0354-0430, augustinus, de trinitate libri quindecim, lt

8/12/2019 0354-0430, Augustinus, De Trinitate Libri Quindecim, LT

1/230

PROLOGUS

DOMINO BEATISSIMO, ET SINCERISSIMA CARITATE VENERANDO, SANCTO FRATRI ETCONSACERDOTI PAPAE AURELIO, AUGUSTINUS, IN DOMINO SALUTEM

De Trinitate quae Deus summus et verus est i!r"s iuvenis in#$"avi, sene% e&i&i' Omiseram qui((e$"# "(us ("steaquam #"m(eri (raere(t"s mi$i esse sive su!re(t"s antequam e"s a!s"verem etretra#tat"s ut mea &is("siti" )uerat e%("irem' N"n enim sin*iatim se& "mnes simu e&ere earati"ne &e#reveranm qu"niam (rae#e&enti!us #"nsequentes inquisiti"ne (r")i#iente ne#tuntur' Cumer*" (er e"s $"mines +qui (riusquam veem a& qu"s&am i"rum (ervenire ("tuerunt &is("siti"mea nequivisset im(eri, interru(tam &i#tati"nem reiqueram #"*itans $"# i(sum in aiqui!uss#ri(tis meis #"nqueri ut s#irent qui ("ssent n"n a me )uisse e"s&em i!r"s e&it"s se& a!at"s(riusquam mi$i e&iti"ne mea &i*ni vi&erentur' Verum mut"rum )ratrum ve$ementissima("stuati"ne et ma%ime tua iussi"ne #"m(usus "(us tam a!"ri"sum a&iuvante D"min" terminare#uravi, e"sque emen&at"s n"n ut v"ui se& ut ("tui, ne a! iis qui su!re(ti iam in manus $"minum

e%ierant (urimum &is#re(arent, Venerati"ni tuae (er )iium n"strum #"n&ia#"num #arissimum misiet #ui#umque au&ien&"s, &es#ri!en&"s e e*en&"sque (ermisi' In qui!us si servari mea &is("siti"("tuisset, essent (r")e#t" etsi eas&em sententias $a!entes, mut" tamen en"&ati"res atque(ani"res quantum rerum tantarum e%(i#an&arum &i))i#utas et )a#utas n"stra (ateretur' Suntautem qui (rim"s quattu"r ve ("tius quinque etiam sine (r""emiis $a!ent et &u"&e#imum sinee%trema (arte n"n (arva, se& si eis $ae# e&iti" ("tuerit inn"tes#ere, "mnia si v"uerint et vauerintemen&a!unt' Pet" sane ut $an# e(istuam se"rsum qui&em se& tamen a& #a(ut e"rum&emi!r"rum iu!eas ante("ni' Ora (r" me'

1 LIBER PRIMUS

Scribit adversus eos, qui ratione abutentes fidem corrumpunt !e !eo errores

tres

1-' Le#turus $ae# quae &e Trinitate &isserimus, (rius "("rtet ut n"verit, stium n"strum a&versus

e"rum vi*iare #aumnias, qui )i&ei #"ntemnentes initium -, immatur" et (ervers" rati"nis am"re

)auntur' .u"rum n"nnui ea quae &e #"r("rai!us re!us sive (er sensus #"r("re"s e%(ertan"taverunt, sive quae natura $umani in*enii et &ii*entiae viva#itate ve artis a&iut"ri"(er#e(erunt, a& res in#"r("reas et s(iritaes trans)erre #"nantur ut e% $is ias metiri atque "(inariveint' Sunt item aii qui se#un&um animi $umani naturam ve a))e#tum &e De" sentiunt, si qui&

sentiunt, et e% $"# err"re #um &e De" &is(utant serm"ni su" &ist"rtas et )aa#es re*uas )i*unt/'

Est item aiu& $"minum *enus, e"rum qui universam qui&em #reaturam, quae (r")e#t" muta!iisest, nituntur trans#en&ere ut a& in#"mmuta!iem su!stantiam quae Deus est eri*ant intenti"nem0se& m"rtaitatis "nere (rae*ravati #um et vi&eri v"unt s#ire qu"& nes#iunt et qu"& v"unt s#ire n"n

("ssunt 1,(raesum(ti"nes "(ini"num suarum au&a#ius a))irman&" inter#u&unt si!imet

intee*entiae vias, ma*is ei*entes sententiam suam n"n #"rri*ere (erversam quam mutare&e)ensam' Et $i# qui&em "mnium m"r!us est trium *enerum quae (r"("sui20 et e"rum s#ii#et qui

se#un&um #"r(us de Deo sapiunt0 et e"rum qui se#un&um s(iritaem #reaturam, si#uti est anima0et e"rum qui neque se#un&um #"r(us neque se#un&um s(iritaem #reaturam, et tamen de Deo

falsa existimant 3, e" rem"ti"res a ver" qu" i& qu"& sa(iunt ne# in #"r("re re(eritur ne# in )a#t" et

#"n&it" s(iritu ne# in i(s" Creat"re' .ui enim "(inatur Deum, ver!i *ratia, #an&i&um ve rutium,

)aitur0 se& tamen $ae# inveniuntur in #"r("re' Rursus qui "(inatur Deum nun# "!ivis#entem,

nun# re#"r&antem ve si qui& $uiusm"&i est, ni$i"minus in err"re est 40 se& tamen $ae#

inveniuntur in anim"' .ui autem (utant eius esse ("tentiae Deum ut sei(sum i(se *enuerit, e"(us errant qu"& n"n s"um Deus ita n"n est se& ne# s(iritais ne# #"r("rais #reatura' Nua enim

"mnin" res est quae se i(sam *i*nat ut sit 5'

Sancta Scriptura nu""ius #eneris rerum verba vitavit, e$ quibus inte""ectus

noster ad divina assur#eret

1
http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N1http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N2http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N3http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N3http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N4http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N4http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N5http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N6http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N7http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N2http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N3http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N4http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N5http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N6http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N7http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N1


2/230


3/230


4/230

natam de virgine ariaet sub PontioPilato#ru#i)i%am et se(utam tertio die resurrexisseet in

caelum ascendisse 29, se& tantumm"&" Fiium' Ne# eam&em Trinitatem &es#en&isse in specie

columbaesu(er Iesum !a(ti>atum 2-, aut die Pentecostes post ascensionem Dominis"nitu )a#t" de

caelo quasi ferretur flatus vehemenset in*uis &ivisis velut ignis se&isse su(er unumquemque

e"rum, se& tantumm"&" S(iritum San#tum 2/' Ne# eam&em Trinitatem &i%isse &e #ae"6 'u es

%ilius meus 21, sive #um !a(ti>atus est a I"$anne sive in m"nte quan&" #um i" erant tres

&is#i(ui22

, aut quan&" s"nuit v"% &i#ens6 Et clarificavi et iterum clarificabo23

, se& tantumm"&"Patris v"#em )uisse a& Fiium )a#tam quamvis Pater et Fiius et S(iritus San#tus si#ut inse(ara!ies

sunt, ita inse(ara!iiter "(erentur 24' ;ae# et mea )i&es est, quan&" $ae# est #at$"i#a )i&es'

*res quibus nonnu""i perturbantur quaestiones

7' Se& in ea n"nnui (ertur!antur #um au&iunt Deum Patrem et Deum Fiium et Deum S(iritumSan#tum, et tamen $an# Trinitatem n"n tres &e"s se& unum Deum0 et quema&m"&um i&

intee*ant quaerunt, (raesertim #um &i#itur inse(ara!iiter "(erari Trinitatem in "mni re quam

Deus "(eratur, et tamen quan&am v"#em Patris s"nuisse 25, quae v"% Fiii n"n sit0 in carneautem

natumetpassumet resurrexisseet in caelum ascendissen"n nisi Fiium0 in columbaeautem

specievenisse n"n nisi S(iritum San#tum 27' Intee*ere v"unt qu"m"&" et iam v"#em quae n"n

nisi Patris )uit, Trinitas )e#erit, et iam #arnem in qua n"n nisi Fiius de (irgine natus est28ea&em

Trinitas #reaverit, et iam #"um!ae s(e#iem in qua n"n nisi S(iritus San#tus a((aruit ia i(saTrinitas "(erata sit' Ai"quin n"n inse(ara!iiter Trinitas "(eratur, se& aia Pater )a#it, aia Fiius,aia S(iritus San#tus0 aut si quae&am simu )a#iunt, quae&am sine invi#em, iam n"n inse(ara!iisest Trinitas' M"vet etiam qu"m"&" S(iritus San#tus in Trinitate sit, quem ne# Pater ne# Fiius ne#am!" *enuerint, #um sit S(iritus Patris et Fiii' .uia er*" quaerunt ista $"mines, et tae&i" n"!issunt ut si qui& $in# e% &"n" Dei sa(it in)irmitas n"stra, e&isseramus eis ut ("ssumus, neque cum

invidia tabescente iter$a!eamus 39' Si &i#imus n"s ni$i &e tai!us re!us #"*itare s"ere,

mentimur0 si autem )atemur $a!itare ista in #"*itati"ni!us n"stris qu"niam ra(imur am"rein&a*an&ae veritatis, )a*itant iure #aritatis ut eis in&i#emus qui& $in# e%#"*itare ("tuerimus' #on

quia iam acceperim aut iam perfectus sim3-+nam si Pauus a("st"us, quant" ma*is e*" "n*e in)ra

iius (e&es ia#ens, n"n me ar!itr"r a((re$en&isse 3/=, se& (r" m"&u" me" si ea quae retro sunt

obliviscoret in anteriora me extendoet secundum intentionem sequor ad palmam supernae

vocationis 31, quantum eius&em viae (ere*erim et qu" (ervenerim un&e mi$i in )ine reiquus #ursus

est ut a(eriam &esi&eratur a me iis &esi&eranti!us qui!us me servire #"*it i!era #aritas' O("rtetautem et &"na!it Deus ut eis ministran&" quae e*ant i(se qu"que (r")i#iam, et eis #u(iens

res("n&ere quaerenti!us i(se qu"que inveniam qu"& quaere!am 32' Er*" sus#e(i $ae# iu!ente

atque a&iuvante D"min" De" n"str" n"n tam #"*nita #um au#t"ritate &isserere, quam ea #um(ietate &isseren&" #"*n"s#ere'

%i"ius verus !eus, eiusdem cum Patre substantiae

-8' .ui &i%erunt D"minum n"strum Iesum C$ristum n"n esse Deum, aut n"n esse verum Deum,aut n"n #um Patre unum et s"um Deum, aut n"n vere imm"rtaem quia muta!iem,

mani)estissima &ivin"rum testim"ni"rum et #"ns"na v"#e #"nvi#ti sunt' Un&e sunt ia6 In principio

erat (erbum, et (erbum erat apud Deum, et Deus erat (erbum 33' Mani)estum enim qu"& Ver!um

Dei Fiium Dei uni#um a##i(imus, &e qu" ("st &i#it6 Et (erbum caro factum est et habitavit innobis 34,(r"(ter nativitatem in#arnati"nis eius quae )a#ta est in tem("re ex (irgine' In e" autem

&e#arat n"n tantum Deum esse, se& etiam eius&em #um Patre su!stantiae, quia #um &i%isset6 EtDeus erat (erbum. )oc erat, inquit, in principio apud Deum! omnia per ipsum facta sunt, et sine

ipso factum est nihil 35' Neque enim &i#it omnia


5/230

--9' ;in# etiam #"nsequenter intee*itur n"n tantumm"&" &e Patre &i%isse a("st"um Pauum6

Qui solus habet immortalitatem 38, se& &e un" et s"" De", qu"& est i(sa Trinitas' Neque enim i(sa

vita aeternam"rtais est se#un&um aiquam muta!iitatem0 a# (er $"# %ilius Dei, quia vita aeterna

est, #um Patre etiam i(se intee*itur u!i &i#tum est6 Qui solus habet immortalitatem49' Eius enim

vitae aeternae et n"sparticipes facti4-, (r" m"&u" n"str" imm"rtaes e))i#imur' Se& aiu& est i(sa

#uiusparticipese))i#imur vita aeterna, aiu& n"s qui eius (arti#i(ati"ne vivemus in aeternum' Si

enim &i%isset6 .uem tem("ri!us (r"(riis "sten&it Pater !eatus et s"us ("tens, Re% re*um etD"minus &"minantium, qui s"us $a!et imm"rtaitatem, ne# si# in&e se(aratum Fiium "("rteret

intee*i' Neque enim quia i(se Fiius ai!i "quens v"#e Sa(ientiae +i(se est enim Dei &apientia 4/,

ait6 *+rum caeli circuivi s"a 41,se(aravit a se Patrem' .uant" ma*is er*" n"n est ne#esse ut

tantumm"&" &e Patre (raeter Fiium intee*atur qu"& &i#tum est6 Qui solus habet immortalitatem,#um ita &i#tum sit6 t serves, inquit,mandatum sine macula, irreprehensibile, usque in adventumDomini nostri Iesu "hristi, quem temporibus propriis ostendet beatus et solus potens, -ex regumet Dominus dominantium, qui solus habet immortalitatem et lucem habitat inaccessibilem! quem

nemo hominum vidit nec videre potest! cui est honor et gloria in saecula saeculorum, amen 42' In

qui!us ver!is ne# Pater (r"(rie n"minatus est ne# Fiius ne# S(iritus San#tus, se& beatus et soluspotens, -ex regum et Dominus dominantium, qu"& est unus et s"us et verus Deus, i(sa Trinitas'

Invisibi"is %i"ius et *rinitas

---' Nisi )"rte quae sequuntur (ertur!a!unt $un# intee#tum, quia &i%it6 Quem nemo hominum

vidit nec videre potest 43,#um $"# etiam a& C$ristum (ertinere se#un&um eius &ivinitatem

a##i(iatur quam n"n vi&erunt Iu&aei, qui tamen #arnem vi&erunt et #ru#i)i%erunt' Vi&eri autem&ivinitas $uman" visu nu" m"&" ("test, se& e" visu vi&etur qu" iam qui vi&ent n"n $"mines se&

utra $"mines sunt' Re#te er*" i(se Deus Trinitas intee*itur beatus et solus potens, "sten&ensadventum Domini nostri Iesu "hristi temporibus propriis' Si# enim &i#tum est6 &olus habet

immortalitatem, qu"m"&" &i#tum est6 Qui facit mirabilia solus 44' .u"& veim s#ire &e qu" &i#tum

a##i(iant' Si &e Patre tantum, qu"m"&" er*" verum est qu"& i(se Fiius &i#it6 Quaecumque enim

Pater facit, haec eadem et %ilius facit similiter 45= An qui&quam est inter mira!iia mira!iius quam

resus#itare et vivi)i#are m"rtu"s= Di#it autem i&em Fiius6 &icut Pater suscitat mortuos et vivificat,

sic et %ilius quos vult vivificat 47' .u"m"&" er*" solusPater facit mirabilia, #um $ae# ver!a ne#

Patrem tantum ne# Fiium tantum (ermittant intee*i, se& utique Deum unum verum s"um, i& est

Patrem et Fiium et S(iritum San#tum=

Per %i"ium omnia facta sunt

--/' Item &i#it i&em A("st"us6 #obis unus Deus Pater ex quo omnia, et nos in ipso! et unus

Dominus Iesus "hristus per quem omnia, et nos per ipsum48

' .uis &u!itet eum omnia


6/230

--1' Simiiter et de &piritu &ancto#"e#ta sunt testim"nia qui!us ante n"s qui $ae#&is(utaverunt a!un&antius usi sunt, quia et i(se Deuset n"n #reatura' .u"& si n"n #reatura, n"n

tantum Deus +nam et $"mines &i#ti sunt &ii 55, se& etiam verus Deus' Er*" Patri et Fii" (r"rsus

aequais et in Trinitatis unitate #"nsu!stantiais et #"aeternus 57' Ma%ime ver" i" "#" satis #aret

qu"& S(iritus San#tus n"n sit #reatura u!i iu!emur n"n servire creaturaese& "reatori58, n"n e"

m"&" qu" iu!emurper caritatemservire invicem 79, qu"& est *rae#e , se& e" m"&"

qu" tantum De" servitur, qu"& est *rae#e ' Un&e i&"atrae &i#untur qui simua#ris eamservitutem e%$i!ent quae &e!etur De"' Se#un&um $an# enim servitutem &i#tum est6 Dominum

Deum tuum adorabis et illi soli servies7-' Nam $"# &istin#tius in *rae#a S#ri(tura invenitur,

enim $a!et' P"rr" si tai servitute creaturaeservire (r"$i!emur quan&"qui&em&i#tum est6 Dominum Deum tuum adorabis et illi soli servies? un&e et A("st"us &etestatur e"s quicoluerunt et servierunt creaturae potiusquam "reatori?, non est utique creaturaS(iritus San#tus#ui a! "mni!us san#tis tais servitus e%$i!etur &i#ente A("st""6 #os enim sumus circumcisio,

&piritui Dei servientes 7/, qu"& est in *rae#" ' Pures enim #"&i#es etiam atini si#

$a!ent6 qui &piritui Dei servimus0 *rae#i autem "mnes aut (aene "mnes' In n"nnuis auteme%em(ari!us atinis invenimus n"n6 &piritui Dei servimus0 se&6 &piritu Deo servimus' Se& qui in$"# errant et au#t"ritati *ravi"ri #e&ere &etra#tant, numqui& et iu& varium in #"&i#i!us re(eriunt6

#escitis quia corpora vestra templum in vobis est &piritus &ancti quem habetis a Deo 71= .ui&

autem insanius ma*isque sa#rie*um est quam ut quisquam &i#ere au&eat membra "hristitemplumesse #reaturae min"ris se#un&um i(s"s quam C$ristus est= Ai" enim "#" &i#it6 "orpora

vestra membra sunt "hristi 72' Si autem quae membra sunt "hristi templum est &piritus &ancti,

non est creaturaS(iritus San#tus, quia #ui #"r(us n"strum templume%$i!emus ne#esse est ut $ui#

eam servitutem &e!eamus qua n"n nisi De" servien&um est, quae *rae#e a((eatur '

Un&e #"nsequenter &i#it6 *lorificate ergo Deum in corpore vestro 73'

%i"ius in forma servi minor Patre ac se ipso

.-2' ;is et tai!us &ivinarum S#ri(turarum testim"niis qui!us, ut &i%i, (ri"res n"stri #"(i"sius usi

e%(u*naverunt $aereti#"rum taes #aumnias ve err"res, insinuatur )i&ei n"strae unitas etaequaitas Trinitatis' Se& quia muta in san#tis Li!ris (r"(ter in#arnati"nem Ver!i Dei, quae (r"

saute n"stra re(aran&a )a#ta est ut mediator Dei et hominumesset homo "hristus Iesus 74, ita

&i#untur ut mai"rem Fii" Patrem si*ni)i#ent ve etiam a(ertissime "sten&ant, erraverunt $"minesminus &ii*enter s#rutantes ve intuentes universam seriem S#ri(turarum, et ea quae &e C$rist"Iesu se#un&um $"minem &i#ta sunt a& eius su!stantiam quae ante in#arnati"nem sem(iterna erat

et sem(iterna est trans)erre #"nati sunt' Et ii qui&em &i#unt min"rem Fiium esse quam Pater est

quia s#ri(tum est i(s" D"min" &i#ente6 Pater maior me est75' Veritas autem "sten&it se#un&um

istum m"&um etiam se i(s" min"rem Fiium' .u"m"&" enim n"n etiam se i(s" min"r )a#tus est qui

semetipsum exinanivit formam servi accipiens77= Neque enim si# a##e(it formam serviut amitteret

formam Deiin qua erat aequalis Patri' Si er*" ita a##e(ta est forma serviut n"n amitteretur formaDei, #um et in forma serviet in forma Deii&em i(se sit %ilius unigenitus DeiPatris, in forma Dei

aequalis Patri 78, in forma servi mediator Dei et hominum homo "hristus Iesus 89, quis n"n

intee*at qu"& in forma Deietiam i(se se i(s" mai"r est, in forma autem servietiam se i(s" min"rest= N"n itaque immerit" S#ri(tura utrumque &i#it, et aequaem Patri Fiium, et Patrem mai"remFii"' Iu& enim (r"(ter formam Dei, $"# autem (r"(ter formam servisine ua #"n)usi"ne

intee*itur' Et $ae# n"!is re*ua (er "mnes sa#ras S#ri(turas &iss"ven&ae $uius quaesti"nis e%un" #a(itu" E(istuae Paui a("st"i (r"mitur u!i mani)estius ista &istin#ti" #"mmen&atur' Aitenim6 Qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse aequalis Deo, sed semetipsumexinanivit formam servi accipiens, in similitudine hominum factus et habitu inventus ut homo' Ester*" Dei %ilius Deo Patrinatura aequalis, habitu minor' In forma enim servi quam a##e(it minor estPatre0 in formaautem Deiin qua erat etiam antequam $an# a##e(isset aequalis est Patri' In forma

Dei (erbum per quod facta sunt omnia 8-! in formaautem servi factusex muliere, factus sub lege

ut eos qui sub lege erant redimeret 8/' Pr"in&e in forma Dei fecit hominem0 in forma servi factus

est homo' Nam si Pater tantum sine Fii" )e#isset $"minem, n"n s#ri(tum esset6 %aciamus

hominem ad imaginem et similitudinem nostram 81' Er*" quia forma Deia##e(it formam servi,

utrumque Deus et utrumque $"m"0 se& utrumque Deus (r"(ter a##i(ientem Deum, utrumqueautem $"m" (r"(ter a##e(tum $"minem' Neque enim ia sus#e(ti"ne aterum e"rum in aterum#"nversum atque mutatum est0 ne# &ivinitas qui((e in #reaturam mutata est ut &esisteret esse

&ivinitas, ne# #reatura in &ivinitatem ut &esisteret esse #reatura'82

6
http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N77http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N78http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N79http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N80http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N81http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N81http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N82http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N83http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N84http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N85http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N86http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N87http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N87http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N88http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N88http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N89http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N90http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N91http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N92http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N93http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N94http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N94http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N77http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N78http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N79http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N80http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N81http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N82http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N83http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N84http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N85http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N86http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N87http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N88http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N89http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N90http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N91http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N92http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N93http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_01_note.htm#N94


7/230

%i"ius subiectus Patri suscepta &umana natura

/-3' Iu& autem qu"& ait i&em A("st"us6 "um autem ei omnia subiecta fuerint, tunc et ipse

%ilius subiectus erit ei qui illi subiecit omnia83

, aut i&e" &i#tum est ne quisquam (utaret $a!itum

C$risti, qui e% $umana #reatura sus#e(tus est, #"nversum iri ("stea in i(sam &ivinitatem ve, ut#ertius e%(resserim, &eitatem, quae n"n est #reatura se& est unitas Trinitatis in#"r("rea et

in#"mmuta!iis, et si!imet #"nsu!stantiais et #"aeterna natura' Aut si quisquam #"nten&it, utaiqui senserunt, ita &i#tum6 Et ipse %ilius subiectus erit ei qui illi subiecit omnia 84, ut i(sam

su!ie#ti"nem, #"mmutati"nem et #"nversi"nem #re&at )uturam #reaturae in i(sam su!stantiam veessentiam Creat"ris, i& est, ut quae )uerat su!stantia #reaturae )iat su!stantia Creat"ris, #erte ve$"# #"n#e&it qu"& n"n $a!et uam &u!itati"nem n"n&um $"# )uisse )a#tum #um D"minus &i#eret6Pater maior me est.Di%it enim $"# n"n s"um antequam as#en&isset in #aeum, verum etiamantequam (assus resurre%isset a m"rtuis' Ii autem qui (utant $umanam in e" naturam in &eitatissu!stantiam mutari atque #"nverti, et ita &i#tum6 'unc et ipse %ilius subiectus erit ei qui illi subiecit

omnia 85,a# si &i#eretur6


8/230

/-5' ;ae# enim n"!is #"ntem(ati" (r"mittitur a#ti"num "mnium )inis atque aeterna (er)e#ti"*au&i"rum' %ilii enim Dei sumus,et nondum apparuit quid erimus. &cimus quia cum apparuerit,

similes ei erimus quoniam videbimus eum sicuti est --/' .u"& enim &i%it )amu" su" M":si6 Ego

sum qui sum! haec dices filiis Israel$ Qui est misit me ad vos --10 $"# #"ntem(a!imur #um

vivemus in aeternum' Ita qui((e ait6 )aec est autemvita aeterna ut cognoscant te unum verum

Deum et quem misisti Iesum "hristum --2' ;"# )iet #um venerit D"minus et iuminaverit occulta

tenebrarum--3

,#um tene!rae m"rtaitatis $uius corruptionisque transierint--4

' Tun# erit manen"strum &e qu" in Psam" &i#itur6 ane adstabo tibi et contemplabor--5' De $a# #"ntem(ati"ne

intee*" &i#tum6 "um tradiderit regnum Deo et Patri, i& est, #um (er&u%erit iust"s in qui!us nun#e% )i&e viventi!us re*nat mediator Dei et hominum homo "hristus Iesusa& #"ntem(ati"nem Dei et

Patris --7' Si &esi(i" $i#, #"rri*at me qui meius sa(it0 mi$i aiu& n"n vi&etur' Neque enim

quaeremus aiu& #um a& iius #"ntem(ati"nem (ervenerimus, quae nun# n"n est quam&iu*au&ium n"strum in s(e est' &pes autem quae videtur non est spes. Quod enim videt quis, quid et

sperat/ &i autem quod non videmus speramus, per patientiam exspectamus --8, quoadusque rex in

recubitu suo est -/9.Tun# erit qu"& s#ri(tum est60dimplebis me laetitia cum vultu tuo -/-' Ia

aetitia ni$i am(ius requiretur quia ne# erit qu"& am(ius requiratur' Osten&etur enim n"!is Pateret su))i#iet n"!is' .u"& !ene intee%erat P$ii((us ut &i#eret6 Domine, ostende nobis Patrem et

sufficit nobis -//.Se& n"n&um intee%erat e" qu"que m"&" i&i(sum se ("tuisse &i#ere6


9/230

-7' ;"# autem &i%it n"n (r"(ter inaequaitatem Ver!i Dei et S(iritus San#ti, se& tamquamim(e&iment" esset (raesentia Fiii $"minis a(u& e"s qu"minus veniret ie qui min"r n"n esset quia

n"n semetipsum exinanivitsi#ut Fiius )ormam servi accipiens -29' O("rte!at er*" ut au)erretur a!

"#uis e"rum forma serviquam intuentes $"# s"um esse C$ristum (uta!ant qu"& vi&e!ant' In&e

est et iu& qu"& ait6 &i diligeretis me, gauderetis utique quoniam eo ad Patrem, quia Pater maior

me est -2-, i& est (r"(terea me "("rtet ire a& Patrem quia &um me ita vi&etis, et e% $"# qu"&

vi&etis aestimatis min"r sum Patre, atque ita #ir#a #reaturam sus#e(tumque $a!itum "##u(atiaequaitatem quam #um Patre $a!e" n"n intee*itis' In&e est et iu&6 #oli me tangere! nondum

enim ascendi ad Patrem meum -2/' Ta#tus enim tamquam )inem )a#it n"ti"nis' I&e"que n"e!at in

e" esse )inem intenti #"r&is in se ut $"# qu"& vi&e!atur tantumm"&" (utaretur' As#ensi" autem a&Patrem erat ita vi&eri si#ut aequais est Patri ut i!i esset )inis visi"nis quae su))i#it n"!is' Aiquan&"item &e Fii" s"" &i#itur qu"& i(se su))i#iat et in eius visi"ne mer#es t"ta (r"mittitur &ie#ti"nis et&esi&erii n"stri' Si# enim ait6 Qui habet mandata mea et custodit ea, ille est qui me diligit. Qui

autem me diligit, diligetur a Patre meo! et ego diligam eum et ostendam me ipsum illi-21' Numqui&

$i# quia n"n &i%it6


10/230

#ui subiecit omnia0 ut in quantum Deus est #um i" n"s su!ie#t"s $a!eat, in quantum sacerdos

n"!is#um illi subiectus sit-37' .ua(r"(ter #um Fiius sit et Deus et homo, aia su!stantia Deus, aia

homo, $"m" ("tius in Fii" quam Fiius in Patre0 si#ut #ar" animae meae aia su!stantia est a&animam meam quamvis in un" $"mine quam anima aterius $"minis a& animam meam'

0um perdu$erit credentes ad contemp"ationem, %i"ius iam non interpe""abit pro

nobis

12/-' "umer*" tradiderit regnum Deo et Patri, i& est #um #re&entes et viventes e% )i&e (r"

qui!us nunc mediator interpellat -38(er&u%erit a& #"ntem(ati"nem #ui (er#i(ien&ae sus(iramus et

gemimus, et cum transierit labor et gemitus -49, iam n"n inter(ea!it (r" n"!is tra&it" re*n" De"

et Patri' ;"# si*ni)i#ans ait6 )aec vobiscum locutus sum in similitudinibus! veniet hora quando iam

non in similitudinibus loquar vobis,sed manifeste de Patre nuntiabo vobis-4-, i& est iam n"n erunt

simiitu&ines #um visi" )uerit facie ad faciem.;"# est enim qu"& ait, sed manifeste de Patre

nuntiabo vobis,a# si &i#eret,


11/230

calix -52.Se#un&um )"rmam Dei ipse est verus Deus et vita aeterna -530 se#un&um formam servi

factus est obediens usque ad mortem, mortem autem crucis -54'

11/1' Se#un&um formam Dei, omnia quae habet Pater,i(sius sunt -556 Et omnia tua mea sunt,

inquit,et mea tua -57!se#un&umformam servin"n est &"#trina i(sius, se& illiusqui eum misit-58'

%i"ius nescit diem iudicii, quia non ita sciebat ut tunc discipu"is indicaret

1'/1' Et6 De die et hora nemo scit neque angeli in caelo neque %ilius nisi Pater-79' ;"# enim

nes#it qu"& nes#ientes )a#it, i& est qu"& n"n ita s#ie!at ut tun# &is#i(uis in&i#aret, si#ut &i#tum est

a& A!ra$am6 #unc cognovi quia times Deum-7-, i& est nun# )e#i ut #"*n"s#eres, quia et i(se si!i in

ia tem(tati"ne (r"!atus inn"tuit -7/' Nam et iu& utique &i#turus erat &is#i(uis tem("re

"(("rtun", &e qu" )utur" tamquam (raeterit" "quens ait6 Iam non dicam vos servos sed amicos.

&ervus enim nescit voluntatem Domini sui! vos autem dixi amicos quia omnia quae audivi a Patre

meo nota vobis feci -710 qu"& n"n&um )e#erat, se& quia #ert" )a#turus erat quasi iam )e#isset

"#utus est' I(sis enim ait6 ulta habeo vobis dicere, sed non potestis illa portare modo-72

' Inter

quae intee*itur et6 De die et hora-73' Nam et A("st"us6 #eque enim iudicavi me, inquit, scire

aliquid in vobis nisi "hristum Iesum et hunc crucifixum -74' Eis enim "que!atur qui #a(ere ati"ra

&e C$risti &eitate n"n ("terant' .ui!us etiam (au" ("st &i#it6 #on potui loqui vobis quasispiritalibus sed quasi carnalibus-75' ;"# er*" inter i"s nes#ie!at qu"& (er ium s#ire n"n ("terant'

Et $"# s"um se s#ire &i#e!at qu"& e"s (er ium s#ire "("rte!at' Denique s#ie!at inter perfectos

qu"& inter (arvu"s nes#ie!at0 i!i qui((e ait6 &apientiam loquimur inter perfectos -77' E" namque

*enere "#uti"nis nes#ire quisque &i#itur qu"& "##utat qu" &i#itur )"ssa #ae#a quae "##uta est -78'

Neque enim aiqu" *enere "quuntur S#ri(turae qu"& in #"nsuetu&ine $umana n"n inveniatur quia

utique $"mini!us "quuntur -89'

In Scripturis a"ia dicta de 0&risto secundum formam !ei, a"ia secundum formamservi

1'/2' Se#un&um formam Dei &i#tum est60nte omnes colles genuit me-8-, i& est ante "mnes

atitu&ines #reaturarum, et60nte luciferum genui te-8/

, i& est ante "mnia tem("ra et tem("raia0se#un&um formamautem servi &i#tum est6 Dominus creavit me in principio viarum suarum-81'

.uia se#un&um formam Dei&i%it6 Ego sum veritas, et se#un&um formam servi6 Ego sum via-82

'

.uia enim i(se est primogenitus a mortuis -83, iter )e#it E##esiae suae a& re*num Dei a& vitam

aeternam, #ui #a(ut est a& imm"rtaitatem etiam #"r("ris, i&e" #reatus est in (rin#i(i" viarum Dei

in "(era eius' Se#un&um formam enim Dei principium est quod et "quitur n"!is -84, inqu"

principio fecit Deus caelum et terram -850 se#un&um formamautem servi6 &ponsus procedens de

thalamo suo -87' Se#un&um formam Dei$ Primogenitus omnis creaturae, et ipse est ante omnes et

omnia in illo constant!se#un&um formam servi$ Ipse est caput corporis Ecclesiae -88' Se#un&um

formam Dei Dominus gloriae' Un&e mani)estum est qu"& i(se *"ri)i#et san#t"s su"s' Quosenimpraedestinavit, ipsos et vocavit! et quos vocavit, ipsos et iustificavit! quos autem iustificavit, ipsos

et glorificavit /99' De i" qui((e &i#tum est qu"& iustificet impium/9-0 &e i" &i#tum est qu"& sit

iustus et iustificans /9/' Si er*" quos iustificavit, ipsos et glorificavit,qui iusti)i#at i(se et *"ri)i#at,

qui est, ut &i%i, Dominus gloriae' Se#un&um formam tamen servisata*enti!us &is#i(uis &e*"ri)i#ati"ne sua res("n&it6 &edere ad dexteram meam aut ad sinistram non est meum dare vobis,

sed quibus paratum est a Patre meo /91'

%i"ius ipse e"ectis #"oriam parat

1'/3' .u"& autemparatum est a Patreeius et a! i(s" Fii" (aratum est quia ipse et Pater unum

sunt /92' Iam enim "sten&imus in $a# Trinitate (er mut"s "#uti"num &ivinarum m"&"s etiam &e

sin*uis &i#i qu"& "mnium est (r"(ter inse(ara!iem "(erati"nem unius eiusdemque

substantiae /93'Si#ut et &e S(iritu San#t" &i#it6 "um ego iero, mittam illum ad vos /94' N"n &i%it,


12/230

aiquis6


13/230

misit, v"uit se(arari, se& ut si# in eum #re&eretur qu"m"&" in Patrem #ui aequais est' .u"&

a(erte ai" "#" &i#it6 "redite in Deum et in me credite //20 i& est si#ut creditis in Deum, si# et in

me, quia ego et Pater unus Deus //3.Si#uti er*" $i# tamquam a!stuit a se )i&em $"minum et in

Patrem transtuit &i#en&"6 #on in me credit sed in eum qui me misit //4,a qu" tamen se n"n utique

se(aravit0 si# etiam qu"& ait6 #on est meum dare, sed quibus paratum est a Patre meo //5, (ut"

#arere se#un&um qui& utrumque a##i(ien&um sit' Tae est enim et iu&6 Ego non iudicabo//7, #um

i(se iudicaturussit vivos et mortuos //8,se& quia n"n e% ("testate $umana, (r"(terea re#urrens a&&eitatem sursum eri*it #"r&a $"minum (r"(ter quae su!evan&a &es#en&it'

Recte dicitur4 !eus crucifi$us

1)/7' Nisi tamen i&em i(se esset %ilius hominis (r"(ter formam servi quam a##e(it, qui est %ilius

Dei(r"(ter Dei formamin qua est, n"n &i#eret a("st"us Pauus &e (rin#i(i!us $uius sae#ui6 &i

enim cognovissent, numquam Dominum gloriae crucifixissent /19.E% )"rma enim servi crucifixus

est, et tamen Dominus gloriae crucifixus est' Tais enim erat ia sus#e(ti" quae Deum $"minem

)a#eret et $"minem Deum /1-' .ui& tamen (r"(ter qui& et qui& se#un&um qui& &i#atur, a&iuvante

D"min" (ru&ens et &ii*ens et (ius e#t"r intee*it' Nam e##e &i%imus quia se#un&um i& qu"& Deusest *"ri)i#at su"s, se#un&um $"# utique qu"& Dominus gloriaeest0 et tamen Dominus gloriae

crucifixus est, quia re#te &i#itur et Deus crucifixus, n"n e% virtute divinitatisse& ex infirmitate

carnis /1/0 si#ut &i#imus quia se#un&um i& qu"& Deus est iu&i#at, $"# est e% ("testate &ivina n"n

e% $umana, et tamen i(se homo iudicaturus est si#ut Dominus gloriae crucifixus est.Ita enima(erte &i#it6 "um venerit %ilius hominis in gloria sua et omnes 0ngeli cum eo, tunc congregabuntur

ante eum omnes gentes/11, et #etera quae &e )utur" iu&i#i" usque a& utimam sententiam in e"

"#" (rae&i#antur' Et Iu&aei qui((e, qui in maitia (erseverantes in i" iu&i#i" (unien&i sunt, si#ut

ai!i s#ri(tum est6 (idebunt in quem pupugerunt /12' Cum enim et !"ni et mai visuri sint iudicem

vivorum et mortuorum /13, (r"#u &u!i" eum vi&ere mai n"n ("terunt nisi se#un&um )"rmam qua

%ilius hominis est, se& tamen in claritate in qua iudicabit,n"n in humilitatein qua iu&i#atus est'Ceterum iam Dei formamin qua aequalis est Patri(r"#u &u!i" im(ii n"n vi&e!unt' N"n enim sunt

mundicordes6 1eati enim mundicordes quoniam ipsi Deum videbunt/14' Et i(sa visi" est facie ad

faciem /15, quae summum (raemium (r"mittitur iustis0 et i(sa )iet cumtra&et regnum Deo et Patri,

in qu" et suae )"rmae visi"nem vut intee*i, su!ie#ta De" universa #reatura et i(sa in qua %iliusDei %ilius hominis)a#tus est, quia se#un&um $an# et ipse %ilius tunc subiectus illi erit qui ei subiecit

omnia ut sit Deus omnia in omnibus /17.Ai"quin si %ilius Dei iudexin )"rma in qua aequalis est

Patrietiam im(iis #um iudicaturus est apparebit, qui& est qu"& (r" ma*n" &ie#t"ri su" ("i#etur

&i#ens6 Et ego diligam eum et ostendam me ipsum illi /18= .ua(r"(ter %ilius hominis iudicaturus

est, ne# tamen e% $umana ("testate se& e% ea qua %ilius Dei est0 et rursus %ilius Dei iudicaturus

est, ne# tamen in ea )"rma a((arens in qua Deus est aequalis Patri,se& in ea qua %ilius hominis

est /29'

3uomodo %i"ius &ominis iudicabit et non iudicabit

1)/8' Itaque utrumque &i#i ("test, et6


14/230

&i#tum est qu"& in iudicion"n forma Dei se& )"rma Fiii $"minis apparebit' N"n quia n"n iu&i#a!itqui dedit omne iudicium %ilio, #um &e i" &i#at Fiius6 Est qui quaerat et iudicet!se& ita &i#tum est6

Pater non iudicat quemquam sed omne iudicium dedit %ilio! a# si &i#eretur6


15/230

bonusa& $"#, quia nem" eum vi&et a& u#tum et (an#tum se& tantum ad salutemet aetitiamveram'


16/230

-/?E% 1, -2'

-1?- Tim 4, -4'

-2?Ia# -, -5'

-3?Ps -9-, /5?/70 ;e!r -, -/'

-4?C)' Gen -, /-'

-5?C)' Matte" 3, 70 R"m -/, /0 E($ 2, /1'

-7?C)' C" /, 1'

-8?C)' - C"r -, -1?/10 I" 1, 1?30 - Pt -, /10 / C"r -1, 20 P$i /, 40 Matte" /7, 3'

/9?- C"r /, /?1'

/-?- C"r 1, -?/'

//?C)' Isa 5, 8'

/1?C)' A*"stin", ". 0cad.1, -/, /56 NBA, III-0 &erm. D.ni in monte-, 16 NBA, /0

-etract.-, -, 86 NBA, II'

/2?R"m 2, -1'

/3?C)' E##i /3, -/?/1'

/4?C)' E##i /3, -2?-4'

/5?C)' Tit -, -'

/7?Ps -92, 20 - Par -4, --'

/8?C)' E##e 7, -5'

19?C)' - C"r 5, 5'

1-?Ps 4/, 5'

1/?Ps -, /'

11?P$i 1, -3?-4'

12?R"m 2, /-0 #)' I" -5, -/'

13?C)' E##i /3, /'

14?I" -1, 120 - I" 3, 10 - Tim -, 3'

15?C)' - C"r -9, 110 Ga -, -9'

16


17/230

17?- I" 3, 5'

18?C)' Ps /, 50 -98, 10 A#t -1, 110 ;e!r -, 30 3, 3'

29?C)' Matte" -9, /90 Ga 2, 4'

2-?C)' Matte" 1, -40 Mar#" -, 8'-90 Lu#a 1, /-'//0 I" -, 1/'

2/?A#t /, /?2'

21?Mar#" -, --'

22?Matte" -5, 3'

23?I" -/, /7'

24?C)' - I" 3, 50 A*"stin", De praed. &anct.7, -16 NBA, '

25?C)' Matte" 1, -50 Mar#" -, --0 8, 40 Lu#a 1, //0 I" -, 1/'

27?Matte" 1, -40 Mar#" -, -9'

28?C)' I" -, -20 - I" 2, /'

39?Sa( 4, /3'

3-?P$i 1, -/'

3/?P$i 1, -1'

31?P$i 1, -2'

32?C)' Matte" 5, 5?70 Lu#a --, 8?-9'

33?I" -, -'

34?I" -, -2'

35?I" -, /?1'

37?- I" 3, /9'

38?- Tim 4, -4'

49?Ibid'

4-?;e!r -/, 7'

4/?- C"r -, /2'

41?E##i /2, 7'

42?- Tim 4, -2?-4'

17


18/230

43?- Tim 4, -4'

44?Ps 5-, -70 - Tim 4, -2?-4'

45?I" 3, -8'

47?I" 3, /-'

48?- C"r 7, 4'

59?I" -, 1'

5-?R"m --, 14'

5/?R"m --, 13?14'

51?- C"r 7, 4'

52?I" -, 1'

53?P$i /, 4'

54?- C"r --, 1'

55?Ps 7-, 4'

57?C)' Am!r"*i", De &pir. &ancto1, -8, -7'

58?R"m -, /3'

79?Ga 3, -1'

7-?Deut 4, -10 -9, /90 Matte" 2, -90 Lu#a 2, 7'

7/?P$i 1, 1'

71?- C"r 4, -8'

72?- C"r 4, -3'

73?- C"r 4, /9'

74?- Tim /, 3'

75?I" -2, /70 #)' Iari", De &+nodis--'

77?P$i /, 5'

78?P$i /, 4'

89?- Tim /, 3'

8-?I" -, 1'

18


19/230

8/?Ga 2, 2'3'

81?Gen -, /40 #)' Sa( /, /10 E##i -5, -'

82?C)' Ci#er"ne, Orat. part.5, /10 De orat.1, 23, -55'

83?- C"r -3, /7'

84?Ibid'

85?Ibid'

87?- C"r -3, /2'

88?C)' P$i /, 5'

-99?I" -2, /7'

-9-?- C"r -3, /4'/5'

-9/?P$i 1, /9?/-'

-91?- C"r -3, /2'

-92?Ibid'

-93?- C"r -3, /3'

-94?Ps ---, 7'

-95?Matte" --, /50 #)' Lu#a -9, //'

-97?C)' ;e!r -, -20 /, /'

-98?Cant -, -9?--'

--9?C" 1, 1?2'

---?- C"r -1, -/'

--/?- I" 1, /'

--1?E% 1, -2'

--2?I" -5, 1'

--3?- C"r 2, 3'

--4?C)' - I" /, 70 R"m 7, /-'

--5?Ps 3, 3'

--7?C)' - Tim /, 30 - C"r -1, -/'

19


20/230

--8?R"m 7, /2?/3'

-/9?Cant -, --'

-/-?Ps -3, --'

-//?I" -2, 7'

-/1?I" -2, 8'

-/2?I" -2, -9'

-/3?/ C"r 3, 4?5'

-/4?A#t -3, 8'

-/5?Matte" 3, 7'

-/7?Ps 89, -4'

-/8?I" -2, 7'

-19?I" -9, 19'

-1-?Ps -3, --'

-1/?I" -2, -50 -4, -1'

-11?C)' Gen -, /40 8, 40 Isa 25, 70 Sa( /, /1'

-12?I" -2, -3?-5'

-13?- C"r /, -3'

-14?I" -2, -4'

-15?I" -4, -1'

-17?- C"r /, --'

-18?I" -4, 4?5'

-29?P$i /, 5'

-2-?I" -2, /7'

-2/?I" /9, -5'

-21?I" -2, /-'

-22?I" -9, 19'

-23?- C"r -3, /2'

20


21/230

-24?I" -2, //?/1'

-25?I" -2, -5'

-27?I" -2, -4'

-28?- C"r -3, /2'

-39?I" -4, //'

-3-?Lu#a -9, 18'

-3/?Lu#a -9, 2/'

-31?- C"r -1, -/0 -3, /7'

-32?R"m 7, /4'

-33?Ps /4, 2'

-34?- C"r -3, /20 - Tim /, 3'

-35?R"m 7, 120 ;e!r 5, /30 7, 40 8, -30 -/, /20 Ga 1, /9'

-37?- C"r -3, /5'

-38?R"m 7, 120 ;e!r 5, /3'

-49?Isa 13, -90 3-, --'

-4-?I" -4, /3'

-4/?I" -4, /4?/7'

-41?R"m 7, 1/'

-42?I" -2, /7'

-43?P$i /, 5'

-44?Matte" -/, 1/'

-45?Lu#a --, /9'

-47?Isa 4-, -0 Lu#a 2, -7?-8'

-48?C)' Isa 27, -40 I" 1, -50 3, /10 5, -40 -9, 140 -4, /70 Ga 2, 20 Lu#a 2, -7'

-59?P$i /, 4?50 I" -, 1'

-5-?I" -9, 19'

-5/?I" 4, 17'

21


22/230

-51?I" 3, /4'

-52?Matte" /4, 17?180 Mar#" -2, 140 Lu#a //, 2/'

-53?- I" 3, /9'

-54?P$i /, 7'

-55?I" -4, -3'

-57?I" -5, -9'

-58?I" 5, -4'

-79?Mar#" -1, 1/'

-7-?Gen //, -/'

-7/?C)' Gen //, -?/'

-71?I" -3, -3'

-72?I" -4, -/'

-73?Mar#" -1, 1/'

-74?- C"r /, /'

-75?- C"r 1, -'

-77?- C"r /, 4'

-78?C)' Sta>i", 'heb.-/, /120 C"umea, De re rust./, /, 80 Paa&i", Opus agr.4, 1,-'

-89?C)' - C"r -2, 4'

-8-?Pr"v 7, /3'

-8/?Ps -98, 1'

-81?Pr"v 7, //'

-82?I" -2, 4'

-83?A("# -, 30 C" -, -7'

-84?I" 7, /3'

-85?Gen -, -0 A#t -2, -2'

-87?Ps -7, 4'

22


23/230

-88?C" -, -3?-7'

/99?R"m 7, 19'

/9-?R"m 2, 3'

/9/?R"m 1, /4'

/91?Matte" /9, /1'

/92?I" -9, 19'

/93?- I" 3, 50 - C"r -/, 2?40 #)' Am!r"*i", De fide2, 4, 470 A*"stin", De praed. &anct.7, -26 NBA, '

/94?I" -4, 5'

/95?I" -2, /3?/4'

/97?Matte" /9, /1'

/98?I" -4, -3'

/-9?I" -/, 25'

/--?Matte" /9, /10 I" -/, 25'

/-/?I" -/, 27'

/-1?I" -/, 28?39'

/-2?I" 3, 140 -2, 1-'

/-3?I" -, -2?-70 1, -4?-70 - I" 2, 8'

/-4?I" 3, /4'

/-5?C)' - I" 3, /9'

/-7?I" -/, 27'

/-8?I" -/, 39'

//9?I" -/, 25?27'

//-?I" 5, -4'

///?I" 5, -4'

//1?I" -/, 22'

//2?I" -2, -'

23


24/230

//3?I" -9, 19'

//4?I" -/, 22'

//5?Matte" /9, /1'

//7?I" -/, 25'

//8?/ Tim 2, -'

/19?- C"r /, 7'

/1-?C)' Iari",0d. "onst., fragm.4'

/1/?/ C"r -1, 2'

/11?Matte" /3, 1-?1/'

/12?a#$ -/, -9'

/13?A#t -9, 2/0 / Tim 2, -0 - Pt 2, 3'

/14?Matte" 3, 7'

/15?- C"r -1, -/0 Matte" 4, -0 3, -/0 Lu#a 4, 13'

/17?- C"r -3, /7'

/18?I" -2, /-'

/29?P$i /, 5'

/2-?Matte" /3, 1-'

/2/?I" -/, 25'

/21?I" 7, 39'

/22?I" 3, //'

/23?I" 3, /4'

/24?P$i /, 8'

/25?P$i /, 7?--'

/27?I" 3, /2'

/28?I" 3, /3'

/39?I" 3, /4'

/3-?I" 3, /5'

24


25/230

/3/?I" 3, /7'

/31?I" 3, /7?/8'

/32?Dan -/, /0 Matte" /3, 240 I" 3, /8'

/33?I" -5, 1'

/34?Ps 5/, -'

/35?A("# -, 5'

/37?Matte" -8, -50 Mar#" -9, -70 Lu#a -7, -8'

/38?Matte" -/, 130 Lu#a 4, 23'

/49?Ps /4, 2'

/4-?I" -8, 15'

/4/?Matte" -8, -5'

/41?- C"r -1, -/'

/42?I" 1, /'

/43?Ps /4, 2'

/44?I" -2, /-'

/45?Matte" 3, 7'

/47?Matte" /3, 1/'15'

/48?Matte" /3, 2-'

/59?Matte" /3, 12'

/5-?Matte" /3, 24'

/5/?I" -5, 1'

/51?I" -5, /2'

/52?Matte" /2, 23'

/53?Ps 19, /-'

/54?Ps ---, 5'

/55?Lu#a -7, -80 Matte" -8, -50 Mar#" -9, -7'

/57?I" -, 1'

25


26/230

' LIBER SE0U6!US

Prooemium !uo in errore &ominum diffici""ime to"erantur

1-' Cum $"mines Deum quaerunt et a& intee*entiam Trinitatis (r" #a(tu in)irmitatis $umanae

animum inten&unt, e%(erti &i))i#utates a!"ri"sas sive in i(sa a#ie mentis #"nantis intueriinaccessibilem lucem -sive in i(sa muti(i#i et mutim"&a "#uti"ne Litterarum sa#rarum, u!i mi$i

n"n vi&etur nisi atteri A&am ut C$risti *ratia *"ri)i#ata &iu#es#at, #um a& aiqui& #ertum &is#ussa"mni am!i*uitate (ervenerint, )a#iime &e!ent i*n"s#ere erranti!us in tanti (ervesti*ati"ne se#reti'Se& &u" sunt quae in err"re $"minum &i))i#iime t"erantur6 Praesum(ti" (riusquam veritas (ateat,

et #um iam (atuerit (raesum(tae &e)ensi" )asitatis /' A qui!us &u"!us vitiis nimis inimi#is

inventi"ni veritatis et tra#tati"ni &ivin"rum san#t"rumque Li!r"rum si me, ut (re#"r et s(er", Deus

&e)en&erit atque muniverit scuto bonae voluntatis1suae et *ratia miseri#"r&iae suae, n"n er"

se*nis a& inquiren&am su!stantiam Dei sive (er S#ri(turam eius sive (er #reaturam' .uae utraquen"!is a& $"# (r"("nitur intuen&a ut i(se quaeratur, i(se &ii*atur qui et iam ins(iravit et istam

#reavit 2' Ne# tre(i&us er" a& (r")eren&am sententiam meam in qua ma*is ama!" ins(i#i a re#tis

quam time!" m"r&eri a (erversis 3' Gratanter enim sus#i(it "#uum #"um!inum (u#$errima et

m"&estissima #aritas0 &entem autem #aninum ve evitat #autissima $umiitas ve retun&it

s"i&issima veritas' Ma*isque "(ta!" a qu"i!et re(re$en&i quam sive a! errante sive a! a&uanteau&ari0 nuus enim re(re$ens"r )"rmi&an&us est amat"ri veritatis' Etenim aut inimi#usre(re$ensurus est aut ami#us' Si er*" inimi#us insutat, )eren&us est0 ami#us autem si errat,

&"#en&us0 si &"#et, au&ien&us' Lau&at"r ver" et errans #"n)irmat err"rem, et a&uans ii#it in

err"rem4'Emendabit ergo me iustus in misericordia et arguet me! oleum autem peccatoris non

impinguabit caput meum5.

Re#u"a canonica ad inte""e#endas Scripturarum "ocutiones de 0&risto

1/' .uam"!rem quamquam )irmissime teneamus &e D"min" n"str" Iesu C$rist" et (er S#ri(turas&isseminatam et a &"#tis #at$"i#is earun&em S#ri(turarum tra#tat"ri!us &em"nstratam tamquam#an"ni#am re*uam qu"m"&" intee*atur Dei Fiius et aequais Patri se#un&um Dei formamin quaest et min"r Patre se#un&um servi formam quam a##e(it, in qua )"rma n"n s"um Patre se& etiam

S(iritu San#t", neque $"# tantum se& etiam se i(s" min"r inventus est, n"n se i(s" qui )uit se& sei(s" qui est quia forma servia##e(ta formam Dein"n amisit, si#ut S#ri(turarum, quae in su(eri"re

i!r" 7#"mmem"ravimus, testim"nia &"#uerunt0 sunt tamen quae&am in &ivinis e"quiis ita ("sita

ut am!i*uum sit a& quam ("tius re*uam re)erantur, utrum a& eam qua intee*imus min"remFiium in assum(ta #reatura, an a& eam qua intee*imus n"n qui&em min"rem esse Fiium se&aequaem Patri, tamen a! i" $un# esse Deum &e De", umen &e umine' Fiium qui((e &i#imusDeum &e De"0 Patrem autem Deum tantum, n"n


27/230

inse(ara!iis est "(erati" Patris et Fiii, se& tamen ita "(erari Fii" &e i" est &e qu" i(se est, i& est

&e Patre0 et ita vi&et Fiius Patrem ut qu" eum vi&et $"# i(s" sit Fiius -7' N"n enim aiu& ii est

esse &e Patre, i& est nas#i &e Patre, quam vi&ere Patrem,aut aiu& vi&ere operantemquam (ariter"(erari0 se& i&e" non a sequia n"n est a se, et i&e" quod viderit Patremquia &e Patre est' Neque

enim aia simiiter, si#ut (i#t"r aias ta!uas (in*it quema&m"&um aias a! ai" (i#tas vi&it0 ne#ea&em &issimiiter, si#ut #"r(us eas&em itteras e%(rimit quas animus #"*itavit0 se&6 Quaecumque,

inquit, Pater facit, haec eadem et %ilius facit similiter

-8

' Et haec eadem&i%it et similiter, a# (er $"#inse(ara!iis et (ar "(erati" est Patri et Fii", se& a Patre est Fii"' I&e" non potest %ilius a se

facere quidquam nisi quod viderit Patrem facientem /9' E% $a# er*" re*ua qua ita "quuntur

S#ri(turae ut n"n aium ai" min"rem se& tantum veint "sten&ere quis &e qu" sit, n"nnui eumsensum #"n#e(erunt tamquam min"r Fiius &i#eretur' .ui&am autem n"stri in&"#ti"res et in $is

minime eru&iti, &um $ae# se#un&um formam servi /-#"nantur a##i(ere et e"s re#tus intee#tus

n"n sequitur, (ertur!antur' .u"& ne a##i&at, tenen&a est et $ae# re*ua qua n"n min"r Fiius se&

qu"& &e Patre sit intimatur, qui!us ver!is n"n inaequaitas se& nativitas eius "sten&itur //'

3uaedam de %i"io in Scripturis ita posita sunt ut ambi#uum sit quonamreferenda

'2' Sunt er*" quae&am in san#tis Li!ris, ut &i#ere #"e(eram, ita ("sita ut am!i*uum sit qu"nam

re)eren&a sint, utrum a& iu& qu"& (r"(ter assum(tam #reaturam min"r est Fiius, an a& iu& qu"&quamvis aequais tamen quia &e Patre sit in&i#atur' Et mi$i qui&em vi&etur si e" m"&" am!i*uumest ut e%(i#ari &is#ernique n"n ("ssit, e% utrai!et re*ua sine (eri#u" ("sse intee*i, si#ut est

qu"& ait6 ea doctrina non est mea,sed eius qui me misit /1' Nam et e% )orma servi("test a##i(i

si#ut iam in i!r" su(eri"re tra#tavimus, et e% forma Deiin qua si# aequais est Patri ut tamen &e

Patre sit' In Deiqui((e forma,si#ut n"n est aiu& Fiius, aiu& vita eius, se& i(sa vita Fiius est0 ita

n"n est aiu& Fiius, aiu& &"#trina eius, se& i(sa &"#trina Fiius est /2' A# (er $"# si#ut i& qu"&

&i#tum est6 Dedit %ilio vitam/3, n"n aiu& intee*itur quam6


28/230

+4' Verumtamen $i# evi*ient si ("ssunt qui $"# etiam si!i su))ra*ari (utaverunt quasi a&

&em"nstran&um Patrem Fii" mai"rem, quia &i%it Fiius6 Pater, clarifica me 14' E##e et S(iritus

San#tus #ari)i#at eum0 numqui&nam et i(se mai"r est i"= P"rr" autem si (r"(terea S(iritus

San#tus *"ri)i#at Fiium quia &e Fiii a##i(iet et i&e" &e eius a##i(iet quia omnia quae habet Pater 15

i(sius sunt, mani)estum est quia #um S(iritus San#tus *"ri)i#at Fiium, Pater *"ri)i#at Fiium' Un&e#"*n"s#itur qu"& omnia quae habet Pater n"n tantum Fiii se& etiam S(iritus sSn#ti sunt quia

("tens est S(iritus San#tus *"ri)i#are Fiium quem *"ri)i#at Pater' .u"& si ie qui *"ri)i#at e"quem *"ri)i#at mai"r est, sinant ut aequaes sint qui se invi#em *"ri)i#ant' S#ri(tum est autem

qu"& et Fiius *"ri)i#et Patrem6 E*" te, inquit, glorificavi super terram 17' Sane #aveant ne (utetur

S(iritus San#tus mai"r am!"!us quia *"ri)i#at Fiium quem *"ri)i#at Pater, i(sum autem ne# a

Patre ne# a Fii" *"ri)i#ari s#ri(tum est18'

%i"ius et Spiritus non minores, quia missi

5' Se& in $is #"nvi#ti a& iu& se #"nvertunt ut &i#ant6


29/230

tradidit, si i(se se tradidit/Utrumque enim &i#it a("st"us Pauus6 Qui %ilio, inquit,proprio non

pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit eum 35' Ai!i autem &e i(s" Savat"re ait6 Qui me dilexit et

tradidit se ipsum pro me37.Cre&" res("n&e!it si $ae# (r"!e sa(it quia una v"untas est Patris et

Fiii, et inse(ara!iis "(erati"' Si# er*" intee*at iam in#arnati"nem et e% vir*ine nativitatem inqua Fiius intee*itur missus una ea&emque "(erati"ne Patris et Fiii inse(ara!iiter esse )a#tam,n"n utique in&e se(arat" S(iritu San#t" &e qu" a(erte &i#itur6 Inventa est in utero habens de

&piritu San#t"38

.Nam etiam si ita quaeramus, en"&atius )"rtassis qu"& &i#imus a((are!it'.u"m"&" misit Deus %ilium suum 49= Iussit ut veniret, atque ie iu!enti "!tem(erans venit= An

r"*avit= An tantumm"&" a&m"nuit= Se& qu"&i!et $"rum sit, ver!" utique )a#tum est0 Deiautem(erbum i(se est Dei %ilius..ua(r"(ter #um eum Pater ver!"misit,a Patre et Ver!" eius )a#tumest ut mitteretur' Er*" a Patre et Fii" missus est i&em Fiius, quia Ver!um Patris est i(se Fiius'.uis enim se tam sa#rie*a in&uat "(ini"ne ut (utet tem("rae ver!um a Patre )a#tum esse utaeternus Fiius mitteretur et in carnea((areret e% tem("re= Se& utique in i(s" Dei Ver!" qu"& eratin principio apud Deum et Deus erat,in i(sa s#ii#et &apientia Dei sine tem("re erat qu" tem("re

iam in #arne a((arere 4-"("rteret' Itaque #um sine u" initi" tem("ris in principioesset (erbum,

et (erbumesset apud Deum, et Deusesset (erbum0 sine u" tem("re in i(s" Ver!" erat qu"

tem("re (erbum caro)ieret et $a!itaret in nobis4/' .uaeplenitudo temporis cum venisset, misit

Deus %ilium suum factum ex muliere 41, i& est )a#tum in tem("re ut in#arnatum Ver!um $"mini!us

a((areret0 qu"& in i(s" Ver!" sine tem("re erat, in qu" tem("re )ieret' Or&" qui((e tem("rum in

aeterna Dei &apientia sine tem("re est' Cum itaque $"# a Patre et Fii" )a#tum esset ut in #arneFiius a((areret, #"n*ruenter &i#tus est missus ie qui in ea #arne a((aruit0 misisse autem ie quiin ea n"n a((aruit' .u"niam ia quae #"ram #"r("reis "#uis )"ris *eruntur a! interi"re a((aratunaturae s(iritais e%sistunt, et (r"(terea #"nvenienter missa &i#untur' F"rma ("rr" ia sus#e(ti$"minis Fiii (ers"na est, n"n etiam Patris' .ua(r"(ter Pater invisi!iis una #um Fii" se#um invisi!ii

eun&em Fiium visi!iem )a#ien&" misisse eum &i#tus est 42, qui si e" m"&" visi!iis )ieret ut #um

Patre invisi!iis esse &esisteret, i& est si su!stantia invisi!iis Ver!i in #reaturam visi!iem mutata et

transiens verteretur 43, ita missus a Patre intee*eretur Fiius ut tantum missus n"n etiam #um

Patre mittens inveniretur' Cum ver" si# a##e(ta est forma servi ut maneret in#"mmuta!iis forma

Dei, mani)estum est qu"& a Patre et Fii" n"n a((arenti!us )a#tum sit qu"& a((areret in Fii", i& esta! invisi!ii Patre #um invisi!ii Fii" i&em i(se Fiius visi!iis mitteretur' Cur er*" ait6 Et a me ipso

non veni/Iam $"# se#un&um formam servi&i#tum est, se#un&um quam &i#tum est6 Ego non

iudico quemquam44'

Operatio visibi"iter e$pressa est missio Spiritus Sancti

-9' Si er*" missus &i#itur in quantum a((aruit )"ris in #reatura #"r("rai qui intus in naturas(iritai "#uis m"rtaium sem(er "##utus est, iam in (r"m(tu est intee*ere etiam &e S(irituSan#t" #ur missus et i(se &i#atur' Fa#ta est enim quae&am #reaturae s(e#ies e% tem("re in quavisi!iiter "sten&eretur S(iritus San#tus, sive #um super ipsum D"minum corporali specie velut

columba descendit 45, sive #um decem diebus peractis post eius ascensionem die Pentecostes

factus est subito de caelo sonus quasi ferretur flatus vehemens, et visae sunt illis linguae divisae

sicut ignis qui et insedit super unumquemque eorum 47' ;ae# "(erati" visi!iiter e%(ressa et "#uis

"!ata m"rtai!us missi" S(iritus San#ti &i#ta est0 n"n ut a((areret eius i(sa su!stantia qua et i(seinvisi!iis et in#"mmuta!iis est si#ut Pater et Fiius, se& ut e%teri"ri!us visis $"minum #"r&a#"mm"ta a tem("rai mani)estati"ne venientis a& "##utam aeternitatem sem(er (raesentis

#"nverterentur'

6on sic assumpta est creatura in qua appareret Spiritus Sanctus, sicut formaservi a %i"io ("iud 5erbum in &omine a"iud 5erbum &omo

---' I&e" autem nusquam s#ri(tum est qu"& Deus Pater mai"r sit S(iritu San#t", ve S(iritusSan#tus min"r De" Patre, quia n"n si# est assum(ta #reatura in qua a((areret S(iritus San#tus

si#ut assum(tus est Fiius $"minis in qua )"rma i(sius Ver!i Dei (ers"na (raesentaretur0 n"n ut

$a!eret Ver!um Dei, si#ut aii san#ti sa(ientes, se& (rae (arti#i(i!us suis 480 n"n utique qu"&

am(ius $a!e!at Ver!um, ut esset quam #eteri e%#eenti"re sa(ientia, se& qu"& i(sum Ver!umerat' Aiu& est enim Ver!um in #arne, aiu& (erbum caro0 i& est aiu& est Ver!um in $"mine, aiu&

Ver!um $"m"' "aro enim (r" $"mine ("sita est in e" qu"& ait6 (erbum caro factum est 59, si#ut et

iu&6 Et videbit omnis caro pariter salutare Dei 5-' N"n enim sine anima ve sine mente, se& ita

omnis caroa# si &i#eretur


30/230

#"um!am !eati)i#avit S(iritus, ve ium )atum ve ium i*nem si!ique et (ers"nae suae inunitatem $a!itumque #"niun%it in aeternum0 aut ver" muta!iis et #"nverti!iis est natura S(iritus

San#ti ut n"n $ae# e% #reatura )ierent, se& i(se in iu& atque iu& muta!iiter verteretur si#ut aquain *a#iem' Se& a((aruerunt ista, si#ut "(("rtune a((arere &e!uerunt, creatura serviente creatori

et ad nutum eius 51in#"mmuta!iiter in se i(s" (ermanentis a& eum si*ni)i#an&um et

&em"nstran&um, si#ut si*ni)i#ari et &em"nstrari m"rtai!us "("rte!at,' mutata atque conversa 52.

Pr"in&e quamquam ia #"um!a S(iritus &i#ta sit, et &e i" i*ne #um &i#eretur6 Visae sunt iis,inquit, linguae divisae velut ignis qui et insedit super unumquemque eorum, et coeperunt linguis

loqui quemadmodum &piritus dabat eis pronuntiare 53,ut "sten&eret (er ium i*nem S(iritum

&em"nstratum si#ut (er #"um!am0 n"n tamen ita ("ssumus &i#ere S(iritum San#tum et Deum et#"um!am aut et Deum et i*nem, si#ut &i#imus Fiium et Deum et $"minem ne# si#ut &i#imus

Fiium A*num Dei, n"n s"um I"anne Ba(tista &i#ente6 Ecce 0gnus Dei54, se& etiam I"anne

Evan*eista vi&ente0gnum occisumin A("#a:(si 55' Ia qui((e visi" (r"($eti#a n"n est e%$i!ita

"#uis #"r("reis (er )"rmas #"r("reas se& in spiritu(er s(iritaes ima*ines #"r("rum' C"um!am

ver" iam et i*nem "#uis vi&erunt 57, qui#umque vi&erunt' .uamquam &e i*ne &is#e(tari ("test

utrum "#uis an s(iritu visus sit (r"(ter ver!a si# ("sita0 n"n enim ait6


31/230

a##"mm"&atas atque a(tas a#ti"ni!us suis mutantes atque vertentes 78se#un&um attri!utam si!i a

Creat"re ("tentiam' P"strem" vi&e!imus i& qu"& quaerere institueramus, utrum Fiius et S(iritus

San#tus et antea mitte!antur, et si mitte!antur, qui& inter iam missi"nem et eam quam in

Evan*ei" e*imus 89&istet0 an missus n"n sit aiquis e"rum nisi #um ve Fiius )a#tus esset e% Maria

vir*ine ve #um S(iritus San#tus visi!ii s(e#ie sive in #"um!a sive in i*neis in*uis a((aruit 8-'

3uaesitum primum4 an una persona ve" tota invisibi"is *rinitas apparuit in5etere *estamento

/-2' Omittamus i*itur eos quinimis #arnaiter naturam Ver!i Dei atque Sa(ientiam quae in se

ipsa manens innovat omnia 8/, quem unicum %ilium Dei &i#imus, n"n s"um mutabilemverum

etiam visi!iem esse(utaverunt' ;i enim mutum crassum cor 81&ivinis re!us inquiren&is au&a#ius

quam rei*i"sius attuerunt' Anima qui((e #um sit su!stantia s(iritais, #umque etiam i(sa )a#ta sit

ne# (er aium )ieri ("tuerit nisiper quem facta sunt omnia et sine quo factum est nihil82, quamvis

sit muta!iis, n"n est tamen visi!iis' .u"& ii &e Ver!" i(s" atque i(sa Dei &apientia(er quam)a#ta est anima #re&i&erunt, #um sit ia n"n invisi!iis tantum, qu"& et anima est, se& etiam

in#"mmuta!iis, qu"& anima n"n est' Ea&em qui((e in#"mmuta!iitas eius #"mmem"rata est ut

&i#eretur6 In se ipsa manens innovat omnia 83' Et isti qui&em ruinam err"ris sui &ivinarum

S#ri(turarum testim"niis quasi )u#ire #"nantes a&$i!ent Paui a("st"i sententiam, et qu"& &i#tumest &e un" s"" De" in qu" i(sa Trinitas intee*itur, tantum &e Patre, n"n et &e Fii" et &e S(iritu

San#t" &i#tum a##i(iunt6 -egi autem saeculorum immortali, invisibili, soli Deo honor et gloria in

saecula saeculorum 84, et iu& aterum6 Beatus et s"us ("tens, -ex regum et Dominus

dominantium, qui solus habet immortalitatem et lucem habitat inaccessibilem! quem nemo

hominum vidit nec videre potest85' ;ae# quema&m"&um intee*en&a sint iam satis n"s &isseruisse

ar!itr"r'

0ontra eos qui credebant so"um Patrem immorta"em et invisibi"em

-3' Verum ii qui ista n"n &e Fii" ne# &e S(iritu San#t" se& tantum &e Patre a##i(i v"unt,&i#unt visi!iem Fiium n"nper carnem de (irgine assum(tam se& etiam antea (er se i(sum'


32/230

s"um invisi!iem verum et in#"mmuta!iem (ermanere su!stantiam a# (er $"# in vera et sin#eraimm"rtaitate #"nsistere0 n"s qui numquam a((aruisse #"r("reis "#uis Deum ne# Patrem ne#

Fiium ne# S(iritum San#tum &i#imus nisi (er su!ie#tam suae ("testati #"r("ream #reaturam, in(a#e #at$"i#a (a#i)i#" stu&i" requiramus (arati #"rri*i si )raterne a# re#te re(re$en&imur, (arati

etiamsi a! inimi#" vera tamen &i#ente m"r&emur0 utrum in&is#rete Deus a((aruerit Patri!usn"stris antequam C$ristus veniret in #arne, an aiqua e% Trinitate Pers"na, an sin*iatim quasi (er

vi#es'

Utrum "oquebatur cum (dam a"iqua e$ *rinitate persona, an indiscrete ipsa

*rinitas7

12-5' A# (rimum in e" qu"& in Genesi s#ri(tum est "#utum Deum #um $"mine quem &e im"

)in%erat -91, si e%#e(ta )i*urata si*ni)i#ati"ne ut rei *estae )i&es etiam a& itteram teneatur ista

tra#tamus, in s(e#ie $"minis vi&etur Deus #um $"mine tun# "#utus' N"n qui&em e%(resse $"# ini!r" ("situm est, se& #ir#umstantia e#ti"nis i& res"nat ma%ime i" qu"& s#ri(tum est vocem Deiau&ivisse A&am deambulantis in paradiso ad vesperamet a!s#"n&isse se in medio ligni quod eratin paradiso,De"que &i#enti60dam, ubi es= res("n&isse60udivi vocem tuam et abscondi me a facie

tua quoniam nudus sum -92' .u"m"&" enim ("ssit a& itteram intee*i tais Dei &eam!uati" et

#""#uti" nisi in s(e#ie $umana n"n vi&e"' Neque enim &i#i ("test v"#em s"am )a#tam u!i

&eam!uasse &i#tus est Deus, aut eum qui &eam!ua!at in "#" n"n )uisse visi!iem #um et A&am&i#at qu"& se a!s#"n&erit a )a#ie Dei' .uis erat er*" ie= Utrum Pater an Fiius an S(iritus San#tus=An "mnin" Deus in&is#rete i(sa Trinitas in )"rma $"minis $"mini "que!atur= C"nte%ti" qui&emi(sa S#ri(turae nusquam transire sentitur a (ers"na a& (ers"nam0 se& ie vi&etur "qui a& (rimum

$"minem qui &i#e!at6 %iat lux-93

, et6 %iat firmamentum-94

, et #etera (er i"s sin*u"s &ies, quem

Deum Patrem s"emus a##i(ere &i#entem ut fiat quidquid facere voluit.Omnia enim (er Ver!umsuum )e#it, qu"& (erbum eius unicum %ilium eius se#un&um re#tam )i&ei re*uam n"vimus' Si er*"Deus Pater "#utus est a& (rimum $"minem et i(se &eam!ua!at in paradiso ad vesperamet ab

eius facie se in medio ligni paradisi -95(e##at"r a!s#"n&erat, #ur n"n iam i(se intee*atur

a((aruisse A!ra$ae et M":si et qui!us v"uit quema&m"&um v"uit (er su!ie#tam si!i#"mmuta!iem atque visi!iem #reaturam, #um i(se in se i(s" atque in su!stantia sua qua est

in#"mmuta!iis atque invisi!iis maneat= Se& )ieri ("tuit ut a (ers"na a& (ers"nam "##uteS#ri(tura transiret, et #um Patrem &i%isse narrasset6 %iat lux, et #etera quae (er Ver!um )e#isse

#"mmem"ratur

-97

, iam Fiium in&i#aret "qui a& (rimum $"minem n"n a(erte $"# e%(i#ans se& eisqui ("ssent intee*en&um intimans'

Res occu"ta est

12-7' .ui er*" $a!et vires qui!us $"# se#retum ("ssit mentis a#ie (enetrare ut ei iqui&"a((areat ve ("sse etiam Patrem ve n"n ("sse nisi Fiium et S(iritum San#tum (er #reaturamvisi!iem $umanis "#uis a((arere (er*at in $ae# s#rutan&a, si ("test, etiam ver!is enuntian&aatque tra#tan&a0 res tamen quantum a& $"# S#ri(turae testim"nium attinet u!i Deus #um $"mine"#utus est, quantum e%istim", "##uta est quia etiam utrum s"eret A&am #"r("reis "#uis Deumvi&ere n"n evi&enter a((aret, #um (raesertim ma*na sit quaesti" #uiusm"&i "#ui eis a(erti )uerint

quan&" vetitum #i!um *ustaverunt -980 $i enim antequam *ustassent #ausi erant' Iu& tantum n"n

temere &i%erim si (ara&isum #"r("raem quem&am "#um ia S#ri(tura insinuat, &eam!uare i!i

Deum nisi in aiqua #"r("rea )"rma nu" m"&" ("tuisse' Nam et s"as v"#es )a#tas quas au&iret$"m" ne# aiquam )"rmam vi&eret &i#i ("test0 ne# quia s#ri(tum est6 A!s#"n&it se A&am a )a#ie

Dei --9, #"ntinu" sequitur ut s"eret eius )a#iem vi&ere' .ui& si enim n"n qui&em vi&ere i(se

("terat se& vi&eri i(se metue!at a! e" #uius v"#em au&ierat et &eam!uantis (raesentiam

senserat= Nam et Cain &i%it De"60 facie tua abscondam me ---, ne# i&e" )ateri #"*imur eum s"ere

#ernere )a#iem Dei #"r("reis "#uis in quai!et )"rma visi!ii, quamvis &e )a#in"re su" v"#em

interr"*antis se#umque "quentis au&isset --/' Cuiusm"&i autem "quea tun# Deus e%teri"ri!us

$"minum auri!us ins"naret ma%ime a& (rimum $"minem "quens, et invenire &i))i#ie est, et n"n$"# ist" serm"ne sus#e(imus' Verumtamen si s"ae v"#es et s"nitus )ie!ant qui!us quae&amsensi!iis (raesentia Dei (rimis iis $"mini!us (rae!eretur, #ur i!i (ers"nam Dei Patris n"nintee*am nes#i" quan&"qui&em (ers"na eius "sten&itur et in ea v"#e #um Iesus in monte coram

tribus discipulis (rae)u*ens --1a((aruit et in ia u!i super baptizatum columba &es#en&it --2et in

ia u!i a& Patrem &e sua *"ri)i#ati"ne, #amavit eique res("nsum est6 Et clarificavi et iterum

#ari)i#a!"--3

0 n"n quia )ieri ("tuit v"% sine "(ere Fiii et S(iritus san#ti +Trinitas qui((einse(ara!iiter "(eratur, se& quia ea v"% )a#ta est quae s"ius (ers"nam Patris "sten&eret, si#ut$umanam iam )"rmam e% vir*ine Maria Trinitas "(erata est se& s"ius Fiii (ers"na est, visi!iem

32
http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N103http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N104http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N105http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N105http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N106http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N106http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N107http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N108http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N108http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N109http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N110http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N111http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N112http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N113http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N114http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N115http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N103http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N104http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N105http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N106http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N107http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N108http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N109http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N110http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N111http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N112http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N113http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N114http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N115


33/230

namque Fiii s"ius (ers"nam invisi!iis Trinitas "(erata est' Ne# n"s aiqui& (r"$i!et ias v"#es)a#tas a& A&am n"n s"um a Trinitate )a#tas intee*ere se& etiam (ers"nam &em"nstrantes

eius&em Trinitatis a##i(ere' I!i enim #"*imur n"n nisi Patris a##i(ere u!i &i#tum est6 )ic est %ilius

meus &ie#tus --40 neque enim Iesus etiam S(iritus San#ti )iius aut etiam suus Fiius #re&i aut

intee*i ("test' Et u!i s"nuit6 Et clarificavi et iterum clarificabo, n"n nisi Patris (ers"nam )atemur0res("nsi" qui((e est a& iam D"mini v"#em qua &i%erat6 Pater, clarifica %ilium tuum, qu"& n"n

("tuit &i#ere nisi De" Patri tantum n"n et S(iritui San#t" #uius n"n est )iius' ;i# autem u!is#ri(tum est6 Et dixit Dominus Deus ad 0dam --5, #ur n"n i(sa Trinitas intee*atur, ni$i &i#i ("test'

5isio (bra&ae

12-8' Simiiter etiam qu"& s#ri(tum est6 Et dixit Dominus ad 0braham$ Exi de terra tua et de

cognatione tua et de domo patris tui--7, n"n est a(ertum utrum s"a v"% )a#ta sit a& aures

A!ra$ae an et "#uis eius aiqui& a((aruerit' Pau" ("st autem aiquant" a(ertius &i#tum est6 Et

visus est Dominus 0brahae et dixit illi$ &emini tuo dabo terram $an# --8' Se& ne# i!i e%(ressum est

in qua s(e#ie visus eisit Dominus, aut utrum Pater an Fiius an S(iritus San#tus ei visussit' Nisi)"rte i&e" (utant Fiium visum esse A!ra$ae quia n"n s#ri(tum est6


34/230

sequitur S#ri(tura &i#ens60biit autem Dominus postquam cessavit loquens ad 0braham, et

0braham reversus est ad locum suum -11'

5isio Lot&

1'/-' (enerunt autem duo 0ngeli in &odomis vespere -12.;i# attentius #"nsi&eran&um est qu"&

"sten&ere institui' Cum tri!us #erte "que!atur A!ra$am et eum D"minum sin*uariter a((eavit'


35/230

corpore vestro -23#um su(ra &i#eret6 #escitis quia corpora vestra templum in vobis &piritus &ancti

est quem habetis a Deo -24= et hi tres unus Deus-25si#ut #at$"i#a sanitas #re&it, n"n satis eu#et

quam in Trinitate (ers"nam, et utrum aiquam an i(sius Trinitatis *ere!at ie An*eus, si unus e%#eteris An*eis erat' Si autem in usum rei (raesentis assum(ta #reatura est quae $umanis et "#uisa((areret et auri!us ins"naret et a((earetur et0ngelus Dominiet Dominuset Deus, n"n ("test$i# Deus Pater intee*i, se& aut Fiius aut S(iritus San#tus, quamquam S(iritum San#tum ai#u!i

An*eum &i#tum n"n re#"am' Se& e% "(ere ("ssit intee*i0 &i#tum enim &e i" est6 Quae venturasunt annuntiabit vobis -27, et utique An*eus *rae#e, atine Nuntius inter(retatur' De D"min" autem

Iesu C$rist" evi&entissime e*imus a(u& Pr"($etam qu"& magni consilii 0ngelus-28&i#tus sit, #um

et S(iritus San#tus et Dei Fiius sit Deus et D"minus An*e"rum'

5isio in co"umna nubis et i#nis

1+/2' Item in exitu de 0eg+pto-39)ii"rum Israel s#ri(tum est6 Deus autem praeibat illos, die

quidem in columna nubis et ostendebat illis viam, nocte autem in columna ignis! et non deficiebat

columna nubis die et columna ignis nocte ante populum -3-'.uis et $i# &u!itet (er su!ie#tam

#reaturam eam&emque #"r("ream n"n (er suam su!stantiam Deum "#uis a((aruisse m"rtaium=Se& utrum Patrem an Fiium an S(iritum San#tum an i(sam Trinitatem unum Deum simiiter n"n

a((aret' Ne# i!i $"# &istin*uitur, quantum e%istim", u!i s#ri(tum est6 Et maiestas Domini apparuit

in nube, et locutus est Dominus ad o+sen dicens$ Exaudivi murmur filiorum Israel-3/, et #etera'

5isio in Sina

1/3' Iam ver" &e nu!i!us et v"#i!us et )u*uri!us et tu!a et )um" in m"nte Sina #um &i#eretur6&ina autem mons fumabat totus propterea quod descendisset Deus in eum in igne, et ascendebatfumus tamquam fumus fornacis. Et mente confusus est omnis populus vehementer! fiebant autem

voces tubae prodeuntes fortiter valde. o+ses loquebatur et Deus respondebat ei voce -31' Et (au"

("st &ata Le*e in &e#em (rae#e(tis #"nsequenter &i#itur6 Et omnis populus videbat voces et

lampadas et voces tubae et montem fumantem -32' Et (au" ("st6 Et stabat, inquit, omnis populus

a longe. o+ses autem intravit in nebulam ubi erat Deus, et dixit Dominus ad o+sen -33, et

#etera' .ui& $in# &i#am nisi qu"& nem" tam ve#"rs est qui #re&at )umum, i*nem, nu!es et

ne!uam et si qua $uiusm"&i Ver!i et Sa(ientiae Dei qu"& est C$ristus ve S(iritus san#ti essesu!stantiam= Nam &e Patre De" ne# Ariani $"# umquam ausi sunt &i#ere' Er*" creatura serviente

"reatori-34

)a#ta sunt ia "mnia et $umanis sensi!us (r" &is(ensati"ne #"n*rua (raesentata, nisi

)"rte quia &i#tum est6 o+ses autem intravit in nebulam ubi erat Deus -35, $"# ar!itra!itur #arnais

#"*itati", a ("(u" qui&em ne!uam visam, intra ne!uam ver" M":sen "#uis #arneis vi&isse Fiium

Dei quem &eirantes $aereti#i in sua su!stantia visum v"unt' Sane vi&erit eum M":ses "#uis#arneis si "#uis #arneis ("test vi&eri n"n m"&" &apientia Dei qu"& est C$ristus, se& ve i(sa

#uiusi!et $"minis et quais#umque sa(ientis' Aut quia s#ri(tum est6 de senioribus Israel quiaviderunt locum ubi steterat Deus Israelet quiasub pedibus eius tamquam opus lapidis sapphiri et

tamquam aspectus firmamenti #aei -37, (r"(terea #re&en&um est Ver!um et Sa(ientiam Dei (er

suam su!stantiam in s(ati" "#i terreni stetisse, quaepertendit a fine usque in finem fortiter et

disponit omnia suaviter -38, et ita esse muta!ie (erbum Dei per quod facta sunt omnia ut m"&" se

#"ntra$at m"&" &isten&at= undet D"minus a tai!us #"*itati"ni!us corda fidelium suorum' Se&

(er su!ie#tam ut sae(e &i%imus, #reaturam e%$i!entur $ae# "mnia visi!iia et sensi!iia a&si*ni)i#an&um invisibilematque intee*i!iem Deum,n"n s"um Patrem se& et Fiium et S(iritum

San#tum, ex quo omnia, per quem omnia, in quo omnia -49!quamvis invisibilia Dei a creatura

mundi per ea quae facta sunt intellecta conspiciantur, sempiterna quoque virtus eius ac

divinitas -4-'

Si &ic una e$ *rinitate persona potest inte""e#i, cur non Spiritum Sanctum potius

inte""e#imus7

1/4' Se& qu"& attinet a& i& qu"& nun# sus#e(imus ne# in m"nte Sina vi&e" quema&m"&uma((areat (er ia "mnia quae m"rtaium sensi!us terri!iiter "sten&e!antur utrum Deus Trinitas anPater an Fiius an S(iritus San#tus (r"(rie "que!atur' Verumtamen si qui& $in# sine a))irman&itemeritate m"&este atque #un#tanter #"nie#tare #"n#e&itur, si una e% Trinitate Pers"na ("test

intee*i, #ur n"n S(iritum San#tum ("tius intee*imus quan&" et ta!uis a(i&eis e% i(sa quae i!i&ata est digito Deis#ri(ta &i#itur -4/, qu" n"mine S(iritum San#tum in Evan*ei" si*ni)i#ari

35
http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N145http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N146http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N147http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N147http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N148http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N149http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N149http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N150http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N151http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N151http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N152http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N153http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N154http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N155http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N156http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N156http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N157http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N158http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N159http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N160http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N161http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N162http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N145http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N146http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N147http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N148http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N149http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N150http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N151http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N152http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N153http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N154http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N155http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N156http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N157http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N158http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N159http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N160http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N161http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N162


36/230

n"vimus -41' Et quinqua*inta &ies numerantur a! "##isi"ne a*ni et #ee!rati"ne Pas#$ae usque a&

&iem qu" $ae# )ieri #"e(ta sunt in m"nte sina, si#ut ("st D"mini (assi"nem a! eius resurre#ti"ne

quinqua*inta &ies numerantur et venit (r"missus a Fii" Dei S(iritus San#tus' Et in i(s" eiusa&ventu, quem in A("st""rum A#ti!us e*imus, (er &ivisi"nem in*uarum i*nis a((aruit qui et

insedit super unumquemque eorum-42, qu"& E%"&" #"n*ruit u!i s#ri(tum est6 &ina autem mons

fumabat totus propterea quod descendisset in eum Deus in igne -43, et aiquant" ("st60spectus,

inquit, maiestatis Domini tamquam ignis ardens super verticem montis coram filiis Israel-44

' Aut si$ae# i&e" )a#ta sunt quia ne# Pater ne# Fiius ii# e" m"&" (raesentari ("terant sine S(iritu San#t"qu" i(sam Le*em s#ri!i "("rte!at, Deum qui&em n"n (er su!stantiam suam quae invisi!iis etin#"mmuta!iis manet se& (er iam s(e#iem #reaturae ii# a((aruisse #"*n"s#imus' Se& aiquame% Trinitate Pers"nam si*n" qu"&am (r"(ri", quantum a& mei sensus #a(a#itatem (ertinet, n"nvi&emus'

!eum ipsum Mo8ses non vidit

1-/5' Est etiam qu" (erique m"veri s"ent quia s#ri(tum est6 Et locutus est Dominus ad o+sen

facie ad faciem sicut quis loquitur ad amicum suum -45, #um (au" ("st &i#at i&em M":ses6 &i ergo

inveni gratiam ante te, ostende mihi temetipsum manifeste ut videam te, ut sim inveniens gratiam

ante te et ut sciam quia populus tuus est gens haec -47, et (au" ("st iterum6 Dixitque o+ses ad

Dominum$ Ostende mihi maiestatem tuam-48' .ui& est $"# qu"& in "mni!us quae su(ra )ie!antDeus vi&eri (er suam su!stantiam (uta!atur, un&e a miseris #re&itus est n"n (er #reaturam se&

(er se i(sum visi!iis Fiius Dei, et qu"& intraverat in nebulam o+ses-59a& $"# intrasse vi&e!atur

ut "#uis qui&em ("(ui "sten&eretur #ai*" ne!u"sa, ie autem intus ver!a Dei tamquam eius)a#iem #"ntem(atus au&iret= Et qu"m"&" &i#tum est6 2ocutus est Dominus ad o+sen facie ad

faciem sicut quis loquitur ad amicum suum -5-= E##e i&em &i#it6 &i inveni gratiam in conspectu tuo,

ostende mihi temetipsum manifeste -5/' N"verat utique qu"& #"r("raiter vi&e!at, et veram

visi"nem Dei s(iritaiter require!at' L"#uti" qui((e ia quae )ie!at in v"#i!us si# m"&i)i#a!aturtamquam esset ami#i "quentis a& ami#um' Se& Deum Patrem quis #"r("reis "#uis vi&et= Et qu"&in principio erat (erbum et (erbum erat apud Deum et Deus erat (erbum per quod facta sunt

omnia -51,quis #"r("reis "#uis vi&et= Et S(iritum sa(ientiae quis #"r("reis "#uis vi&et= .ui& est

autem6 Ostende mihi temetipsum manifeste ut videam te -52, nisi


37/230

A("st"us6 undus mihi crucifixus est et ego mundo -74' De $a# enim m"rte item &i#it6 &i autem

mortui estis cum "hristo, quid adhuc velut viventes de hoc mundo decernitis -75= N"n er*"

immerit" nem" ("terit faciem, i& est i(sam mani)estati"nem Sa(ientiae Dei, videre et vivere -77'

I(sa est enim s(e#ies #ui #"ntem(an&ae sus(irat "mnis qui a))e#tat diligere Deum ex toto corde et

ex tota anima et ex tota mente -780 a& quam #"ntem(an&am etiam (r"%imum quantum ("test

ae&i)i#at qui diligit et proximum sicut se ipsum, in quibus duobus praeceptis tota 2ex pendet et

Prophetae-89

' .u"& si*ni)i#atur etiam in i(s" M":se' Nam #um &i%isset (r"(ter &ie#ti"nem Dei qua(rae#i(ue )a*ra!at6 &i inveni gratiam in conspectu tuo, ostende mihi temetipsum manifeste ut sim

inveniens gratiam ante te -8-, #"ntinu" (r"(ter &ie#ti"nem etiam (r"%imi su!ie#it atque ait6 Et ut

sciam quia populus tuus est gens haec-8/'Ia est er*" s(e#ies quae ra(it "mnem animam

rati"naem &esi&eri" sui tant" ar&enti"rem quant" mun&i"rem et tant" mun&i"rem quant" a&s(iritaia resur*entem, tant" autem a& s(iritaia resur*entem quant" a #arnai!us m"rientem' Se&

dum peregrinamur a Domino et per fidem ambulamus non per speciem-81,("steri"ra C$risti, $"#

est #arnem, (er i(sam )i&em vi&ere &e!emus, i& est in s"i&" )i&ei )un&ament" stantes qu"&si*ni)i#at (etra, et eam &e tai tutissima s(e#ua intuentes, in #at$"i#a s#ii#et E##esia &e qua

&i#tum est6 Et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam -82' Tant" enim #ertius &ii*imus

quam vi&ere &esi&eramus )a#iem C$risti quant" in ("steri"ri!us eius a*n"s#imus quantum nos

prior dilexerit "hristus -83'

In ipsa 0arne fides resurrectionis eius nos sa"vos facit

1./8' Se& in i(sa #arne )i&es resurre#ti"nis eius sav"s )a#it atque iusti)i#at' &i enim credideris,

inquit, in corde tuo quia Deus illum suscitavit a mortuis, salvus eris -84,et iterum6 Qui traditus est,

inquit,propter delicta nostra et resurrexit propter iustificationem nostram -85.I&e"que meritum

)i&ei n"strae resurre#ti" #"r("ris D"mini est' Nam m"rtuam esse iam #arnem in #ru#e (assi"nisetiam inimi#i eius #re&unt, se& resurre%isse n"n #re&unt' .u"& )irmissime n"s #re&entes tamquam&e (etrae s"i&itate #"ntuemur, un&e #erta s(e adoptionem exspectamus redemptionem corporis

nostri -87quia $"# in mem!ris C$risti s(eramus quae n"s i(si sumus qu"& (er)e#tum esse in i(s"

tamquam in #a(ite n"str" )i&ei sanitate #"*n"s#imus' In&e n"n vut nisi #um transierit vi&eri("steri"ra sua ut in eius resurre#ti"nem #re&atur' Pascha enim $e!raeum ver!um &i#itur qu"&transitum inter(retamur' Un&e et I"annes Evan*eista &i#it60nte diem autem festum Paschae

sciens Iesus quia venit eius hora ut transeat de hoc mundo ad Patrem-88'

In Ecc"esia cat&o"ica tantum posteriora !ei videt qui credit in resurrectionem0&risti

1.19' ;"# autem qui #re&unt ne# tamen in Cat$"i#a se& in s#$ismate aiqu" aut in $aeresi#re&unt n"n &e "#" qui est (enes eum vi&ent ("steri"ra D"mini' .ui& enim si!i vut qu"& ait

D"minus6 Ecce locus est penes me, et stabis super petram/99= .uis "#us terrenus est (enes

D"minum nisi $"# est (enes eum qu"& eum s(iritaiter attin*it= Nam quis "#us n"n est (enes

D"minum qui attingit a fine usque ad finem fortiter et disponit omnia suaviter /9-, et #uius &i#tum

est caelum sedes et terra scabellum pedumeius, et qui &i%it6 Quam domum aedificabitis mihi/ 0ut

quis locus quietis meae/ #onne manus mea fecit haec omnia/9/= Se& vi&ei#et intee*itur "#us

(enes eum in qu" statur su(er (etram i(sa E##esia #at$"i#a u!i sau!riter vi&et Pascha D"mini, id

est transitum Domini /91, et ("steri"ra eius, i& est #"r(us eius, qui #re&it in resurre#ti"nem eius' Etstabis, inquit, super petram statim ut transiet mea maiestas/92.Re vera enim statim ut transiit

maiestasD"mini in #ari)i#ati"ne D"mini qua resur*ens ascendit ad Patrems"i&ati sumus super

petram/93' Et i(se (etrus tun# s"i&atus est ut #um )i&u#ia (rae&i#aret quem (riusquam esset

s"i&atus ter tim"re ne*averat /94, iam qui&em (rae&estinati"ne ("situs in s(e#ua (etrae se&

a&$u# manu D"mini si!i su(er("sita ne vi&eret' P"steri"ra enim eius visurus erat et n"n&um ie

transierat utique a morte ad vitam /950 n"n&um resurre#ti"ne #ari)i#atus erat'

Mu"ti Israe"itae post resurrectionem !omini crediderunt in eum

1.1-' Nam et qu"& sequitur in e%"&" et &i#it6 'egam manu mea super te donec transeam, et

auferam manum et tunc videbis posteriora mea /97' Muti Israeitae qu"rum tun# erat )i*ura M":ses

("st resurre#ti"nem D"mini #re&i&erunt in eum, tamquam iam vi&entes ("steri"ra eius rem"tamanu eius a! "#uis suis' Un&e et Isaiae taem (r"($etiam Evan*eista #"mmem"rat6 Incrassa cor

populi huius et aures eorum oppila et oculos eorum grava /98'Denique in Psam" n"n a!sur&e

37
http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N186http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N187http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N188http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N189http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N190http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N191http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N192http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N192http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N193http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N193http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N194http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N195http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_note.htm#N196http://www.sant-agostino.it/latino/trinita/trinita_02_no

0354-0430, augustinus, de trinitate libri quindecim, lt

Documents