur ngritje t depozitave, kjo sht prcjellnga nj zvoglim n numrin e kredive t lshuara. Megjithat, n tri vitet e fundit rritjae depozitave ka psuar ulje t vazhdueshme ndrsa prqindja e kredive ka pasur njtrend rritjeje te vazhdueshme nga viti n vit. Prandaj, n vitin 2010 pr her t parerritja e kredive e ka tejkaluar rritjen e depozitave, dhe ky trend ka vazhduar edhe nvitin 2011 duke treguar nj rritje t vogl n konkurrencn ndr-bankare dhe rritjen 52$$VKWsQMsLQGLNDWRUTsSsUGRUHWSsUWsEsUsYOHUsVLPLQHSURWDELOLWHWLWWsDVHWHYHWsEDQNsV0sVsVKXPWL

    SsUGRUHWQJDEDQNDWGKHLQVWLWXFLRQHWWMHUDQDQFLDUHVLPMHWSsUWsYOHUsVXDUSHUIRUPDQFsQHW\UH 52(QGU\VKHHQMRKXUHGKHVL.WKLPLQs,QYHVWLPH52,sVKWsPDWsVLPsLPLUs,PDGKsVLVsVsSURWLWWsEDQNsV

    ,FLOLJMHQHURKHWPHQJDSDUDWsHLQYHVWXDUDQJDDNVLRQDUsW 52$(sVKWsQMsLQGLNDWRUTsSsUGRUHWSsUPDWMHQH.WKLPLW0HVDWDUQs.DSLWDO,FLOLPXQGWsQDMDSsQMsSsUVK-

    NULPPsWsVDNWsSsUSURWDELOLWHWLQHNRPSDQLVsVLGRPRVQsUDVWHWNXUYOHUDHNDSLWDOLWWsDNVLRQDUsYHNDQGU\VKXDUVKXPsJMDWsYLWLWWsIXQGLWVNDO

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    20/64

    19

    SEKTORI BANKAR: ndihmes apo barrier

    GjendjaAktualeeSistem

    itBankar

    e aktivitetit t bankave. Burimi kryesor I depozitave n sistemin bankar n Kosovvazhdojn t jen depozitat e amvisrive t cilat n fund t vitit 2011 prbnin 1.49

    miliard euro (71% e totalit t depozitave). Mirpo, kohve t fundit sht vrejturnj ngadalsim I rritjes s depozitave t amvisrive (14.7% rritje vjetore n dhjetor2011 krahasuar me 25% n dhjetor 2010). Ngadalsimi i norms s rritjes s depozi-WDYHQXNsVKWsUHHNWXDUQsSMHVsPDUUMHQHW\UHQsWRWDOLQHGHSR]LWDYHGXNHPDUUsparasysh q depozitat e amvisrive prfaqsojn 71% t totalit t depozitave nfund t vitit 2011 q sht 3.8 pik prqindje m e lart se n dhjetor 2010 (Figura2). Depozitat e ndrmarrjeve private arritn n 395.4 milion euro n dhjetor 2011(400 milion euro n dhjetor 2010), e cila prbn nj zvoglim vjetor prej 1.2%. Nsee krahasojm rritjen e depozitave n kohn e fundit (rritja vjetore prej 18.5% n2009, rritja vjetore prej 17.8% n 2010 dhe zvoglimi n vit prej 1.2% n 2011) eshohim nj ngadalsim t konsiderueshm n rritjen e depozitave. Ndrsa depozitatnga ndrmarrjet publike si PTK, KEK, dhe Aeroporti Ndrkombtar i Prishtins kan

    mbetur njjt, duke arritur 127 milion euro n dhjetor 2011 (126.6 milion euro nGKMHWRUVKWsHUsQGsVLVKPHWsFHNHWTsPELPLOLRQHXURQJDGLYLGHQGsWe PTK-s jan trhequr prej bankave komerciale nga qeveria n vitin 2009. N ktrast, qeveria dhe BQK jan treguar shum t kujdesshm q kjo trheqje masive ngabankat komerciale t mos krijoj shok n kt sektor.

    Figura 2. Struktura e depozitave sipas sektorve, n prqindje

    Burimi: Raportet vjetore t BQK dhe Buletini i BQK

    Pr sa i prket strukturs s maturimit t depozitave, n dhjetor 2011 dominonindepozitat me afat duke prfaqsuar 48.2% t totalit t depozitave, pasuar nga de-pozitat e transferueshme (depozita t cilat nuk jan subjekt i ndonj lloj maturimi)me rreth 31% dhe depozitat e kursimeve me 15.1% t totalit t depozitave. Depozitatme maturim afatshkurtr, edhe pse kan nj trend rns, vazhdojn ta dominojn

    strukturn e depozitave me afat. N dhjetor 2011, depozitat me afat njvjear t

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    21/64

    20forum 2015

    maturimit prfaqsojn 53.8% t depozitave me afat (duke rn nga 75.7% n vitin2010), pasuar nga 28.2% t totalit depozita me koh maturimi mbi nj vit deri n dy

    vjet (q prfaqsojn nj rritje prej 8.5% krahasuar me vitin 2010), dhe rreth 18% tdepozitave me afat jan depozita me koh t maturimit mbi dy vjet (e cila prfaqsonnj rritje t leht prej 15.7% n 2010).

    Duke marr parasysh trendin t cilin depozitat me afat po e ndjekin, mund t vrejmnj tendenc ngritjeje t pjesmarrjes s depozitave me afat m t gjat maturimi.Kjo mund t jet ndikuar edhe nga aprovimi i Ligjit mbi Sigurimin e Depozitave e cilaka ndikim te drejtprdrejt n rritjen e besueshmris n bankat komerciale nga de-pozitort. Gjithashtu, norma e interesit e cila sht m e lart pr depozitat me afatm t gjat t maturimit mund t jen nj faktor i rndsishm q mund t ndikoj nrritjen e numrit t depozitave me afat m t gjat t maturimit.

    3.1.2. Kredit dhe shprndarja e tyre n sektor

    Aktivitetet n sektorin bankar jan zgjeruar sivjet dhe pjesmarrja e aktivitetit tkredive n BPV-n e Kosovs sht rritur n 38% krahasuar me vitin e kaluar (35%pjesmarrje n BPV). Bazuar n t dhnat nga BQK, aktiviteti i kredive n bankatkomerciale u karakterizua me nj rritje t shpejt. Pavarsisht nga kriza Europianee borxhit, ku bankat europiane jan ballafaquar me mungesn e besueshmris ngaNOLHQWsWSURWLLEDQNDYHQsYHQGWUHJRQTsEDQNDWQs.RVRYsHGKHPsWXWMHNDQsSURWPELPHVDWDUHQHUDMRQLW.MRVXJMHURQQMsSsUPLUsVLPWsSHUFHSVLRQLWGKHQMsshkall m t lart t besueshmris t bankave komercial pr mjedisin ekonomik n

    Kosov. Kshtu, pas nj periudhe ngadalsimi q erdhi si pasoj e krizs ekonomikeglobale n dy vitet e fundit, ne dhjetor 2011 vlera totale e kredive t lshuara ngabankat arriti 1.7 miliard euro duke shnuar kshtu nj rritje prej 16.4% krahasuarme dhjetorin e vitit 2010 (n vitin 2010 rritja vjetore e kredive ishte 13.2%). Kto tdhna tregojn ky aktivitet sht n rritje n Kosov.

    Nga totali i kredive t lshuara 67.4% kane shkuar pr NVM-t, prqindje kjo e kon-sideruar e ult krahasuar me mesataren e regjionit. Kjo e tregon varshmrin e ekono-mis kosovare n tregti. Edhe pse tregu i kredive ka pasur nj trend n rritje n ktotri vitet e fundit, kjo rritje sht zhvendosur nga kompanit n amvisri, ku 30.1% etotalit t kredive kan shkuar pr amvisrit krahasuar me rritjen vjetore prej 29.5%n vitin 2010. ndrsa kredit pr ndrmarrjet kan psuar nj rritje ku n 2011 atou rritn me 4.8% (Figura 3). Ky aktivitet i ult i kredive pr NVM-t n kto dy vitetHIXQGLWQs)LJXUsQPXQGWsMHWsHOLGKXUPHNUL]sQJOREDOHQDQFLDUHdhe me krizn Europiane t borxheve n 2010. kto dy fakte i kan br bankat m tSULUXUDTsWLQDQFRMQsDPYLVsULWsPsVKXPsVs190Ws

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    22/64

    21

    SEKTORI BANKAR: ndihmes apo barrier

    GjendjaAktualeeSistem

    itBankar

    Figura 3. Rritja vjetore e kredive sipas sektorve, n prqindje

    Burimi: Raportet vjetore t BQK dhe Buletini i BQK

    0HJMLWKDWsVDSRNUL]DQDQFLDUHOORLWsTHWsVRKHWDNWLYLWHWLHNRQRPLNJOREDOOORLWsrimarr ritmin e tij duke e shkaktuar nj zvoglim n normat e interesit t kredivepr ndrmarrjet private, t cilat si rezultat kan rritur krkesn pr kredi n kt sek-tor. si rezultat i ksaj, n fund dhjetorit t vitit 2011 kredit pr ndrmarrjet privateu rritn me 12.9% duke shnuar nj rritje prej 8.1 pik prqindje n krahasim mevitin 2010. ndrsa rritja e kredive pr amvisrit psoi nj zvoglim prej vetm 18%

    duke shnuar kshtu n zvoglim prej 11.5 pik prqindje krahasuar me vitin 2010.ky zvoglim i kredive pr amvisrit mund t jet edhe rezultat i orientimit t sistemitbankar m shum drejt kreditimit t ndrmarrjeve gjat ksaj periudhe q erdhi sirezultat i faktit q norma e interesit pr kredit e ndrmarrjeve sht m e lart dukeLPXQGsVXDUEDQNsVWsJMHQHURMsPsVKXPsSURW

    Figura 4 tregon q struktura e kredive pr ndrmarrjet n kushtet e aktivitetitekonomik vazhdon t jet e ngjashme me strukturn n periudhat e mparshme.Kredit n sektorin e shrbimeve vazhdojn dominimin e strukturs s totalit tkredive pr ndrmarrjet me nj pjesmarrje prej 71.6%. N dhjetor 2011 sektori itregtis absorboi pjesmarrjen m t lart nga totali i totali i kredive pr sektorin e

    shrbimeve me 73.4% t totalit t kredive pr ndrmarrjet si shihet n Figurn 4.sektori i industris (duke prfshir minierat, prodhimin, industrit dhe ndrtimtarin)shnoi 24.9% t totalit t kredive pr ndrmarrjet n dhjetor 2011. Prodhimi dhendrtimtaria shnojn 90% t totalit t kredive pr sektorin e industris me nj rritjeprej 3 pik prqindje krahasuar me periudhn e mparshme.

    Sidoqoft, sektori i bujqsis i cili merr pjes me vetm 3.5% n totalin e kredive ndhjetor t vitit 2011 (3.72% n nntor 2010) vazhdon t ket pjesmarrjen m tult n totalin e kredive. Kjo prfaqson konzervatizmin e sektorit bankar n lshimine kredive pr sektorin e bujqsis e cila sht e karakterizuar edhe me normat mWsODUWDWsLQWHUHVLWGXNHUHHNWXDUHGKHSDVLJXULQsWsFLOsQHVKRKLQEDQNDWQsNsWs

    sektor e cila ndikon edhe n prqindjen shum t ult t kredive t lshuara pr kt

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    23/64

    22forum 2015

    sektor. Sektori i bujqsis momentalisht sht i paregjistruar dhe prezenca e infor-matave asimetrike kan ndikuar q bankat ta shohin kt sektor si jashtzakonisht trrezikshm dhe si rezultat shumica e bankave nuk ofrojn kredi pr kt sektor.

    Figura 4. Struktura e kredive sipas sektorve ekonomik, n prqindje

    Burimi: Raportet vjetore t BQK dhe Buletini i BQK

    Aktiviteti i kredive pr shumicn e sektorve t ekonomis u ngadalsua deri n vitinVKLK)LJXUsQSDVWDMOORLWsSsUPLUsVRKHWVLGRPRVQsVHNWRULQHWUHJWLVsGKH

    t shrbimeve tjera (duke prfshir shrbimet hoteliere dhe restoranteve) prjetuannj rritje relativisht m t shpejt dhe kshtu vazhduan deri n fund t dhjetorit 2011.

    &^

    Burimi: Raportet vjetore t BQK dhe Buletini i BQK

    Prandaj, prderisa kredit pr sektort tjera t ekonomis patn nj trend m tngadalshm t rritjes, rritja e prshpejtuar e kredive pr ndrmarrjet n vitin 2011mund t konsiderohet si rezultat i rritjes s shpejt t kredive pr sektorin e tregtis

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    24/64

    23

    SEKTORI BANKAR: ndihmes apo barrier

    GjendjaAktualeeSistem

    itBankar

    dhe shrbimeve tjera. Kredit pr sektorin e tregtis n fund t dhjetorit 2011 arritnshumn 630 milion euro duke shnuar nj rritje vjetore prej 16.6%. sektori i indus-tris u karakterizua me nj trend m t ngadalshm t rritjes gjat ksaj periudhe.

    N fakt n dhjetor 2011 kredit pr sektorin e industris patn nj rritje vjetore prej5.7% krahasuar me 13.8% n dhjetor 2010 (shih Figurn 5).

    Figura 6. Struktura e kredive sipas maturimit, n prqindje

    Burimi: Raportet vjetore t BQK dhe Buletini i BQK (2011)

    .UHGLWsSsUVHNWRULQXQJDGDOsVXDQGKHNMRUHHNWRLQsSHQJHVsQQsTDVMHGKHNRVWRSsUQDQFLPWsFLOsQVKXPs190HNDQsGHNODUXDUVLVKXPsSUREOHPDWLNH6HNWRULLbujqsis n prgjithsi konsiderohet si nj pjes shum e rndsishme e ekonomisdhe si nj kontribuues shum i madh n rritjen e BPV-s. sidoqoft, ky sektor n Ko-sov shihet si sektor me shum risk dhe si rezultat shum banka nuk lshojn kredipr kt sektor. Kjo ndikon n ngadalsimin e rritjes t prezantuar n Figurn 5 kutotali I kredive pr bujqsi n dhjetor 2011 ishte 40 milion euro.

    Sa i prket maturimit t kredive, kredit me koh m t gjat maturimi (2-5 vjet)vazhdojn t dominojn strukturn e totalit t kredive me 42.6% n dhjetor (shih

    Figurn 6). Kjo shifr mbetet e njjt me shifrn e vitit 2010. Megjithat, shuma etotalit t kredive me afat maturimi mbi dy vjet prfaqson 72.4% t totalit t krediven t gjith sistemin bankar ne dhjetor 2011 (edhe n dhjetor 2010 kjo shum ishte72.4%). N ann tjetr, depozitat me afat maturimi nn dy vjet prfaqsojn 82%.

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    25/64

    24forum 2015

    3.1.3. Likuiditeti i Bankave

    Sa i prket likuiditetit, 82% e depozitave n vitin 2008 ishin lshuar si kredi pr am-visrit dhe ndrmarrjet. N kt rast, pr her t par bankat komerciale e tejkaluan

    kushtin rregullativ pr limitimin e kredis t lshuar nga BQK. Sidoqoft, pr shkak tNUL]sVQDQFLDUHJOREDOHDNWLYLWHWLNUHGLWXHVLEDQNDYHXQJDGDOsVXDVKLK7DEHOsQdhe vlera e depozitave n vitin 2009 dhe 2010 u zvoglua n 75%. Megjithat, deritani kt vit likuiditeti u rrit n 80.8% e cila edhe njher e kaloi kushtin e rekoman-duar rregullator t lshuar nga BQK. Nse nuk ndrmerret ndonj hap konkret paran-dalues nga BQK, ka gjasa q bankat ta ulin likuiditetin e tyre n vazhdimsi duke etejkaluar limitin e tyre te lejuar.

    Tabela 4: Pjesmarrja e kredive, depozitave dhe aseteve n BPV (%)

    Vitet .UHGLWs%39 'HSR]LWDW%39 $VHWHW%39 .UHGLWs'HSR]LWDW

    2004 16.4 30.4 35.6 53.82005 16.8 27.4 32.2 61.4

    2006 20.0 29.1 36.5 69.6

    2007 26.1 33.4 41.8 78.1

    2008 31.1 38.0 47.5 82

    2009 32.9 39.9 53.3 73.9

    2010 35.1 42.3 56.8 75.3

    2011 38 47 59.5 80.8

    Burimi: Raportet vjetore t BQK-se dhe raportet mujore, t dhna nga FMN

    Rritja e numrit t depozitave dhe bilancet e kredive t papaguara paraqesin dshmi qsektori bankar n Kosov vazhdon t kontribuoj n rritjen ekonomike t vendit dukeHUULWXUUROLQHYHWVLQGsUPMHWsVXHVQDQFLDU.MRsVKWsHYLGHQWHQJDUULWMDHYD]K -dueshme disa indikatorve si pjesmarrja e aseteve t sektorit bankar, depozitat dhekredit n BPV. Sidoqoft, kta indikator t paraqitur n Tabeln 4 kan shum mt ulta krahasuar me regjionin. Pjesmarrja e aseteve n BPV n dhjetor 2011 u rritQsDIsUGKHQsVHNUDKDVRKHWPHYLWLQSRWKXDMVHXG\VKXD.MRerdhi si rezultat i rritjes se volumit t rritur t kredive nga sektori bankar q arriti 38%t BPV-s nga dhjetori 2011, gjithashtu rritjes s depozitave ku pjesmarrja e tyre nBPV n dhjetor 2011 arriti 47%.

    Norma e interesit mesatarja e prgjithshme e normave t interesit n kredi n vitin2011 ishte prafrsisht 14.15%, me nj zvoglim prej 45 pik baz krahasuar me14.6% n vitin 2010. Tabela 5 gjithashtu e tregon q niveli mesatar i norms s inter-esit prgjat viteve ka mbetur gati i njjt, me nj ndryshim t vogl n vitin 2006 dheme nj rritje t vogl n 2008 dhe 2009.

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    26/64

    25

    SEKTORI BANKAR: ndihmes apo barrier

    GjendjaAktualeeSistem

    itBankar

    Tabela 5: Normat e interesit7 n kredi dhe depozita (%)

    Vitet 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

    A Depozitat 2.5 3.2 3 3.3 4.2 4.3 3.7 3.5

    B Kredit 14.2 14.2 13.4 14.6 14.8 14.4 14.6 14.15

    C

    'LIHUHQFDspredi i nor-mave t inter-esit (C=A-B)

    11.7 11 10.4 11.3 10.6 10.1 10.9 10.65

    Burimi: Raportet vjetore t BQK 2004-20010, dhe raportet mujore t BQK

    Mund t shihet se prderisa volumi i kredive sht rritur do vit, normat e interesitkrahasuar me rajonin kan mbetur pamshirshm t larta sidomos pr nevojat prinvestime afat-gjata kapitale. NVM-t t cilat n mnyr q t ndjekin projektet etyre pr investime afat-gjate jan t detyruar t marrin kredi t cilat pr shkak tnormave shum t larta t interesit jan shum t pafavorshme. Megjithat, sht erndsishme t prmendet q normat e interesit pr kredi dhe depozita kan mbeturkonstante. Kjo tregon q rritja e numrit t bankave n treg nuk ka ndikuar n inten-VLNLPLQHNRQNXUUHQFsVHFLODPsSDVGRWsNLVKWHXVKWUXDUSUHVLRQSsU]YRJsOLPLQHnormave t interesit n sektorin bankar n Kosov. Portofolio e kredive n sektorinbankar n vend ka vazhduar t jet e nj kualiteti t lart. Pavarsisht nga rritja eshpejt e kredive n shtator 2011, pjesmarrja e kredive jo-performuese (KJP) nWRWDOLQHNUHGLYHHFLODSsUIVKLQsNUHGLWsWsFLODWNODVLNRKHQVLWsG\VKLPWD GKHPH

    humbje) ishte relativisht e ult me 6%. Kjo shifr ishte shum e prafrt edhe n2010 me 5.9% (shih Figurn 7). Pjesmarrja e KJP-s n totalin e kredive ishte 6% n2011 dhe kjo e rendit Kosovn mesataren prej 15% sa sht shnuar n vendet e ra-

    jonit. Kjo tregon se portofolio e kredive n sektorin bankar n Kosov n prgjithsi kakualitet m t mir krahasuar me vendet e rajonit. Bazuar n madhsin e bankave,rezulton q bankat e mdha kan kualitet m t mir t protofoliove t kredive kra-hasuar me bankat m t vogla.

    &W

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    27/64

    26forum 2015

    Gjat vitit 2011, tri bankat m t mdha regjistruan raportin e KJP ndaj kredive totalen 4.2%, prderisa bankat tjera, n mesatare, regjistruan raport 8.1% t KJP ndaj

    portofolit t kredive t tyre. Lidhur me ndarjen n sektore, kredit familjare kan nive-lin m t ult t KJP. Tabela 6 tregon q Kosova posedon numrin m t vogl n rajont kredive pr sektorin e NVM-ve n raport me BPV-n e vendit. Gjithashtu norma e in-teresit pr kredit nj vjeare, tregon q jan m t lartat n mesin e t gjitha vendevenga regjioni, indikator i cili tregon q kredit n Kosov jan m t shtrenjtat n rajon.Kjo tregon q ekzistojn oferta t dobta pr NVM-t dhe intensitet t ult kreditor icili lidhet me normat e larta t interesit krahasuar me vendet e rajonit. N ann tjetrUDSRUWHWHSURWLWQsYLWLQMDQsPsWsPLUDWQsUDMRQ

    Tabela 6. Treguesit e linjs kreditore pr vendet n tranzicion n vitin 2011 (%)

    Sektori i NVM-ve.UHGLWs%39

    Normat e interesitKredit e kqija(Kredit n total)Depozitat Kredit

    (< 1 jeare)

    Kosova 28.3 3.5 14.15 5.9

    Shqipria(n euro)

    41.2 2.16 6.88 18

    Bosnia 46.0 SS SS 11

    Serbia 47.5 4.1 11.0 19

    Maqedonia 49.9 5.3 9.9 8.5

    Mali i zi 121.2 4.8 9.2 25Burimi: Raporti i tranzicionit EBRD, vlersimi i BPV pr Kosovn nga FMN dhe Raporti

    vjetor i BQK

    Kthimi i kapitalit (ROE) pr Kosovn arriti 11.2% n vitin 2011, shifr e cila sht mbimesataren e regjionit (4%) dhe mbi mesataren e ROE t shteteve tjera n sektorinbankar (shih Tabeln 7). Pr m tepr, kthimi n asete (ROA) gjithashtu ka performuarmbi mesataren regjionale, prderisa n vitin 2011 ajo qndroi n 1% dhe, me prjas-htim t Serbis, asnj shtet tjetr nuk ka performuar m mir.

    'XNHPDUUsSDUDV\VKNUL]sQHERU[KHYH(YURSLDQHHFLODLVKWHUHHNWXDUNU\HVLVKWQssistemin bankar, duket q bankat komerciale n Kosov nuk jan ndikuar aq shum,pr m tepr edhe gjat ktyre periudhave kan vazhduar t tregojn performanc

    WsPLUsQDQFLDUH0HJMLWKDWsGXKHWWKHNVXDUTsQs.RVRYsNMRsVKWsDUULWXUPHLQ-WHQVLWHWWsXOsWNUHGLWRUNUHGLDQsUDSRUWPH%39QsSsUPHVGLIHUHQFsVQsPHVWsnorms s interesit pr kredi dhe normave t interesit pr depozita q sht m e lartan rajon. Prderisa performanca pozitive e bankave n Kosov sht e mirseardhurduke marr parasysh krizn e borxheve t Eurozons, aspekti negativ i ksaj sht sebankat komerciale kan vazhduar t mbajn normat e interesit m t lartat n rajon,e cila sht penges e madhe pr zhvillimin e NVM-ve. Duke marr parasysh faktin qbankat jan msuar me norma t larta t interesit, ne mendojm q do bank e req hyn n treg do t krijoj nj val shoku pasi q konkurrenca n sektorin bankar dot rritet, dhe pr shkak t pozits komode q bankat komerciale duket se knaqin, kjo

    mund t jet dika q nuk do t ju plqente bankave.

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    28/64

    27

    SEKTORI BANKAR: ndihmes apo barrier

    GjendjaAktualeeSistem

    itBankar

    7DEHOD5DSRUWLLSURWDELOLWHWLWSsUYLWLQQs

    Shtetet ROA ROE

    Kosova 1.4 14.5

    Shqipria 0.2 2.5

    Bosnia 0.3 3

    Serbia 1.5 6

    Maqedonia 0.1 1

    Mali i zi -0.8 -6

    Mesatarja e regjionit 0.3 4Burimi: Raportet e bankave qendrore t shteteve n fjal

    Megjithat, kur vlersohen indikatort e performancs si ROA dhe ROE vetm pr triEDQNDWPsWsPsGKDQs.RVRYsNsWDLQGLNDWRUsWUHJRMQsSURWHGKHPsWsPDGKTsJMHQHURKHWQJDNsWREDQNDNXWsQHWRSURWLWWRWDOWsVHNWRULWEDQNDUYMHQQJDtri bankat m t mdha. Kthimi n asete n fund t vitit 2011 vetm pr tri bankatm t mdha, shnoi 1.81 % e cila sht m e madhe se ROA e sektorit bankar nKosov, dhe m e madhe se gjasht her mesatarja e regjionit (si shihet n Tabeln7). Ndrsa, kthimi n kapital (ROE) n vitin 2011 nga tri bankat m t mdha, shnoirritje pr 16.33 %; shum m tepr se mesatarja e sektorit n Kosov, dhe katr herzhvillimi i mesatares s regjionit.

    Mund t argumentohet q kushtet e tregut kan qen t favorshme pr kt, por

    prap mbesin t analizohen nse qeveria e Kosovs, agjencit rregullative, BQK,bankat komerciale, dhe shoqatat tjera biznesore kan krijuar kushtet pr konkur-renc t lir m t lart n tregun e kredive, nse ata marrin masa t nevojshmepr zvoglimin e riskut, nse ka furnizim dhe ofert t mjaftueshme t kredive, apo

    t gjitha bankat jan komode me kushtet momentale t tregut t kredive.Mund tshtrohet pyetja nse kjo sht e mir pr nevojat e zhvillimit afatgjat t ekonomisVs.RVRYsVQsQMsVLWXDWsTssVKWsYsVKWLUsSsUQDQFLPLQDIDWJMDWsWsEL]QHVHYHGKHQHYRMDYHDIDWJMDWDWs]KYLOOLPLWVKWsHTDUWsTsQsIXQGEDQNDWQGDMQsIDWLQHklientve t tyre, bizneset dhe familjet, dhe duket q n kt relacion duhet t ketm tepr mendim praktik.

    3.1.4. Kredi hipotekare

    Sa i prket maturis, gjat vitit 2011 interesi m i lart prej 16.1 prqind shtregjistruar nga kredit hipotekare me maturi pr m pak se pes vjet, duke shnuarnj rritje vjetore rreth 2 pik prqindje (Tabela 8). Normat e interesit n kredithipotekare me pes deri n dhjet vjet maturitet gjat 2011 qndruan n 11.99 %,duke shnuar nj rritje prej 83 pika bazike (basis points) krahasuar me periudhn enjjt paraprake (11.99 % gjat 2010). Pr m tepr, ne shohim kredit hipotekareme m tepr se dhjet vjet maturitet duke regjistruar 10.83 % pra duke shnuar njrritje t vogl prej 9 pika bazike (basis points) krahasuar me periudhn e njjt para-prake (10.73 % gjat 2010).

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    29/64

    28forum 2015

    Tabela 8. Normat e interesit pr kredit hipotekare

    Kredi shtpiake

    VitetKreditkonsumatore

    Kredi Hipotekare

    5 vitedhe 10vite

    2007 13.03 12.94 11.34 *

    2008 13.78 11.16 11.25 10.93

    2009 12.88 10.87 11.25 9.20

    2010 14.56 14.15 11.16 10.74

    2011 14.02 16.1 11.99 10.83

    Burimi: Raporti vjetor i BQK dhe buletinet e BQK (2011)

    Normat e interesit n kredit hipotekare me pes deri n dhjet vjet maturitet gjatvitit 2011 qndruan n 11.99 %, duke shnuar nj rritje prej 83 pika bazike (basispoints) krahasuar me periudhn e njjt paraprake (11.99 % gjat 2010). Krahasksaj, ne ashtu shohim kredi hipotekare q me m tepr se 10 vjet maturitet regjistro-

    jn 10.83 % duke shnuar nj rritje t vogl prej 9 pika bazike (basis points) krahasuarme periudhn e njjt paraprake (10.73 % gjat 2010). Krahas ksaj, ky lloj i kredishipotekare shnoi normat m t ulta t interesit krahasuar me lloje tjera t kredivehipotekare. Megjithat, krkesa m e lart pr kredit hipotekare sht paraqitur prato q jan m t vogla se pes vite. Kjo tregon q pr shkak t sistemit gjyqsor

    MRHoLHQWLFLOLHN]LVWRQQs.RVRYsNXUYLHWHNHN]HNXWLPLLNRODWHUDOHYHWsNUHGLVsNMRkryesisht merr vite t tra, andaj bankat shohin sektorin e kredive familjare si sektorm t rrezikshm, prandaj ekzistojn normat e larta t interesit pr kredit hipotekare.Tabela 8 gjithashtu tregon q kredit konsumatore n dhjetor t vitit 2011 qndruan

    n 14.02 %, duke shnuar 1% rritje vjetore prej 54 pika bazike (basis points).

    3.1.5. Aplikimet pr licencimin e bankave t reja

    1XPULLEDQNDYHNRPHUFLDOHQsWUHJXQQDQFLDUQs.RVRYsPEHWLLSDQGU\VKXDUJMDWstri viteve t fundit, pavarsisht nga fakti q kjo industri konsiderohet t jet shumSURWDELOHGKHYD]KGLPLVKWL ND]JMHUXDUDNWLYLWHWHWHFLODSDUDTHWIDNWRUsWsUsQGs-VLVKsPSsUWsUKHTMHQHLQVWLWXFLRQHYHWsUHMDQDQFLDUHSsUWsK\UsQsWUHJ

    0HJMLWKDWsVLSDV%4.VsPXQJHVDHK\UMHYHWsEDQNDYHWsUHMDQsWUHJXQQDQFLDUQs.RVRYsJMLWKDVKWXNRUUHVSRQGRQPH]KYLOOLPHWHNUL]sVQDQFLDUHJOREDOHTsQJDYLWLHFLODNDOLPLWXDU]JMHULPLQHPsWXWMHVKsPWsLQVWLWXFLRQHYHQDQFLDUHWsKXDMDndaj tregjeve t reja. Nj ndikim i njjt sht duke u shkaktuar nga kriza momentalee borxheve publike n Eurozon, e cila ka goditur nj numr t madh t bankave nUnionin Evropian. Prve ksaj, jan shum pengesa pr bizneset n Kosov t cilatkonsiderohen si skajshmrisht t pafavorshme dhe mund t kontribuojn n mungesne interesimit nga investitort tjer t investojn n Kosov.

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    30/64

    29

    SEKTORI BANKAR: ndihmes apo barrier

    GjendjaAktualeeSistem

    itBankar

    3.1.6. shtjet kadastrale

    Kur u intervistuan bankat komerciale dhe kur u pyetn pr arsyet e normave t lartat interesit, prfaqsuesit e bankave listuan nj numr t pengesave, dhe n mesine tyre ishte poashtu mungesa e regjistrimit t apartmaneve, dhe ndrmarrjeve. Kjosipas bankave prezantonte probleme reale duke u bazuar n faktin q pronart eDSDUWPDQHYHQGsUPDUUMHYHQXNNLVKLQOHMHSRVHGLPLWsDSDUWPDQHYHDSRQGsUPDU-rjeve, duke e br t pamundur pr kta pronar t prdorin apartmanet apo ndr-PDUUMHWHW\UHVLNRODWHUDONXUDSOLNRMQsSsUNUHGL3RWsNLVKLQFHUWLNDWsSRVHGLPLt apartmaneve apo ndrmarrjeve t tyre, ata do t ishin n gjendje ti ofronin atosi kolateral, dhe bankat n kthim do tu ofronin ktyre pronarve kredi bankare menorma interesi m t ulta.

    Agjensioni Kadastral i Kosovs n koordinim me Bankn Botrore ka zhvilluar njprojekt ku ka br regjistrimin n mas t madhe duke prfshir 12,000 apartmanedhe ndrmarrje n katr qytete t Kosovs: Prishtin, Prizren, Pej, dhe Gjilan. Ktoqytete ishin prioritet pasi q posedojn numrin m t madh t apartmaneve n Kos-ov. Megjithat, kjo paraqet vetm fazn e par t projektit q do t thot n fazattjera, projekti pritet t zgjerohet duke prfshir vende tjera t Kosovs. Regjistrimi nT\WHWHWMHUDWs.RVRYsVSODQLNRKHWWsSsUIXQGRMsGHULQsIXQGWsYLWLW

    &HUWLNLPLVLUH]XOWDWLNsWLMSURMHNWLSsUSRVSsUSDUsVLYHWMHUDJMLWKDVKWXGRWsRIURMsEHQHWHSsUVLVWHPLQEDQNDUQs.RVRYs.MRGRWXRIURMsVLJXULEDQNDYHNRPHUFLDOHdhe si e till mund t kontribuoj n uljen e norms s lart t interesit. Q nga pr-IXQGLPLLID]sVVsSDUsWsNsWLMSURMHNWLSURQDUsYHLMDQsGKsQsFHUWLNDWDEfektet e regjistrimit n sektorin bankar sa i prket normave m t ulta t interesitmund t testohen n t ardhmen e afrt.

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    31/64

    30forum 2015

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    32/64

    31

    SEKTORI BANKAR: ndihmes apo barrier

    SektoriB

    ankar:GjetjetngaAnketat

    4. Sektori Bankar: Gjetjet nga Anketat

    4.1 BQK dhe Bankat Komerciale Rezultatet e Anketave dhe Analizat nga intervistat

    Pr t ofruar rezultate t besueshme me qllimin e konsiderimit t pikpamjes tt gjitha palve t interesit, Instituti Riinvest gjithashtu intervistoi bankat komer-ciale n Kosov. Nga tet bankat q operojn n Kosov, me prjashtim t BankaEkonomike dhe Komercijalna Banka, intervista personale jan zhvilluar me pr-faqsues t bankave nga nj hulumtues senior i Institutit Riinvest.

    Kur bankat komerciale u pyetn pr vlersimet e tyre t gjendjes aktuale t sistemitbankar n Kosov n relacion me sistemet bankare t regjionit, dhe duke konsideruarfaktin q sistemi bankar n Kosov sht ndrtuar n vitin 2000, t gjitha bankate intervistuara n prgjithsi e konsiderojn sistemin bankar t jet shum i shn-dosh dhe stabil. Gjithashtu bankat mendojn q stabiliteti i sistemit bankar shtpr shkak t kritereve t avancuara dhe procedurave q bankat aplikojn kur vler-sojn aplikimin e kredive n prgjithsi. Pr m tepr, ata gjithashtu theksojn rolinshum t rndsishm t BQK-s pr ruajtjen e implementimit t origjina e kredis(credit origination) n mnyr adekuate dhe t matur, n mbledhjen dhe prpunimine portofoleve kreditore me kualitet t lart n sektorin bankar. Nj pikpamje tjetrHEDQNDYHsVKWsTsOOLPLVKWNXUVLVWHPLEDQNDUsVKWsQGsUWXDUQsYLWLQQXNkishte konkurrenc n sistemin bakar dhe tani jan tet banka q operojn n Kos-

    ov, dhe pr momentin ata duken t jen t lumtur dhe rehat me nivelin e konkur-rencs n kt sektor. Gjithashtu duke u bazuar n prgjigjet e bankave, niveli i KJPdhe kualiteti i lart i portofolave mundson q ky sistem n Kosov t jet m i sig-urti dhe m i shndoshi n rajon.Duke u bazuar n bankat komerciale, mungesa ebankave Greke n Kosov dhe mungesa e tregtis q Kosova (bankat komerciale nKosov jan kryesisht pron e shteteve Perndimore Evropiane dhe shumica e tregtisbhet me kto shtete, prfshir Kinn dhe SHBA) bn me Greqin, ka krijuar krijuarnj avantazh pr ne, duke e ekspozuar vendin m pak ndaj riskut, n kontrast meshtetet e rajonit (Maqedonia, Shqipria, etj.) t cilt bjn shum tregti me Greqin.Bankat Greke n sektorin bankar t shteteve fqinje, ekspozojn sistemin bankar edhem tepr ndaj riskut t bankrotimit bankar pr shkak t problemeve t borxheve qkan bankat Greke.

    Edhe zyrtart e BQK pajtohen me vlersimin e bankave komerciale n kt rast. Atamendojn q pa marr parasysh faktin q sistemi bankar n Kosov sht i ri (12vjet) krahasuar me shtetet fqinje, ky sistem sa i prket shrbimeve dhe produkteveQDQFLDUHTsRIURQNDPXQGXUWsNRQVROLGRKHWVKXPsPLUs6KXPLFDHLQGLNDWRUsYHVLQLYHOLL.-3QLYHOLLSURGXNWHYHQDQFLDUHGKHVKsUELPHYHWUHJRMQsQMsVLVWHPVKXPst shndosh bankar.

    Bankat ishin pyetur se pse, bazuar n perceptimet e bizneseve, normat e interesitt kredive ishin tejet t larta dhe t paprballueshme pr bizneset, dhe nuk duketse kan ndryshuar shum q nga krijimi i sistemit bankar n Kosov 12 vjet m

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    33/64

    32forum 2015

    par. Prgjigjja e bankave ishte q bizneset jan t keqinformuara nse mendojn qQRUPDWHLQWHUHVLWMDQsVKXPsWsODUWDVHSVHYHWsEDQNDWQXNLNODVLNRMQsDWRVLWs

    larta duke marr parasysh faktin q normat e interesit gjithnj kan qen n trend trnies q nga vendosja e sistemit bankar n Kosov. Bazuar n faktet e dhna nTabeln 5, kto deklarata t bra nga bankat nuk duken t sakta. Megjithat, bazuarn bankat komerciale, nj numr i faktorve merren n konsiderat kur ata vlersojnDSOLNDFLRQLQSsUNUHGLWsQMsEL]QHVL6SHFLNLVKWNsWDIDNWRUsMDQsYHQGLPPDUUsVQsVHkredia pr biznes do t ket interes t lart apo t ult, dhe ata jan:

    1LYHOL L UUH]LNXW VKWHWsURU WUDGLWD HoLHQFD LQVWLWXFLRQDOH NRUUXSVLRQL VLVWHPLgjyqsor, ekonomia jo-formale, niveli i relacioneve shtetrore me FMN, BERZH etj.),

    1LYHOLLULVNXWTHNDWsEsMsPHNRPSDQLQsULVNXVSHFLNRVHULVNXVWDQGDORQHVLdhe sektorit q i prket (disa sektor jan m t rrezikshm se disa tjer),

    1sVH JMHQGMD QDQFLDUH H NRPSDQLVs DXGLWRKHW DSR MR NXDOLWHWL L DQDOL]DYHQDQFLDUHUHSXWDFLRQLLDXGLWRULWLFLOLNDFHUWLNXDUDQDOL]DWQDQFLDUHWsNRPSDQLVs(nse sht kompani profesionale e auditimit). Duhet theksuar q shum kompaniQs.RVRYsQXNSRVHGRMQsDQDOL]DQDQFLDUHWsDXGLWXDUD

    5HJMLVWULPLLSXQsWRUsYHWsNRPSDQLVsPH$7.$GPLQLVWUDWD7DWLPRUHH.RVRYsV(ku bazuar n banka shumica e kompanive, ose nuk i regjistrojn puntort n ATK,ose regjistrojn vetm disa nga puntort e tyre, dhe n kthim bankat kan nevojt hulumtojn kto kompani m thellsisht gj q e bn vendimin bankar m tshtrenjt),

    3UREOHPH Ts KDVHQ PH $JMHQVLRQLQ .DGDVWUDO Ws .RVRYsV $.. SURQDUsW QXNjan n gjendje t prdorin pronat e tyre si kolateral pr shkak t mungess sregjistrimit t prons nga AKK, gj q e bn t pamundur pr kta pronar t

    SsUGRULQ DSDUWPDQHWWRNDW VL NRODWHUDO NXU DSOLNRMQs SsU NUHGL EDQNDUH JMs Tsrezulton n norma t larta interesi.

    .RVWRWsODUWDRSHUDWLYHQsVKXPLFsQH UDVWHYHEL]QHVHWQXNSRVHGRMQsWsJMLWKDinformatat e nevojshme pr bankn pr t marr vendime pr kredi, duke e br tnevojshme pr bankn q t bj kontrolle t shumta t ktyre kompanive, dhe nkthim rrit kostot operative t saj),

    %L]QHVSODQHWHNRPSDQLYHVLSDVEDQNDYHVKXPsVKSHVK190NsUNRMQsNUHGLSDBiznes Plan, ose nse posedojn Biznes Plan, ai sht zhvilluar dobt),

    .RVWRHGHSR]LWDYHHFLODPHVDWDULVKWsVKWsQsPHVWsFLODWEDQNDWNRPHUFLDOHu paguajn depozitorve, plus norma e interesit e cila sht skajshmrisht e ultWsFLOsQHWRMQsQsUH]HUYDWREOLJDWLYHTsLYHQGRVLQPH%4.JMsTsHbn koston e depozitave edhe me t lart),

    /ORMLLNUHGLVsQJDNOLHQWLPDGKsVLDHEL]QHVLWTsOOLPLOORMLLPDWXULPLWHWMQsVHkredia sht afat-gjat, afat-shkurt, e madhe apo e vogl, a sht e destinuar prqllime investive apo pr kapital punues, etj.). Zakonisht, sa m e madhe dhe sam afat-gjate q sht kredia biznesore, m e vogl sht norma e interesit),

    6LVWHPLJM\TsVRUVLSDVEDQNDYHVLVWHPLJM\TsVRUL.RVRYsVsVKWsMRHTLHQWGKHshum i ngadalshm n zgjedhjen e rasteve),

    /ORMLGKHNXDOLWHWLL NRODWHUDOLWTsSsUGRUHWSsUWsVLJXUXDUNUHGLQsGKHSURFHGXUDWe zbatimit t kolateralit n Kosov (kur kredit jan t pa paguara - defaulted,ather bankat prmes gjykats mundohen t marrin pronsi mbi kolateralin(shtpin, apartmanet), dhe ajo merr vite (rreth 2-4 vite) pr gjykatn q tmarr vendime pr likuidimin e kolateralit t kredis, edhe pas ksaj, kolaterali

    i cili shpallet n ankand publik n shumicn e rasteve nuk likuidohet pr shkak

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    34/64

    33

    SEKTORI BANKAR: ndihmes apo barrier

    SektoriB

    ankar:GjetjetngaAnketat

    t kulturs ku njerzit ngurrojn t blejn nj pron e cila sht n posedim tbanks, ose ndoshta pronart bjn presion tek blersit potencial q t mos blejn

    pronat e tyre), 1LYHOLLNUHGLYHMRSHUIRUPXHVHVDPsLYRJsOQXPULL.-3PsLYRJsOsVKWsULVNXLekspozimit t sektori bankar, dhe sa m i madh numri i depozitave n dispozicionpr tu ofruar NVM-ve pr kredi), e cila pr momentin sht m e mira n regjion,

    5H]HUYDWHQHYRMVKPHWsGHSR]LWLWNDQsUDSRUWSUHMHYHQGRVXUQJD%4.Tst mbahet tr kohn n bankat komerciale,

    1RUPD(85,%258 dhe norma LIBOR9,

    Andaj sipas bankave komerciale, nj kombinim i t gjith faktorve t cilt u pr-menden m lart merret n konsiderat kur normat e interest t kredive kalkulohen.Dhe sipas bankave komerciale, arsyeja q normat e interesit n Kosov jan m tlartat n rajon, sht pr shkak se shtetet fqinje n do pik t prmendur m lartPHSsUMDVKWLPWs.-3SURWDELOLWHWLWEDQNDUGKHULVNXWTsQGURMQsVKXPsPsPLUsVHKosova, dhe duke pasur risk m t ult t ambientit biznesor dhe norma m t ultainteresi sesa ne. Nj pikpamje tjetr e bankave komerciale sht q, ambienti binze-sor n Kosov sht kryesisht (96 prqind) i ndrtuar nga biznese t vogla, dhe ataduket se m s teprmi krkojn kredi t vogla apo mesatare dhe afatshkurt, dhesa m i vogl maturiteti i kredis m i madh risku dhe sa m e lart do t jet normae interesit.

    Prderisa BQK n pyetjen e njjt se pse normat e interesit perceptohen q jan shumt larta nga bizneset dhe familjet njkohsisht, ata mendojn q sistemi bankar shtshum i ndjeshm dhe ajo mbshtetet shum n efektivitetin e sistemit gjyqsor n

    Kosov. Sipas hulumtimit t BQK, sistemi gjyqsor n Kosov vuan nga nj shkall eODUWsHMRHoLHQFsVTsGRWsWKRWsYRQHVDWsPsGKDYLWHVsSDNXQs]JMHGKMHQe shtjeve q vijn nga bankat komerciale, si dhe vonesa t mdha n ekzekutimine kolateralit. Nj shtje tjetr shqetsuese jan problemet e shumta q ekzistojnQsVHNWRULQUHDOWsHNRQRPLVsVLPXQJHVDHDXGLWLPLWGKHUDSRUWLPHYHQDQFLDUHWsbizneseve, ku bankat jan shtyr t refuzojn shum aplikacionet pr kredi t bizne-seve duke u bazuar n faktin q ata nuk i konsiderojn kto biznese t besueshme,ose n raste ku aplikacioni i kredis sht pranuar, bankat shpenzojn shum kohGKHEXULPHSsUWLYHULNXDUNsWRDQDOL]DQDQFLDUHTsRIURKHQQJDNRPSDQLWsGKHkjo prkthehet n norma m t larta interesi. Mungesa apo zhvillimi i dobt i biznesplaneve bn q kompania t jet e rrezikshme nga perspektiva bankare, si dhe prob-OHPHWNDGDVWUDOHQMHUs]LWTsQXNMDQsQsJMHQGMHWsFHUWLNRMQsDSDUWPDQHWSURQsVLDe toks) gjithashtu kontribuojn n norma m t larta t kredis. Nj shtje tjetrsht gjithashtu koncentrimi i tregut, edhe pse n trend t rnies, ende konsiderohett jet shum i lart.

    8 Norma EURIBOR TsQGURQVLVKNXUWHVsSsU1RUPD2UIHUWXHVHH(XUR,QWHU%DQN1RUPDW(XULERUMDQsWsED]XDUDn normn mesatare t interesit n t cilin nj panel prej m tepr se 50 Bankave Europiane marrin fonde hua nga

    QMsULWMHWUL(J]LVWRMQsPDWXULWHWHWsQGU\VKPHTsYDULURMQsQJDQMsMDYsGHULQsQMsYLW1RUPDWHLQWHUHVLWRIURMQsED]sQSsUoPLPLQGKHVKNDOOsQHLQWHUHVLWSsUWsJMLWKDOORMHWHSURGXNWHYHQDQFLDUHVLOORJDULWsHNXUVLPHYHGKHkredive hipotekare.

    9 NormaLIBOR/,%25sVKWsDNURQLPSsU1RUPD2UIHUWXHVHH/RQGRQ,QWHU%DQN/,%25QGsUWRKHWQJD$VR-ciacioni Bankar Britanez (ABB), dhe sht norma e interesit q banakt paguajn njri tjetrit pr kredi nj muaj, tri

    muaj, gjasht muaj dhe nj vit. Kjo norm sht ajo e cila ngarkohet nga bankat Londoneze, dhe pastaj publikohet

    dhe prdoret si shkall krahasuese pr normat bankare n gjith botn.

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    35/64

    34forum 2015

    Pr m tepr, bankat komerciale gjithashtu deklarojn q dshtimi m i madh i normskreditore lidhet me NVM-t, sepse nj numr i madh i tyre jan t bankrotuar vetm

    pas nj periudhe t shkurtr operimi, dhe sipas bankave krkesa pr kredi t voglaapo t mesme afatshkurtra sht rritur konsiderueshm, kjo ka kontribuar n rritjene norms s interesit. Krkesa pr kredi afatgjate ka rn pasiq n vitet e fun-dit ka rn edhe numri i bizneseve t mdha t cilat krkojn kredi pr investime.Bankat gjithashtu potencojn q kur sht ndrtuar sistemi bankar, kishte shum pakprodukte n dispozicion, normat e interesit qndruan n 24 % dhe kredit maksimaleq mund t merreshin kan qen 100,000 DM, ndrsa tani sistemi bankar sht shumm i avancuar me shum biznese dhe produkte t konsumatorve, dhe mesatarja enormave t interesit sht rreth 14.3%. Megjithat, t dhnat e BQK nuk pajtohenme deklaratat e bankave komerciale, sepse sipas raporteve vjetore t BQK, normat einteresit t kredis n 2001 (ishin shtat banka komerciale duke operuar) qndruann 16 %, prderisa normat e interesit t depozitave ishin 2.5 %. Kto norma t larta

    t interesit vazhduan t bien deri n 2003, duke u nivelizuar n 14.6%, t cilat deri nkt dit kan mbetur gati t njjta. Prderisa normat e interesit t depozitave janrritur n vitet e fundit, tani bankat ofrojn rreth 3.5 % pr depozita t konsumatorvedhe bizneseve.

    Kur bankat u pyetn nse mund t pritet q normat e interesit t bien n t ardh-men e afrt, ose nn cilat rrethana ata do t bindeshin ti ulnin normat e interesit tkredive, prgjigja e tyre ishte q normat e interesit t kredive jan n trend t rniespr klientt performues, sepse pasi q nj klient prfundon me sukses kredin e par,kredia e dyt jepet gjithashtu me interes m t ult (1-2 %), q do t thot q klienttt cilt performojn mir shprblehen me norma m t ulta interesi, dhe klientt t

    cilt nuk performojn mir ose refuzohen ose u jepen kredi me norma m t larta in-WHUHVL'XKHWWKHNVXDUTsQDPXQJRMQsWsGKsQDWsPMDIWXHVKPHSsUWsYHULNXDUGHN-laratat e msiprme nga bankat. Sistemi gjyqsor i Kosovs gjithashtu luan nj rol tUsQGsVLVKsPGKHVLSDVEDQNDYHVDPsHoLHQWHGKHHIHNWLYHTsEsKHQJM\NDWDWPst sigurta do t jen investimet tona dhe rrjedhimisht m t ulta normat e interesit.Nj tjetr faktor i rndsishm pr bankat q mund t ul kostot e tyre operacionaledhe kshtu t kontribuoj n uljen e normave t interesit pr kredit, sht ulja eHNRQRPLVsMRIRUPDOHPHSURMHNWHTHYHULWDUHGXNHXRIUXDUEL]QHVHYHDUNDVNDOHVHSVHVDPsLPDGKQXPULLEL]QHVHYHTsSsUGRULQNXSRQDVNDOsPsOHKWssVKWsSsUbankat t zhvillojn analizn e kredive, dhe m pak t rrezikshme jan kredit. Gjend-

    jet e bilancit t cilat jan t audituara, dhe puntor t regjistruar me ATK jan njfakt tjetr i cili do t kontribuoj n brjen e kompanive m t besueshme dhe m t

    sinqerta, dhe kjo do t kontribuoj n uljen e normave t interesit. Ndikim shtes nuljen e normave t interesit pr kredi do t ken po ashtu regjistrimi i apartmanevedhe ndrmarrjeve nga Agjensioni Kadastral i Kosovs (AKK), n t cilin rast kta pron-DUsGRWsMHQsQsSR]LWsWsPDUULQFHUWLNDWsSURQsVLHQJD$..HFLODQsNWKLPGRWMXofroj mundsin q ti prdorin pronat e tyre si kolateral n shkmbim pr nj normm t ult interesi.

    Kur sht pyetur BQK, far duhet t bhet n mnyr q t ulen normat e interesit ntregun n kredive, edhe ata gjithashtu u pajtuan me vlersimin e bankave komerciale,q nj prmirsim i prgjithshm i ambientit biznesor10GHQLWLYLVKWGRWsWsUKLTWHK\-UsVWsULQMQsWUHJXQH.RVRYsVNXEDQNDWGXKHWWsMHQsPsNRQNXUUXHVHDSRHoLHQWH10 3sUPLUsVLPLLHTLHQFsVVsVLVWHPLWJM\TsVRUsXOMDHHNRQRPLVsLQIRUPDOHLPSOHPHQWLPLLUHJMLVWULPLWWsDSDUW-

    maneve n Agjensionin Kadastral, shtpit, dhe parcelat n Agjensionin Kadastral , etj.

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    36/64

    35

    SEKTORI BANKAR: ndihmes apo barrier

    SektoriB

    ankar:GjetjetngaAnketat

    dhe kjo do t ul kostot operacionale t bankave, dhe n kthim do t ulte gjithashtunormat e interesit.

    Duke konsideruar faktin q raporti n mes t kredive dhe depozitave n Kosov qnga dhjetori i vitit 2011 qndroi rreth 80.8%, bankat komerciale gjithashtu u pyetnpr kualitetin e krkess s kredive, dhe nse ato kan potencialin pr rritjen e volu-mit t kredive, pasi q ato vetm sa i kan kaluar limitin e rekomanduar margjinal tvn nga BQK (n 80 %). Duke pas parasysh faktin q krkesa pr kredi sht prato afat-shkurta, bankat komerciale n prgjithsi deklaruan q deri n e portofolitt kredive t tyre e kthejn gjat vitit, dhe se ata duhet t lshojn kredi gjat trkohs, n t kundrtn raporti i tyre i kredive me depozitat n cilindo muaj mund tELHQsPsQ\UsWsNRQVLGHUXHVKPHGHULQsWsUDSRUWLWNUHGLGHSR]LWsTsdo t thot q potenciali i tyre pr kredi mbetet i lart. Megjithat, sipas bankave,aftsia e tyre pr t rritur kredit n treg ka arritur limitin maksimal. Krkesa e vogl

    pr kredi afatgjata nga NVM-t tregon q ato nuk kan perspektiv afatgjate andajkrkojn m shum kredi afatshkurta vetm q t ekzistojn. Mbi t gjitha, kualiteti iNsUNHVsVVsNUHGLYHHGKHSVHVKXPsLOWUXDUVKXPsVKSHVKNODVLNRKHWVLLYDUIsUSsUshkak t shum informaliteteve si dhe mungess t planeve investuese nga NVM-t t

    cilat aplikojn pr kredi biznesi.

    BQK mendon q duke marr n konsiderat nivelin e informalitetit n Kosov, shtshum e vshtir t vlersohet kualiteti i krkess s kredive. Sa i prket bankave tcilat e rrisin potencialin e tyre t kredive, BQK potencon se t gjitha bankat n Kos-ov, kan potencial t rrisin nivelin e kredive n treg, duke marr parasysh faktin qniveli i rezervave likuide q mbahet nga bankat vazhdimisht ka tejkaluar krkesat.

    Kjo rezerv n teprica mund potencialisht t jepet me kredi n treg, megjithat sipasbankave, ato gjithashtu hasin n munges t projekteve investive adekuate t cilavemund tu ofrohen kredi. Kjo mund t jet arsyeja pse bankat kan tejkaluar nivelin erezervave likuide dhe nuk jan t gatshm ti prdorin ato. Lidhur me raportin kredi-depozita, norma prej 80 % sht e rekomanduar nga BQK, dhe sht norm mesataree rekomanduar e cila mund t varijoj nga banka n bank, varsisht n vlersimin ebanks br nga BQK. Sa i prket raportit t limitit t depozitave t kredive, ky raportmund t varijoj nga banka n bank varsisht nga burimet e fondeve, kualitetit tportofolit t kredive, etj. Q do t thot q bankave t cilat prdorin burime t jasht-PHQDQFLDUHPXQGWXOHMRKHWQMsUDSRUWPsLODUWsNUHGLGHSR]LW3DPDUUsSDUDV\VKmadhsin e banks, qasja e BQK sht jo-diskriminuese dhe absolutisht e njjt pr

    t gjitha bankat, deklaroi prfaqsuesi i BQK. T gjitha bankat q operojn n Kosovjan subjekt i rregullatorit dhe procedurave t njjta mbikqyrse. Megjithat, bankate huaja n Kosov kan mundsin t marrin linja kredie tr kohn nga bankat etyre am nse vendosin ta bjn nj gj t till, andaj ato mund t krijojn burimet reja t cilat mund t prdoren pr kredi ndaj NVM-ve nse do t kishte krkes tmjaftueshme n treg.

    Bankat komerciale jan pyetur pr normn baz t ciln e prdorin pr t prcak-tuar normat e interesit n Kosov dhe pr mendimin e tyre lidhur me faktin se a

    jan normat e interesit pr kredi t prballueshme nga bizneset dhe familjet. Gjatprcaktimit t normave t interesit pr kredi bankat n Kosov prdorin normn e

    EURIBOR-it dhe LIBOR-it, pavarsisht nga fakti q kto norma kan shum pak ngjas-

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    37/64

    36forum 2015

    hmri apo jan shum pak t lidhura me kostot e fondeve t bankave n Kosov. Sai prket mundsis pr t prballuar normn e kredive, prgjigja e bankave ishte se

    duke pasur parasysh performancn e lart t ktyre kredive, normn e lart t kthimitt kredive dhe normn e lart t krkess pr kredi, normat e interesit n kredi jant prballueshme.

    Hapja e Byros pr Regjistrimin e Kredive, e cila sht themeluar n 2006 nga BQKGKH QDQFXDU TsDWsKHUs QJD L QMsMWL LQVWLWXFLRQGKH NXVHFLODNUHGL H OsVKXDU QJDbankat komerciale regjistrohet, konsiderohet si hap shum i rndsishm nga bankatkomerciale pr t mnjanuar rrezikun kreditor pasi q bankat i marrin informacionete azhurnuara nga kjo byro. Sipas BQK-s dhe bankave komerciale, para se t aprovo-KHWQMsNUHGL oGREDQNs DSRLQVWLWXFLRQ PLNURQDQFLDU NRQVXOWRKHWPH %\URQs SsURegjistrimin e Kredive pr t kuptuar nse personi i cili po aplikon pr kredi ka kredime bankat e tjera dhe kjo informat sht shum e rndsishme pasi q e prshkruan

    historin dhe bonitetin t nj klienti dhe n kt mnyr kontribuon n zvoglimin errezikut ndaj mospagimit t kredis.

    VKWsHUsQGsVLVKPHWsFHNHWVH4HYHULDH.RVRYsVSODQLNRQWsHPHWRMsOHWUDPHvler gjat vitit 2012 n disa faza dhe n shum prej 74 milion euro. Faza e par eHPHWLPLWWsOHWUDYHPHYOHUsNDOOXDUQs-DQDUWssVNXPLOLRQHXURMDQsemetuar dhe vetm bankat komerciale kan pasur t drejtn t investojn. Gjithash-tu, prmes bankave komerciale Trusti i Kursimeve Pensionale t Kosovs dhe AKP-jamund t jen t interesuar t investojn n kto letra me vler. Zyrtart nga bankatkomerciale mendojn se kto letra me vler mund t ken ndikim indirekt n normatHLQWHUHVLW3DVLTsEDQNDWQXNWRMQsVKSsUEOLPQsUH]HUYDWHW\UH%4.GKHEDQNDW

    mendojn q rezervat shtes (duke prjashtuar 10 % t rezervave t depozitave tdetyrueshme me ligj) t bankave do t prdoren pr t investuar n letra me vlerdhe n kt mnyr do t sigurojn kthim m t madh n investim ( norma e interesitpr letrat me vler t emetuara n fazn e Janarit ka qen 3.51%). Kjo do t ndikojQsXOMHQHNRVWRVVsQDQFLPLWSsUEDQNDWGKHVLUH]XOWDWPXQGWsQGLNRMsQsXOMHQHnormave t interesit. Nj koment tjetr nga bankat sht q prmes letrave me vler,4HYHULDH.RVRYsVGRWsUULVsEX[KHWLQGKHNRQNXUUHQFDQsVHNWRULQQDQFLDUGKHkonkurrenca n ekonomi n prgjithsi do t rritej pasi q banka dhe institucionet eUHMDQDQFLDUHGRWsK\MQsQsWUHJ

    Sipas bankave dhe BQK-s, nj ngritje n nivelin e aftsive pr t prpiluar nj planbiznesi nga ana e kompanive, do t ndikoj n normat e interesit. Arsyeja qndron n

    faktin se sa m shum njohuri q kompanit kan pr t prpiluar plan biznesi, aq mt mdha jan gjasat q kompanit t ken dokumentet e kompletuara ( dokumentetVLUHJMLVWULPLLSXQsWRUsYHPH$7.UDSRUWHQDQFLDUHWsDXGLWXDUDSDJHVDWHUUHJXOOWDt taksave etj.) dhe t ken qllim dhe vizion t qart se ku dshirojn t drgojnNRPSDQLQsHW\UH.MRGRWMXQGLKPRMsEDQNDYHWsYHULNRMQsVHDMDQsNRPSDQLWsduke u zhvilluar sipas planit t biznesit dhe si rezultat bankat do t jen n gjendje tzvoglojn kostot operative dhe do t mund t zbresin normat e interesit. Sa i prketprqendrimit t tregut (n Kosov rreth 74 % e tregut kontrollohet nga tri banka),shumica e bankave pohojn se konkurrenca n sektorin bankar sht e ult por atogjithashtu cekin se n mnyr q t trheqin banka t reja n treg shum treguesnegativ si korrupsioni, ekonomia joformale, problemet me implementimin e ligjit dhe

    gjyqsorit jo-efektiv (duke prfshir problemet me fuqizimin dhe implementimin e

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    38/64

    37

    SEKTORI BANKAR: ndihmes apo barrier

    SektoriB

    ankar:GjetjetngaAnketat

    vendimeve t gjykats) duhet t luftohen, sepse do bank e re q hyn n ekonominton do t ballafaqohet me kto probleme.

    4.2 Financimi i NVM-ve n Kosov Rezultatet dhe Analiza e Ankets

    N mnyr q t sigurojm rezultate t besueshme me 95 % nivel t besimit dhe 5 %interval t besimit, sht przgjedhur nj mostr prej 600 bizneseve n Kosov dukeu bazuar n bazn e t dhnave t marra nga ATK-ja e cila prmban rreth 57,000 biz-nese t regjistruara. Baza e t dhnave prmban t gjitha bizneset e regjistruara nKosov t renditura n baz t sektorit dhe regjioneve t Kosovs (gjasht regjione).

    Kjo sht nj metod standarde e cila gjeneron rezultate prfaqsuese.

    Pyetsori sht prpiluar nga ekspertt e Institutit Riinvest. Anketa me NVM-t shtkryer gjat nntorit dhe dhjetorit t vitit t kaluar. Intervistat me bizneset e przgjed-hura jan kryer n takime me prfaqsuesit e bizneseve nga nj grup i zgjedhur i an-ketuesve t cilt jan trajnuar nga koordinatori i ankets n Riinvest. Qllimi kryesor iankets ka qen t vlersoj perceptimet dhe vlersimet e NVM-ve sa i prket qasjesQs QDQFD Qs .RVRYs *MLWKDVKWX S\HWsVRUL sVKWs GL]DMQXDU Ws YOHUsVRMs EDUULHUDWkryesore pr aktivitetet biznesore dhe pr investime me t cilat NVM-t ballafaqohen.Futja e t dhnave sht kryer nga hulumtuesit e zyrs s statistikave n InstitutinRiinvest, kurse prpunimi i t dhnave sht kryer po t njjtit hulumtues duke pr-dorur programin Excel dhe SPSS. Prmes ktyre programeve, rezultate t ndryshme

    VWDWLVWLNRUHMDQsJMHQHUXDUWsFLODWMDQsSsUIVKLUsQsUDSRUWLQQDO

    N vazhdim prezantojm rezultatet e ankets. Si edhe sht pritur, pjesa m e mad-KHHUPDYHSMHVsPDUUsVHQsDQNHWsNDQsTHQsPLNURQGsUPDUUMHPHSXQsWRUs$QNHWXHVLWNDQsSsUMDVKWXDUWsJMLWKDUPDWWsFLODWNDQsSDVXUSXQsWRU5UHWKe t anketuarve kan qen kompani t vogla, kurse vetm 1.4 % kan qen kompaniWsPHVPH.sWRVKLIUDMDQsQsSDMWLP PHVWUXNWXUsQH SsUJMLWKVKPH WsUPDYHWsregjistruara n Ministrin e Tregtis dhe Industris; duke siguruar n kt mnyr im-plementimin e duhur t mostrs s ankets. Prve treguesve t prmendur, 95.6% eUPDYHWsDQNHWXDUDTsQJDWKHPHOLPLNDQsTHQsSULYDWHNDQsTHQsWsSULYDWL -zuara (m par ndrmarrje shoqrore) dhe 0.8% kan qen nn kategorin Tjetr.

    1sIXQGUUHWKHUPDYHMDQsYHQGRUHNXUVHNDQsSURQDUWsKXDM

    3DYDUsVLVKWIDNWLWTsQXPULLEL]QHVHYHTsRSHURMQsQs.RVRYssVKWsQsQJULWMHVGse rndsishme pr bizneset, posarisht pr ato t Vogla dhe t Mesme, jan proce-durat pr t hapur nj biznes. Kosova rangohet e 117-ta nga 183 vende pr lehtsine t brit biznes nga Banka Botrore (BB, 2011)

    Pyetjet nga pyetsori dhe intervistat me ndrmarrs dhe menaxher mbi barrierat et brit biznes dhe zgjidhjet e mundshme kan qen pjes e rndsishme e studimit.Rezultatet n Figurn 8 paraqesin perceptime t prgjithshme t 600 bizneseve mbi

    barrierat kritike t cilat pengojn zhvillimin e sektorit privat n Kosov.

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    39/64

    38forum 2015

    Fig. 8 Barrierat e Bizneseve n Kosov 2011

    34.96

    36.06

    38.14

    38.38

    38.44

    40.10

    40.31

    47.25

    48.15

    49.63

    50.32

    53.77

    56.60

    57.94

    59.21

    59.56

    61.53

    62.59

    63.51

    65.22

    68.71

    76.44

    0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

    d

    Y

    Z

    Y

    d

    >

    ^

    E

    &

    Y

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    40/64

    39

    SEKTORI BANKAR: ndihmes apo barrier

    SektoriB

    ankar:GjetjetngaAnketat

    mbrojts pr investitort e huaj potencial, prandaj ne ballafaqohemi me munges tinvestimeve t huaja.

    Sa i prket normave t interesit, gjat vitit 2011 norma mesatare e interesit n Ko-sov ka qen 14.3 %, ndrsa normat n vendet rajonale kan qen m t ulta(Shqipria-12.9%, Maqedonia-11.9%, Serbia-10.3%, Kroacia-10.2%). Gjithashtu,gjat vitit 2010 Kosova ka pasur nj norm mesatare t interesit prej 14.3%. Nseanalizojm segmentet e tregut t kredive, bizneset jan ato t cilat kan barrn m tmadhe t normave t interesit sepse normat e interesit n kredi pr biznese n me-satare kan qen 16.4% kurse pr familje normat kan qen 14.3%. Kto norma tlarta t interesit vazhdojn t rndojn mjedisin biznesor n vendin ton. DshmitQJDDQNHWDMRQsVXJMHURMQsVHSRVDosULVKWUPDWHYRJODMDQsWsGsPWXDUDQJDTDVMDe dobt n kredi, gj q ndikon n limitimin e perspektivave pr rritje. PrmirsimiLTDVMHVQsQDQFLPSRVDosULVKWSsUEL]QHVHWHYRJODGXKHWWsMHWsSULRULWHWQs.RVRYs

    $QNHWDJMLWKDVKWXsVKWsIRNXVXDUQsSODQHWHEL]QHVHYHSsUWsOOXDUDNWLYLWHWHWsUHMD.\IRNXVQDPXQGsVRQWsNXSWRMPsNX]LPHWPHWsFLODWEL]QHVHWHN]LVWXHVHEDOOD-faqohen gjat zgjerimit t aktiviteteve t tyre. Barrierat n kt aspekt mund t jent ndryshme nga barrierat e gjetura n mjedisin e prgjithshm biznesor. N pyetjenQsVHEL]QHVHWNDQsSODQLNXDUWsOORMQsDNWLYLWHWHWsUHMDSRUQXNNDQsPXQGXUWLOORMQs)LJXUDWUHJRQVHVKXPLFDHEL]QHVHYHNDQsQsQYL]XDUNRVWRQHQDQFLPLWsi barriern kryesore pr zgjerimin e aktiviteteve t tyre, pasuar nga pasiguria nPMHGLVLQHSsUJMLWKVKsPWsEL]QHVLWQsWsFLOLQRSHURMQsNsWRUPD3sUGDOOLPQJDEDU-ULHUDWHSsUJMLWKVKPHWsSUH]DQWXDUDQs)LJXUsQNsWXNDWHJRULDHQDQFLPLWsVKWsparaqitur si barrier kryesore pr zgjerim, duke e potencuar edhe nj her faktin q

    TDVMDQsQDQFLPNDSHQJXDU]JMHULPLQHDNWLYLWHWHYHWs190YH

    Fig. 9 Barrierat pr aktivitetet e reja biznesore

    Burimi: UNDP HDR (2011)

    4DVMDQsQDQFDGKHNRVWRMDHQDQFLPLWSsUVsULSDUDTLWHQVLEDUULHUDNU\H-VRUHQsPMHGLVLQEL]QHVRUS pari, sht e kuptueshme q bizneset n KosovMDQsGXNHRSHUXDUQsNXMWsHSsUWLPLWWsW\UHSDSDVXUVKXPsRSVLRQHSUDIRQGHt brendshme) pr zgjerim. S dyti, duket interesante q konkurrenca jo-fer (ktu eprfshir pjesrisht n pjesn e mjedisit t pasigurt biznesor) e cila paraqitet si bar-rier kryesore n aktivitetet e prgjithshme biznesore sht m pak e rndsishmeNXULQMHKVRMPsSsUJMLJMHWHUPDYHJMDWsSODQLNLPLWWsDNWLYLWHWHYHWsUHMD

    Zhvillimi i fuqishm i sektorit t NVM-ve sht shum i rndsishm pr krijimin

    Financimi

    Pasiguria n ambientin biznesor

    Krkesa dhe konkurrenca

    Ligji, rregullimi, tatimet dhe licencat

    Faktort e brendshm

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    41/64

    40forum 2015

    e vendeve t reja t puns dhe uljen e varfris n Kosov. NVM-t n Kosov,posarisht n sektorin e prodhimtaris, mbesin t brishta dhe jo-konkurruese. Niveli

    i dobt i infrastrukturs (posarisht energjis), niveli i lart i korrupsionit, mungesaH QDQFDYH SDTsQGUXHVKPsULD SROLWLNH GKH IXQNVLRQLPL L GREsW L JM\TsVRULW NDQskontribuar n nj mjedis biznesor me performanc jo t mir. Si rezultat i ktyrefaktorve, kontributi i NVM-ve n ekonomi ka qen i pamjaftueshm. 1JDJMLWKsNMRNXSWRKHWTsTDVMDQsQDQFDGKHNRVWRMDHQDQFLPLWMDQsEDUULHUDWNU\HVRUHSsU]KYLOOLPLQHTsQGUXHVKsPWsEL]QHVHYH

    Sipas ankets t kryer nga Instituti Riinvest, marrja e huave nga NVM-t tek bankatsVKWsQsQLYHOVKXPsWsXOsWGXNHOORJDULWXUVHYHWsPHUPDYHNDQsNUHGL+XD-marrja e NVM-ve nga familjart apo miqt sht 10%, ndryshim shum i vogl ngaKXDPDUUMDSUHMEDQNDYH6LGRTRIWsVKXPLFDHUPDYHHUPDYHQs.RVRYsWHQWRMQsWsPEsVKWHWHQQsWLPHWHSDVKSsUQGDUDGKHIRQGHWYHWDQDNHSsUQDQFLPLQ

    HQGsUPDUUMHYHWsW\UH6LosVKWsFHNXUHGKHPsSDUs)LJXUDWUHJRQTsTDVMDQs-QDQFDGKHNRVWRMDHQDQFLPLWPEHWHQQGsUWRSEDUULHUDWQs.RVRYsGKHIDNWLTsHUPDYHQs.RVRYsQXNNDQsPDUUsNUHGLQsYLWLQWUHJRQPDVsQHSUREOHPHYHPHWsFLODWEDOODIDTRKHQEL]QHVHWJMDWsPDUUMHVVsNUHGLVs.X]LPLSsUQDQFLPGXNHWTsYDUHWQJDPDGKsVLDHUPsV5UHWKHUPDYHTsNDQsUDSRUWXDUTDVMHSR]LWLYHQsQDQFDTsGRWsWKRWsVHNsWRUPDNDQsPDUUsNUHGLQsMDQsPLNURUPDNUDKDVXDUPHUUHWKWsFLODWMDQsUPDWsYRJODGKHUUHWKWsFLODWMDQsUPDWsPHVPH'XNHSDVXUSDUDV\VKIDNWLQTsH190YHMDQsPLNURUPDQMsOLGKMHSR]LWLYHPXQGWsYsUHKHWQsPHVWsPDGKsVLVsVsUPsVGKHTDVMHVQsQDQFD(GKHpse sistemi bankar n Kosov sht duke prparuar vazhdimisht, vetm nj numr i

    YRJsOLUPDYHLNU\HMQsWUDQVDNVLRQHWHW\UHEL]QHVRUHSsUPHVEDQNsV11. Nga t gjitha

    kompanit e anketuara, rreth 44% e tyre i procesojn shitjet e tyre prmes banks.

    Si rezultat, ndrgjegjsimi m i madh i ndrmarrsve lidhur me rndsin e prmirsim-LWWsUDSRUWLPLWQDQFLDUsVKWsVKXPHLUsQGsVLVKsPSDVLTsIDNWLTsQMsUDSRUWLPPsLPLUsQDQFLDUGRWsQGLNRQWHQsUULWMHQHEHVLPLWWsEDQNDYHQGDMEL]QHVHYH0HUDS-RUWLPQDQFLDUPsWsPLUsEDQNDWGRWsQGLKPRMQsGKHOHKWsVRMQsTDVMHQH190YHQsQDQFDGKHGRWs]EULVQLQNRVWRQHQDQFLPLW

    5H]XOWDWHWHDQNHWsVJMLWKDVKWXWUHJRMQsTsVKXPLFDHUPDYHMRSsUWXHVHQXNNDQsDSOLNXDUSsUQDQFLPGKHVHYHWsPH190YHWsDQNHWXDUDWsFLODWQXNkan marr kredi kan aplikuar pr kredi. Figura 10 tregon q pothuajse gjysma e tanketuarve kan cekur normat e larta t interesit n kredi si arsye kryesore pr t mos

    aplikuar pr kredi, prderisa 40% nuk kan pasur nevoj pr kredi. $UV\HWNU\HVRUHSsUWsPRVDSOLNXDUSsUNUHGLWsFHNXUDQJD190WsMDQsQRUPDWHODUWDWsLQ-WHUHVLWQXNNDQsSDVXUQHYRMsSsUNUHGLPRVEHVLPLVHGRWsPXQGWsPDUULQNUHGLQJDEDQNDGKHNRODWHUDOLSDPMDIWXHVKsPVKLNR)LJXUsQ

    11 0HTDUNXOOLPLQHVKLWMHYHSsUPHVEDQNsVQHQsQNXSWRMPsKDSMHQHOORJDULYHEDQNDUHGHSRQLPLQHWsKROODYHQsIXQGWsGLWsVQsEDQNsGKHLQVWDOLPLLPDNLQDYH326QsVKLWRUHWHW\UH

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    42/64

    41

    SEKTORI BANKAR: ndihmes apo barrier

    SektoriB

    ankar:GjetjetngaAnketat

    Figure 10 Arsyet pr t mos aplikuar pr kredi

    Burimi: UNDP HDR (2011)

    6DLSsUNHWSODQHYHSsULQYHVWLPHQJDUPDWDNWLYLWHWHHUHMDEL]QHVRUHVKXPLFDHUPDYHNDQsFHNXUVHQXNSODQLNRMQsWs]JMHURMQsDNWLYLWHWHWHW\UHDSRWsOORMQsDNWLYLWHWHWsUHMDEL]QHVRUHNXUVHHUPDYHNDQsFHNXUVHGRWsOORMQsaktivitete t reja biznesore. Sidoqoft, rezultatet nga anketa kan gjetur q t gjithaUPDWTsNDQsPDUUHNUHGLQJDEDQNDWQsYLWLQUUHWKHW\UHSODQLNRMQsWsOORMQsDNWLYLWHWHWsUHMDEL]QHVRUHSsUVsULGXNHSDUDTLWXUOLGKMHQSR]LWLYHQsPHVWsTDVMHVQsQDQFDGKHLQYHVWLPHYH

    )LJXUH3HUFHSWLPHWHUPDYHOLGKXUPHNXVKWHWHQDQFLPLWQs.RVRYs

    Burimi: UNDP HDR (2011)

    )LJXUDWUHJRQTsSHUFHSWLPHWHUPDYHOLGKXUPHNXVKWHWHQDQFLPLWQs.RVRYsGDOORMQsOHKWsVLVKWSDVLTsVKXPLFDHUPDYHUUHWKNRQVLGHURMQsTsNXVKWHWHQDQFLPLWQXNMDQsWsIDYRUVKPHQsIDNWMDQsWsSDIDYRUVKPHSsUEL]QHVHWNXUVHHUPDYHEHVRMQsTsNXVKWHWHQDQFLPLWMDQsWsIDYRUVKPH.XUVHSHUFHSWLPLLbankave lidhur me normat e interesit n Kosov pr NVM-t sht se normat nuk jant larta fare dhe se ato pasqyrojn mjedisin biznesor n Kosov. Sipas rezultateve tDQNHWsVDVQMsEL]QHVQJDVHNWRULSULPDUQXNPHQGRQVHNXVKWHWHQDQFLPLWMDQsWsIDYRUVKPHGKHVHYHWsPQMsQXPsULYRJsOLUPDYHQsVHNWRULQG\WsVRUPHQGRMQsVH

    NXVKWHWHQDQFLPLWMDQsWsIDYRUVKPH1sSsUJMLWKsVLSRUWRIROLLNUHGLYHQsVHNWRULQ

    Normat e larta t interesit

    Nuk kam nevoj pr kredi

    T tjera

    Nuk kam besuar

    Kolaterali i pamjaftueshm

    Shum t

    favorshmeT

    favorshme

    T

    pafavorshme

    Shum t

    pafavorshme

  • 7/30/2019 Banking Sector ALB

    43/64

    42forum 2015

    bankar t Kosovs vazhdon t ket kualitetin e mir. Pavarsisht nga niveli i ult ikredive jo-performuese, n krahasim me vendet e rajonit, normat e interesit t kredive

    vazhdojn t jet m t lartat n rajon. Prfaqsuesit nga sektori bankar argumento-jn se mjedisi i paprshtatshm biznesor sht arsyeja kryesore pr burokracin e tyredhe se niveli i ult i kredive jo-performuese vjen si rezultat i konservatizmit t tyre naprovimin e kredive.

    Konsensusi i prgjithshm sht q mjedisi i paprshtatshm biznesor sht arsyejaNU\HVRUHHQRUPDYH MRWHXOsWDWs LQWHUHVLWSRU SsUYHo NsVDMUPDWYHW EDUWLQ QMs

    pjes t prgjegjsis. (YD]LRQLVNDOGKHLQIRUPDOLWHWLMXSDPXQGsVRQEL]QHVHYHWsSsUJDWLVLQGKHWsRIURMQsUDSRUWHQDQFLDUHELQGsVH*MLWKDVKWXSDPXQGsVLDSsUWsSDUDVKLNXDUSHUIRUPDFsQHUPDYHsVKWsGXNHNRQWULEXDUWHNUUH]LNXLODUWsNUHGLWRULFLODSDVWDMUH]XOWRQQsNRQVHUYDWL]sPPsWsODUWsQJDEDQNDWTDVMHWHXOsWQsQDQFD

    .RODWHUDOL NX]RQ NRPSDQLWs SsU WsDSOLNXDU SsU NUHGL SDVL Ts EDQNDW NRPHUFLDOHkrkojn q do kredi mbi 10,000 euro duhet te kolateralizohet me tok apo ndrtesdhe gjithashtu edhe kredit m t vogla zakonisht krkojn ndonj form t kolater-alit. Gjithashtu, jo t gjitha format e kolateralit pranohen njjt nga t gjitha bankatdhe preferencat e tyre vendosen nga kostot e tanishme dhe t parashikuara n krijimindhe zbatimin e t drejtave pronsore, likuiditeti dhe pozita drejt kreditorve tjer nrast t pamundsis pr t paguar kredin. Kto preferenca pr kolateral t cilat bazo-hen n shtjet administrative si shtes mbi rregulloret e BQK-s jan duk